Инфляция дегеніміз не

Кіріспе
Инфляция дегеніміз не?
Экономикалық құбылыс ретінде инфляция ұзак уакыт өмір сүруде. Оның пайда болуын ақшаның шығуымен, қызметімен байланыстырады. Инфляция термині латын сөзі (вздутие) - қампаю, тұңғыш рет Солтүстік Америкада 1861 - 1865 жылдардағы азамат соғысы кезінде пайда болып, айналымдағы кағаз ақшалардың тым көбейіп кетуі процесін білдірген. XIX ғасырда бұл термин Англия мен Францияда қолданыла бастады. Экономикалық әдебеттерде инфляция түсінігі XX ғасырда бірінші дүние жүзілік соғыстан кейін жиі қолданыла бастады.
Инфляцияның жалпы, әдеттегі анықтамасы - айналымдағы ақша кассасының қажеттіліктен тыс артып кетуі. Бұл ақша өлшемінің күнсыздануына және тауар бағаларының соғүрлым өсуіне әкеледі. Алайда инфляцияны айналым процесін құнсызданған қағаз ақшамен толтыра беру деп түсіндіру жеткіліксіз. Инфляция тауар бағаларының өсуінен көрінгенімен, ол тек ақшаға тән "ғажайып" құбылыс емес. Ол күрделі әлеуметтік - экономикалық құбылыс, оны тудырушы рынок шаруашылығының түрлі саласындағы ұдайы өндіріс сәйкестілігінің бұзылуы. Инфляция дүние жүзіндегі көптеген елдердің Экономикалық өміріндегі ең өткір проблемалардың бірі.

Қолданылған әдебиет тізімі
1. Н.Қ. Мамыров, М.Ә. Тілеужанов "Макроэкономика" Алматы, 2003
2. Сахариев С.С , Сахариева А.С. "Әлем экономикасы" 1,11 том Алматы, 2003
3. Сахариев С.С , Сахариева А.С. . "Жаңа кезең экономикалық теориясы" Алматы, 2004
4. Тарасевич Л.С. В.М., Гребенников П.И., Леусский А.И., Галыпин "Макроэкономика" Санкт-Петербург, 1997
5. Шеденов Ө.Қ., Жүнісов Б.А., Байжомартов Ү.С., Комягин Б.И. "Жалпы экономикалық теория" Алматы-Ақтөбе, 2002
6. Я. Әубәкіров, К.Нәрібаев , М.Есқалиев, Е.Жатқанбаев "экономикалық теория негіздері" Алматы, 1998
7. Н. Ә.Назарбаев Қазақстан-2030. Алматы: 1997.
8. Современная экономика. Учебник Ростов-на-Дону: 1998.
9. Экономикалық теория. Оқу құралы. Алматы: 1999.
10. Курс экономической теории.Под ред. Чепурина М.Н. Москва: 1995.
11. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. Алматы: 1998
12. Мақыш С.Б Ақша айналысы және несие. Оқу құралы. Алматы: 2000
13. Финансы. Денежные обращение. Под ред. Дробозиной A. Москва:1997.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе
Инфляция дегеніміз не ?
1 Инфляцияның түрлері
2 Инфляцияның себептері
3 Инфляцияның әлеуметтік және экономикалық зардаптары
4 Филлипстің қисық сызығы
5 Әкімшіл-әміршіл жүйе жағдайындағы
инфляцияның ерекшеліктері
6 Инфляцияға қарсы саясат
7 Инфляция мен жұмыссыздық арақатынасы
8 Жұмыссыздық және оның түрлері
9 Жұмыссыздардың сан жағынан көбейюі
10 Әлібек биржасы және оның атқаратын кызметі
11 Жұмыспен қамту саясаты және еңбек нарығы
12 Қазақстан Республикасында-халықты жұмыспен қамту туралы
Қорытынды
МакроЭкономикалық тұрақтандырудың бағдарламасы
Қолданылған әдебиет тізімі

Кіріспе
Инфляция дегеніміз не?
Экономикалық құбылыс ретінде инфляция ұзак уакыт өмір сүруде. Оның пайда
болуын ақшаның шығуымен, қызметімен байланыстырады. Инфляция термині латын
сөзі (вздутие) - қампаю, тұңғыш рет Солтүстік Америкада 1861 - 1865
жылдардағы азамат соғысы кезінде пайда болып, айналымдағы кағаз ақшалардың
тым көбейіп кетуі процесін білдірген. XIX ғасырда бұл термин Англия мен
Францияда қолданыла бастады. Экономикалық әдебеттерде инфляция түсінігі XX
ғасырда бірінші дүние жүзілік соғыстан кейін жиі қолданыла бастады.
Инфляцияның жалпы, әдеттегі анықтамасы - айналымдағы ақша кассасының
қажеттіліктен тыс артып кетуі. Бұл ақша өлшемінің күнсыздануына және тауар
бағаларының соғүрлым өсуіне әкеледі. Алайда инфляцияны айналым процесін
құнсызданған қағаз ақшамен толтыра беру деп түсіндіру жеткіліксіз. Инфляция
тауар бағаларының өсуінен көрінгенімен, ол тек ақшаға тән "ғажайып" құбылыс
емес. Ол күрделі әлеуметтік - экономикалық құбылыс, оны тудырушы рынок
шаруашылығының түрлі саласындағы ұдайы өндіріс сәйкестілігінің бұзылуы.
Инфляция дүние жүзіндегі көптеген елдердің Экономикалық өміріндегі ең өткір
проблемалардың бірі.

Инфляцияның түрлері

Соңғы кездерге дейін дүниежүзілік шаруашылықта инфляция, әдетте,
төтенше жағдайларға байланысты болатын еді. Мысалы, соғыс жылдарында
мемлекеттер әскери шығындарын жабу үшін көп көлемде кағаз ақшаларға мәжбүр
болды. Соңғы жылдары бірқатар елдердің экономикасы үшін ол айықпас ауруға,
ұдайы өндірістің тұрақты факторына айналды.
Инфляция қарқынының жай, орташа жүруі кезінде бағаның өсуі 10% -тен
аспайды. Экономикалық теория, мысалы, кейнсшілер, мүндай инфляцияны
экономикалық даму үшін оңды жағдаи деп, ал мемлекетті тиімді экономикалық
саясат жүргізуші субъекті деп есептейді. Мүндай инфляция өндіріс пен
сұраныстың өзгерген жағдайларына қарай бағаларды түзеп отыруға мүмкіндік
береді.
Жоғары қарқынды (галопирующая) инфляция тұсында бағаның өсуі 20-дан
200%-ке жетеді. Ал бұл экономика үшін үлкен салмақ. Бірақ көптеген
контракт, келісімдер бағаның мүндай өсу қарқынын есепке алады.
Аса зор, шексіз инфляция (гиперинфляция) айналымдағы ақша мөлшері мен тауар
бағасы деңгейінің тым шарықтап, шектен тыс өсуін білдіреді. Мысалы,
Никарагуада, азамат соғысы жылдарында бағаның жылдык өсуі 3300%- ке дейін
жетті. Мүндай жағдайда халык үлкен зиян шегеді, тіпті қоғамның аукатты
тобына да киын болады. Ұлттық шаруашылық бұлінеді. Гиперинфляцияны басынан
өткізген бірқатар елдерде бағалардың өсу карқыны айналымдағы ақша
мөлшерінің өсу карқынынан элдекайда жоғары болады.
Инфляция балансталған, тепе-тендіктің болуы мүмкін, яғни бағаның өсуі
бая}' және ол барлық тауарлар ман қызметтерге бірдей өседі. Мүндай жағдайда
бағаның жылдық өсуіне сәйкес ставка проценті көбейеді, бұл бағалардың
тұрақтануы кезеңіндегі Экономикалық ахуалды білдіреді.Болжамды, күткен
инфляцияны кенеттен өршитын инфляциядан ажырата білу керек. Күткен
инфляцияның мерзімін аныктауға болады, үкімет оны "жоспарлайды", мысал
ретінде Ресей федерацияның, Қазакстанның 1991 жылы бағаны ырықтандыру
алдында жасаған бағаны жоғарылату қарқынының бағдарламасын келтіруге
болады.
Кенеттен болатын инфляция бағаның күтпеген кезде өсуімен сипатталады,
ол ақша айналымына, салык салу жүйесіне теріс әсер етеді. Егер экономикалық
инфляция күтілген болса, халык өз табысының кұнсыздануынан қауіптеніп артык
тауарлар сатып алуга ұмтылады, қызмет көрсету шыгындарын шамадан тыс
көбейтеді, сөйтіп экономикаға киындык келтіреді. Қоғамдағы шын қажеттілік
бүркемеленеді, шаруашылыктың калыпты жайы бүзылпды. Бағаның түткиылдан
шарықтауы инфляцияны күтуді одан әрі арандатып, бағаның өсуін өршітеді.
Егер бағаның түтқиылдан өсуі "инфляцияны күту " басталмаган эконс^іикада
орын алса, онда халықтың бағаның өсуіне көзкарасы өзгеше болады. Бағаның
күрт өсуі қысқа мерзімді кұбылыс. ол төмендейді деген үмітпен, тұтынушылар
нарыққа сатып алу кабілеті бар сүраныс ретінде ғана ақша жұмсайды, көбірек
сактап, жинауға тырысады. Сүраныстың көлемі азайған шақта бағаның өзіне оны
төмендету максатында қысым жасалады. Экономика тағы да өзінің тепе-тендік
жағдайына келеді. Біз нарықтык шаруашылық қызметінің әсерін, оңды Нәтижесін
көрсеттік. Мұны Пигу эффектісі деп атайды.

Инфляцияның себептері
Ақша тауарларды сатып алу қабілеті күшті валютамен салыстырғанда
құнсызданады. Инфляцияны бұлай түсіндіру, ягни ақшаның алтынға қатысты
күнсыздануы, алтынды бұрынғыша ақша сиякты жалпылама эквивалент деп
қарастыруда жатыр. Ең алдымен бағаның есуі тауарга сұраныстың оның
ұсынысыыан артық болуымен байланысты. Белгілі тауаррыногында сұраныс пен
ұсыныстың сәкестілігінің бұзылуы әлі инфляция емес. Инфляция елдегі баға
деңгейінің өсуі. Бағаның көтерілуіне нақты экономикалық жағдайдар да әсер
етеді. Ақша әсерінен тыс тауар бағаларының өзгеруі еңбек өнімділігінің
артыуна цикілдік және маусымдык толкуларға ұдайы өндірістегі құрылымдык
өзгерістерге бағаның монополиялануы мен экономиканы мемлекеттік реттеуге
салықтың жаңа ствкаларын енгізуге ақша өлшемінің девалвациялануы мен
ревальвациялануына рынок конъюнктурасының өзгеру мен сыртқы экономикалық
байланыстардың ықпалына және т. б. байланысты. Демек бағаның өсуіне
көптеген неше түрлі себептердің әсері болады. Конъюктураның циклдік
толқуынан болатын бағаның өскін инфляцияға жатқызуға болмайды. Циклдың
түрлі фазаларынан өту барысында (әсіресе XIX XX ғасырдың бас кезіне тән
классикалык тұрі) бағалардың динамикасы өзгеріп отырады. Аласапыранның бас
кезіндегі оның әсуі дагдарыс псн дипресия фазасында төмендеп жандану
кезінде баға тагы да көтеріледі. Еңбек өнімділігін арттыру бағаның
төменденуіне экелу тиіс. Циклдык толқулардың тағы бір көрінісі жалақының
өсуі еңбек, өнімділігінен артып кетуінде. Мұндай құбылыс шығынның
инфляциясы деп аталады. Ол өз кезегінде баға деңгейінің жалпы өсуіне алып
келеді. Кездейсоқ апаттар да бағаның инфляциялық өсуіне көп әсер етпейді.
Айталык су басып кеткен аймақтардағы кұрылыс материалдарының бағалары
өседі. Бұл қүрылыс материалдарын шығаратын өндірісті ұлғайтады, ал олар
рынокты толықтыру барысында баға төмендеуі тиіс. Сонымен баға өсуінің
инфляциялық себептеріне нені жатқызамыз? Инфляция көп сәйкессіздіктерімен
байланысты екенін еске үстап, оның ішіндегі ең бастыларын атайық.
Біріншіден, мемлекеттік шығыстар мен кірістердің тепе- теңдігінің
бүзылуы баланстың болмауы. Ол мемлекеттік бюджеттің тапшылығынан көрінеді.
Егер дефецит орталык эмисия банкісінің заем
арқылықаржыландырылса басқаша айтқанда ақша станогы белсенді пайдаланылса
онда айналыста ақша массасы көбейеді.
Екіншіден, осындай жолмен әдіспен инвестицияны қаржыландыру
жүргізілген жағдайда да бағаның инфляциялық өсуі болады. Әсіресе
экономиканы милитариландыру мен байланысты инвестиция инфляцияны өршітеді.
¥лттық табысты әскери мақсатқа пайдалану, өндірістік емес шығындар - олар
қоғамдық байлықты текке рәсуа етеді. әскери ассигнациялар бір сәтке ғана
қосымша төлем қабілеті бар сұраныс туғызып, тауармен өамтамазыс етілмеген
ақша массасының өсуіне әкеледі. Әскери шығындардың өсуі мемлекеттік
бюджетті тұрақты тапшылық жағдайына және мемлекеттік қарыздың ұдайы өсуіне
үрындырады.
Үшіншіден, баға деңгңейінің жалпы өсуі қазіргі арықтық экономиканың
ерекшелігіне байланысты. Бұл кезең жетілген бәсеке кезіндегі нарықта
көптеген өндірушілер болып, өнімдердің тұрі аз, капитал ауысуы оңай уақытқа
мүлдем үқсамайды. Қазіргі нарық белгілі дәрежеде олигопиялық нарық. Ал
олигополист (жетілмеген бәсекелес) едәуір дәрежеде бағаны билейді.
Олигопиялар бағаны бірініші болып бастамаса да, олар оны қолдауға ынхалы.
Жетілмеген бәсекелес бағаның жоғары деңгейін ү_стап тұру үшін өндіріс пен
тауар ұсынуды қысқарту арқылы дефицит жасауға тырысады. Өздері билік
жүргізетін нарықта бағаның төмендеуін болдырмау үшін олигополистерге
жиынтық сүраныс пен ұсыныстың сәйкес келмеуі көмектеседі.
Төртіншіден, елдің экономикасының ашық болуы оның бірте-бірте элемдік
шаруашылық байланыстарға тартылуы барысында "импорттық"инфляцияның қаупі
туады. Жоғарыда аталған 1979 жылғы энергияға бағаның шарықтауы
(энергетикалық дағдарыс) сырттан экелетін мүнайға бағаны өсіріп,
технологиялық тізбек бойынша басқа тауарла бағасының қымбаттауына әкелді.
"Импорттық" инфляциямен күресу мүмкіндігі шектеулі. Әрине өз валютасын
ревальвациялау үлттық валютаның құнын жоғарлату арқылы мүнай импортын
арзандатуға болады.
Бірақ ревалюция отандық тауарлардың экспорттық бағасын да қымбататады, ал
бұл дүниежүзілік нарықта бәсекелестік қабілетті төмендетеді.
Бесіншіден, инфляция өзіне-өзі дем беретін сипат алады, ол "инфляцияны
күту" Нәтижесінде орын алады. Батыс елдерінің көптеген экономистері және
біздің елімізде де осы факторды ерекше көрсетуде. Халық пен өндірушілердің
инфляцияны күту себептерін жою инфляцияға қарсы саясаттың ең басты міндеті.
Инфляциялық күту жағдайындағы экономикаға ықпал етудің механизмі
қандай? Баға деңгейінің жалпы өсуі жағдайында өмір сүруге үйренген халық
бағаның одан әрі өсуін күтеді. Мұндай жағдайда еңбекшілер жалақыны
көбейтуді талап етеді. Халық тауарларды көптеп алады, өйткені олардың
бағасы ертең тағы да өсуі мүмкін ғой. Өндірушілер өз өнімдеріне жоғары
баға бермейді, сөйтіп қысқа мерзімде шикі зат, материал, қосалқы бөлшектер
қымбаттайды. Мысалы :Ресей экономикасындағы (қаңтар-көкек 1992ж)
инфляцияның жоғары қарқыны тұсында өндірушілер өздерін жабдықтаушылардың
бағаны көтеру мүмкіндігінен сақтанып, алдынала өз өнімдерінің бағасын
жоғарылатты. Нәтижесінде Ресей экономикасындағы басқа да ТМД елдеріндегі
бағалар бұрынғы төлем қабілеті бар сұраныс деңгейінде ғана емес, инфляцияны
күткен деңгейден де асып түсті.
Дүниежүзілік қоғамдастықтың барлық елдерінде де инфляция өршуінің сан
түрлі себептері бар. Алайда бұл құбылысты қоздыратын факторлардың
комбинациясы жекелеген елдердің нақты экономикалық жағдайына байланысты.
Айталық Батыс Еуропада 2-ші дүниежүзілік соғыс біткеннен соң инфляция
көптеген тауарлардың тапшылығынан пайда болады. Одан кейінгі жылдарда
инфляциялық құбылыстың күшеюне мемлекеттік шығыстар, баға мен жалақының
арақатысы, инфляцияның басқа елдерден келуі және т.б. факторлар себепші
болды.3. Инфляцияның экономикалық және әлеуметтік зардаптары
Инфляцияның зардаптары күрделі және көп түрлі болып келеді.
Инфляцияның жоғары деңгейі баға мен пайда нормасын жоғарлатып, уақытша
коньюнктураны жандандырады. Процестің ушығуы барысында инфляция ұдайы
өндіріске кедергі келтіріп, коғамдағы экономикалық және әлеуметтік
шиеліністерді тереңдетеді. Инфляция атын текіректеп шауып, бой бермеген
кезіндегідей шаруашылықтың шыркын бұзып, айтарлықтай зиян келтіріп,
Экономикалық саясатты жүргізуге жол бермейді. Бағаның әр түрлі өсуі
экономика салаларының арасындағы сәйкестілікті бұзып, тұтынушылар сұранысын
бүркемелеп, ішкі нарықта тауарлар өткізуді қиындатады. Мұндай инфляция
тұтынушының ақшадан тауарға ауысуын күшейтіп, бұл процесті таудан аққан
тасқынға айналдырып, тауарға тапшылық тудырып, ақша қорлануына ынтаны
жойып, ақша-несие жүйесінің кызметін бұзады. Бұдан басқа халықтың жинағы
кұнсызданады, банктер несие беретін мекемелер зиян шегеді. өндірістің
интернационалдануы инфляцияны бір елден екіншісіне аударады, халықаралық
валюта және несие катынастары күрделенеді.
Инфляцияның әлеуметтік зардаптары да бар, ол ұлттық табысты қайта
бөледі, халыққа салық үстіне салық болып, номеналды және нақты жалақының
өсу қарқынын қызметтер мен тауарлар бағасының күрт өсуінен кейін калдырады.
Инфляция зардабын барлык жалдамалы жұмысшылар, еркін кәсіп иелері,
зейнеткелер т.б. басынан өткізеді.

Филлипстің қисық сызығы
Инфляция жұмыспен қамтуға айтарлықтай әсер етеді. 1958 жылы ағылшын
экономисі А. Филлипс оның ықпалын көрсететін, "сұраныс инфляциясы" деген
үлгіні ұсынды. 1861-1956 жылдардағы Ұлыбритания санақтары деректерін
пайдалана отырып, ол жалақы ставкасы өзгеруі мен жұмыссыздық деңгейінің
арасындағы тәуелділіктің кері әсерін қисық арқылы көрсетті. Сөйтіп,
Англиядағы жұмыссыздықтың 2,5-3 проценттен артық көбейтуі баға мен жалақы
өсуін күрт баяулататынын дәлелдеді.
Үкімет Филлипстің қисық сызығын сол күйінде экономикалық саясатты
жасаудың кұралы ретінде колданды. Әсіресе ол толық жұмыспен қамту және
өндіріс бағасының тұрақтылығын анықтайтын жағдайда пайдаланылды.Абцисса
өсінде жұмыссыздық деңгейі, ординат өсінде тауар бағаларының өсу қарқыны
бейнеленеді. Қисық сызық өсі параметрлердің көрінісі.Егер үкімет
жұмыссыздық деңгейі И (оған баға өсу қарқыны сай Рі келеді) төтенше жоғары
деп есептесе, онда оны төмендету үшін бюджеттік және ақша несие шаралары
қолданады, олар өз кезегінде сұранысты күшейтеді. Бұл өндірістің ұлғаюына,
жаңа жұмыс орындарының пайда болуына әкеледі. Жұмыссыздық нормасы И2
мөлшеріне дейін төмендейді, бірақ дәл сол мезгілде инфляция қарқыны Р2-ге
дейін жоғарылайды. Мұндай жағдайлар экономиканың "қызып" кетуіне,
дағдарысқа ұшырауына әкелуі мүмкін, сондықтан үкімет несие беруді тежеу,
мемлекеттік бюджеттің шығыстарын кеміту және т.б. шаралар жүргізеді.
Нәтижесінде бағаның өсу қарқыны Рз деңгейіне төмендеп, ал жұмыссыздык өсіп,
оның нормасы Из болады.

Экономикалық реттеу тәжірибесі көрсеткендей, Филлипстің қисық сызығы
қысқа мерзімді экономикалық жағдайларда қолдануға келеді. Өйткені ұзақ
мерзімді жоспарда ( 5-10 жыл) жұмыссыздықтың жоғары болуына қарамастан
инфляция үдей береді, мұның бірталай себептері бар.
Бұлардың ішіндегі жиынтық сұранысты ынталандыру мәселесін бөліп көрсету
керек. Үкімет инфляция аркылы жұмыссыздыктың төмен деңгейін тұрақтандыру
үшін еңбекшілерді "жалған күту" дегенге сендіре алса көздеген максатына
жетеді. Мысалы, жалдамалы жұмысшылар номиналды жалакы ставкасының өсуін
байқап, еңбек ұсынысын көбейтеді. Мұнда Филлипстің концепциясы бойынша
инфляцияның өсуі (мұнымен байланысты номиңалды алаңының өсуі) жұмыссыздықты
азайтуы мүмкін. Бірак, бір кезде халық номиналды жалақының жоғары
ставкасының шын бағасын біледі. Өйткені, инфляция тұсында накты жалақының
жоғарылауы оның номиналды дәрежесінің өсуімен бірдей емес. оған сәйкес
келмейді. Егер адамдар алған ақшаларына қызмет пен тауар сатып алуды бірте-
бірте азайтса, үміттін, үзілгені, онда ешкім де жалақының өсуіне қарамастан
еңбегін ұсынбайды.
Мұндай өзара тәуелділікке 60-шы жылдары американ экономисі М. Фридмен
ерекше назар аударды. Ол жұмыссыздықпен күресуде жиынтык сұранысты
инфляциялық шаралармен "толтыру" тиімсіз деп көрсетті. Халық өзінің "жалған
күтуін " сезіп, номеналды ставканы жоғарылату жалакыны сатып алу қабілетін
жоғарылатумен сәйкес еместігін түсінгенде ғана инфляцияның өсуі еңбіктік
ұсынудың өсуімен жүрмей оның азаюы, яғни жұмыссыздықтың өсуімен жүреді.
Филлипстің қисық сызығын экономикалық талдау үшін тек қарқыны төмен, баяу
инфляцияға ғана қолдануға болады деген де сөздер бар. Күтпеген экономикалық
күйзелісте инфляцияның карқыны кенеттен өседі және ол жұмыссыздықтың
көбеюімен қабаттасады. Басқа сөзбен айтқанда Филлипстің қисық сызығы
көрсететін статистикалық қатынас, ұзақ уақытқа тұрақты экономикалық
заңдылық бола алмайды.
Мұның орнына жұмыссыздықтың табиғи деңгейі деген теория шықты. Ол 1679
жылдан АҚШ-тың (Рейган мен Дж. Буштың республикалық әкімшілігі) және
Англияда ( М. Тетчер үкіметі) экономикалық талдауында қолданылды.
Бұл теориның мәні мынада: қарқыны баяу, орта, яғни қоғамға қолайлы инфляция
деңгейі тек жұмыссыздыктың табиғи дәрежесінде ғана мүмкін болады. Ал табиғи
жұмыссыздықтың дәрежесі әр түрлі кәсіп иелерін жұмыспен камту жөніндегі
акпараттарға сүйене отырып, олардың фрикциондық және құрылымдық түрлерін
есептеу аркылы анықталады. Жұмыссыздықтың табиғи дәрежесі мен инфляция
карқынын баяулатуға, тұрақтандыруға бағытталған экономикалық саясат
максатына жете бермейді. Оның оңды нәтижелерімен қатар ( 80-ші жылдардың 2-
ші жартысында АҚШ-та инфляция карқыны едәуір төмендеді), мынаны атап өту
керек, жұмыссыздык табиғи деңгейіне жеткенде инфляция біраз уақыт
инерциямен козғалады да содан кейін оның қарқыны жедел төмендейді.
Жұмыссыздыктың табиғи деңгейі соңғы он жылдықта барлық батыс елдерінде
дерлік өсті .

Әкімшіл - әміршілдік жүйе жағдайындағы инфляцияның
ерекшеліктері
Соңғы жылдары инфляция бұрынғы КСРО елдеріндегі ең қиын халык
шаруашылығы проблемасына айналды. Әміршілдік - әкімшілдік жағдайында
инфляция "қысыңқы" "басыңкы" "жабыңқы" күйде болып, көптеген тапшылықтар
болуымен, өнім сапасының үнемі төмендеу түрінде көрініп келді. Нарықтың
құрыла бастауы инфляциялык процестерді едәуір дәрежеде өршітті. Инфляцияны
бәсеңдету үшін баға мен табысқа түгелдей әкімшілік бақылауды күшейту нарық
қатынастарының дамуына теріс әсер етті. 1992 жылға дейін бұрынғы КСРО
елдерінде инфляцияға қарсы жан -жақты ойластырылған шаралар жүргізілген
жоқ.
Қорыта айтқанда, қазіргі инфляция сан қилы, көп факторлы күрделі
процесс, ол белгілі дәрежеде барлық елдерді қамтиды. Инфляцияның жоғары
қарқыны елдің, халықтың экономикалық дамуына көптеген әсер келтіреді.

Инфляцияға қарсы саясат
Инфляцияның әлеуметтік және экономикалық зардаптары оған шалдыккан
елдерде укіметін белгілі экономикалық саясат жүргізуге мәжбүр етті. Алдымен
экономисттер ең басты сұраққа жауап іздейді. Инфляцияны төтенше шаралар
колдану аркылы жою керек пе, элде оған бейімделу керек пе? Бұл делемма әр
елде өзінше, сол елдің ерекшеліктеріне сәйкес шешіледі. Мысалы АҚШ-та,
Англияда инфляцияга карсы күрес мемлекет деігейіндегі мәселе. Басқабір
елдер бейімделу шараларын карастырады ( жалақыны индекстеу және т.б.).
Инфляцияға қарсы саясатта талдауда оның екі бағытын көрсеткен жөн.
Бірінші бағыт ( казіргі кейнешілер қолдайтын шаралар) белсенді бюджеттік
саясатты жақтайды, мемлекеттік шығыстар мен салықтарды икемді пайдаланып,
төлеу қабілеті бар сұранысқа ықпал жасайды.
Инфляциялық артық сұраныс тұсында мемлекет өз шығыстарын тежеп,
салықтар деңгейін жоғарылатады. Нәтижесінде сұраныс кысқарады, инфляцияның
қарқыны төмендейді. Алайда, солармен бір мезгілде өндіріс те қысқарып,
экономикада дағдарыс пен токырау белгілері байқалады, жұмыссыздардың саны
өседі. Бұл инфляцияны тежеудің коғамдық бағасы.
Экономиканың кұлдырауы кезінде сұранысты ұлғайту үшін арнайы бюджеттік
саясат жүргізіледі. Егер сұраныс. жеткіліксіз болса, мемлекеттік
қаржыландыру бағдарламасы жүзеге асырыла бастайды, салықтардың деңгейі
төмендетіледі. Төмен деңгейлі салықтар ең алдымен табысы аз топтарға
салынады, әдетте, олар табысты жедел пайдаланады. Сөйтіп қызмет
көрсетулерге және тұтыну тауарларына сұранысты ұлғайтады.
Сұранысты бюджеттік қаржылар аркылы ынталандыру, 60-70 жылдары
көптеген елдердің тәжірибесі көрсеткендей, оны күшейтеді. Дегенмен, бюджет
тапшылығының ұлғаюы үкіметтің салық аркылы маневр жасау мүмкіндіктерін
тарылтады.
Екінші бағыттың авторлары экономикада пайда болған кемшіліктерді ақша-
несие саясаты арқылы реттеуді ұсынады. Реттеудің бұл тұрі үкіметтің тікелей
бақылауынан тыс, дербес орталык банк арқылы жүргізіледі. Ол айналымдағы
ақша санын және карыз процентінің ставкасын өзгертеді. Ақша-несие саясаты
экономикаға қысқа мерзімдік ықпал жасау кұралы ретінде қолданылады, баскаша
айтқанда, экономистердің ойынша үкімет төлеу қабілеті бар сұранысты тежеу
үшін инфляциялық шаралар колданады. Өйткені экономикалық өсуді ынталандыру
және жұмыссыздықтың табиғи деңгейін жасанды әдістер арқылы төмендету,
инфляцияны бақылаудан шығарады. Қоғамдык мүдде тұрғысынан инфляциямен күрес
халық шаруашылығына үлкен зиян келтіреді, яғни жұмыссыздықты өсіріп
өндірісті құлдыратады. Кейбір есептер бойынша инфляцияны 1%- ке төмендету
Жұмыссыздықты жыл бойындағы өзінің табиғи деңгейінен 2% жоғарылатады, ал
нақты ЖҮӨ-ні 4% - ке кемітеді.
Бақылаудан шыққан инфляцияны ауыздықтау үшін біраз елдердің үкіметтері
60- жылдардан бастап, баға мен табыс арақатынасы деген саясатты жүргізуде.
Оның басты мақсаты жалақының өсуін тежеу. Бұл саясат инфляциямен күресте
нарықтық стратегиядан гөрі әкімшілікке көбірек бағыт ұстағандықтан
туындайды және ол алға койған мақсатқа әрдайым жете бермейді. Қайшылықты
проблемаларды шешуде түрлі экономикалық шараларды қатар колдану жалпы
экономикалық реттеуді тиімсіз етеді.

Инфляция мен жұмыссыздық арақатынасы
Негізінен инфляция елдегі баға деңгейінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.