Қазіргі қазақ лирикасындағы ұлттық дүниетаным

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚ ЛИРИКАСЫНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ ДҮНИЕТАНЫМ

Лирика адамзат сөз өнерінде ертеден келе жатқан әдеби тектің бірі. Оның пайда болу, даму кезеңдеріне көз жібере отырып, саналы адамзат тарихымен қатар өсіп, өзгеріп, жетіліп келе жатқанын, әрдайым адамдардың рухани өсу, өрлеу кезеңдерінің көрсеткіші ретінде халық мәдениетімен бірлікте дамып келе жатқанын аңғарамыз. Біздің ұлттық әдебиетіміздегі лирика жанры да сол дәстүрден ауытқыды, басқа салада дамыды десек қателескен болар едік. Әрине түр жағынан, жанрлық сипаты жағынан еуропалық лирикадан өзгешелеу көрінгенімен, қазақ лирикасы да ерте кезден келе жатқан толғау дәстүрі арқылы жеке тұлғаның ішкі толғанысын, айнала қоршаған орта мен өмір туралы терең философиялық ой айта алғаны баршамызға мәлім . Ерте кезден бүгінге дейінгі жыр-толғауларды оқи отырып біз қазақ халқының өзіне ғана тән өмірге деген көзқарастарын, табиғат пен қоршаған орта туралы түсінік танымдарын танып, білеміз . Жалпы дүниетаным деген не? Ол туралы философиялық сөздіктерде мынадай анықтама берілген екен : “ Дүниетаным - адамдар мен табиғатқа, жалпы құндылықтарға моральдық нормаға тұлғаның жалпы қатынасын білдіретін негізгі (бастапқы) сенім, қалып, таным немесе қоғам мүшелерінмен ортақ көзқарас қалыптастырып, қоршаған ортамен қатынас қалыптастырудағы негізгі өлшем. Дүниетаным - адамдардың дүниені ақиқатпен теориялық және практикалық жағынан бірлікте тану мақсатындағы рухани тәсілі. Дүниетанымда тұтас адамзат әлемі моделі сияқты мәдениет категорияларының жүйесі көрініс тапқан». [1, 21 бет ]

Көріп отырғанымыздай дүниетаным бір күнгі немесе бір жылдың ғана жемісі емес, ол адамдардың ғасырлар бойы жасаған өмір тіршілігімен тығыз байланыста дамып, жетілетін өнер мен мәдениетке жақын көзқарастар жиынтығы екен. Олай болса біз қазақ халқының ұлттық дүниетанымын өзіміз диплом жұмысында зерттеп отырған лирика арқылы, оның сандаған жылдар бойында қалыптасқан дәстүрлер арқылы танытуымызға болады екен.

Біздің ата-бабаларымыз ежелден далада көшпелі ғұмыр кешкен. Табиғаттың қыр-сырын жан-жақты тереңінен ұғыну, шеті мен шегі жоқ еуразия кеңістігінде мал бағу, жазда жайлауға, қыста қыстауға көшіп-қону біздің ата-бабаларымызға тән қасиет. Көшпелі өркениет, көшпелі өмір салты оларды айнала қоршаған ортаға өзгеше көзбен қарауға үйретті. Табиғаттың қатал сынына төтеп бере жүріп өздеріне ғана тән тіршілік қамын жасауға үйретті. Қиыншылықтарға қарсы тұруға машықтанды. Осыдан барып даналық таным ұғымы қалыптасады. Ал даналық таным дегенді қалай түсінеміз? Ол үшін тағы да оқымыстылырдың ой-тұжырымдарына жүгінеміз:

« Даналық таным - көшпенділер дүниетанымына негізделген альтернативті білік. Даналық таным - ерекшелігі ол ешқашан өзгермейді мың жылдар бойы қабылдаған құндылықтарды сол күйінше ұстана береді. Мысалы, егер иран тілдес халықтарды алсақ, олар зороостризм, манихейство, ислам арқылы өзінің рухани ділін өзгерткен халық. Ал көшпенділердің дүниетанымында осы діндердің элементтері барда, ықпалы мардымсыз. Ондағы ең басты қағида - «біз және өзгелер», қан тазалығына негізделген рулық қарым-қатынас. » [1, 33 бет. ]

Ұлттық танымымызды біз мифтік әңгімелерде де, тасқа қашалып жазылған «Орхон-Енесей» ескерткіштерінен де, ислам дәуіріндегі туындылардан да, жыраулар поэзиясынан да көре аламыз. Сонымен қатар ХХ ғасырдағы бай мұраларымызбен қоса, тәуелсіздік кезіндегі, яғни қазіргі поэзиямыздан көреміз. Осыған байланысты ұлттық әдебиетіміздің соңғы кезеңіндегі жас ақындардың лирикаларын жан-жақты талдап көрсетеміз.

Ақыл-парасат, сана-сезім иесі ретінде адамның ең басты қасиеттерінің-өзін қоршаған ортаны танып білуге деген ерекше ұмтылыс. Адам айналасындағы әлеуметтік дүниені, табиғи әлемді танып білу барысында олардың ішкі құпиясына үңіледі, қасиеттерін анықтайды, даму заңдылықтарын біледі., өзінің орнын, басқа адамдармен қарым-қатынасын белгілейді. Осы негізде өзі белсенді іс-әрекетке араласады, мүдделерін, сұранымдарын қанағаттандырады. Сөйтіп, оның дүниені танып білуі нақты әлеуметтік сипатқа ие болады. Дүниені танып білудің негізінде құбылыстардың, адам санасында бейнеленуі жатады. Бейнелену теориясының мәні мынада; заттар, құбылыстар мен процестер және олардың қасиеттері мен маңызды байланыстары танып-білуші субьектіден тәуелсіз өмір сүреді.

«Таным - сыртқы заттар мен құбылыстардың, олардың қатынастарының адам санасында идеалды образдар жүйесі ретінде бейнеленуінің қайшылыққа толы күрделі процесі. Таным барысында адам өзінің қоршаған ортаны игереді, ол туралы білімі кеңейіп, тереңдей түседі; адамның заттар мен құбылыстар туралы жалпы мәліметі ішкі мәнге қарай ұмтылып, жүйелі, шынайы білімге айналады. Ендеше, танымды адамның жаңа әрі тың білімді игеріп, рухани баюы деп есептеуге болады. »[2, 2бет]

Демек, ұлттық дүниетаным дегеніміз - белгілі бір ұлттың дүниеге, қоршаған ортаға деген көзқарасы, таным-түсінігі.

Әрбір халық өз тілінің негізінде өзіне тән дүние сезім мен дүниетанымын қалыптастырады. Олай болса, жер бетінде өз тілінің негізінде қанша халық өмір сүрсіп жатса, соншалықты дүниесезім, дүниетаным, философия болады.

Көне гректердің айтқанындай, философия дүниеге таңғалудан басталады. Ал оның өзі өмірдегі күнбе-күн кездесетін айқын да түсінікті құбылыстардан туындамайтыны баршаға мәлім. Таң қалатын құбылыс сиқырлығы мен көпқырлылығы, әсемділігі мен орасан зор күш-қуаты, я болмаса ерекше нәзіктігімен көрініп, адамның жан дүниесінде ерекше із қалдырады.

Философиялық деңгейге көтерілсек, бұл дүниеде мәңгілік адам таңғалатын екі-ақ құбылыс бар. Оның бірі - әлем, барлық өмір сүріп жатқан Дүние болса, екіншісі - өзіндік сана-сезімі, ішкі рухани өмірі бар адам болмақ. Біріншісі құшаққа да ой елегінің ауқымына да сыймайтын шексіз де мәңгілік әлем. Дүние ғарыш болатын болса, екіншісі ғарыштағы құбылыстармен салыстырғанда атом сияқты, бірақ өзінің нәзік жан дүниесі бар адам. Біреуі - макросам, екіншісі- микросам. Адам - кіші әлем ретінде үлкен әлемге - ғарышқа тең. Бүкіл ғарыштың барлық сиқыры мен талпынысы адамның табиғатында жиналған.

Сондықтан осыдан мыңдаған жылдар бұрын өмір сүрген белгісіз түрік бабамыз алдындағы жатқан дүниеге таңғалып сол жөнінде алғаш рет ойланып, ондағы адамның орны қандай екен деген сұрақты өз алдына қойған кезде, сол сәтте отандық философия бұлағының көзі ашылды десекте болады. Қазақ халқының дүние сезімі мен дүние танымының ерекшеліктері, әрине ол өмір сүрген табиғаттың, соған бейімделіп қалыптасқан шарушылық формалары, өмір салтының жүйелері мен тығыз байланысты болса керек. Жоғарыда айтылған тұрғыдан бұл мәселеге көз жіберсек онда біздің ата-бабаларымыз таңдап алып, өз Отанына айналдырған жерлер мал өсіруге лайықты, табиғаты қатал, суға тпашы, сонымен қатар өрісі кең, малдың соңында көшіп-қонуға мал мүмкіншілігі бар кеңістікте орналасқан болатын. Ал табиғаты жұмсақ, суы мол жерлерде(мысалы, Сырдария, Шу өзендерінің т. с. с бойларында) халық жерге тұрақтанып егіс егіп, қолөнерін дамытып, қалалар тұрғызды. Оған мысал ретінде «Жібек жолы» бойында орналасқан орта ғасырдағы қалаларды айтуға болады. (Отырар, Жүйнек, Мерке, Құлан, Талғар, Алматы т. с. с)

Негізінен алғанда, жаңа дәуірге - машиналық индустрия пайда болғанға дейін - қазақ жеріндегі ең тиімді шаруашылық формасы көшпенді мал шаруашылығы болды. Сондықтан біздің арғы бабаларымыз мыңдаған жылдардың шеңберінде осы іспен айналысты. Ол біріншіден, табиғатқа бас июді, оған табынуды талап етті, қазақ халқы басқа да шығыс халықтары сияқты, ешқашанда табиғаттың патшасы болу, оны өз еркіне сай етіп қайта өзгерту мақсатын өз алдына қойған жоқ. Сондықтан ежелден қазақ салтының, қазіргі тілмен айтқанда, экологиялық санасы биік деңгейде болған.

Екіншіден, біздің бабаларымыз тұрақты бір жерге байланбағандықтан ерікті болып, бас бостандығын қатты сыйлаған. Қазақ жерінде ешқашан құлдар болмаған.

Үшіншіден, негізінен алғанда көшпенділік теңдікті талап етеді, оған тән саяси формалар- соғыс демократиясы, әрі кеткенде алғашқы феодалдық қатынастар дамыған. Феодализм қазақ жерінде ешқашанда болған жоқ, ал көшпенділік шаруашылық формасының табиғатынан шығады.

Төртіншіден, көшпенді халықтың арасындағы әлеуметтік айырмашылықтар аз болғандықтан, теңдікке негізделген әділеттілік құндылығы. Сондықтанда бүгінгі таңда жүріп жатқан қайта әлеуметтік топталу - рестрафекация - (аса байлармен қатар кедей, қайыршылардың п. б) адамдардың жан дүниесінде ауыр жарақаттар қалдыруда.

Бесіншіден, байлыққа жетуден гөрі, ар-намысты жоғары ұстау - ол да көшпенділік өмір салтынан шығатын құндылық.

Алтыншыдан, өне бойы көшіп-қону барысында әрқашанда неше түрлі қиындықтарды, қауіп-қатерлерді бастан кешуге тура келді. Ол ерлікті, батырлықты қасиет етуді талап етті. Сондықтан, беске келгенде жылқының жолында ойнап, 14-15-ке келгенде батырлықты армандап, біздің бабаларымыздың көбі 20-25-сінде елін аман сақтау жолында өмірлерін қия білген.

Ұлы Отан соғысында қазақ азаматтары осы ұлттық қасиетті бүкіл әлемге айқын көрсетті.

Жетіншіден, көшпендінің өмірі қысқа, өне бойы қауіп-қатерлерден, соғыстардан тұрғаннан кейін, ол күнбе-күнгі өмірді бағалап, өмірден алудан гөрі, болуды жаратқан. әрбір күнді той-думанға айналдыру, өзін шешен сөзбен, даналықпен көрсете білу, неше түрлі сайыстарға қатысу, «бір сырлы, сегіз қырлы болу» - бабаларымызға тән нәрселер болған.

Сегізіншіден, дүниеге, басқа халықтарға деген ашықтық, қиналғандарға риясыз қол ұшын беру - бұлда біздің халықтың керемет қасиеттерінің бірі.

Тоғызыншыдан, көшпенділердің негізгі құндылықтарының бірі-ата-ананы, үлкендерді сыйлау.

Қазақ философиясының ерекшеліктеріне біріншіден, антологиялық (болмыс) және гносеологиялық (дүниетаным) мәселелерден гөрі адам мәселесіне көбірек көңіл бөлінеді.

Екіншіден, адам мәселесі, қазіргі тілмен айтқанда, көбіне экзистенциалдық тұрғыдан қаралады және ол көшпенділік өмір салтын еске түсірсек түсінікті де болар.

Үшіншіден, отандық философияда абстрактілі- теоретикалық жүйелер жасау өте сирек кездесетін құбылыс - философиялық ізденіс адамның нақтылы өмірдегі жүріс-тұрысын сараптауға яғни практикалық мәселелерге көбірек көңіл бөлінеді.

Төртіншіден, адам болмысының этикалық жақтарына, жақсылық пен жамандық, ізгілік пен зұлымдық, ар-намыс абырой,, т. с. с категорияларға терең талдаулар жасалады.

Мифтік әңгімелерге үңіле отырып, байырғы адам баласының санасы мен рухани дүниесі, ойлау дәрежесі, таным-түсінігі қандай болды дегенге жауап іздейміз.

Қазақ халқының ежелгі тарихы да осы мифтердің ішінен орын алуға тиіс. Өйткені ата-бабаларымыздың өткен дәуірі мен ой-санасының айғағы боларлық мифтер мен мифтік аңыздары ауызша сөз мұрасынан елеулі орын алады. Олар қазақтың ән-күйлері, өлең-жырлары, аңыз- әңгімелері, т. б, бұл туындылар сан ғасырлық рухани азық болумен бірге дала тіршілігінің талап - талғамына лайық өңделіп, өзгеріп отырады. Сондықтан мифтер белгілі бір дәуірдің, адам дүниетанымының өткен бір кезеңінің нәтижесі.

Дегенменде, мифтер тарихи-рухани мұра ретінде талай-талай ұрпақ санасына ұялады, сөйтіп пайда болу, даму, өзгеру бағзы бір жағдайларда ұмыт болу сияқты үрдістерді бастан кешірді. Қазір бізге келіп жеткен мифтер мен мифтик аңыздар сол бір асып-тасыған мол мұраның бір бөлшегі ғана.

Дүниежүзі халықтарының мифтері ғылыми зерттеулердің нысанасына алынып, тарихи салыстырмалы тұрғыдан қарастырылғалы бері мифтердің де түрлі- түрлі қоғамдық-әлеуметтік даму сатылары, тарихи деңгейлері, түрлері мен тақырыптық аясы болатыны анықталды. Атап айтатын болсақ, аспан мен жердің жаратылысы туралы айтылатын мифтерді космогониялық мифтер деп атаса, адамдар оның жаратылуы туралы мифтер антропогондық мифтер деп аталынады.

Мұндай жұртшылық мойындаған бірқатар нәтижелерге табан тірей отырып, қазақ мифтерінің де қайсібір ерекшеліктерін анықтау ұлтымыздың рухани мұрасын түгелдеуге септігін тигізері сөзсіз.

Салыстырмалы зерттеулердің нәтижелеріне қарағанда, ең қарапайым, әрі ең көне мифтердің қатарына аспан денелері - Күн, Ай, жұлдыздар мен планеталар туралы айтылатын мифтер жататын көрінеді, яғни космогониялық мифтер.

Космогониялық мифтер деп аталатын мұндай әңгімелердің түп-тамыры бізді қоршаған дүние қашан, қалай жаратылды, жаратқан кім? . . . деген күрделі сауалдарға жауап іздеумен байланысты.

Осы мифтердің әлем жұртшылығына кең таралғандығы және миф атаулының ішінде алатын орнының мән- мазмұны олар бір кезде адам болды деген түсінікті айшықтап көрсетеді. Күн сәулесінің өткірлігін оның мінезінің тік, өжеттігіне, Ай сәулесінің әлсіздігін оның жұмсақ мінезіне байланысты түсіндіру де олардың адам кейпінде ұғынылғанын дәлелдейді. Миф бойынша Ай мен Күн асқан сұлу қыздар екен, бір-бірінің сұлулығын қызғанып, Күн айдың бетін тырнап алыпты, содан Айдың бетінде дақ қалып, бұдан кейін бір жүрмейтін болыпты . . . [3, 4 бет]

Тағы бір мифте: жігіт бейнесіндегі Айға жердегі жетім қыз ғашық болып қалыпты. өгей шешесі қызды түнде су әкелуге жұмсайды. Қыз суға барса, ғажайып бір сұлу жігітті көреді, сөтсе ол су бетінде шағылысқан Айдың бейнесі екен. Қыз Айға жалынып, өзін алып кетуді өтінеді. Сөйтіп Айға барып қосылған, қолына шелек ұстап тұрған қыздың бейнесін Айдың бетінен көруге болады. Бұл мифтердің бәрінде де аспан денелерін адам ретінде түсіну ап - айқын.

Қазақ мифтерінің арасында аспан мен жердің, күн мен айдың, жұлдыздар мен планеталардың қалай пайда болғандығы, оларды кімдер жаратқаны туралы мифтер аз сақталған. Дегенмен, жұмыртқадай жерді көтеріп тұрған көк өгіздің мүйізі, бір мүйізінен екінші мүйізіне ауыстырғанда жер сілкінеді, дүниежүзіне мәлім миф бойынша әлемді топан су басқаннан кейін Нұх (Ной) кемесі тоқтаған жерде тіршілік басталған; аспан иесі (әрі Жаратушы) - Тәңір, кейбір түркі халықтарының мифтерінде жердің иесі әйел Құдай Ұмай, бәлкім байырғы ұғым бойынша Тәңір мен Ұмай ерлі-зайыпты; аспанды еркек, жерді әйел бейнесінде ұғыну дүниежүзінің көптеген хъалықтарына тараған. Жер бетіндегі тау-тас, өзен-көлдер бір кездегі алып адамдардың (Еділ, Жайық, Толағай, т. б) іс-әрекеттерінің нәтижесінде (секіргенде, жылағанда, айқайлап күңіренгенде, ұйықтағанда т. б) пайда болған дейтін түсініктердің арғы негізі олар қалай жаратылды, кімдер жаратты дейтін сауалдармен байланысты екені анық.

Демек, әр халықтың аспан денелері, қоршаған орта туралы айтатын мифтерінен олардың өзіне етене таныс, әрі нақтылы білетін өмір салты мен тұрмыс-тіршілігінің бейнесін көреміз.

Бұл тұрғыдан келгенде, қазақ арасында сақталған мифтерде көшпелі өмір салтына негізделген көріністердің жалпы дүниеге, оның ішінде аспан денелерінің қасиеттері мен қимыл-қозғалысына да телінетіні табиғи жағдай. Көшіп-қонған ел (үнемі қозғалыс үстіндегі аспан денелері), төрт түлік мал, оны ит-құстан, ұры-қарыдан қорғау (Жетіқарақшы, Ақбозат, Көкбозат, Арқан жұлдыздары), мысалы Жетіқарақшы мифтік әңгімеде:

. . . «Жетіқарақшы бара жатқанның балтасын, келе жатқанның кетпенін ұрлаған бау

кеспе ұры болыпты. Халық болып соңына түскен соң, қылмысы басынан асқан жеті жеткізбей аспанға қашып шыққан. Бастаған алдыңғы төртеуі, ана артындағы үшеуі; - ерер - ермес болып жүрген олардың құйыршығы. Ана бүйірдегі екі жкрық жұлдыз- екі батыр. Сонау көрінген қатар екі жұлдыз, Ақбозатпен Көкбозат - батырлардың аттары. Олар Темірқазыққа арқандаулы. Шұбатылған арқаны да, әне көрініп тұр. Аттар Темірқазықты айнала аттайды. Оларды аңдыған жеті ұры да түнімен төңіректеп айналып жүреді. Ұрылар қайтсе де осы аттарды түсіріп алмақшы. Сақ күзетуші алдыңғысынан көз жазбайды. Сөтіп жүргенде таң атады. Таң атысымен Жетеқарақшы көзден тайып, тасаланады». [3, 14 бет. ]

Жылдың әр мезгілінде әр түрлі өзгешеліктерімен көрінетін аңдар мен жан-жануарлар (Үш Арқар, Қамбар, Үркер, т. б жұлдыздар) қосақтап сауған қойлар, (Кемпірқосақ), түнгі бақташының жөн сілтер, мезгілді анықтар бағдары ( Темірқазық, Шолпан, Есекқыран, Сүмбіле, Құс жолы) ауа райының, жыл маусымының малға жайлы-жайсыздығын болжау (Айдың қалай тууы, күннің батуы, жұлдыздардың түр-түсі, т. б)

Міне, бұлардың бәрі де дала тіршілігінің мифтік ұғымдарға астасып жатқан көріністері екені даусыз. Бұл тұрғыдан келгенде, қазақ мифінің логикалық құрылымы мен жасалу жүйесі әлемдік үрдіспен сабақтас. Ал оның өзіндік ерекшеліктерін мифтік символдармен ұғымдарға өз өмірінің көріністерін көшіруінен көреміз.

Мифтердің келесі бір саласы - антропогондық мифтер. Жоғарыда айтылғандай, адамдар, оның жаратылуы жайында.

Қазақ танымында адамның жаратылысы, оның өмірі туралы мифтер өлім және о дүниедегі желісі бар өмір жайындағы ұғымдарға ұштасып отырған. Исламға дейінгі Тәңірлік дүниетаным бойынша әруақтарға сену, өлген адам іс жүзінде басқа бір дүниде бізбен қатар тіршілік кешіп жатыр деген түсінік орын алған. Өлген адамның жыл толған асында ұлан-асыр той жасау оны ғажайып бір өмірге біржола шығарып салу дәстүрімен сабақтас. Мұндай ұғымға астар болған байырғы мифтік сенім екені даусыз. Айнала қоршаған дүниені адамдар кейпінде түсінумен қатар, қайтыс болған адамдар да солардың қатарына барып қосылатындығы, яғни адамның өзінің келген жеріне қайта қайтатыны - байырғы біртұтас, араға жік қоймайтын ұғымның сілемдері.

Бұл орайда дүниенің соңы «ақыр заман» деген түсінікті адамның туу, жаратылуы, өмір сүруі, өлу және о дүниеде қайта жасау сияқты белгілі бір жүйеге, циклды тәртіпке түскен тізбенің соңғы және қорытынды бөлімі деп қарауымызға болады.

Миф түптеп келгенде, о бастан-ақ сөз өнерінің айшықты бір жанры емес. Мифтің дүниетанымдық қызметі әлсірей бастағаннан кейін ғана ол сөз өнерінің өзге жанрларымен (аңыз, әпсана, ертегі, т. б) жақындасып, фольклорлық жанр аясына түсірілді. Ал шындығына келгенде, наным-сеніммен, әдет-ғұрыппен, салт-санамен бірге туып, бірге жасасқан мифтің қоғамдағы көрінісі алдымен оның сан-салалы дүниетанымдық қызметінде. Соның бірі мифтің ғұрыпқа (обряд, ритуал) қатысты мәселелері.

Әлемдегі көптеген халықтардың мифтері діни әдет-ғұрыптармен, салт-санамен бірлікте өмір сүріп келген. Әсіресе, мәдени дамуы жағынан кенжелеп қалған халықтарда түрлі ғұрыптардың мән-мағынасы және олардағы іс-әрекеттің себептері миф арқылы түсіндіріледі.

Қазақ арасында мифтің бұл қызметі ұмытылған. Алайда, исламға дейінгі тәңірлік дүниетанымға сәйкес мифтік түсініктердің іс-әрекеттермен, байырғы діни ғұрыптармен қарайластығын байқау қиын емес. Мәселен, түрлі аурудың иесін көшіру үшін айтылатын әсері күшті сөздер мен атқарылатын әрекеттер (қамшымен ұру, отпен аластау, түтін салу, түн күзетіп отыру, т. б) және оларға қатысты айтылатын мифтік аңыздар (Бәдік, Албасты, Обыр, т. б) ; бақсылар сарыны мен бақсылық ғұрыптар, Қорқыт, Қойлыбай, т. б ұлы бақсылар туралы айтылатын мифтік аңыздар, Айға, Күнге, Отқа табынудың іздері (жаңа туған Айға сәлем беру, ай сәулесін ұйықтаған адамның бетіне тусірмеу, Күнге бағжиып қарамау,, Отқа түкірмеу және бұлар туралы айтылатын мифтер, т. б) . Бұлардан бюасқа алғыс, қарғыс сөздері және оған байланысты әрекеттер (дұға оқу, алынған тырнақ, шаш, т. б. дұшпан көзінен тасалау), байырғы қазақ өмірінің сан тарау тыйымдары (көк шөпті жұлма, босағаны керме, табалдырықты баспа, түнде судың бетін ашық қалдырма, қолыңды молаға шошайтпа, т. б. ) . Міне, халық арасында күні кешеге дейін ұмытылмай келк жатқан наным-сенімдердің астарында о бастағы қуатты бір сенімнің жатқандығы даусыз. Тыйымдар мен оны олай жаса, мұны былай жаса дейтін жөн-жоба себептерінің дені ұмытылған. Ал бұл ұмытылғандардың кезінде мифтік мән-мазмұнымен байланысты таратылғандығы дау тудырмайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.