Египет және Таяу Шығыста қалыптасқан геосаяси жағдай

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 83 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

I ТАРАУ. ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЕГИПЕТ ЖӘНЕ ТАЯУ ШЫҒЫСТА ҚАЛЫПТАСҚАН ГЕОСАЯСИ ЖАҒДАЙ

ХХ ғ. 50 жылдарында Таяу шығыстағы аймақтық геосаясат . . . 11
Египеттің сыртқы саясатындағы бағыттық өзгерістер . . . 16
Египет-АҚШ қарым-қатынасындағы ерекшеліктер . . . 23

II ТАРАУ. ЕГИПЕТТІҢ СЫРТҚЫ САЯСАТЫНДА ТАЯУ ШЫҒЫС АЙМАҚТЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР

2. 1 Египет және Араб әлемі . . . 30

2. 2 Араб-Израил қақтығысы және Египет . . . 40

2. 3 Қазіргі кездегі Таяу Шығыстағы қауіпсіздік мәселесіндегі

Египет ұстанымы . . . 48

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 57

СІЛТЕМЕЛЕР . . . 62

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 67-71

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі . Жұмыста ХХ ғасырдың үшінші жартысында Таяу Шығыста орын алған араб-израиль соғыстарына және шиеленістегі Египеттің саясатына тарихи талдау жасалынады. Таяу Шығыс шиеленісін реттестірудегі араб елдерінің ішіндегі жетекші ел Египеттің ұстанымы кешенді түрде зерттелінеді. Таяу Шығыс шиеленісінің тарихи дамуы мен оны реттестіру жолдары қарастырылады. ХХ ғасырдың соңы Таяу Шығыста орын алған араб-израиль соғыстарына тарихи талдау жасалынады. Таяу Шығыс шиеленісінің тарихи дамуы мен оны реттестіру жолдары қарастырылады. Таяу Шығыстағы араб-израиль соғыстарын аймақтағы “қырғи-қабақ соғыс” салдарының әсерлері негізінде зерделеп, Таяу шығысынтағы жетекші ел Египеттің шиеленістегі алған орны мен саяси ұстанымының халықаралық қатынастарға ықпалын зерттеу. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында біздің еліміздің сыртқы саясаттағы басымдықтары атты бөлімінде Азия мен Таяу Шығыстың негізгі елдерімен өзара іс-қимылға зор маңыз беріледі деп атап көрсетілген [1] . Сондықтан зерттеліп отырған тақырыптың өзектілігі Таяу Шығыстағы аймақтық саясатқа және араб-израиль қақтығыстарының жүрісіне араб әлемі ішінде жетекші орынға ие Египет жоғары дәрежеде ықпал еттуі. Египеттің араб-израиль соғыстарына тікелей тартылуы аймақтағы елдердің саяси көшбасшысы ретінде қалыптасуына ықпал етті. Египеттің аймақтағы бейбіт, бітімгершілік саясаттың қолдаушысы болуы, Египеттің халықаралық қатынастардағы зор ықпалы мен беделінің қалыптасуына себепкер болды. Таяу Шығыс шиеленісінің қазіргі таңға дейін дұрыс шешімін таппай отырғандығымен айқындалады. 2008 жылы Израиль мемлекеті өз тәуелсіздігінің 60 жылдық торқалы тойын атап өтті, ал Палестина халқы өз тәуелсіздігі жолында босқындар тағдыры мен жер дауының 60 жылдық күресімен келісуге мәжбүр болып отыр. 1947 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымы Палестина жерінде екі тәуелсіз араб және еврей мемлекетінің құрылуы туралы шешім қабылдады. Аймақтағы өз мүдделерін көздеген алып державалардың қитұрқы саясатының қолдауымен құрылған Израиль мемлекеті Таяу Шығыс халықтарының өміріне түбегейлі өзгерістер енгізді. Адамзат пайда болғалы берлі әлем халықтарының діни, рухани өркениетінің ошағы болған қасиетті жер қанды қырғын соғыстың алаңына айналды. ХХ ғасырдағы дүниежүзілік тарихтың ең өзекті мәселелерінің бірі - Таяу Шығыста орын алған араб-израиль соғыстары. «Қырғи-қабақ соғыстың» салдарынан өрши түскен Таяу Шығыс шиеленісінің түйткілді мәселелері әлемдік тарихта кеңінен зерттеліп жүргенімен, қазақстандық зерттеулерден шеттетіліп қалған тың дүние. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында біздің еліміздің сыртқы саясаттағы басымдықтары атты бөлімінде Азия мен Таяу Шығыстың негізгі елдерімен өзара іс-қимылға зор маңыз беріледі деп атап көрсетілген [2] . Қазақстанның сыртқы саясатында араб елдерімен байланысының күннен-күнге артып келе жатқан тұсында Таяу Шығыстағы елдердің тарихы мен саясатын жетік зерттеудің маңыздылығы да артып отыр. Таяу Шығыс мәселесіне қатысты Қазақстан елінің ұстанымы Қасымжомарт Тоқаевтың “Қазақстан Республикасының дипломатиясы” атты еңбегінде былайша нақты көрсетілген: Араб-Израиль жанжалының өзекті мәселелерінің шешілмеуі (Иерусалимнің мәртебесі, Палестина проблемасы, Сирия мен Оңтүстік Ливанның басып алынған жерлерінің жағдайы) аталған аймақта мүдделер тепе-теңдігін мейлінше ескеруді және қолдауды талап етеді. Таяу Шығыс проблемаларын реттеу бойынша Қазақстанның қағидатты ұстанымы БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тиісті қарарларын, атап айтқанда № 181, 242 және 338 қарарларын қолдау болып табылады[3] . Таяу Шығысқа біздің еліміз сыртқы саяси басымдықтар жүйесінде маңызды орын береді. Бұл үш ірі құрылық: Еуропа, Азия және Африка түйісінде орналасқан осы аймақтың бірегей геосаяси жағдайымен байланысты. Бұл жерде көмірсутегі шикізатының әлемдік қорларының үштен екісі жатқанын қоса алғанда, адамдық және экономикалық елеулі ресурстар шоғырланған. Көрсетілген жағдаяттар қазіргі халықаралық қатынастарда Таяу Шығыстың барған сайын артып отырған заңды рөлін қамтамасыз етеді [3, 186 стр] . Осы орасан зор тарихи-мәдени өңірдегі түрлі халықтар тарихының күрделі тұстарын қайта қарау және жаңаша түсіндіру қажеттігі зерттеу жұмысының өзекті тақырыпты қамтитынын нақтылай түседі. Таяу Шығыс шиеленісі тарихындағы араб-израиль қақтығыстары оның салдарларынан осы күнге дейін зардап шегуші тараптар талаптарының жүзеге асырылмай отырғандығымен ерекшеленеді. Таяу Шығыстағы аймақтық саясатқа және араб-израиль қақтығыстарының жүрісіне араб әлемі ішінде жетекші орынға ие Египет жоғары дәрежеде ықпал етті. Египеттің араб-израиль соғыстарына тікелей тартылуы аймақтағы елдердің саяси көшбасшысы ретінде қалыптасуына ықпал етті. Гамаль Абд Насыр тұсындағы Египет аймақтағы кеңестік саясаттың қолдаушысы болды, Египеттің халықаралық қатынастардағы зор ықпалы мен беделінің қалыптасуына себепкер болды. Ануар ас-Садаттың билікке келуімен Египеттің шиеленіске қатысты ұстанымы мен сыртқы саяси бағыты да өзгеріске ұшырады. Таяу Шығыс шиеленісін реттестіруде біржақты кеңестік жақтастықтан бас тартқан Ануар ас-Садат сыртқы саясатта батыстық бағытқа бет бұрып, араб елдерінің Израильді үзілді-кесілді мойындамау шарттарынан алшақтап, араб әлемі ішінде бірінші болып Израильмен бейбіт бітімге қол қойды. Бұл бітімгершілік саясат араб елдері мен КСРО тарапынан үлкен сынға ұшырап, сатқындық ретінде танылып, Египеттің араб әлемінен оқшауланып қалуына себеп болды. Бірақ, кезінде бұл келісімге кеңестік саяси-идеологиялық саясат ықпалында берілген пайымдаулар мен тұжырымдар бүгінгі таңда тарих ғылымының түрлі идеологиялық қыспақтан арылуына байланысты отандық зерттеушілердің алдына аталмыш кезең тарихын жаңа айқындамалар тұрғысынан зерделеу талабын қойды. Қазіргі таңда шиеленісті реттестірудің бір ғана тиімді жолы бейбіт келісім екенін аймақтағы барлық елдер мойындап отыр. Бірақ, өкінішке орай әлі де болса жекелеген мемлекеттік басшылар мен саяси ұйымдардың ұстанымдарынан аймақтағы жағдай әлі де қарулы қақтығыстарға ұласып, мемлекеттердің қауіпсіздігі қамтамасыздандырылмай отыр. ХХІ ғасырдың басында халықтар арасындағы қарым-қатынастарда жаңа, сапалы өлшемдер қалыптаса бастады. Таразының басын әскери күштің басымдылығынан гөрі экономикалық қуаттылық көбірек тартып отыр. Ал, Таяу Шығыстағы мемлекеттер өмірінің өлшем бірлігі өкінішке орай әлі де қарулы қақтығыстар, қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қарулану болып отыр. Таяу Шығыс шиеленісінің көпқырлылығы, кейбір кезеңдерде оның халықаралық бейбітшілік үшін үлкен қауіп төндірерлік дағдарысқа жетуі, соғыстың мұсылман мемлекеттерінің саяси-әлеуметтік ахуалына кері әсер етуі мен дүниежүзілік экономикалық байланыстар жүйесіне әсерін зерделеу маңыздылығы зерттеу жұмысының өзектілігін айқындай түседі. Зерттеу жұмысының нысаны. ХХ ғасырдың екінші жартысындағы халықаралық қатынастардағы Таяу Шығыс шиеленісі және шиеленіске қатысты Египеттің саясатының тарихын ашып көрсету, әр кезеңдегі заңдылықтарын зерттеу болып табылады.

Зерттеу пәні. Египеттің сыртқы саясатының басты бағытын анықтап, Таяу шығыс аймағындағы Египеттің саяси маңыздылығына көңіл бөле отырып, оның осы аймақтағы мәселелерді шешу жолдарын қарастыру. Жұмысытың мақсаты. Тақырыпты зерттеудің мақсаты дипломдық жұмыстың практикалық және ғылыми-теориялық өзектілігінен туындайды. 1 960 - 1990 жж. аралығындағы Таяу Шығыс шиеленісінің түйінді мәселелері мен шиеленісті реттестірудегі Египеттің саясатын ашып көрсету және анықтау. Қойылған мақсатқа сәйкес келесідей міндеттерді шешуді басты назарға алдық:

Таяу Шығыс аймағындағы ірі державалардың сыртқы саяси стратегиялық мүдделерін зерделей отырып, Таяу Шығыс мәселесінің пайда болуын және дамуын зерттеу;
Таяу Шығыстағы араб-израиль қақтығыстарының себеп-салдарларына әсер етуші факторларды анықтау;
ХХ ғ. аяғындағы Египеттің сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындау;
Египет-АҚШ қарым-қатынастарына талдау жасау;
Египеттің Таяу Шығыс аймағындағы қауіпсіздік мәселесінде мақсаттарын зерделеу ;

Зерттеу жұмысының хронологиялық шеңбері. ХХ ғасырдың үшінші жартысынан ХХІ ғасырдың басындағы Египеттің сыртқы саясатының негізгі бағыттарын, Египеттің 1 960 - 1990 жылдар аралығында АҚШ пен қарым қатынасының дамуын, Араб елдерімен қатынасын, Араб-Израиль мәселесінің пайда болу тарихи аралықтарын қамтиды.

Бітіру жұмысының деректік негіздері болып алға қойылған мақсат пен міндеттерге жету үшін Таяу Шығыс тарихы бойынша анықталған құжаттар мен материалдардан тұратын дерек көздері қолданылды. Олар маңыздылық деңгейлері бойынша төмендегідей сараланады. Зерттеу көздерінің бірінші тобын мұрағат құжаттары, біржақты және көпжақты сипаттағы ресми және дипломатиялық құжаттар құрайды. Зерттеу жұмысы барысындағы дерек көздердің негізгі түрін Египет Араб Республикасының мұрағат құжаттарынан алынған Таяу Шығыс шиеленісіне қатысты Египет-араб, Египет-КСРО, Египет-АҚШ, Египет-Израиль екі жақты қарым-қатынастарын реттестіретін келісім-шарттары, келісімдері, Таяу Шығыс шиеленісіне қатысты БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі қабылдаған қарарлар т. б. негізгі дипломатиялық құжаттар құрайды. Деректер Таяу Шығыс шиеленісінің пайда болу мен даму тарихы үрдісімен ұштастыра отырып қарастырылды [4-16] . Деректердің екінші тобына Таяу Шығыс шиеленісін реттестіру барысындағы Араб Елдері Лигасының қабылдаған қарарлары, Араб елдері басшыларының жоғарғы деңгейдегі саммиті қорытындылары, халықаралық конференция қарарлары мен шешімдері, келіссөздер мен араб-израиль қайшылықтарының мәселелері қозғалатын халықаралық келісімдердің хаттамалары, саяси ұйымдар мен қозғалыстар шешімдері кіреді [17-18] . Деректердің үшінші тобын сыртқы және ішкі саясат жөніндегі кейбір аса маңызды мемлекеттік бағдарламалар мен заң актілері құрайды. Олардың қатарына араб елдері мен Израильдің тәуелсіздік декларациясы[19], «Палестина хартиясы» [20], 1958 жылы Біріккен Араб Республикасының жариялануы, Египеттегі 1974 жылғы «Қазан құжаты» [21] т. б. кіреді. Деректердің бұл тобы кейбір мемлекеттердің таяушығыстық саясатқа қатысты құқықтық және концептуалдық негізін айқындауға мүмкіндік береді. Деректердің төртінші тобына ұлттық өкілдердің, жетекші мемлекет қайраткерлерінің сұхбаттары, сөздері және мемуарлық еңбектері кіреді. Деректердің бұл аталған тобы таяушығыс саясатына қатысты қазіргі өзекті мәселелер, басым бағыттар жөнінде пайымдаулар жасауға мүмкіндік береді. Осы деректердің ішінде араб елдерінің басшылары: Г. А. Насыр, Ануар ас-Садат, Хафез Асад, Иордания мәлігі Абдалла Хусейн, Сауд Арабиясы мәлігі Абд әл-Әзиз бен Фейсал [22-24] т. б., Израиль мемлекет қайраткерлері М. Даян, Голда Меир [25-27] еңбектерін ерекше атап өту керек. Израиль басшыларының еңбектері американ-израиль қарым-қатынастарына, соғыс қимылдарына нақты сипаттама береді. Таяу Шығысқа қатысты ірі державалар саясатының бағыт-бағдарларын айқындауда мемлекет басшыларының, оқиға куәгерлерінің мемуарлары маңызды орын алады. Олардың қатарындағы АҚШ президенттері мен мемлекеттік хатшыларының [28-29], КСРО дипломаттарының [30-34] еңбектері араб-израиль соғыстарының басталу себептері мен салдарларын халықаралық қатынастар саясатының ықпалы тұрғысынан қарастырады. Сонымен қатар араб қайраткерлері Ануар ас-Садаттың мемуарлық естелігі Египет елі дамуының бағыт-бағдарының себеп-салдарын, қыр-сырларын, Кеңес Одағы саясатының шынайылығын тануға мүмкіндік береді. Тарихта орын алған Таяу Шығыс шиеленісіндегі сан қырлы мәселелерді саралау мен бағамдауда Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың салиқалы ойын басшылыққа алып қарастырдық [35-38] . Тақырыптың ғылыми зерттелу деңгейі. Тақырыпты зерттеу кезінде Таяу Шығыс шиеленісінің пайда болу мен даму тарихына, себеп пен салдарларына байланысты өз еңбектерін арнаған көптеген көрнекті ғалымдардың ой-желістері мен қорытындылары, сонымен бірге көлемді мәліметтер жиынтығы пайдаланылды. Нәтижесінде жинақталған қайнар көздер шетелдік - араб, батыс, Ресей және отандық деп бөліп қарастырылды. Араб тіліндегі әдебиеттерге келер болсақ, зерттеуші өз еңбегінде Г. А. Насыр тұсындағы Египеттің сыртқы саясатындағы кеңестік идеологияның ықпалын, сонымен қатар палестиндік-иорданиялық қақтығыстарды реттестірудегі Насырдың іс-әрекетін толық ашып жазған Абд әл-Мажид Фарид [39] . ХХ ғасырдағы араб елдерінің саяси өміріне талдау жасау Эмиль Тума монографиясында аса үлкен орын алады [40] . Автор 1970 жылға дейінгі араб елдеріндегі жағдайға жан-жақты талдау жасайды, әсіресе екінші бөлімдегі араб ұлт-азаттық қозғалыстары, Араб Елдері Лигасының құрылуы туралы зерттеулер аса құнды. Таяу Шығыстағы жағдайға, АЕЛ-ға мүше араб елдерінің саяси жағдайына сараптама жасауда араб ғылыми және публицистикалық әдебиетінің алатын орны зор. Олардың ішінде Мухаммад Хафиздің, Хатиб Мұхаммад Фатхаллаһ [41-42] еңбектерін атаймыз. Бұл авторлар Араб елдері лигасының Таяу Шығыс мәселесіне қатысты қабылдаған шешімдерін зерделеуде мол мүмкіндік берді. Араб тарихнамасы Палестина мәселесін қарастыруда өте бай. Оған көптеген тарихшылар, саясаттанушылар, әдебиетшілер қатысты. Олардың еңбектері әрқашан объективті тұрғыда бола қоймады. Палестина мәселесінің түйткілді мәселелерін нақтылауда Абд әл-Сафти [43], Хасан Хилал [44] еңбектері неғұрлым шынайы және мазмұнды деректермен қамтылған. Абд әл-Мажидтің мысырлық, арабтық және халықаралық жағдайлар туралы дипломаттар естеліктері [45] қарастырылып отырған кезеңдегі таяушығыстық саясат туралы мағлұматтар береді және бұл материалдар араб елдерінің дағдарыс кезеңдегі ұстанымын ашып көрсетуге көмек берді. Сонымен қатар Махмуд Риадтың [46], Хусейн Шерифтің [47] зерттеулері Мысырдың ішкі, сыртқы саясатындағы Египет-АҚШ, Египет-КСРО, Египет-Израиль, АҚШ-Израиль қатынастарына және әрбір араб-израиль соғысына жан-жақты талдау жасаған. Зерттеуші Хусейн Шериф әсіресе Египеттің АҚШ-пен, КСРО-мен және Израильмен байланыстарын зерттеуде сыртқы күштердің әсерін, Египет, Израиль басшыларының жеке ұстанымдарының қаншалықты орын алғанын атап көрсетеді. Египет президенті Ануар ас-Садаттың және басқа да араб елдері мемлекет басшыларының араб-израиль соғыстарындағы ұстанымын, жеке пайымдауларын нақтылауда, соғыстың барысына әсер етуші сыртқы одақтастардың ықпалын анықтауда Абд әл-‘Азим Рамаданның [48] еңбектерінің үлкен маңызы бар. Автор өз жұмыстарын палестина-израиль, араб-израиль қақтығыстары мәселелеріне, таяушығыстық дағдарыстан шығу мәселелері мен халықаралық қатынастарға арнаған. Таяу Шығыс шиеленісін осы тұрғыдан қарастыруда, Египеттің сыртқы саясатын зерделеуде “Әл-Ахрам” газетінің редакторы қызметін атқарған, белгілі публицист - М. Хасанейн Хейкалдың [49-50] еңбектері үлкен үлес қосады. Келесі топқа батыс зезттеушілерінің еңбектерін жатқызамыз. Шиеленіске қатысты Израиль мемлекетінің ұстанымдарын анықтауда Дж. Альфердің зерттеуінде [51] Израильдің саяси партияларының шиеленісті реттестіруге қатысты ұстанымдары мен мемлекеттік қайраткерлердің жүргізген саясаты жан-жақты сипатталады. Араб Елдері Лигасының тарихы батыстық зерттеушілер: Р. Макдональд, Керр Малкольм, еңбектерінде қарастырылған [52-53] . Жұмысты жетілдіруге Ресей зерттеушілерінің еңбектері маңызды үлес қосты. Олардың қатарында кеңістік ғалымдардың іргелі И. Медведко [54-56], В. И. Киселев [57], Е. Примаковтың [58-60] еңбектері де елеулі маңызға ие екендігін ескергеніміз жөн. Танымал ғалым және саяси қайраткер Е. М. Примаковтың еңбектері кейбір оқиғаларға бақылау жасап қоймай, өзі де қатысқан араб әлемінің даму үрдісіне арналады. Таяу Шығыстағы қақтығыстардың әлемдегі және аймақтағы халықаралық жағдайға әсеріне кең көңіл бөлінген. Дегенмен, бұл зерттеулердің біразы таза антисемиттік және кеңестік үгіт-насихат сипатында жазылғанын да айта кеткеніміз жөн. Олардың қатарына А. М. Захаров, О. И. Фоминнің Кэмп-Дэвид келісіміне қатысты біріккен еңбегін жатқызуға болады [61] . Палестина мәселесінің туындау себептері және шиеленістегі ірі державалардың қандай рөл атқарғанын ашып көрсетуде А. В. Малашенконың еңбегі [62] де пайдаланылды. Араб елдерінің даму жолдарына ықпал етуші факторлар, аймақтағы араб бірлігі мәселесінің үдерісі идеологиялық реңкпен сипатталғанымен де бірқатар мәселелерге нақты сипаттама берілген. Зерттеу жұмысының тақырыбына сәйкес мәселелерді ашып зерделеуде көптеген зерттеушілердің ішінен А. З. Егорин [63], Е. Я. Сатановский [64] еңбектері зерттеу жұмысымызға үлкен үлес қосты. Е. Я. Сатановскийдің баспасөз бетінде жарық көрген зерттеулері Таяу Шығыс шиеленісіне қатысты Израиль ұстанымын айқындап, оның халықаралық саясаттағы орнын ашып көрсетеді. Шығыстанушы ғалым Е. Д. Пырлин [65] еңбектерінде автор Таяу Шығыс мәселелерін, тарихи даму барысын жан-жақты қарастырды. 1962-1986 жж. АҚШ-тың алты президенті тұсында Вашингтонда КСРО елшісі болған А. Ф. Добрыниннің мемуарлық еңбегі кеңес-американ қарым-қатынастарына тоқталады [66] . А. Ф. Добрынин Таяу Шығысты реттестіруге бағытталған КСРО мен АҚШ бірлескен күштеріне аса мән береді. Еңбекте саяси диалог барысындағы Кеңес Одағы мен АҚШ басшыларының алмасуларына байланысты аса көп құжаттар саны бар. Сонымен қатар кейінгі кезеңде жарық көрген Тариқ Али [67], Л. Млечин [68-69] зерттеулерінде Таяу Шығыс тарихының пайда болуы мен себеп-салдарларын зерделеуде жаңа мағлұматтар көп болмағанымен, ұтымды пікірлер мен түйіндер келтірілген. Бұл Таяу Шығыс мәселесін бүгінгі күн көзқарасы тұрғысынан қарастыруға көп мүмкіндік береді. Отандық тарихнамада Таяу Шығыс мәселесі қалыптасу үрдісі үстінде. Таяу Шығыс шиеленісіне қатысты Қазақстан Республикасының ұстанымын нақтылауда ҚІМ-нің ресми іс-құжаттары мен Қ. К. Тоқаевтың еңбектері [70-71] көмек болды. Бұл еңбегінде Қасымжомарт Кемелұлы Қазақстан Республикасының Таяу Шығыс саясатына қатысты ұстанымының асқан байыппен жүргізілетіндігін көрсетеді. Тақырыптың зерттелуі отандық зерттеушілердің еңбегінде де біршама өз көрінісін тапқан. Зерттеу жұмысымызда қазақстандық ғалым К. Қ. Қожахметовтың [72-74] еңбектері және ғылымдағы жас буын өкілдері Қ. Ә. Жүніс [75-76], А. М. Шыңғысбаевтың [77] ғылыми мақалалары мен еңбектері пайдаланылды. Алғашқы болып араб елдерінің тәуелсіздік тарихын зерттеуді қолға алған қазақ ғалымы Қ. К. Қожахметовтың еңбегінде Таяу Шығыс шиеленісін реттестіруге қатысты Азия, Африка елдерінің Ынтымақтастығы Ұйымының ұстанымдары мен жекелеген араб елдерінің саясаты және көрсетілген аралықтағы аймақтағы халықаралық жағдай жан-жақты зерттелген. Отандық зерттеуші Таяу Шығыс соғыстарының мәселесін ұлт-азаттық қозғалыстар, Мысыр Араб Республикасының сыртқы саясаты және осы аймақтағы мемлекетаралық қатынастардағы кеңестік және батыстық саясаттың орны мен рөлі сынды мәселелерді салиқалы терең ой елегінен өткізіп қарастырады [72] .

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Қазақстандық тарих ғылымына ХХ ғасырдың үшінші жартысындағы Таяу Шығыс шиеленісі тарихының Египеттің сыртқы саясатымен ұштастығы, өзара байланыстылығы дәлелденіп, зерттелінді. Египет Араб Республикасының саясаты және ірі державалардың аймақтағы әскери-саяси ахуалға және халықаралық жағдайдың қалыптасуына ықпалы толықтай, кешенді түрде зерттеуге талпыныс жасалынды. Египеттің сыртқы саяси ұстанымдарының аймақтағы жағдайға және Таяу Шығыс мәселесін шешуге қатысты араб елдерінің саясатына әсері зерттелінді. Египеттің сыртқы саясатының Таяу Шығыс аймағындағы қауіпсіздік мәселесіне тигізген әсерлерін нақты ашып көрсеттілінді. Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі. Таяу Шығыс шиеленісі мен Египеттің сыртқы саясатын зерттеудің теориялық негізін қалауда отандық және шетелдік ғалымдардың іргелі теориялық пікірлері қолданыс тапты. Ал тікелей зерттеліп отырған тақырыптың теориялық негізін қалыптастыруда отандық және шетел ғалымдарының еңбектері қолданылды. Тарихи оқиғалар мен құбылыстарды диалектикалық материалистік тұрғыдан қарастыруда және қорытындылар жасауда тарихи қағидалар мен объективті көзқарастар пайдаланылды. Сондай-ақ, жиналған деректерге талдау жасай отырып тарихи салыстырмалық, тарихи-жүйелеу, хронологиялық, статистикалық әдістер қолданыс тапты. Зерттеу жұмысының тәжірибелік маңыздылығы. Жұмыстағы негізгі тұжырымдар мен ғылыми зерттеулер Таяу Шығыс шиеленісінің дамуын болжауға мүмкіндік береді. Зерттеу жұмысындағы дерек-мәліметтер жоғары оқу орындарында жүргізілетін тарих, халықаралық қатынастар пәндері, Таяу Шығыс елдерінің тарихы бойынша арнайы курстар бойынша материал ретінде пайдалануға тиімді болып табылады. Сонымен қатар, зерттеу жұмысы халықаралық қатынастар, саясаттану, шығыстану мәселелерімен айналысатын студенттер, ізденушілер мен ғылыми қызметкерлерге септігін тигізеді деген үміттеміз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.