Жер бетіндегі ғажайыптар

Жер шарының жазық аймақтарындағы алыстан менмұндалап тұратын алып ескерткіштермен тау шатқалдарындағы жалпақ тастардың қай – қайсысымызға да: «Қандай күдіреттің күшімен және қандай мақсатпен жасалды екен?» деген ой тудырып келе жатқаны ақиқат. Олардың бір легі өзіміздің атамекенімізде де өткен заманнан бүгінгі аманат болып із сайратып жатыр. Әсем қаламыз Алматыдан 142 шақырым жердегі әуеден жақсы көрінетін ғаламат сызықтар солардың бір мысалы. Іле өзенніңорта ағысындағы Малайсары асырынан мәңгілік орын алған шөгінді обалар жүйесі ерте замандағы расытхана – обсерваторияның бізге жеткен үлгісі.
Кең даланың төсіне үйілген осы обалар мен тастар екі түзу сызықты түзеді. Оның бірі көктемгі және күзгі күн мен түннің тенелу кезіндегі шығыс көкжиектен көріне бастаған Күн сәулесінің жолын көрсетсе, екінші сызық сондай сәулесінің жолын көрсетсе, екінші сызық сондай сәулелердің жазғы және қысқы күн тоқырауы кезіндегі сәтін анғартады. Ғалым П.И. Мариковский дәл осындай ғажайып сызықтарды 1976 жылы Орталық Қазақстан жерінен де тапқан. Онда жоғарыда айтылған екі сызықтан да басқа белгілер бар. Олардың ай есебін жүргізуге, жұлдыздарды бақылауға, келешек өркениетке ой салуға арналған да хақ. Ғалымдарымыз оларды біздің заманымыздан бұрынғы Ү ғасырдан да әріде жасалған деп бағамдайды.
Дәл осыған ұқсаған сызық – жолдарды өткен ғасырдың қырқыншы жылдары Америка ғалымы Пол Косок тапқан. Ол перудың оңтүстік тауларының насқа делінетін жазығында. Жерде тұрып қарағанда толық бет – бейнесі ашықталмайтын жұмбақтын сырын барып таң – тамаша болды. Жер – кілемде атып өрмекшінің, маймылдың құстардың, балықтардың, жыландар мен киттердің бейне – сызықтары жайнап жатыр. Ол кезде әуе кемесімен аспанға ұшып көрмеген насқалықтардың фигураларды қалайша дәл есеппен салғаны күні бүгінгі дейін жұмбақ. Бір ғалым ол суреттерді жергілікті тұрғындар құдайға құрмет көрсету мақсатында салған десе, екінші бір ғалым сол замандағы жер шаруаларының күнтізбе мен діни рәсімнің қажеттілігінен туындаған дейді.