Маркетингтегі ақпараттық жүйені тұрғызу
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 "Helios" ЖШС компаниясына жалпы сипаттама
1.1 "Helios" ЖШС.ның жалпы қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 "Helios" ЖШС.ның жалпы құрлымы мен филиалдары және олардың қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61.3 "Helios" ЖШС.на қатысты жалпы ережелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
1.4 Кәсіпорынның жауапкершілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.5 Ақпараттық жүйелер ресурстарына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... 19
1.6 Концептуалды схема ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
2 "Helios" ЖШС компаниясына тауарлық қорын есептеу және талдаудағы ақпараттық жүйесін құру
2.1 Ақпараттық жүйенің мәні, мақсаттары мен міндеттері ... ... ... ... ... ... ...30
2.2 Қаржылық есеп беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.3 Ақша ағымы туралы есеп беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
2.4 Компания жағдайын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
2.5 Кіріс және шығыс құжаттарының сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... 43
2.6 Ақпараттық база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
2.7 Программа қолданушыларына нұсқау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
3 Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және оны пайдалану саласының мүмкіндіктері
3.1 АЖ.ны құруға кететін шығындарды бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
3.2 Есеп кешенінде ақпараттық технологияларды жаңарту кепілдемесі ... ... .61
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .64
ҚСЫМША
1 "Helios" ЖШС компаниясына жалпы сипаттама
1.1 "Helios" ЖШС.ның жалпы қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 "Helios" ЖШС.ның жалпы құрлымы мен филиалдары және олардың қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61.3 "Helios" ЖШС.на қатысты жалпы ережелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
1.4 Кәсіпорынның жауапкершілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.5 Ақпараттық жүйелер ресурстарына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... 19
1.6 Концептуалды схема ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
2 "Helios" ЖШС компаниясына тауарлық қорын есептеу және талдаудағы ақпараттық жүйесін құру
2.1 Ақпараттық жүйенің мәні, мақсаттары мен міндеттері ... ... ... ... ... ... ...30
2.2 Қаржылық есеп беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.3 Ақша ағымы туралы есеп беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
2.4 Компания жағдайын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
2.5 Кіріс және шығыс құжаттарының сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... 43
2.6 Ақпараттық база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
2.7 Программа қолданушыларына нұсқау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
3 Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және оны пайдалану саласының мүмкіндіктері
3.1 АЖ.ны құруға кететін шығындарды бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
3.2 Есеп кешенінде ақпараттық технологияларды жаңарту кепілдемесі ... ... .61
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .64
ҚСЫМША
Қазіргі замандағы ақпараттық технологияның даму тенденциясы экономиканың әртүрлі аймақтарында құрылған ақпараттық жүйелердің күрделілігінің тұрақты өсуіне алып келеді. Ақпараттық технологияларды Қазақстан үшін экономиканың маңызды салаланың бірі болып табылатын пайдалы қазбаларды өндіру саласына енгізу заман талабы болып отыр. Ал осы пайдалы қазбалар өндіру кәсіпорындарын жобалау, оның техника – экономикалық көрсеткіштерін есептеу мен қаржы - экономикалық моделін құру үшін ақпараттық технологияларды пайдалану жобалау уақытын қысқартып, сапасын арттырады. Сондықтан ақпараттық жүйелерді экономиканың түрлі саларына енгізу өте тиімді.
Нарықтық экономиканың қарқынды даму кезінде кәсіпорынға тиімді басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін қалыптасқан экономикалық жағдайды айқын көрсететін ақпараттық жүйенің болуы өте маңызды.
Қазіргі кезеңнің ерекшелігі, үлкен көлемдегі материалдық және шикізаттық қорларға негізделген индустриалды экономикадан ақпараттың негізгі қоры болып есептелетін "ақпараттық экономикаға" ауысу болып отыр. Осы айтылып отырған ақпараттың қоғамда алатын орнының зор екендігін ақпарат мамандары растауда. Бұған дәлел ретінде Республика Парламентінің "Қазақстан Республикасының ақпараттандыру заңын" қабылдағанын жатқызуға болады.
Біздің Президентіміздің халқына жолдауында Қазақстанға өзінің ғылыми әлеуетіне қоса жоғары технологиялардың халықаралық бизнесіне қатысатын уақыт жетті деп білді.
Бұл жерде Инновациялық қордың атқаратын рөлі өте маңызды деп белгіледі.
Кез келген қоғамның ақпараттандыру деңгейі ақпараттық қызметтің даму дәрежесімен және онымен айналысып қызмет көрсететін мамандардың санымен, біліктілігімен анықталады. Сондай-ақ ақпараттандыру, қазіргі ақпараттық технологияларды көп мөлшерде шығарумен оларды соңғы уақыттарда жиі пайдаланып жүрген телекоммуникациялы жүйелерге қосу мәселелерін шешуді қарастырады және де оның алдағы уақыттарда дамуын болжайды. Әрине, бұл жағдайларда ақпарат жүйелері экономикадағы басқарудың қажетті таптырмас құралына айналады. Қазіргі уақыттарда ақпарат жүйелері есептеу техникасынсыз қолмен жасалатын ақпарат жүйелері және автоматтандырылған ақпарат жүйелері болып жіктеледі.
Нарықтық экономиканың қарқынды даму кезінде кәсіпорынға тиімді басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін қалыптасқан экономикалық жағдайды айқын көрсететін ақпараттық жүйенің болуы өте маңызды.
Қазіргі кезеңнің ерекшелігі, үлкен көлемдегі материалдық және шикізаттық қорларға негізделген индустриалды экономикадан ақпараттың негізгі қоры болып есептелетін "ақпараттық экономикаға" ауысу болып отыр. Осы айтылып отырған ақпараттың қоғамда алатын орнының зор екендігін ақпарат мамандары растауда. Бұған дәлел ретінде Республика Парламентінің "Қазақстан Республикасының ақпараттандыру заңын" қабылдағанын жатқызуға болады.
Біздің Президентіміздің халқына жолдауында Қазақстанға өзінің ғылыми әлеуетіне қоса жоғары технологиялардың халықаралық бизнесіне қатысатын уақыт жетті деп білді.
Бұл жерде Инновациялық қордың атқаратын рөлі өте маңызды деп белгіледі.
Кез келген қоғамның ақпараттандыру деңгейі ақпараттық қызметтің даму дәрежесімен және онымен айналысып қызмет көрсететін мамандардың санымен, біліктілігімен анықталады. Сондай-ақ ақпараттандыру, қазіргі ақпараттық технологияларды көп мөлшерде шығарумен оларды соңғы уақыттарда жиі пайдаланып жүрген телекоммуникациялы жүйелерге қосу мәселелерін шешуді қарастырады және де оның алдағы уақыттарда дамуын болжайды. Әрине, бұл жағдайларда ақпарат жүйелері экономикадағы басқарудың қажетті таптырмас құралына айналады. Қазіргі уақыттарда ақпарат жүйелері есептеу техникасынсыз қолмен жасалатын ақпарат жүйелері және автоматтандырылған ақпарат жүйелері болып жіктеледі.
1. К.Нәрібаев,С.Жұмамбаев. Менеджмент Алматы1998ж.
2. Вейл П. Искусство менеджмента Москва 1993г.
3. Тоқсейітов Р.Қ. Экономикалық сөздік-анықтамалық Болашақ 1999ж.
4. Қ.Р Азаматтық кодексі 75-бап. Алматы 2000ж
5. Мескон М.Х. Основы менеджмента Москва 1992г.
6. Андросов А.М. Бухгалтерскмй учет Москва 1996г.
7. Андреев В.Д. Практический аудит Москва1994г.
8. Кондраков Н.П. Бухгалтерский учет, анализ хозяйственной деятельности
9. и аудит Москва 1994г.
Хорнгрен Ч.Т. Бухгалтерский учет: управленческий аспект. Москва 2000г.
10. Подольский В.И. Аудит Москва 1997г.
11. Абрамов С.А. Экономическое обоснование автоматизации обработки
12. информации. Москва 1974г.
13. Благодатских В.А. Экономика, разработка и использование программного обеспечения. Москва 1995г.
14. Чистов Д.В. Основы компьютерной бухгалтерии / Учебный практикум по ведению бухгалтерского учета в «1С:Бухгалтерии-Проф 6.0»для Windows. М.: Компьютер пресс, 1998.
15. Киевский С.В. «Самоучитель по работе с программой «1С:Бухгалтерия»
16. Доля пользователей локальных и сетевых версий: 5.0 и Проф-2.0 для DOS,
17. 6.0 и Проф-6.0 для Windows и Windows 95,-М.: Компьютер пресс, 1998.
18. Информационные системы бухгалтерского учета: Учебник / Под ред.
19. В.И.Подольского –М.: Аудит, ЮНИТИ, 1998.
20. Степанова, Соболев. Экономическое обоснование создания и внедрения АСУ. Москва 1990 В.А. Грабауров Информационные технологии для менеджеров. – Москва Финансы и статистика, 2001г.
21. В.Г. Шипунов, Е.Н. Кишкин Основы управленческой деятельности. – Москва Высш. шк., 1999г.
22. М.А. Винокуров, Р.Д. Гутгарц, В.А. Пархомов Автоматизация кадрового учета: Инфра – Москва 2001г.
23. В.В. Брага, Н.Г. Бубнова, Л.А. Удовенко Автоматизированные информационные технологии. – Москва Компьютер: ЮНИТИ, 1999г.
24. Бабкин Ф.В. «Электронная коммерция и новые организационные формы компаний», Менеджмент в России и за рубежом, выпуск 1, 2000г.
25. Щиборщ К.В. «Интегрированная система управления промышленных предприятий России», Менеджмент в России и за рубежом, выпуск 4, 2000г.
2. Вейл П. Искусство менеджмента Москва 1993г.
3. Тоқсейітов Р.Қ. Экономикалық сөздік-анықтамалық Болашақ 1999ж.
4. Қ.Р Азаматтық кодексі 75-бап. Алматы 2000ж
5. Мескон М.Х. Основы менеджмента Москва 1992г.
6. Андросов А.М. Бухгалтерскмй учет Москва 1996г.
7. Андреев В.Д. Практический аудит Москва1994г.
8. Кондраков Н.П. Бухгалтерский учет, анализ хозяйственной деятельности
9. и аудит Москва 1994г.
Хорнгрен Ч.Т. Бухгалтерский учет: управленческий аспект. Москва 2000г.
10. Подольский В.И. Аудит Москва 1997г.
11. Абрамов С.А. Экономическое обоснование автоматизации обработки
12. информации. Москва 1974г.
13. Благодатских В.А. Экономика, разработка и использование программного обеспечения. Москва 1995г.
14. Чистов Д.В. Основы компьютерной бухгалтерии / Учебный практикум по ведению бухгалтерского учета в «1С:Бухгалтерии-Проф 6.0»для Windows. М.: Компьютер пресс, 1998.
15. Киевский С.В. «Самоучитель по работе с программой «1С:Бухгалтерия»
16. Доля пользователей локальных и сетевых версий: 5.0 и Проф-2.0 для DOS,
17. 6.0 и Проф-6.0 для Windows и Windows 95,-М.: Компьютер пресс, 1998.
18. Информационные системы бухгалтерского учета: Учебник / Под ред.
19. В.И.Подольского –М.: Аудит, ЮНИТИ, 1998.
20. Степанова, Соболев. Экономическое обоснование создания и внедрения АСУ. Москва 1990 В.А. Грабауров Информационные технологии для менеджеров. – Москва Финансы и статистика, 2001г.
21. В.Г. Шипунов, Е.Н. Кишкин Основы управленческой деятельности. – Москва Высш. шк., 1999г.
22. М.А. Винокуров, Р.Д. Гутгарц, В.А. Пархомов Автоматизация кадрового учета: Инфра – Москва 2001г.
23. В.В. Брага, Н.Г. Бубнова, Л.А. Удовенко Автоматизированные информационные технологии. – Москва Компьютер: ЮНИТИ, 1999г.
24. Бабкин Ф.В. «Электронная коммерция и новые организационные формы компаний», Менеджмент в России и за рубежом, выпуск 1, 2000г.
25. Щиборщ К.В. «Интегрированная система управления промышленных предприятий России», Менеджмент в России и за рубежом, выпуск 4, 2000г.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Т.Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университет
Инженерлі экономикалық факультеті
Қолданбалы информатика кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Маркетингтегі ақпараттық жүйені тұрғызу
Студент 4 курс
Күндізгі бөлім
Мамандығы: Экономикадағы
ақпараттық жүйелер
Майлыбаев Женис Болатханович
Ғылыми: жетекшісі:
аға оқытушы Қайнарбаева Г.Б.
Рецензент: Қазақ Бас Архитектура
және Құрылыс Академия
профессоры, т.ғ.д. Айдосов.А
Дипломдық жұмыс қорғауға
жіберілді:
“ҚИ” кафедра меңгерушісі:
ф-м.ғ.к., доцент Заурбеков.Н.С
Алматы 2006 жыл
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 "Helios" ЖШС компаниясына жалпы сипаттама
1.1 "Helios" ЖШС-ның жалпы қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 "Helios" ЖШС-ның жалпы құрлымы мен филиалдары және олардың
қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...61.3 "Helios" ЖШС-на қатысты жалпы
ережелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
1.4 Кәсіпорынның жауапкершілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 18
1.5 Ақпараттық жүйелер ресурстарына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... 19
1.6 Концептуалды схема ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
2 "Helios" ЖШС компаниясына тауарлық қорын есептеу және талдаудағы
ақпараттық жүйесін құру
2.1 Ақпараттық жүйенің мәні, мақсаттары мен міндеттері ... ... ... ... ... ... ...30
2.2 Қаржылық есеп беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.3 Ақша ағымы туралы есеп беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
2.4 Компания жағдайын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
2.5 Кіріс және шығыс құжаттарының сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... 43
2.6 Ақпараттық база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
2.7 Программа қолданушыларына нұсқау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
3 Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және оны пайдалану саласының
мүмкіндіктері
3.1 АЖ-ны құруға кететін шығындарды бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
3.2 Есеп кешенінде ақпараттық технологияларды жаңарту кепілдемесі ... ... .61
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .64
ҚСЫМША
Кіріспе
Қазіргі замандағы ақпараттық технологияның даму тенденциясы экономиканың
әртүрлі аймақтарында құрылған ақпараттық жүйелердің күрделілігінің тұрақты
өсуіне алып келеді. Ақпараттық технологияларды Қазақстан үшін экономиканың
маңызды салаланың бірі болып табылатын пайдалы қазбаларды өндіру саласына
енгізу заман талабы болып отыр. Ал осы пайдалы қазбалар өндіру
кәсіпорындарын жобалау, оның техника – экономикалық көрсеткіштерін есептеу
мен қаржы - экономикалық моделін құру үшін ақпараттық технологияларды
пайдалану жобалау уақытын қысқартып, сапасын арттырады. Сондықтан
ақпараттық жүйелерді экономиканың түрлі саларына енгізу өте тиімді.
Нарықтық экономиканың қарқынды даму кезінде кәсіпорынға тиімді
басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін қалыптасқан экономикалық жағдайды
айқын көрсететін ақпараттық жүйенің болуы өте маңызды.
Қазіргі кезеңнің ерекшелігі, үлкен көлемдегі материалдық және
шикізаттық қорларға негізделген индустриалды экономикадан ақпараттың
негізгі қоры болып есептелетін "ақпараттық экономикаға" ауысу болып отыр.
Осы айтылып отырған ақпараттың қоғамда алатын орнының зор екендігін ақпарат
мамандары растауда. Бұған дәлел ретінде Республика Парламентінің "Қазақстан
Республикасының ақпараттандыру заңын" қабылдағанын жатқызуға болады.
Біздің Президентіміздің халқына жолдауында Қазақстанға өзінің ғылыми
әлеуетіне қоса жоғары технологиялардың халықаралық бизнесіне қатысатын
уақыт жетті деп білді.
Бұл жерде Инновациялық қордың атқаратын рөлі өте маңызды деп белгіледі.
Кез келген қоғамның ақпараттандыру деңгейі ақпараттық қызметтің даму
дәрежесімен және онымен айналысып қызмет көрсететін мамандардың санымен,
біліктілігімен анықталады. Сондай-ақ ақпараттандыру, қазіргі ақпараттық
технологияларды көп мөлшерде шығарумен оларды соңғы уақыттарда жиі
пайдаланып жүрген телекоммуникациялы жүйелерге қосу мәселелерін шешуді
қарастырады және де оның алдағы уақыттарда дамуын болжайды. Әрине, бұл
жағдайларда ақпарат жүйелері экономикадағы басқарудың қажетті таптырмас
құралына айналады. Қазіргі уақыттарда ақпарат жүйелері есептеу
техникасынсыз қолмен жасалатын ақпарат жүйелері және автоматтандырылған
ақпарат жүйелері болып жіктеледі.
Ақпараттық жүйе (АЖ) - Экономикалық объектіні басқаруға қажетті
ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу және шығарып беру жүйесі.
АЖ - ақпараттық жүйе жобасы мен ақпаратты есептеу жүйесінен (АЕЖ)
тұратын күрделі жүйе. Ақпараттық жүйе жобасы деп - ақпараттық жүйе тұрғызу
мен жұмыс істету шешімдерін сипаттап жазылған техникалық құжат, ал
ақпаратты есептеу жүйесі АЖ жобасын жұмыс істетуге бағытталған ұйымдастыру
техникалық кешен деп түсінуге болады. АЕЖ мәліметтерді жинауды, өткізіп
беруді, өңдеуді, сақтауды, жинақтап толтыруды және шығарып беруді АЖ
жобасындағы шешімдерге сәйкес қамтамасыз етеді.
Нарықтық экономиканың функционалды құрылымының ақпарат жүйесіне
негізінен экономикадағы ақпарат жүйесі кіреді - бұл экономика бағытындағы
қызметкерлерді, техникалық және программалық жабдықтарды, мәліметтерді
өңдеу амалдары мен әдістерді, сондай-ақ нақты бір саладағы ақпараттық
жүйені қосатын жоғарғы деңгейде арнайы тұрғызылған ақпарат жүйесі.
Экономикадағы ақпарат жүйелерінің кіріс құжаттарына ішкі және сыртқы
ақпарат жатса, ал шығыс құжаттарына басқару шешімдерін қабылдауға арналған
ақпарат жатады.
Қазақстанда ақпараттық өнім керек ететін фирмалар мен ұйымдар саны
жылдан жылға артуда. Осындай ірі ұйымның бірі - ЖШС Helios компаниясы
болып табылады. Осы курстық жұмыс жазу кезінде мен ЖШС Helios компаниясы
ның ұйымдастырушылық құрылымына біраз тоқталып және оған сипаттама
көрсетілген. Сонымен қатар бірінші бөлімге Ақпараттық жүйелер ресурстарына
қойылатын талаптар мен концептуалды схема кірген.
1 "Helios" ЖШС компаниясына жалпы сипаттама
1.1 "Helios" ЖШС-ның жалпы қызметі.
ЖШС "Helios" компаниясының 1999 жылы құрылды. Бұл компания мұнай
өнімдерін сатумен айналысады. ЖШС "Helios" компаниясы Павлодар
мұнайхимиялық заутының (ПМХЗ) ресми операторы болып саналады. Бүгінгі күде
ПМХЗ Қазақстанның ең қуатты зауыды болып саналады, зауттың жылдық өндіргіш
күші жеті милион тоннағат тең. Сол себептен компания өнімдерінің жоғары
сапалығын түсіндіруге болады. Компания зауытпен тікелей жұмыс істейді,
сондықтан өнім сапасына күмән келтіруге болмайды. Отандық компанияларішінде
ЖШС Helios компаниясы жалғыз өз жұмысында батыстық көлденең,
интегралданған құрылым стандарттарын ұстанады және барлық ГСМ өндіру
процесін – скважинадан соңғы тұтынушыға дейін қадағалайды. Компания өнімді
лабараториялық талдаудан өткізіп отырады.
ЖШС Helios компаниясы мұнай өнімдері нарығын зерттеп, сұраныс пен
ұсынысты анықтап, өз АЗС жүйесін дамытуды жоспарлайды. Компания құрылу
күнінен бастап өз АЗС жүйесін кеңейтуге кірісті, әсіресе Helios логотипі
бар АЗС терді салу. Сол себепті құрылыс департаменті құрылды. Департамент
құрылыс және АЗС жөндеу мен айналысады. Жерді таңдап стып алу , жобалаушы
мекемені таңдау, мемлекеттік қызметтерден рұқсат алу, құрылысшылар
арасында АЗС ті салуға тендір жүргізу және т.б жұмыстар құрылыс
департаменті жүргізеді.
2. "Helios" ЖШС-ның жалпы құрлымы және филиалдары
Филиалдары
Қаржылық департамент міндеттері
• бюджетті құрастыру және анализдеу;
• Администрацияға басқарушылық шешімдер қабылдауға қажетті ақпаратты
дайындау;
• мекеменің шаруашылық қызметінің қаржылық анализі;
• мекеменің экономикалық қызығушылықтарын қорғау;
• мекеменің қаржылық-шаруашылық қызметінің кешенді анализін өткізу және
ақша-қаражаттарының қозғалысының бюджеттік жоспарлауын жүзеге асырады;
Қаржылық департаментінің функциялары
Қаржылық ресурстармен, негізгі қордың және айналым қаражаттардың тиімді
қолдануын және сақталуын, мемлекеттік бюджетке міндеттемелер бойынша және
жабдықтаушылар мен банктік мекемелерге төлемдердің уақтылы төленуін
қамтамассыз етуге бағытталған мекеменің қаржылық қызметін ұйымдастырады.
Перспективалық және жылдық қаржылық және кассалық жоспарлардың, несиелік
заявкалардың жобаларын жасайды, бекітілген көрсеткіштерді мекеменің
бөлімшелеріне жеткізуге дейін, өнімді өткізу жоспарының жобаларын,
айналымнан түсетін пайда және салық бойынша және өндірістің рентабелділігін
жоғарлатудың жоспарлы тапсырмаларын дайындауға қатысады. Мекеменің несиенің
әр бір түрінде қажеттілігін, техникалық қайтажарақтандыру, мекеменің
рекострукциясы және жаңа өндірістердің құрылысының жоспарларын
қаржыландыратын көздерді анықтайды. Айналым қаражаттарының нормативтерін
жасауды және олардың айналмалдылығын жылдамдаттыратын шараларды
ұйымдастырады. Кірістердің уақтылы түсіп тұруын, жабдықтаушылардың есеп
шоттарының төленуін, қаржылық есеп айырысу және банктік операциялардың
бекітілген мерзімде рәсімделуін, қызметкерлер және жұмысшылардың
жалақысының төленуін қамтаммассыз етеді. Жаңа техниканы ендіруге кеткен
шығындарға жасалған сметалық-қаржылық есеп айырысулардың, өндірісті дамыту
қорын шығындаудың, материалдық қолдау қорының, әлеуметтік-мәдени шаралар
қорының қаражаттарын шығындаудың сметасының сонымен қатар мекеменің
қаржылық қызметімен байланысты басқа да құжаттардың дұрыс құралуын,
рәсімделуін және бекітілуін бақылайды. Қаржылық және несиелік жоспардың,
өнімді сату жоспарының, кіріс және басқа да қаржылық көрсеткіштердің
жоспарының орындалуына, өткізілмейтін өнімді өндірудің тоқтатылуына, ақша-
қаражаттарының дұрыс жұмсалуы мен жеке және заемдық қаражаттардың мақсатты
қоладанылуына бақылауды жүзеге асырады. Мекеменің қаржылық-шаруашылық
қызметін анализдейді, қолданылмайтын тауарлық-материалдық құндылықтарды
жабдықтаудың және жоюдың алдын-алуына, өндірістің рентабелділігін
жоғарлатуға, өнімнің өзіндік құнын азайтуға, қаржылық қызметті нығайтуға
бағытталған нұсқауларды жасауға қатысады. Бекітілген қаржылық есеп берудің
уақтылы құралуын және берілуін қамтаммассыз етеді, сонымен келесі
функцияларды орындайды:
• апталарға бөлінген әр айлық қаржылық жоспарды құрастыру және бекіту;
• шығарылатын өнімнің ассортиментінің және бағасының өзгеруіне байланысты
қаржылық жоспарды айқындау;
• айлық қаржылық жоспарды алдыңғы апта жоспарын орындаудан ауытқуды
ескере отырып апталар бойынша айқындау;
• компанияның қаржылық-шаруашылық қызметін жақсартуға қажетті уақтылы
шараларды қабылдауға қажетті қаржылық жоспардың орындалуына шапшаң
бақылауды жүзеге асыру;
• қаржылық жоспарлардың, бюджеттердің орындалуын анализдеу және және оның
нәтижелері бойынша қорытынды дайындау;
• бюджет құрастыру және қаржылық анализ процедураларын жетілдіру,
мекеменің құрылымдық бөлімшелеріне бюджетті жоспарлау сұрақтары бойынша
методологиялық көмек көрсету;
• анализ жүргізуге және басқарушылық шешімдер қабылдауға арналған есеп
берудің ішкі формаларын жасау;
• ішкі есеп беруді құрастыру үшін қажетті ақпаратты беру форматын жасау;
• ақша қаражаттарының және материалдық заттардың қозғалысын жоспарлау
және есепке алу;
• дебиторлық және кредиторлық қарыздар анализі;
• кезең шығындарының анализі;
• ай сайын мекеменің қаржылық жағдайының бір қатар маңызды сипаттамалары
туралы ақпаратты ұсыну;
• ай сайын нормативті қаржылық коэфиценттер туралы ақпаратты ұсыну
(ағымдағы өтімділік к-і, жеке қаражаттармен жабдықталудың к-і, қаржылық
тұрақтылық к-і, сату рентабелділігінің к-і)
Заң бөлімі
Заң департаменті департамент директорымен тікелей басқарылатын,
Мекеменің дербес құрылымдық бөлімшесі болып табылады.
Заң департаменті:
• Серіктестікте дайындалатын ішкі нормативтік актілердің, бұйрықтар
жобасының заңдылық экспертизасын жүргізеді, департамент директоры
оларға қол қояды, сонымен қатар қажет жағдайда осы құжаттарды
дайындауға қатысады;
• Серіктестіктің қызмет бабында пайда болатын заң сұрақтары бойынша
қорытындыларды, ішкі құжаттарды дайындайды;
• Серіктестікте шығарылған күші бар бұйрықтрды өзгерту немесе күшін
жоғалқандарды алып тастау шараларын қолданады;
• Серіктестіктің дебиторлық және кредиторлық қарыздары бойынша сұрақтарды
қарастыруға және келісім шарттық, қаржылық, еңбек тәртібін нығайту
шараларын жүзеге асыруға қатысады;
• Серіктестіктің қызмет бабында пайда болатын құқық, заң жағынан пайда
болатын басқа да сұрақтарды қарастырады;
Экономикалық-шаруашылық анализ және болжау бөлімінің негізгі міндетері
• перспективалық жоспарлар жобаларын және өндірістік шаруашылық қызметтің
және мекеменің әлеуметтік дамуының жылдық жоспарларын құрастыру үшін
қажетті алғашқы мәліметтерді дайындайды;
• тоқсандарға бөлінген мекеменің бюджетінің жекеленген бөлімдерін, есеп
айырысуларды және оларға негіздемелерді жасайды;
• өнімнің жаңа түрлерін, техника мен автоматтандыруды меңгеруді
техникалық-экономикалық негіздеуге қатысады;
• өнімнің өзіндік құнын анықтау үшін қажетті материалдық және еңбек
шығындарының техникалық-экономикалық нормативтерін, өндірісте
тұтынылатын шикізаттар мен материалдардың негізгі түрлеріне,
жанармайға, эненергияға жоспарлы-есеп айырысылатын бағаларды жасайды;
• тауарлық өнімнің сметалық калькуляциясын және шығарылатын өнімге баға
жобаларын құрастырады;
• Серіктестіктің және оның бөлімшелерінің шаруашылық қызметіне
экономикалық анализ жүргізеді, өндірістің резервін анықтайды, үнемдеу
режимін қамтаммассыз ететін және Серіктестіктің ресурстарын тиімдірек
пайдаланудың, еңбек өнімінділігінің қарқынын жоғарлатудың шараларын
белгілейді;
• Серіктестіктің және оның бөлімшелері бойынша жоспарлық тапсырмалардың
орындалу барысына есеп және бақылау жүргізеді;
Бухгалтерлік бөлімнің міндеттері
• бухгалтерлік участогі (дебиторлық қарыздар есебі, дайын өнімді сатудан
түскен табыс және шығындар есебі, сатып алушылармен есеп айырысулар,
сонымен қатар басқа да дебиторлық және кредиторлық қарыздар есебі)
бойынша жұмыс атқарады;
• есеп участогі бойынша алғашқы құжаттарды қабылдайды және бақылайды,
оларды санақтық өңдеуге дайындайды. Бухгалтерлік есепте сатып
алушылармен есеп айырысулар, тауарлық-материалдық құндылықтардың және
дайын өнімнің қозғалысымен байланысты операцияларды бейнелейді;
• пайда болған шығындардың және өндірістік емес шығындардың көздерін
анықтайды, олардың алдын алу бойынша ұсыныстар дайндайды;
• есеп беруді құрастыру үшін сәйкес есеп участогі бойынша мәліметтерді
дайындайды, бұғалтерлік құжаттардың сақтығын бақылайды, оларды архивке
өткізу үшін бекітілген тәртіп бойынша рәсімдейді;
• ішкі шаруашылық резервтерді анықтау, үнемдеу режимін және құжат
айналымын жетілдіру бойынша шараларды іске асыру, сонымен қатар
тауарлық-материалдық құндылықтардың және негізгі қордың
инвентаризациясын жүргізу мақстында бұғалтерлік есеп және есеп беру
мәліметтері бойынша мекеменің қаржылық-шаруашылық қызметіне
экономикалық талдау жүргізуге қатысады.
Құрылыс департаментінің басты қызметтері
• АЗС-тер салу , олардың халық аралық стандартқа сайкелуін қадағалау.
• Басқа АЗС-терді сатыпалып оларға Helios логотипін орнатып оларды
қайта іске қосу.
• АЗС-тердің үнемі ремонттан өтіп тұруы.
• АЗС-тердің қоршаған ортаға зиян келтірмеуін қадағалау.
Ақпараттық технологиялар департаментінің қызметі
• Басқа департаменттер мен бөлімдердің жұмыс істеуіне қажетті техникалық
жабдықтардың үнемі жұмыс істеп тұруын қадағалау.
• Локальді және глобальді желінің үнемі жұмыс істеп тұруын қадағалау.
• Локальді желідегі ЭЕМ-дердің хакерлік және вирустық шабуылдардан
қорғау.
• ЭЕМ қолданушыларына керекті программалармен қамтамасыз ету.
• Керекті перифериялық жабдықтардың үнемі степ тұруын қадағалау.
• Ескерген ЭЕМ-дерді жаңартып отыру.
Маркетинг департаментің негізгі міндеттері мен функциялары
Маркетинг департаментің негізгі міндеттері:
• Серіктестіктің сататын дайын өнімді сату жұмысын ұйымдастыру мен
реттеудің біркелкі саясатын жүргізу;
• нарық маркетингін зерттеу және нарық конъюнктурасына сай тауарды
уақтылы бейімдеу;
Маркетинг департаменті өзіне жүктелген міндеттеріне сай келесі
функцияларды орындайды
• жоспарлық тапсырмалар мен жасалған келісім шарттарға сәйкес
Серіктестіктің дайын өнімінің сатылуын ұйымдастырады, бекітілген сату
жоспарына сай тұтынушыларға өнімнің уақытында және қажетті көлемінде
жөнелтілуін бақылайды;
• заңға сәйкес өзінің функионалдық міндеттер шегінде маркетинг және сату
бөлімшелерін, оған қоса филиалдарды басқаруды іске асырады;
• ішкі документтер жобасын, маркетинг және сату сұрақтары бойынша
қорытынды дайындайды;
• дайын өнімді сатудың ағымдағы және перспективалық жобаларын дайындайды;
• дайын өнімді сатудан түсуге тиісті ақша-қаражаттары туралы есеп беруді
дайындайды;
• екілік ресурстар мен қосалқы өнімдерді пайдалану және сату жұмыстарының
өткізілуін жоспарлайды;
• дайын өнімді өткізу жоспарының орындалуы туралы есеп берулер
құрастырады;
• өнімді жеткізу бойынша міндеттердің Серіктестік жағынан орындалуын
бақылайды;
• вагондарға , бензовоздарға (цистерналарға) заявкалардың дайындалуын
бақылайды, жөнелтілетін өнімді тасымалдау жоспарын құрастырады;
• ақша-қаражатының бюджетін жасауға көмектеседі, Серіктестіктің
өндірістік-шаруашылық қызметінің жоспарларының жобаларын құрастыруға
қажетті бастапқы мәліметтердің дайындалуын қамтаммасыз етеді;
• Серіктестіктің өнімін сату жоспарын ұстануын бақылауды жүзеге асырады;
• экспорттық келісім шарттарды орындаған кезде, оған қоса ақша-
қаражаттарын немесе дайын өнімді қайтарғанда кедендік, валюталық және
лицензиялық заң ережелерін ұстануын бақылауды жүзеге асырыды;
• басқарушылық статистикалық есеп берулерге қажетті мәліметтерді жинайды,
жүйелендіреді және береді;
• бәсекелестік ортаны зерттеуді, өнімді сатудың жаңа мүмкіншіліктерін
іздеуді және іске асуын жүзеге асырады;
• экономикалық ақпаратты жинайды, жүйелендіреді және анализ өткізеді және
өткізу нарықтары бойынша ақпараттық мәліметтер қоймасын құрастырады;
• өткізу нарығын кеңейту және шығарылатын өнімнің жаңа пайдалану
формаларын табу мақсатында нарықтың жаңа қажеттіліктерін зерттеуді
жүзеге асырады;
• принципиальді жаңа өнім жасауға ұсыныстар жасайды;
Маркетинг департаментінің Басқарушысы Маркетинг департаментіне
жүктелген функция есептерінің орындалмауына және дұрыс орындалмауына
персоналды жауапты болады.
Маркетинг департаментінің құқықтары
Маркетинг департаменті:
• Серіктестіктің құрылымдық бөлімшелерінде өткізу жұмысының жағдайын
бекітілген тәртіпте тексеруді жүргізуге құқылы;
• Серіктестіктің, оған қоса филиалдардың қызметкерлерінен жүктелген
міндеттерді және бөлек тапсырмаларды орындауға қажетті құжаттарды,
анықтамаларды, есеп айырысуларды және басқа да мәліметтерді сұрауға
құқылы;
• корпоративтік актілерді және басқа құжаттарды дайындау үшін, сонымен
қатар Маркетинг, сату және логистика департаментіне жүктелген
міндеттеріне сай жүргізілетін іс-шараларды ұйымдастыру мен іске асыру
үшін басшылықтың келісімімен Серіктестіктің басқа бөлімшелерінен
мамандарды қатыстыруға құқылы;
• өнімді өткізу сұрақтары және басқа да маркетинг департаментіне қатысты
сұрақтар талқыланатын, Серіктестік басшылығымен, филиалдар басшылығымен
шақырылатын жиналыстарға қатысуға құқылы;
• маркетинг және сату сұрақтарына қатысты бұйрықтар мен Серіктестіктің
басқа да ішкі құжаттарына, басқару органдарының күші бар шешімдеріне
өзгерстер енгізу туралы ұсыныстар ұсынуға немесе күшін жоғалтқандарды
алып тастауына құқылы;
1.3 "Helios" ЖШС-на қатысты жалпы ережелер
1. Корпаративтік есептеу желілер басқармаларының қызметтері мен
мүмкіндіктері.
Осы ереже ЖШС "Helios" компаниясының есептеу желілер
администраторларының ақпараттық қауіпсіздігіне байланысты олардың құқығы,
міндеттері және жауапкершіліктерін белгілейді.
2. Ақпараттық көшірмелердің қоры туралы
Берілген нұсқау ЖШС "Helios" компаниясының корпаративті есептеуіш
желілерінің программалық және ақпараттық қорларын резервке көшірілуін
міндеттейді. Сонымен қатар дербес компьтерлерді қолданушылардың
жауапкершілігін орнатады.
Жоғарыда айтылған міндеттер ақпараттық технология Департаментімен
бақыланады.
3. Дағдарыс жағдайларда атқарылатын іс-әрекеттер туралы
Берілген нұсқауда ЖШС "Helios" компаниясының корпаративті есептеуіш
желілерінің дағдарыс кезінде қайта қалпына келтіру, қауіпсіздікті
қамтамасыз ету ережелері қарастырылған.
Жоғарыда айтылған міндеттер ақпараттық технология Департаментімен
бақыланады.
4. Порольдік қауіпсіздік туралы
Берілген нұсқауда порольдарды пайдалану, ауыстыру, доғару және есеп
жазбасын өшіру жайында айтылған.
Порольдік қауіпсіздікке қойылатын талаптар мен бақылаулар ақпараттық
технологиялар Департаментімен жүзеге асырылады.
5. ЖШС "Helios" компаниясының корпаративтік есептеу желісідегі ақпараттық
қорға қосылған дербес компьютерлер пайдаланушыларының жұмыс істеу
ережелері.
Бұл нұсқауда ЖШС Helios компаниясының ақпараттық жүйесінің
қауіпсіздігіне байланысты дербес компьютер пайдаланушыларына істеуге
болатын және болмайтын іс-әрекеттер қарастырылған.
1.4 Кәсіпорынның жауапкершілігі
Кәсіпорын өзінің міндеттемелері бойынша иелігіндегі барлық мүлікке
жауап береді.
Кәсіпорынның мүлкінің меншік иесінің міндеттемелері бойынша жауап
бермейді.
Мемлекет Уәкілетті органның немесе Мемлекеттік басқару органының іс-
әрекеттерінен болған банкроттық жағдайын қоспағанда, Кәсіпорынның
міндеттемелері бойынша жауап бермейді.
Еңбек ұжымымен өзара қатынас
Кәсіпорын әкімшілігі мен еңбек үжымы арасындағы өзара қарым-қатынас
Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкез анықталады.
Жүмыс режимін Бас директор Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында
көзделген кепілдерді есепке ала отырып белгілейді.
Филиалдары, өкілдіктері және еншілес кәсіпорындары
Жарғылық міндеттерін орындау үшін Кәсіпорынның Уәкілетті органның
жазбаша келісімімен филиалдары мен өкілдіктер құруға құқығы бар.
Филиалдар мен өкілдіктер өзінің қызметінде Кәсіпорынға есеп береді.
Филиалдар мен өкілдіктер өз қызметін Кәсіпорын Бас Директоры бекітетін
Филиал туралы ережеге сәйкес жүзеге асады.
Филиалдар мен өкілдіктер басшылырын Кәсіпорын Бас директорының ұсынысы
бойынша Мемлекеттік басқару органы тағайындайды және оның сенімхатының
негізінде жүзеге асырады.
Еншілес кәсіпорын Уәкілетті органмен және бағалық және монополияға
қарсы саясат жөніндегі орталық атқарушы органмен келісе отырып,
Кәсіпорынның Мемлекеттік басқару органның ұсынысы бойынша Қазақстан
Республикасы Үкіметі рұқсаты бойынша құрылады.
Еншілес кәсіпорынның басшысы Мемлекеттік басқару органымен келісім
бойынша Кәсіпорын Бас директоры тағайындалады.
Еншілес кәсіпорынның Жарғысын мемлекеттік басқару органымен келісім
бойынша Кәсіпорынның бас директоры тағайындалады.
Есепке алу және есептілік
Кәсіпорын Қазақстан Республикасының заңдарына және мемлекеттік басқару
органымен келісім бойынша Бас директор бекітетін есеп саясатына сәйкес
бухгалтерлік есепте берілген мерзімдеріне сай Мемлекеттік органына, қаржы,
салық және статистикалық органдарға бухгалтерлік есеп пен статистикалық
есептілікті береді және оның растығына жауап береді.
Кәсіпорынды тарату және қайта ұйымдастыру
Кәсіпорынды тарату және қайта үйымдастыру Қазақстан Республикасы
Үкіметінің шешімі бойынша жүргізіледі.
Кәсіпорын азаматтық заңда көзделген басқа негіздер бойынша д.а
таратылуы мүмкін. Егер Қазақстан Республикасының заң актілерінде өзгеше
көрсетілмесе, кәсіпорынды қайта үйымдастыруды жәнө таратуды Уәкілетті
органмен келісім бойынша Мемлекеттік басқару органы жүзеге асырады.
Кредит берушілердің талаптарын қанағаттандырғаннан кейін қалған
тартылған Кәсіпорынның мүлкін уәкілетті орган қайта бөледі.
Кредит берушілердің талаптарын
қанағаттарын қанағаттандырғаннан кейін қалған Кәсіпорынның мүлкін іске
асыру нәтижесінде алынған қаражатты қоса алғанда, тартылған Кәсіпорынның
ақшасы республикалық бюджеттің кірісіне есептеледі.
1.5 Ақпараттық жүйелер ресурстарына қойылатын талаптар
Ақпараттық ресурстарды жиынтық мәліметтер деп атайды, белгілі бір
мекеме үшін құндылықты көрсететін және материалдық ресурстар ретінде
көрсетіледі. Оларға негізгі және көмекші мәліметтер массиві жатады, сыртқы
зердесінде кіріс құжаттары жатады.
Ақпараттың қолдануысыз басқару процесі мүмкін болмағандықтан,
ақпараттық жүйеде ақпаратпен жабдықтауды ұйымдастыру өте маңызды.
Ақпараттық жабдықтау (АЖ) – бұл ақпараттық жүйеде қолданатын
экономикалық ақпаратты жіктеудің және шартты белгілеудің бірыңғай жүйелері
мен құжаттардың және ақпарат массивтерінің үйлестірілген жүйелерінің
бірігуі болып табылады. Ақпараттық жабдықтаудың негізгі бағыты сақталуынан,
ақпараттың жинақталуынан, ақпараттық базаға өзгеріс енгізуден басқару
шешімдерін қабылдау үшін кіріс ақпараттарының берілуінен тұрады.
Ақпараттық жүйені ақпараттық жабдықтау өзіне жүйеде қолданатын
экономикалық ақпараттар және құжаттар сыныптама-ларын, нормативті –
анықтамалы ақпараттарды (НАА) қосады.
Ақпараттық база (АБ) – бұл ақпараттық жүйенің функционерлену кезінде
қолданылатын бір қалыпқа келтірілген ақпараттар жиынтығы.
Машинадан тыс ақпараттық база – ақпараттық жүйені жұмыс істеуде
қолданатын құжаттар мен белгілердің бірігуін бейнелеп, есептеу
техникасынсыз адамға түсінікті болатын ақпарат базасының бөлігі. Машинадан
тыс ақпараттық базасына жіктеу мен шартты белгілеу жүйелері, нормативті –
анықтамалы құжаттар, жедел ақпарат жатады. Жіктеу мен шартты белгілеу
жүйелері мәліметтерді бірмәнді жазып, ақпаратты есептеу желісінің жадында
тиімді іздеп және белгілеу үшін қолданылады. Ал нормативті – анықтамалы
құжаттар – шартты-тұрақты ақпарат қатарына жатады және ұзақ уақыт бойы есеп
айырысуда өзгеріссіз қолданылатын әртүрлі тәртіптегі мөлшерлеу-лерді,
мөлшерлерді және басқа да мәліметтерді құрайды. Жедел ақпарат дегеніміз –
ол субъектінің күйін осы уақыт сәтінде бейнелей-тін, яғни бастапқы,
өңделмеген ақпарат. Жедел ақпаратқа әдетте бухгалтерлік және жедел есеп
мәліметтері жатады.
Машина ішіндегі ақпарат базасы – бұл ақпараттық жүйені жұмыс істеуде
қолданылатын, машиналық тасығыштардағы мәліметтер массивінің бірігуін
бейнелейтін ақпарат қорының бөлігі. Мұндағы машиналық тасығыш – дербес
электронды есептеуіш машинаға (ДЭЕМ) ақпаратты автоматты түрде ендіруде
пайдаланылатын материалдық объект.
1-кесте. Ақпараттық жабдықтау
Элементтер Сипаттамалар
Ақпараттық технология Мәліметтер базасында негізделген
Мәліметтер базасы типі Реляциондық
Кодтау жүйесі Фасеттік жүйе
Ақпараттық қорғау АЖ-мен жұмыс істеу кезінде парольдер
жүйесі қолданылады.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйені тұрғызу мен жұмыс істеудің негізгі
шарты ұйымдастырумен жабдықтау. Ұйымдастырумен жабдықтау дегеніміз –
ақпараттық жүйені тұрғызу мен жұмыс істеуге арналған шаралардың, әдістер
мен жабдықтардың жиынтығы. Ол ақпараттық жүйені тұрғызу мен қолдануға
қатысты ең көлемді мәселелерді қарастырып және элементтердің құрамын,
байланысын, өзара әрекетін, ұйымдастыру құрылымын анықтайды, сондай-ақ жүйе
қызметін реттейтін құқықтық актілерді қамтиды.
Ақпараттық жүйені тұрғызу – ақпарат кезеңдерін зерттеуді, жобалау
шешімдері мен жобалау құжаттарын өңдейді, жүйе элементтерінің әрекеттеріне
ену ретін анықтауды қарастыратын күрделі де жұмысы көп кезең.
Ұйымдастырумен жабдықтау ақпараттық жүйенің тиімді жұмыс істеу үшін өте
қажет. Бұл дегеніміз, нақты объектіні басқарудағы экономикалық негізге
сүйенген шешімдердің сапасын және жеделдігін арттыру үшін экономикалы –
математикалық әдістер мен үлгілерді, қазіргі заманғы есептеу техникасын,
жаңа ақпараттық технологияларды қолдану өте маңызды екенін білдіреді. Жалпы
ұйымдастыру мен жабдықтаудың мақсаты жүйені тұрғызу мен әрі қарай
қолданудың ұйымдастыру – құқықтық негізін қалыптастыру. Оған ақпараттық
жүйенің функционалдық және жабдықтау бөлімдерінің ұтымды құрылымын таңдау
мен дайындауды, сондай-ақ жобалау жұмыстарының жүргізілуін, оның
ендірілуін, таңдауды анықтайтын әдістер мен жабдықтар және құжаттар жатады.
Белгілі ережелерге бағындыру құжаттары ақпараттық жүйені тұрғызудың,
жұмыс істеу мен модернизациялаудың барлық деңгейлерінде мемлекеттік басқару
ұйымдары және тапсырма беруші мен жұмысты орындаушы арасындағы өзара
қатынасты белгілі ережелерге бағындыратын құжат түрінде болып бөлінеді.
Ақпараттық жүйені өңдеу мен жұмыс істеу мақсаттары, экономикадағы нарықтық
қатынастардың әсерінен және техникалық жабдықтар жиынының сапалық және
сандық өсу қарқынынан уақыт өткен сайын, онымен ақпараттық жүйені
қолданушыларды қамтамасыз етуге байланысты тереңдетіле түсуде. Осының
барлығы ақпараттық жүйені тұрғызу мен жұмыс істетудің ұйымдастыру –
құқықтық актілеріндегі және ұйымдастыру - әдістемелік шешімдеріндегі
ұйымдастырумен жабдық-тау есептерінің өзгеруіне әкеледі.
Техникалық жабдықтау – бұл ақпараттық жүйе жұмыс істеуді қолданылатын
техникалық жабдықтар жиынтығы. Басқарудағы ақпараттық кезең жеке
операциялардың, олардың жиынтығының орындалуы арқылы жүзеге асады.
Барлық операцияларды үш сатыға топтауға болады:
1. Ақпаратты алу.
2. Ақпаратты түрлендіру.
3. Ақпаратты тұтыну.
Бірінші саты – экономикалық объектілердегі қызмет барысында туындайтын
бастапқы ақпаратты жинауды және тіркеуді орындайтын операциялар тобын
қамтиды. Бұл операцияның мақсаты мекемелердің, кәсіпорындардың, аймақтардың
және басқалардың қызметін бейнелейтін ақпарат алу.
Екінші саты – ақпаратты түрлендіру операцияларының тобы, кеңістік және
уақыт бойынша мәндердің, түрлердің, құрылымдардың өзгеруін орындайды.
Үшінші саты – операциялар тобын және олардың бас қарушылық шешімдерді
қабылдау үшін, әрі басқарудың ақпараттық кезеңдерін жалғастыру үшін
ақпаратты тұтынудағы маңызын біріктіреді.
Басқарудың ақпараттық кезеңінің негізгі сатысына сәйкес келесі
техникалық жабдықтар қолданылады:
1. Ақпаратты жинау және тіркеу;
2. ақпаратты өткізу;
3. машиналық тасығыштарды дайындау;
4. ақпаратты өңдеу;
5. ұйымдастыру техникасы.
Ақпаратты жинау және тіркеу жабдығы бастапқы мәліметтерді тасығыштарға
тіркеуге арналған.
Ақпаратты өткізіп беретін жабдық мәліметтерді өңдеу орталықтарына және
оны қолдау орнына кеңістіктегі ығысу арқылы жеткізіп беруде қолданылады.
Машиналық тасығыштарды дайындау жабдығы, мәліметтерді машиналық
тасығыштарға, оның ішінде магниттік табақшаларға жазу үшін қажет. Қазіргі
кезеңдегі жабдықтардың ерекшелігі сол, мәліметтерді магниттік табақшаларға
жазу кезінде оны бақылауға, ашып жазуға, реттеуге болады.
2-кесте. Техникалық құралдар кешені
Техникалық құралдар Физикалық модуль Сипаттамалары
атауы
ДЭЕМ Іntel Pentіum 4 Процессор Іntel, 2.6MHz
Зерделік сақтаушы
құрылғы 512Mb
МҚДЖ 80Gb
Монитор 17 дюймдік
Перне тақтасы 105 батырмалы
Тышқан 3 баспалы
Принтер Принтер HP LaserJet 1200
2-кесте. Техникалық құралдар кешені (жалғасы)
Факс – модем Факс – модем U.S.Robotics 56K
Телефон Телефон Panasonіk
Программалық жабдықтау деп – техникалық жабдықтау жүйесі жұмыс істеуде
жабдықтайтын ақпараттық жүйенің қызметін жүзеге асыратын программалардың
бірігуін ұғуға болады. Ол математикалық жабдықтау негізінде құрастырылып
және оның нақты жұмыс істейтін пішіні болады. Программалық жабдықтау екі
бөлімнен тұрады: жалпы программалық жабдықтау және арнаулы программалық
жабдықтау.
Жалпы программалық жабдықтау – бұл жабдықтаудың кең көлемдегі
қолданушыларға есептелген және ақпаратты өңдеу есебінде жиі кездесетін
есептеу кезеңінің “және – немесе” шешімін ұйымдастыруға арналған
программалардың бірігуін бейнелейтін ақпараттық жүйенің программалық
жабдықтаудың бөлмі.
Операциялық жүйе – ол есептеу кезеңін тиімді ұйымдастырып және есептеу
жүйесінің қорларын (жедел жадылы процессорды, арналарды және т.б.) тиімді
тиеуді орындайды. Бұл жүйеге операциялық жүйелер мен жеке программалардың
(драйверлердің) мүмкіндігін кеңйтетін программалар жатады.
Есептеу кезеңін ұйымдастырудың тиімділігі ақпараттық жүйенің тәсілін,
оның генерациясының параметрлерін және оған тиімді қолданбалы программалар
пакетін (ҚПП) қосуды үйлесімді таңдаумен жүзеге асырады. Әдетте
программалық өнімді тұрғызу жабдығы бар болып отырған операциялық жүйеде
қамтылғанмен, бірақ қазіргі уақытта операциялық жүйеде қамтылмаған көптеген
осы заманғы программалау жабдықтары да бар. Бұл өнімдер ақпараттық
жүйелерді программалық жабдықтау өте қажет.
Сынаққа арналған программалар (тесттер) ДЭЕМ-нің жұмыс қабілетін
тексеріп, егер жөндеу қажет болса, оны анықтап, машинаның немесе жүйе
жұмысының ақауына ат қойып (диагноз), оны шектеп тоқтатады.
Арнаулы программалық жабдықтауға ҚПП мен бөлек функцияларды орындайтын
және ақпараттық жүйенің әр түрлі функционалды ішкі жүйесінің нақты
есептерін шешетін программалар кіреді. ҚПП – жалпы жүйелік және
функционалдық болып екі топқа бөлінеді. Мұндағы жалпы жүйелік қолданбалы
программалар пакеті кез-келген ақпараттық жүйеде қолданылуы мүмкін. Оны
қолданбалы программалар пакеті арқылы:
• Мәліметтерді басқаруда ;
• мәліметтерді орындаудың типтік орындалу ретін;
• деректі программалық әдістерін;
• дискретті программалар әдістерін;
• үздіксіз есептерді шешу әдістерін және басқаларды
орындайтын алгоритмдердің, әрі есептердің шешілу әдістерінің
ерекшеліктеріне қарай бөлуге болады.
Нақты объектінің ақпараттық жүйесінің арнаулы программалық жабдықтауына
функционалды ҚПП кіреді. Функционалды ҚПП деп параметрлік икемділік бар
және басқару шешімін қабылдауға қажетті ақпаратты алуға бағытталған, өзара
байланысқан программалардың бірігуі айтылады. Нақты басқару объектісінің
әрбір ақпараттық жүйесінде осы ақпараттық жүйенің қызметін жүзеге асыратын,
өзінің функционалдық ҚПП –нің жиынтығы болады. Арнаулы программалық
жабдықтауға нақты ақпараттық жүйені тұрғызудағы оның қызметін жүзеге асыру
үшін құрастырылатын жеке есептердің шешілу программалары және функционалдық
ҚПП – ң бірігуі жатады.
3-кесте Программалық жабдықтау
Тип Атауы Мүмкіндіктері
Жалпы программалық жабдықтау
Операциялық жүйе Microsoft Windows NT Күшті 32-битті көп есепті
Server 4.0 сенімді серверлері ОЖ,
құпиялық, масштабталатын
МББЖ-ны қолдау.
Microsoft Windows NT Дербес ЭЕМ үшін күшті
Workstation 4.0 32-битті көп есепті
MS Office XP сенімді серверлері ОЖ,
ЛЕЖ қолдау, құпиялылығы.
Microsoft Windows 2000 Дербес ЛЕЖ үшін күшті
32-битті ОЖ, ЭЕМ қолдау.
МББЖ Microsoft Access 2003
Арнаулы программалық жабдықтау.
ҚПП Delphi 7 Локальді және желідегі
базалармен жұмыс жасайтын
арнайы программалар
жасау.
Paradox 7 Локальді база Paradox 7
жұмыс жасау, кестелер
құру, жалған аттар,
драйверлер базасын
жинақтау.
Қорғау
ОЖ паролі Желіге енуді бақылайды.
МББЖ паролі МБ кестелеріне ену құқын анықтайды.
Лингвистикалық жабдықтау – программаны, ақпаратты, техникалық
қамтамасыздандыруды қолданушының, АЖ персоналының қатынас тілінің (тіл
құралының) жиынтиғы мен ақпараттық жүйеде қолданылатын түсініктер жиыны.
Лингвистикалық қамтамасыздандыру ақпараттың және басқа элементтердің
тілдік құралдарынан тұрады.
Лингвистиклық қамтамасыздандыруға келесілер жатады:
ақпараттық база бірлігінің құрылымын сипаттайтын ақпараттық тілдер;
АЖ функциялау мен өңделу үрдісінде қолданылатын анықтамалар мен түсініктер
жиыны. АЖ жұмыс орындары мен басқа жұмыс орындарында құжатты дұрыс толтыру
үшін бірдей болу керек;
мәліметті манипулирлеу мен басқару тілдері;
автоматтандыру жүйесін жобалау мен ақпарат жүйесін жобалау тіл құралдары.
1.6 Концептуалды схема
Концептуалды схема ақпараттық жүйе құру мен оның іс атқарауында басты
әдістемелік тұрғыда қарастыруда көрсетеді. Ақпараттың жүйенің негізгі
концептуалды схемасы тұтас жүйе тұрғызудың әдістемелік аспектілерін
бейнелейді, және негізгі құралдарды анықтайды.
Ақпараттық жүйелер-бұл күрделі жүйе болып келеді.
Сондықтан оларды жеке бөлшектер мен элементерге бөлуге,
(декомпозициялау) тура келеді. Бірден бүкіл жүйеге жасай алмайтын жұмысты,
бөлек бөлшектерге біртіндеп жасап алу керек. Бөлшектермен элементтер
неғұрлым дұрыс бөлінсе, соғұрлым жұйе құру және оны іске асыру нәтижелі
болады.
Әдетте декомпозициялау анықталған белгілеріне қарай жасайды.
Ақпараттық жүйелер құрамындағы элементтердің атқару роліне қарай екі
бөлшекке бөледі. Ол функционалды және жабдықтаушы бөлшек. Функционалды
бөлігіне функционалды жүйелердің комплексі жатады, ал жабдықтаушы бөлшекке
жабдықтаушы жүйешелер жатады.
Жүйеше дегеніміз-жүйенің анықталған белгілері бойынша бөлінген дербес
бөлшегі.
Ақпараттық жүйенің функционалдық бөлшегі- ол жүйешелер немесе есептер
жиыны мен басқарудың негізгі бөлігін құрайтын есептердің жиыны.
Функционалдық жүйеше–нақты функциянермен шектелген. Ақпараттық жүйенің
(АЖ) бір бөлігі.
Қамтамасыз ету бөлігі- бұл автоматтандырылған тәртіпте (режимде)
жүйенің қызымет етуі үшін қажетті жағдайлардың жиынтығы.
Қамтамасыз ету бөлігі мыналардан тұрады- техникалық қамтамасыз ету,
бағдарламалық қамту, ақпараттың қамтамасыз ету (АҚ).
Жүйе Сипаттамасы
Түрі ААЖ
ААЖ Желі
Желі Локальды желі
Желі топологиясы Жұлдызшалы
Жалпы жүйе технологиясы Құжатты
2 Кәсіпорын тауарлық қорын есептеу және талдаудағы ақпараттық жүйесін құру
2.1 Ақпараттық жүйенің мәні, мақсаттары мен міндеттері
Кез-келген саладағы өндірістің тиімділігін арттырудың маңызды факторы
болып ол есепті жақсарту болып табылады. Басқарудың әдістері мен
формаларының дамуы ғылыми-техникалық прогресс, әртүрлі техникалық
құралдардың көмегі арқылы ақпараттың жиналуы, өңделуі мен жіберілуінің
әдістер мен тәсілдерін, заңдарын зерттейтін информатиканың одан әрі дамуы
негізінде жүріп жатыр.
Түрлі ақпаратты-техникалық жаңалықтар бұғалтырлық есепті оңайлатты.
Мысалы телефон, радио, телевидение, персоналды компьютерлер, локальді және
глобальді – Интернет компьютерлік желілердің шығуы кәсіпорынды бұғалтырлық
есебінің дамуына алып келді. Сонымен кәсіпорынның бұғалтырлық есебіне
ақпараттың маңызы әрдайым өсіп келе жатыр, оның себебі әлеуметтік-
экономикалық ерекшеліктердің өзгеруі, техника және технология саласында
жаңа жетістіктері, ғылыми ізденістер. Ғылыми-техникалық революция ақпаратты
өндіріс процессінің маңызды факторы ретінде шығарды. Ақпараттық процесс
жұмыс күшінің өнімділігінің жоғарлату, өндіріс процессінің тиімді
ұйымдастыру құралы ретінде жаңа техниканың жұмыс істеу шарты болып
табылады.
Кәсіпорындаға жақсы ақпараттық жүйе мыналарды береді:
• Біртұтас мәліметтер базасы негізінде басшылар мен қызметкерлерге толық,
шынайы және жедел ақпаратты қамтамасыз ете отырып кәсіпорының
бұғалтырлық есептің тиімділігін жоғарлату.
• Документтердің айналымын оптимизациялау мен стандарттау арқылы іс
жүргізу процессін жеңілдету.
• Процесстерді автоматтандыру арқасында қызметкерлерді көптеген
жұмыстардан босатып оларды мамандық ісіне бағыттауға мүмкіндік береді.
• Орталық аппарат пен бөлімшелердің өзара ақпарат алмасуын қамтамасыз ету
• Ақпаратты өңдеудің барлық деңгейлерінде ақпарат қауіпсіздігін
қамтамасыз ету және т.б.
Кәсіпорындағы ақпараттық жүйенің негізгі мақсаттары мыналар болып
табылады:
• Кәсіпорын қызметі және сыртқы орта туралы ақпаратты жинау, өңдеу,
сақтау және қаржылық немесе кез-келген басқа талдау үшін ыңғайлы түрде
беру.
• Кәсіпорынның бизнесс (технологиялық) операцияларын автоматтандыру
2. Қаржылық есеп беру
Белгілі бір кәсіпорынның тауарлық қорын есептеу және талдаудағы
ақпараттық жүйесін құру кәсіпорынның салалық ерекшеліктерімен, құқытық-
ұйымдастырушылық формасымен, шаруашылық қызметтің диверсификациясының
көлемі мен дәрежесіне және тағы басқа жағдайлармен байланысты
Қаржылық есеп берушілік – қолданушының шешім қабылдауы үшін
кәсіпорынның жағдайы туралы объективті, шынайы, жанажақты ақпаратты ыңғайлы
және түсінікті формада беру мақсатында документтерге негізделген қаржылық
есеп көрсеткіштер негізінде құрылған есепберушілік формаларының жиынтығы.
Нарықтық экономика жағдайында қаржылық есеп берушілікке келесі
қолданушылар қызығушылық білдіреді:
1) Міндеттері сала немесе аймақтың экономикалық өсуі болып табылатын
мемелекеттік органдар үшін, сонымен қатар бюджеттік қаржыландыру
қызметкерлері, салықтық есептеулер мен есепберушіліктің дұрыстығын
тексеретін салықтық орган қызметкерлері үшін;
2) Кәсіпорын саясатын реттеу мақсатында салынған ресурстарының
нәтижелігін бағалауы қажетті кәсіпорынның иеленушілері, акционерлер
үшін;
3) Өзінің кәсіпорының дамуы үшін банктен несие алғысы келетін немесе
инвесторларды тартқысы келетін кәсіпорынның басқарушылары үшін.
Қаржылық есеп берушілік олар үшін инвесторларға үшін проекттің бизнес-
жоспарын талдап ұсынуға мүмкіндік береді, есепберушілік мәліметтер
негізінде қаржылық ресурстарға деген қажеттілікті анықтауға болады,
инвестициялық шешімдердің дұрыстығын, капитал құрылымының тиімділігін,
дивиденттер саясатының негізгі бағыттырын бағалауға болады.
4) Қызметтік байланыстардың сенімділігін анықтайтын сатушылар мен сатып
алушылар үшін;
5) Осы кәсіпорында жұмыс істеу перспективасын бағалау үшін қызметкерлері
үшін;
6) Жеке және институционалды несие берушілер, инвесторлар, сақтандандыру
компаниялар үшін инвестициялық проекттердің тиімділігін бағалауға,
несиенің беруі мен ұзартылуы немесе несиені қайтарылу кепілдігі жөнінде
несие шарттарының дұрыстығын бағалауға жәрдемдеседі;
7) Қор биржалар үшін кәсіпорынды тіркеген кезде есеп берушілікте берілгкн
ақпаратты бағалаған кезде;
8) Контракт шарттарын орындауын, пайданы бөлу, диведенттерді төлеу,
зейнетақылық қамсыздандыру шарттарын анықтау кезіндегі заңға
сәйкестіліктін бағалау үшін керекті есепберушілік ақпаратқа деген
қажеттілігі бар заңгерлер үшін;
9) Ақпараттық агенттіктер мен баспа үшін сала мен кәсіпорын қызметін
талдау мақсатында даму тенденцияларын, сондай-ақ статистикалық
көрсеткіштерді бағалаған кезде;
10) Сауда-өндірістік ассоциациялар үшін есепберушілікті кәсіпорынның қызмет
нәтижесін сала деңгейінде бағалау мен салыстырмалы талдау үшін
пайдаланады;
11) Еңбек келісімдердің шарттарын анықтау кезінде және кәсіпорын жататын
саланың даму тенденцияларын бағалағау кезінде есепберушілік ақпаратқа
қызуғушылық білдіретін профсоюздер үшін;
12) Есепберушілікті капиталды орналастыру жөнінде клиенттер үшін кеңесті
құру кезінде консультальтациялық фирмалар, қаржылық мәселелер жөнінде
кеңесшілер үшін;
13) Аудиторлық қызмет үшін инвестор мүддесін қорғау мақсатында
есепберушілік ақпаратының заңдық талаптарына, шарттары мен
стандарттарына сәйкестігін тексеру кезінде.
Нарықтық қатынастардың қалыптасуы жағдайында кәсіпорынның шаруашылық
қызметін қаржыландыруды шектеу барынша күшейтіледі. Соған байланысты шынайы
және объективті қаржылық есеп берудің маңызы арта түседі, өйткені оның
көрсеткіштеріне жасалған талдау кәсіпорынның шын мәніндегі мүліктік және
қаржылықұ жағдайын анықтауға мүмкіндік береді.
Кәсіпорынның қаржы жағдайы – ресурстардың қолда барын, орналастырылуын
және пайдаланылуын, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын, баланстың
өтімділігін көрсететінкөрсеткіштер жүйесімен сипатталатын кешенді түсінік.
Есеп беру кәсіпорын мүліктерінің жалпы құнын, шашырытылған құралдардың
(яғни негізгі және өзге де айналымнан тыс) құнын, ұтқыр (айналым)
құралдардың, материалдық айналым құралдарының құнын, кәсіпорының меншікті
қаражаттарының мөлшерін анықтауға мүмкіндік береді.
2.3 Ақша ағымы туралы есеп беру
Ақша туралы есеп беру бухгалтерлік есеп берулер қатарына 1995ж
енгізілген болатын. Сонымен еліміздегі есеп беруді есепберудің халықаралық
стандарттарына жақындатуға бағытталған қадам жасалды. Жаңа есеп беруде
берілетен ақпарат қолданушы үшін кәсіпорынның қаржылық жағдайын анықтауда
кеңірек мүмкіндіктер ашты. Ақша ағым көрсеткіштерін қолдану аймағы
кәсіпорынды басқарудағы көптеген сұрақтарды қамтиды. Сондықтан халақаралық
практикадағы басқарушылардың қолданатын ақша құралдар ағымдарының
көрсеткіштерінің есептелу ерекшеліктерімен танысқан жөн.
Ақша құралдарының ағымы туралы есеп беру кәсіпорынның ақша құралдарының
ағымы және де кәсіпорынның ақша құраларын өзгерістерге ұшыратқан басқа да
оқиғалар резюмесін бейнелейді. Ақша құралдарының ағымы туралы есеп беру
мәліметтерді баланспен қатар пайда мен шығын туралы есеп беруден алады және
ол ақшаны қалай тапқанын мен орналастырғанын бейнелейді.
Есеп беруде ақша құралдары нарықтық жағдайда қызмет ететін компанияның
бизнесті жүргізу логикасына сәйкес жіктеледі. Біріншіден, кәсіпорын
ағымдағы немесе негізгі қызметін яғни тауар мен қызметтерді өндіруді жүзеге
асырады. Екіншіден, компания дамып, нарықта тұрақтанып келе өзінің активтер
құрылымын өзгерту, нарықтық жағдайларының өзгерісіне бейімдеу үшін
инвестициялық қызметті жүзеге асырады. Үшіншіден компания операцияларын
қаржыландыру үшін қаржылық қызметпен айналысады. Сонымен біз ақша
құралдарының ағымын үшке бөлеміз.
1. ағымдағы қызметтен болған ақша құралдарының ағымы
2. инвестициялық қызметтен болған ақша құралдарының ағымы
3. қаржылық қызметтен болған ақша құралдарының ағымы
Ағымдағыі қызметтен болған ақша құралдарының ағымы таза пайда мөлшерін
көбісін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Т.Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университет
Инженерлі экономикалық факультеті
Қолданбалы информатика кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Маркетингтегі ақпараттық жүйені тұрғызу
Студент 4 курс
Күндізгі бөлім
Мамандығы: Экономикадағы
ақпараттық жүйелер
Майлыбаев Женис Болатханович
Ғылыми: жетекшісі:
аға оқытушы Қайнарбаева Г.Б.
Рецензент: Қазақ Бас Архитектура
және Құрылыс Академия
профессоры, т.ғ.д. Айдосов.А
Дипломдық жұмыс қорғауға
жіберілді:
“ҚИ” кафедра меңгерушісі:
ф-м.ғ.к., доцент Заурбеков.Н.С
Алматы 2006 жыл
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 "Helios" ЖШС компаниясына жалпы сипаттама
1.1 "Helios" ЖШС-ның жалпы қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 "Helios" ЖШС-ның жалпы құрлымы мен филиалдары және олардың
қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...61.3 "Helios" ЖШС-на қатысты жалпы
ережелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
1.4 Кәсіпорынның жауапкершілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 18
1.5 Ақпараттық жүйелер ресурстарына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... 19
1.6 Концептуалды схема ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
2 "Helios" ЖШС компаниясына тауарлық қорын есептеу және талдаудағы
ақпараттық жүйесін құру
2.1 Ақпараттық жүйенің мәні, мақсаттары мен міндеттері ... ... ... ... ... ... ...30
2.2 Қаржылық есеп беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.3 Ақша ағымы туралы есеп беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
2.4 Компания жағдайын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
2.5 Кіріс және шығыс құжаттарының сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... 43
2.6 Ақпараттық база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
2.7 Программа қолданушыларына нұсқау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
3 Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және оны пайдалану саласының
мүмкіндіктері
3.1 АЖ-ны құруға кететін шығындарды бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
3.2 Есеп кешенінде ақпараттық технологияларды жаңарту кепілдемесі ... ... .61
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .64
ҚСЫМША
Кіріспе
Қазіргі замандағы ақпараттық технологияның даму тенденциясы экономиканың
әртүрлі аймақтарында құрылған ақпараттық жүйелердің күрделілігінің тұрақты
өсуіне алып келеді. Ақпараттық технологияларды Қазақстан үшін экономиканың
маңызды салаланың бірі болып табылатын пайдалы қазбаларды өндіру саласына
енгізу заман талабы болып отыр. Ал осы пайдалы қазбалар өндіру
кәсіпорындарын жобалау, оның техника – экономикалық көрсеткіштерін есептеу
мен қаржы - экономикалық моделін құру үшін ақпараттық технологияларды
пайдалану жобалау уақытын қысқартып, сапасын арттырады. Сондықтан
ақпараттық жүйелерді экономиканың түрлі саларына енгізу өте тиімді.
Нарықтық экономиканың қарқынды даму кезінде кәсіпорынға тиімді
басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін қалыптасқан экономикалық жағдайды
айқын көрсететін ақпараттық жүйенің болуы өте маңызды.
Қазіргі кезеңнің ерекшелігі, үлкен көлемдегі материалдық және
шикізаттық қорларға негізделген индустриалды экономикадан ақпараттың
негізгі қоры болып есептелетін "ақпараттық экономикаға" ауысу болып отыр.
Осы айтылып отырған ақпараттың қоғамда алатын орнының зор екендігін ақпарат
мамандары растауда. Бұған дәлел ретінде Республика Парламентінің "Қазақстан
Республикасының ақпараттандыру заңын" қабылдағанын жатқызуға болады.
Біздің Президентіміздің халқына жолдауында Қазақстанға өзінің ғылыми
әлеуетіне қоса жоғары технологиялардың халықаралық бизнесіне қатысатын
уақыт жетті деп білді.
Бұл жерде Инновациялық қордың атқаратын рөлі өте маңызды деп белгіледі.
Кез келген қоғамның ақпараттандыру деңгейі ақпараттық қызметтің даму
дәрежесімен және онымен айналысып қызмет көрсететін мамандардың санымен,
біліктілігімен анықталады. Сондай-ақ ақпараттандыру, қазіргі ақпараттық
технологияларды көп мөлшерде шығарумен оларды соңғы уақыттарда жиі
пайдаланып жүрген телекоммуникациялы жүйелерге қосу мәселелерін шешуді
қарастырады және де оның алдағы уақыттарда дамуын болжайды. Әрине, бұл
жағдайларда ақпарат жүйелері экономикадағы басқарудың қажетті таптырмас
құралына айналады. Қазіргі уақыттарда ақпарат жүйелері есептеу
техникасынсыз қолмен жасалатын ақпарат жүйелері және автоматтандырылған
ақпарат жүйелері болып жіктеледі.
Ақпараттық жүйе (АЖ) - Экономикалық объектіні басқаруға қажетті
ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу және шығарып беру жүйесі.
АЖ - ақпараттық жүйе жобасы мен ақпаратты есептеу жүйесінен (АЕЖ)
тұратын күрделі жүйе. Ақпараттық жүйе жобасы деп - ақпараттық жүйе тұрғызу
мен жұмыс істету шешімдерін сипаттап жазылған техникалық құжат, ал
ақпаратты есептеу жүйесі АЖ жобасын жұмыс істетуге бағытталған ұйымдастыру
техникалық кешен деп түсінуге болады. АЕЖ мәліметтерді жинауды, өткізіп
беруді, өңдеуді, сақтауды, жинақтап толтыруды және шығарып беруді АЖ
жобасындағы шешімдерге сәйкес қамтамасыз етеді.
Нарықтық экономиканың функционалды құрылымының ақпарат жүйесіне
негізінен экономикадағы ақпарат жүйесі кіреді - бұл экономика бағытындағы
қызметкерлерді, техникалық және программалық жабдықтарды, мәліметтерді
өңдеу амалдары мен әдістерді, сондай-ақ нақты бір саладағы ақпараттық
жүйені қосатын жоғарғы деңгейде арнайы тұрғызылған ақпарат жүйесі.
Экономикадағы ақпарат жүйелерінің кіріс құжаттарына ішкі және сыртқы
ақпарат жатса, ал шығыс құжаттарына басқару шешімдерін қабылдауға арналған
ақпарат жатады.
Қазақстанда ақпараттық өнім керек ететін фирмалар мен ұйымдар саны
жылдан жылға артуда. Осындай ірі ұйымның бірі - ЖШС Helios компаниясы
болып табылады. Осы курстық жұмыс жазу кезінде мен ЖШС Helios компаниясы
ның ұйымдастырушылық құрылымына біраз тоқталып және оған сипаттама
көрсетілген. Сонымен қатар бірінші бөлімге Ақпараттық жүйелер ресурстарына
қойылатын талаптар мен концептуалды схема кірген.
1 "Helios" ЖШС компаниясына жалпы сипаттама
1.1 "Helios" ЖШС-ның жалпы қызметі.
ЖШС "Helios" компаниясының 1999 жылы құрылды. Бұл компания мұнай
өнімдерін сатумен айналысады. ЖШС "Helios" компаниясы Павлодар
мұнайхимиялық заутының (ПМХЗ) ресми операторы болып саналады. Бүгінгі күде
ПМХЗ Қазақстанның ең қуатты зауыды болып саналады, зауттың жылдық өндіргіш
күші жеті милион тоннағат тең. Сол себептен компания өнімдерінің жоғары
сапалығын түсіндіруге болады. Компания зауытпен тікелей жұмыс істейді,
сондықтан өнім сапасына күмән келтіруге болмайды. Отандық компанияларішінде
ЖШС Helios компаниясы жалғыз өз жұмысында батыстық көлденең,
интегралданған құрылым стандарттарын ұстанады және барлық ГСМ өндіру
процесін – скважинадан соңғы тұтынушыға дейін қадағалайды. Компания өнімді
лабараториялық талдаудан өткізіп отырады.
ЖШС Helios компаниясы мұнай өнімдері нарығын зерттеп, сұраныс пен
ұсынысты анықтап, өз АЗС жүйесін дамытуды жоспарлайды. Компания құрылу
күнінен бастап өз АЗС жүйесін кеңейтуге кірісті, әсіресе Helios логотипі
бар АЗС терді салу. Сол себепті құрылыс департаменті құрылды. Департамент
құрылыс және АЗС жөндеу мен айналысады. Жерді таңдап стып алу , жобалаушы
мекемені таңдау, мемлекеттік қызметтерден рұқсат алу, құрылысшылар
арасында АЗС ті салуға тендір жүргізу және т.б жұмыстар құрылыс
департаменті жүргізеді.
2. "Helios" ЖШС-ның жалпы құрлымы және филиалдары
Филиалдары
Қаржылық департамент міндеттері
• бюджетті құрастыру және анализдеу;
• Администрацияға басқарушылық шешімдер қабылдауға қажетті ақпаратты
дайындау;
• мекеменің шаруашылық қызметінің қаржылық анализі;
• мекеменің экономикалық қызығушылықтарын қорғау;
• мекеменің қаржылық-шаруашылық қызметінің кешенді анализін өткізу және
ақша-қаражаттарының қозғалысының бюджеттік жоспарлауын жүзеге асырады;
Қаржылық департаментінің функциялары
Қаржылық ресурстармен, негізгі қордың және айналым қаражаттардың тиімді
қолдануын және сақталуын, мемлекеттік бюджетке міндеттемелер бойынша және
жабдықтаушылар мен банктік мекемелерге төлемдердің уақтылы төленуін
қамтамассыз етуге бағытталған мекеменің қаржылық қызметін ұйымдастырады.
Перспективалық және жылдық қаржылық және кассалық жоспарлардың, несиелік
заявкалардың жобаларын жасайды, бекітілген көрсеткіштерді мекеменің
бөлімшелеріне жеткізуге дейін, өнімді өткізу жоспарының жобаларын,
айналымнан түсетін пайда және салық бойынша және өндірістің рентабелділігін
жоғарлатудың жоспарлы тапсырмаларын дайындауға қатысады. Мекеменің несиенің
әр бір түрінде қажеттілігін, техникалық қайтажарақтандыру, мекеменің
рекострукциясы және жаңа өндірістердің құрылысының жоспарларын
қаржыландыратын көздерді анықтайды. Айналым қаражаттарының нормативтерін
жасауды және олардың айналмалдылығын жылдамдаттыратын шараларды
ұйымдастырады. Кірістердің уақтылы түсіп тұруын, жабдықтаушылардың есеп
шоттарының төленуін, қаржылық есеп айырысу және банктік операциялардың
бекітілген мерзімде рәсімделуін, қызметкерлер және жұмысшылардың
жалақысының төленуін қамтаммассыз етеді. Жаңа техниканы ендіруге кеткен
шығындарға жасалған сметалық-қаржылық есеп айырысулардың, өндірісті дамыту
қорын шығындаудың, материалдық қолдау қорының, әлеуметтік-мәдени шаралар
қорының қаражаттарын шығындаудың сметасының сонымен қатар мекеменің
қаржылық қызметімен байланысты басқа да құжаттардың дұрыс құралуын,
рәсімделуін және бекітілуін бақылайды. Қаржылық және несиелік жоспардың,
өнімді сату жоспарының, кіріс және басқа да қаржылық көрсеткіштердің
жоспарының орындалуына, өткізілмейтін өнімді өндірудің тоқтатылуына, ақша-
қаражаттарының дұрыс жұмсалуы мен жеке және заемдық қаражаттардың мақсатты
қоладанылуына бақылауды жүзеге асырады. Мекеменің қаржылық-шаруашылық
қызметін анализдейді, қолданылмайтын тауарлық-материалдық құндылықтарды
жабдықтаудың және жоюдың алдын-алуына, өндірістің рентабелділігін
жоғарлатуға, өнімнің өзіндік құнын азайтуға, қаржылық қызметті нығайтуға
бағытталған нұсқауларды жасауға қатысады. Бекітілген қаржылық есеп берудің
уақтылы құралуын және берілуін қамтаммассыз етеді, сонымен келесі
функцияларды орындайды:
• апталарға бөлінген әр айлық қаржылық жоспарды құрастыру және бекіту;
• шығарылатын өнімнің ассортиментінің және бағасының өзгеруіне байланысты
қаржылық жоспарды айқындау;
• айлық қаржылық жоспарды алдыңғы апта жоспарын орындаудан ауытқуды
ескере отырып апталар бойынша айқындау;
• компанияның қаржылық-шаруашылық қызметін жақсартуға қажетті уақтылы
шараларды қабылдауға қажетті қаржылық жоспардың орындалуына шапшаң
бақылауды жүзеге асыру;
• қаржылық жоспарлардың, бюджеттердің орындалуын анализдеу және және оның
нәтижелері бойынша қорытынды дайындау;
• бюджет құрастыру және қаржылық анализ процедураларын жетілдіру,
мекеменің құрылымдық бөлімшелеріне бюджетті жоспарлау сұрақтары бойынша
методологиялық көмек көрсету;
• анализ жүргізуге және басқарушылық шешімдер қабылдауға арналған есеп
берудің ішкі формаларын жасау;
• ішкі есеп беруді құрастыру үшін қажетті ақпаратты беру форматын жасау;
• ақша қаражаттарының және материалдық заттардың қозғалысын жоспарлау
және есепке алу;
• дебиторлық және кредиторлық қарыздар анализі;
• кезең шығындарының анализі;
• ай сайын мекеменің қаржылық жағдайының бір қатар маңызды сипаттамалары
туралы ақпаратты ұсыну;
• ай сайын нормативті қаржылық коэфиценттер туралы ақпаратты ұсыну
(ағымдағы өтімділік к-і, жеке қаражаттармен жабдықталудың к-і, қаржылық
тұрақтылық к-і, сату рентабелділігінің к-і)
Заң бөлімі
Заң департаменті департамент директорымен тікелей басқарылатын,
Мекеменің дербес құрылымдық бөлімшесі болып табылады.
Заң департаменті:
• Серіктестікте дайындалатын ішкі нормативтік актілердің, бұйрықтар
жобасының заңдылық экспертизасын жүргізеді, департамент директоры
оларға қол қояды, сонымен қатар қажет жағдайда осы құжаттарды
дайындауға қатысады;
• Серіктестіктің қызмет бабында пайда болатын заң сұрақтары бойынша
қорытындыларды, ішкі құжаттарды дайындайды;
• Серіктестікте шығарылған күші бар бұйрықтрды өзгерту немесе күшін
жоғалқандарды алып тастау шараларын қолданады;
• Серіктестіктің дебиторлық және кредиторлық қарыздары бойынша сұрақтарды
қарастыруға және келісім шарттық, қаржылық, еңбек тәртібін нығайту
шараларын жүзеге асыруға қатысады;
• Серіктестіктің қызмет бабында пайда болатын құқық, заң жағынан пайда
болатын басқа да сұрақтарды қарастырады;
Экономикалық-шаруашылық анализ және болжау бөлімінің негізгі міндетері
• перспективалық жоспарлар жобаларын және өндірістік шаруашылық қызметтің
және мекеменің әлеуметтік дамуының жылдық жоспарларын құрастыру үшін
қажетті алғашқы мәліметтерді дайындайды;
• тоқсандарға бөлінген мекеменің бюджетінің жекеленген бөлімдерін, есеп
айырысуларды және оларға негіздемелерді жасайды;
• өнімнің жаңа түрлерін, техника мен автоматтандыруды меңгеруді
техникалық-экономикалық негіздеуге қатысады;
• өнімнің өзіндік құнын анықтау үшін қажетті материалдық және еңбек
шығындарының техникалық-экономикалық нормативтерін, өндірісте
тұтынылатын шикізаттар мен материалдардың негізгі түрлеріне,
жанармайға, эненергияға жоспарлы-есеп айырысылатын бағаларды жасайды;
• тауарлық өнімнің сметалық калькуляциясын және шығарылатын өнімге баға
жобаларын құрастырады;
• Серіктестіктің және оның бөлімшелерінің шаруашылық қызметіне
экономикалық анализ жүргізеді, өндірістің резервін анықтайды, үнемдеу
режимін қамтаммассыз ететін және Серіктестіктің ресурстарын тиімдірек
пайдаланудың, еңбек өнімінділігінің қарқынын жоғарлатудың шараларын
белгілейді;
• Серіктестіктің және оның бөлімшелері бойынша жоспарлық тапсырмалардың
орындалу барысына есеп және бақылау жүргізеді;
Бухгалтерлік бөлімнің міндеттері
• бухгалтерлік участогі (дебиторлық қарыздар есебі, дайын өнімді сатудан
түскен табыс және шығындар есебі, сатып алушылармен есеп айырысулар,
сонымен қатар басқа да дебиторлық және кредиторлық қарыздар есебі)
бойынша жұмыс атқарады;
• есеп участогі бойынша алғашқы құжаттарды қабылдайды және бақылайды,
оларды санақтық өңдеуге дайындайды. Бухгалтерлік есепте сатып
алушылармен есеп айырысулар, тауарлық-материалдық құндылықтардың және
дайын өнімнің қозғалысымен байланысты операцияларды бейнелейді;
• пайда болған шығындардың және өндірістік емес шығындардың көздерін
анықтайды, олардың алдын алу бойынша ұсыныстар дайндайды;
• есеп беруді құрастыру үшін сәйкес есеп участогі бойынша мәліметтерді
дайындайды, бұғалтерлік құжаттардың сақтығын бақылайды, оларды архивке
өткізу үшін бекітілген тәртіп бойынша рәсімдейді;
• ішкі шаруашылық резервтерді анықтау, үнемдеу режимін және құжат
айналымын жетілдіру бойынша шараларды іске асыру, сонымен қатар
тауарлық-материалдық құндылықтардың және негізгі қордың
инвентаризациясын жүргізу мақстында бұғалтерлік есеп және есеп беру
мәліметтері бойынша мекеменің қаржылық-шаруашылық қызметіне
экономикалық талдау жүргізуге қатысады.
Құрылыс департаментінің басты қызметтері
• АЗС-тер салу , олардың халық аралық стандартқа сайкелуін қадағалау.
• Басқа АЗС-терді сатыпалып оларға Helios логотипін орнатып оларды
қайта іске қосу.
• АЗС-тердің үнемі ремонттан өтіп тұруы.
• АЗС-тердің қоршаған ортаға зиян келтірмеуін қадағалау.
Ақпараттық технологиялар департаментінің қызметі
• Басқа департаменттер мен бөлімдердің жұмыс істеуіне қажетті техникалық
жабдықтардың үнемі жұмыс істеп тұруын қадағалау.
• Локальді және глобальді желінің үнемі жұмыс істеп тұруын қадағалау.
• Локальді желідегі ЭЕМ-дердің хакерлік және вирустық шабуылдардан
қорғау.
• ЭЕМ қолданушыларына керекті программалармен қамтамасыз ету.
• Керекті перифериялық жабдықтардың үнемі степ тұруын қадағалау.
• Ескерген ЭЕМ-дерді жаңартып отыру.
Маркетинг департаментің негізгі міндеттері мен функциялары
Маркетинг департаментің негізгі міндеттері:
• Серіктестіктің сататын дайын өнімді сату жұмысын ұйымдастыру мен
реттеудің біркелкі саясатын жүргізу;
• нарық маркетингін зерттеу және нарық конъюнктурасына сай тауарды
уақтылы бейімдеу;
Маркетинг департаменті өзіне жүктелген міндеттеріне сай келесі
функцияларды орындайды
• жоспарлық тапсырмалар мен жасалған келісім шарттарға сәйкес
Серіктестіктің дайын өнімінің сатылуын ұйымдастырады, бекітілген сату
жоспарына сай тұтынушыларға өнімнің уақытында және қажетті көлемінде
жөнелтілуін бақылайды;
• заңға сәйкес өзінің функионалдық міндеттер шегінде маркетинг және сату
бөлімшелерін, оған қоса филиалдарды басқаруды іске асырады;
• ішкі документтер жобасын, маркетинг және сату сұрақтары бойынша
қорытынды дайындайды;
• дайын өнімді сатудың ағымдағы және перспективалық жобаларын дайындайды;
• дайын өнімді сатудан түсуге тиісті ақша-қаражаттары туралы есеп беруді
дайындайды;
• екілік ресурстар мен қосалқы өнімдерді пайдалану және сату жұмыстарының
өткізілуін жоспарлайды;
• дайын өнімді өткізу жоспарының орындалуы туралы есеп берулер
құрастырады;
• өнімді жеткізу бойынша міндеттердің Серіктестік жағынан орындалуын
бақылайды;
• вагондарға , бензовоздарға (цистерналарға) заявкалардың дайындалуын
бақылайды, жөнелтілетін өнімді тасымалдау жоспарын құрастырады;
• ақша-қаражатының бюджетін жасауға көмектеседі, Серіктестіктің
өндірістік-шаруашылық қызметінің жоспарларының жобаларын құрастыруға
қажетті бастапқы мәліметтердің дайындалуын қамтаммасыз етеді;
• Серіктестіктің өнімін сату жоспарын ұстануын бақылауды жүзеге асырады;
• экспорттық келісім шарттарды орындаған кезде, оған қоса ақша-
қаражаттарын немесе дайын өнімді қайтарғанда кедендік, валюталық және
лицензиялық заң ережелерін ұстануын бақылауды жүзеге асырыды;
• басқарушылық статистикалық есеп берулерге қажетті мәліметтерді жинайды,
жүйелендіреді және береді;
• бәсекелестік ортаны зерттеуді, өнімді сатудың жаңа мүмкіншіліктерін
іздеуді және іске асуын жүзеге асырады;
• экономикалық ақпаратты жинайды, жүйелендіреді және анализ өткізеді және
өткізу нарықтары бойынша ақпараттық мәліметтер қоймасын құрастырады;
• өткізу нарығын кеңейту және шығарылатын өнімнің жаңа пайдалану
формаларын табу мақсатында нарықтың жаңа қажеттіліктерін зерттеуді
жүзеге асырады;
• принципиальді жаңа өнім жасауға ұсыныстар жасайды;
Маркетинг департаментінің Басқарушысы Маркетинг департаментіне
жүктелген функция есептерінің орындалмауына және дұрыс орындалмауына
персоналды жауапты болады.
Маркетинг департаментінің құқықтары
Маркетинг департаменті:
• Серіктестіктің құрылымдық бөлімшелерінде өткізу жұмысының жағдайын
бекітілген тәртіпте тексеруді жүргізуге құқылы;
• Серіктестіктің, оған қоса филиалдардың қызметкерлерінен жүктелген
міндеттерді және бөлек тапсырмаларды орындауға қажетті құжаттарды,
анықтамаларды, есеп айырысуларды және басқа да мәліметтерді сұрауға
құқылы;
• корпоративтік актілерді және басқа құжаттарды дайындау үшін, сонымен
қатар Маркетинг, сату және логистика департаментіне жүктелген
міндеттеріне сай жүргізілетін іс-шараларды ұйымдастыру мен іске асыру
үшін басшылықтың келісімімен Серіктестіктің басқа бөлімшелерінен
мамандарды қатыстыруға құқылы;
• өнімді өткізу сұрақтары және басқа да маркетинг департаментіне қатысты
сұрақтар талқыланатын, Серіктестік басшылығымен, филиалдар басшылығымен
шақырылатын жиналыстарға қатысуға құқылы;
• маркетинг және сату сұрақтарына қатысты бұйрықтар мен Серіктестіктің
басқа да ішкі құжаттарына, басқару органдарының күші бар шешімдеріне
өзгерстер енгізу туралы ұсыныстар ұсынуға немесе күшін жоғалтқандарды
алып тастауына құқылы;
1.3 "Helios" ЖШС-на қатысты жалпы ережелер
1. Корпаративтік есептеу желілер басқармаларының қызметтері мен
мүмкіндіктері.
Осы ереже ЖШС "Helios" компаниясының есептеу желілер
администраторларының ақпараттық қауіпсіздігіне байланысты олардың құқығы,
міндеттері және жауапкершіліктерін белгілейді.
2. Ақпараттық көшірмелердің қоры туралы
Берілген нұсқау ЖШС "Helios" компаниясының корпаративті есептеуіш
желілерінің программалық және ақпараттық қорларын резервке көшірілуін
міндеттейді. Сонымен қатар дербес компьтерлерді қолданушылардың
жауапкершілігін орнатады.
Жоғарыда айтылған міндеттер ақпараттық технология Департаментімен
бақыланады.
3. Дағдарыс жағдайларда атқарылатын іс-әрекеттер туралы
Берілген нұсқауда ЖШС "Helios" компаниясының корпаративті есептеуіш
желілерінің дағдарыс кезінде қайта қалпына келтіру, қауіпсіздікті
қамтамасыз ету ережелері қарастырылған.
Жоғарыда айтылған міндеттер ақпараттық технология Департаментімен
бақыланады.
4. Порольдік қауіпсіздік туралы
Берілген нұсқауда порольдарды пайдалану, ауыстыру, доғару және есеп
жазбасын өшіру жайында айтылған.
Порольдік қауіпсіздікке қойылатын талаптар мен бақылаулар ақпараттық
технологиялар Департаментімен жүзеге асырылады.
5. ЖШС "Helios" компаниясының корпаративтік есептеу желісідегі ақпараттық
қорға қосылған дербес компьютерлер пайдаланушыларының жұмыс істеу
ережелері.
Бұл нұсқауда ЖШС Helios компаниясының ақпараттық жүйесінің
қауіпсіздігіне байланысты дербес компьютер пайдаланушыларына істеуге
болатын және болмайтын іс-әрекеттер қарастырылған.
1.4 Кәсіпорынның жауапкершілігі
Кәсіпорын өзінің міндеттемелері бойынша иелігіндегі барлық мүлікке
жауап береді.
Кәсіпорынның мүлкінің меншік иесінің міндеттемелері бойынша жауап
бермейді.
Мемлекет Уәкілетті органның немесе Мемлекеттік басқару органының іс-
әрекеттерінен болған банкроттық жағдайын қоспағанда, Кәсіпорынның
міндеттемелері бойынша жауап бермейді.
Еңбек ұжымымен өзара қатынас
Кәсіпорын әкімшілігі мен еңбек үжымы арасындағы өзара қарым-қатынас
Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкез анықталады.
Жүмыс режимін Бас директор Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында
көзделген кепілдерді есепке ала отырып белгілейді.
Филиалдары, өкілдіктері және еншілес кәсіпорындары
Жарғылық міндеттерін орындау үшін Кәсіпорынның Уәкілетті органның
жазбаша келісімімен филиалдары мен өкілдіктер құруға құқығы бар.
Филиалдар мен өкілдіктер өзінің қызметінде Кәсіпорынға есеп береді.
Филиалдар мен өкілдіктер өз қызметін Кәсіпорын Бас Директоры бекітетін
Филиал туралы ережеге сәйкес жүзеге асады.
Филиалдар мен өкілдіктер басшылырын Кәсіпорын Бас директорының ұсынысы
бойынша Мемлекеттік басқару органы тағайындайды және оның сенімхатының
негізінде жүзеге асырады.
Еншілес кәсіпорын Уәкілетті органмен және бағалық және монополияға
қарсы саясат жөніндегі орталық атқарушы органмен келісе отырып,
Кәсіпорынның Мемлекеттік басқару органның ұсынысы бойынша Қазақстан
Республикасы Үкіметі рұқсаты бойынша құрылады.
Еншілес кәсіпорынның басшысы Мемлекеттік басқару органымен келісім
бойынша Кәсіпорын Бас директоры тағайындалады.
Еншілес кәсіпорынның Жарғысын мемлекеттік басқару органымен келісім
бойынша Кәсіпорынның бас директоры тағайындалады.
Есепке алу және есептілік
Кәсіпорын Қазақстан Республикасының заңдарына және мемлекеттік басқару
органымен келісім бойынша Бас директор бекітетін есеп саясатына сәйкес
бухгалтерлік есепте берілген мерзімдеріне сай Мемлекеттік органына, қаржы,
салық және статистикалық органдарға бухгалтерлік есеп пен статистикалық
есептілікті береді және оның растығына жауап береді.
Кәсіпорынды тарату және қайта ұйымдастыру
Кәсіпорынды тарату және қайта үйымдастыру Қазақстан Республикасы
Үкіметінің шешімі бойынша жүргізіледі.
Кәсіпорын азаматтық заңда көзделген басқа негіздер бойынша д.а
таратылуы мүмкін. Егер Қазақстан Республикасының заң актілерінде өзгеше
көрсетілмесе, кәсіпорынды қайта үйымдастыруды жәнө таратуды Уәкілетті
органмен келісім бойынша Мемлекеттік басқару органы жүзеге асырады.
Кредит берушілердің талаптарын қанағаттандырғаннан кейін қалған
тартылған Кәсіпорынның мүлкін уәкілетті орган қайта бөледі.
Кредит берушілердің талаптарын
қанағаттарын қанағаттандырғаннан кейін қалған Кәсіпорынның мүлкін іске
асыру нәтижесінде алынған қаражатты қоса алғанда, тартылған Кәсіпорынның
ақшасы республикалық бюджеттің кірісіне есептеледі.
1.5 Ақпараттық жүйелер ресурстарына қойылатын талаптар
Ақпараттық ресурстарды жиынтық мәліметтер деп атайды, белгілі бір
мекеме үшін құндылықты көрсететін және материалдық ресурстар ретінде
көрсетіледі. Оларға негізгі және көмекші мәліметтер массиві жатады, сыртқы
зердесінде кіріс құжаттары жатады.
Ақпараттың қолдануысыз басқару процесі мүмкін болмағандықтан,
ақпараттық жүйеде ақпаратпен жабдықтауды ұйымдастыру өте маңызды.
Ақпараттық жабдықтау (АЖ) – бұл ақпараттық жүйеде қолданатын
экономикалық ақпаратты жіктеудің және шартты белгілеудің бірыңғай жүйелері
мен құжаттардың және ақпарат массивтерінің үйлестірілген жүйелерінің
бірігуі болып табылады. Ақпараттық жабдықтаудың негізгі бағыты сақталуынан,
ақпараттың жинақталуынан, ақпараттық базаға өзгеріс енгізуден басқару
шешімдерін қабылдау үшін кіріс ақпараттарының берілуінен тұрады.
Ақпараттық жүйені ақпараттық жабдықтау өзіне жүйеде қолданатын
экономикалық ақпараттар және құжаттар сыныптама-ларын, нормативті –
анықтамалы ақпараттарды (НАА) қосады.
Ақпараттық база (АБ) – бұл ақпараттық жүйенің функционерлену кезінде
қолданылатын бір қалыпқа келтірілген ақпараттар жиынтығы.
Машинадан тыс ақпараттық база – ақпараттық жүйені жұмыс істеуде
қолданатын құжаттар мен белгілердің бірігуін бейнелеп, есептеу
техникасынсыз адамға түсінікті болатын ақпарат базасының бөлігі. Машинадан
тыс ақпараттық базасына жіктеу мен шартты белгілеу жүйелері, нормативті –
анықтамалы құжаттар, жедел ақпарат жатады. Жіктеу мен шартты белгілеу
жүйелері мәліметтерді бірмәнді жазып, ақпаратты есептеу желісінің жадында
тиімді іздеп және белгілеу үшін қолданылады. Ал нормативті – анықтамалы
құжаттар – шартты-тұрақты ақпарат қатарына жатады және ұзақ уақыт бойы есеп
айырысуда өзгеріссіз қолданылатын әртүрлі тәртіптегі мөлшерлеу-лерді,
мөлшерлерді және басқа да мәліметтерді құрайды. Жедел ақпарат дегеніміз –
ол субъектінің күйін осы уақыт сәтінде бейнелей-тін, яғни бастапқы,
өңделмеген ақпарат. Жедел ақпаратқа әдетте бухгалтерлік және жедел есеп
мәліметтері жатады.
Машина ішіндегі ақпарат базасы – бұл ақпараттық жүйені жұмыс істеуде
қолданылатын, машиналық тасығыштардағы мәліметтер массивінің бірігуін
бейнелейтін ақпарат қорының бөлігі. Мұндағы машиналық тасығыш – дербес
электронды есептеуіш машинаға (ДЭЕМ) ақпаратты автоматты түрде ендіруде
пайдаланылатын материалдық объект.
1-кесте. Ақпараттық жабдықтау
Элементтер Сипаттамалар
Ақпараттық технология Мәліметтер базасында негізделген
Мәліметтер базасы типі Реляциондық
Кодтау жүйесі Фасеттік жүйе
Ақпараттық қорғау АЖ-мен жұмыс істеу кезінде парольдер
жүйесі қолданылады.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйені тұрғызу мен жұмыс істеудің негізгі
шарты ұйымдастырумен жабдықтау. Ұйымдастырумен жабдықтау дегеніміз –
ақпараттық жүйені тұрғызу мен жұмыс істеуге арналған шаралардың, әдістер
мен жабдықтардың жиынтығы. Ол ақпараттық жүйені тұрғызу мен қолдануға
қатысты ең көлемді мәселелерді қарастырып және элементтердің құрамын,
байланысын, өзара әрекетін, ұйымдастыру құрылымын анықтайды, сондай-ақ жүйе
қызметін реттейтін құқықтық актілерді қамтиды.
Ақпараттық жүйені тұрғызу – ақпарат кезеңдерін зерттеуді, жобалау
шешімдері мен жобалау құжаттарын өңдейді, жүйе элементтерінің әрекеттеріне
ену ретін анықтауды қарастыратын күрделі де жұмысы көп кезең.
Ұйымдастырумен жабдықтау ақпараттық жүйенің тиімді жұмыс істеу үшін өте
қажет. Бұл дегеніміз, нақты объектіні басқарудағы экономикалық негізге
сүйенген шешімдердің сапасын және жеделдігін арттыру үшін экономикалы –
математикалық әдістер мен үлгілерді, қазіргі заманғы есептеу техникасын,
жаңа ақпараттық технологияларды қолдану өте маңызды екенін білдіреді. Жалпы
ұйымдастыру мен жабдықтаудың мақсаты жүйені тұрғызу мен әрі қарай
қолданудың ұйымдастыру – құқықтық негізін қалыптастыру. Оған ақпараттық
жүйенің функционалдық және жабдықтау бөлімдерінің ұтымды құрылымын таңдау
мен дайындауды, сондай-ақ жобалау жұмыстарының жүргізілуін, оның
ендірілуін, таңдауды анықтайтын әдістер мен жабдықтар және құжаттар жатады.
Белгілі ережелерге бағындыру құжаттары ақпараттық жүйені тұрғызудың,
жұмыс істеу мен модернизациялаудың барлық деңгейлерінде мемлекеттік басқару
ұйымдары және тапсырма беруші мен жұмысты орындаушы арасындағы өзара
қатынасты белгілі ережелерге бағындыратын құжат түрінде болып бөлінеді.
Ақпараттық жүйені өңдеу мен жұмыс істеу мақсаттары, экономикадағы нарықтық
қатынастардың әсерінен және техникалық жабдықтар жиынының сапалық және
сандық өсу қарқынынан уақыт өткен сайын, онымен ақпараттық жүйені
қолданушыларды қамтамасыз етуге байланысты тереңдетіле түсуде. Осының
барлығы ақпараттық жүйені тұрғызу мен жұмыс істетудің ұйымдастыру –
құқықтық актілеріндегі және ұйымдастыру - әдістемелік шешімдеріндегі
ұйымдастырумен жабдық-тау есептерінің өзгеруіне әкеледі.
Техникалық жабдықтау – бұл ақпараттық жүйе жұмыс істеуді қолданылатын
техникалық жабдықтар жиынтығы. Басқарудағы ақпараттық кезең жеке
операциялардың, олардың жиынтығының орындалуы арқылы жүзеге асады.
Барлық операцияларды үш сатыға топтауға болады:
1. Ақпаратты алу.
2. Ақпаратты түрлендіру.
3. Ақпаратты тұтыну.
Бірінші саты – экономикалық объектілердегі қызмет барысында туындайтын
бастапқы ақпаратты жинауды және тіркеуді орындайтын операциялар тобын
қамтиды. Бұл операцияның мақсаты мекемелердің, кәсіпорындардың, аймақтардың
және басқалардың қызметін бейнелейтін ақпарат алу.
Екінші саты – ақпаратты түрлендіру операцияларының тобы, кеңістік және
уақыт бойынша мәндердің, түрлердің, құрылымдардың өзгеруін орындайды.
Үшінші саты – операциялар тобын және олардың бас қарушылық шешімдерді
қабылдау үшін, әрі басқарудың ақпараттық кезеңдерін жалғастыру үшін
ақпаратты тұтынудағы маңызын біріктіреді.
Басқарудың ақпараттық кезеңінің негізгі сатысына сәйкес келесі
техникалық жабдықтар қолданылады:
1. Ақпаратты жинау және тіркеу;
2. ақпаратты өткізу;
3. машиналық тасығыштарды дайындау;
4. ақпаратты өңдеу;
5. ұйымдастыру техникасы.
Ақпаратты жинау және тіркеу жабдығы бастапқы мәліметтерді тасығыштарға
тіркеуге арналған.
Ақпаратты өткізіп беретін жабдық мәліметтерді өңдеу орталықтарына және
оны қолдау орнына кеңістіктегі ығысу арқылы жеткізіп беруде қолданылады.
Машиналық тасығыштарды дайындау жабдығы, мәліметтерді машиналық
тасығыштарға, оның ішінде магниттік табақшаларға жазу үшін қажет. Қазіргі
кезеңдегі жабдықтардың ерекшелігі сол, мәліметтерді магниттік табақшаларға
жазу кезінде оны бақылауға, ашып жазуға, реттеуге болады.
2-кесте. Техникалық құралдар кешені
Техникалық құралдар Физикалық модуль Сипаттамалары
атауы
ДЭЕМ Іntel Pentіum 4 Процессор Іntel, 2.6MHz
Зерделік сақтаушы
құрылғы 512Mb
МҚДЖ 80Gb
Монитор 17 дюймдік
Перне тақтасы 105 батырмалы
Тышқан 3 баспалы
Принтер Принтер HP LaserJet 1200
2-кесте. Техникалық құралдар кешені (жалғасы)
Факс – модем Факс – модем U.S.Robotics 56K
Телефон Телефон Panasonіk
Программалық жабдықтау деп – техникалық жабдықтау жүйесі жұмыс істеуде
жабдықтайтын ақпараттық жүйенің қызметін жүзеге асыратын программалардың
бірігуін ұғуға болады. Ол математикалық жабдықтау негізінде құрастырылып
және оның нақты жұмыс істейтін пішіні болады. Программалық жабдықтау екі
бөлімнен тұрады: жалпы программалық жабдықтау және арнаулы программалық
жабдықтау.
Жалпы программалық жабдықтау – бұл жабдықтаудың кең көлемдегі
қолданушыларға есептелген және ақпаратты өңдеу есебінде жиі кездесетін
есептеу кезеңінің “және – немесе” шешімін ұйымдастыруға арналған
программалардың бірігуін бейнелейтін ақпараттық жүйенің программалық
жабдықтаудың бөлмі.
Операциялық жүйе – ол есептеу кезеңін тиімді ұйымдастырып және есептеу
жүйесінің қорларын (жедел жадылы процессорды, арналарды және т.б.) тиімді
тиеуді орындайды. Бұл жүйеге операциялық жүйелер мен жеке программалардың
(драйверлердің) мүмкіндігін кеңйтетін программалар жатады.
Есептеу кезеңін ұйымдастырудың тиімділігі ақпараттық жүйенің тәсілін,
оның генерациясының параметрлерін және оған тиімді қолданбалы программалар
пакетін (ҚПП) қосуды үйлесімді таңдаумен жүзеге асырады. Әдетте
программалық өнімді тұрғызу жабдығы бар болып отырған операциялық жүйеде
қамтылғанмен, бірақ қазіргі уақытта операциялық жүйеде қамтылмаған көптеген
осы заманғы программалау жабдықтары да бар. Бұл өнімдер ақпараттық
жүйелерді программалық жабдықтау өте қажет.
Сынаққа арналған программалар (тесттер) ДЭЕМ-нің жұмыс қабілетін
тексеріп, егер жөндеу қажет болса, оны анықтап, машинаның немесе жүйе
жұмысының ақауына ат қойып (диагноз), оны шектеп тоқтатады.
Арнаулы программалық жабдықтауға ҚПП мен бөлек функцияларды орындайтын
және ақпараттық жүйенің әр түрлі функционалды ішкі жүйесінің нақты
есептерін шешетін программалар кіреді. ҚПП – жалпы жүйелік және
функционалдық болып екі топқа бөлінеді. Мұндағы жалпы жүйелік қолданбалы
программалар пакеті кез-келген ақпараттық жүйеде қолданылуы мүмкін. Оны
қолданбалы программалар пакеті арқылы:
• Мәліметтерді басқаруда ;
• мәліметтерді орындаудың типтік орындалу ретін;
• деректі программалық әдістерін;
• дискретті программалар әдістерін;
• үздіксіз есептерді шешу әдістерін және басқаларды
орындайтын алгоритмдердің, әрі есептердің шешілу әдістерінің
ерекшеліктеріне қарай бөлуге болады.
Нақты объектінің ақпараттық жүйесінің арнаулы программалық жабдықтауына
функционалды ҚПП кіреді. Функционалды ҚПП деп параметрлік икемділік бар
және басқару шешімін қабылдауға қажетті ақпаратты алуға бағытталған, өзара
байланысқан программалардың бірігуі айтылады. Нақты басқару объектісінің
әрбір ақпараттық жүйесінде осы ақпараттық жүйенің қызметін жүзеге асыратын,
өзінің функционалдық ҚПП –нің жиынтығы болады. Арнаулы программалық
жабдықтауға нақты ақпараттық жүйені тұрғызудағы оның қызметін жүзеге асыру
үшін құрастырылатын жеке есептердің шешілу программалары және функционалдық
ҚПП – ң бірігуі жатады.
3-кесте Программалық жабдықтау
Тип Атауы Мүмкіндіктері
Жалпы программалық жабдықтау
Операциялық жүйе Microsoft Windows NT Күшті 32-битті көп есепті
Server 4.0 сенімді серверлері ОЖ,
құпиялық, масштабталатын
МББЖ-ны қолдау.
Microsoft Windows NT Дербес ЭЕМ үшін күшті
Workstation 4.0 32-битті көп есепті
MS Office XP сенімді серверлері ОЖ,
ЛЕЖ қолдау, құпиялылығы.
Microsoft Windows 2000 Дербес ЛЕЖ үшін күшті
32-битті ОЖ, ЭЕМ қолдау.
МББЖ Microsoft Access 2003
Арнаулы программалық жабдықтау.
ҚПП Delphi 7 Локальді және желідегі
базалармен жұмыс жасайтын
арнайы программалар
жасау.
Paradox 7 Локальді база Paradox 7
жұмыс жасау, кестелер
құру, жалған аттар,
драйверлер базасын
жинақтау.
Қорғау
ОЖ паролі Желіге енуді бақылайды.
МББЖ паролі МБ кестелеріне ену құқын анықтайды.
Лингвистикалық жабдықтау – программаны, ақпаратты, техникалық
қамтамасыздандыруды қолданушының, АЖ персоналының қатынас тілінің (тіл
құралының) жиынтиғы мен ақпараттық жүйеде қолданылатын түсініктер жиыны.
Лингвистикалық қамтамасыздандыру ақпараттың және басқа элементтердің
тілдік құралдарынан тұрады.
Лингвистиклық қамтамасыздандыруға келесілер жатады:
ақпараттық база бірлігінің құрылымын сипаттайтын ақпараттық тілдер;
АЖ функциялау мен өңделу үрдісінде қолданылатын анықтамалар мен түсініктер
жиыны. АЖ жұмыс орындары мен басқа жұмыс орындарында құжатты дұрыс толтыру
үшін бірдей болу керек;
мәліметті манипулирлеу мен басқару тілдері;
автоматтандыру жүйесін жобалау мен ақпарат жүйесін жобалау тіл құралдары.
1.6 Концептуалды схема
Концептуалды схема ақпараттық жүйе құру мен оның іс атқарауында басты
әдістемелік тұрғыда қарастыруда көрсетеді. Ақпараттың жүйенің негізгі
концептуалды схемасы тұтас жүйе тұрғызудың әдістемелік аспектілерін
бейнелейді, және негізгі құралдарды анықтайды.
Ақпараттық жүйелер-бұл күрделі жүйе болып келеді.
Сондықтан оларды жеке бөлшектер мен элементерге бөлуге,
(декомпозициялау) тура келеді. Бірден бүкіл жүйеге жасай алмайтын жұмысты,
бөлек бөлшектерге біртіндеп жасап алу керек. Бөлшектермен элементтер
неғұрлым дұрыс бөлінсе, соғұрлым жұйе құру және оны іске асыру нәтижелі
болады.
Әдетте декомпозициялау анықталған белгілеріне қарай жасайды.
Ақпараттық жүйелер құрамындағы элементтердің атқару роліне қарай екі
бөлшекке бөледі. Ол функционалды және жабдықтаушы бөлшек. Функционалды
бөлігіне функционалды жүйелердің комплексі жатады, ал жабдықтаушы бөлшекке
жабдықтаушы жүйешелер жатады.
Жүйеше дегеніміз-жүйенің анықталған белгілері бойынша бөлінген дербес
бөлшегі.
Ақпараттық жүйенің функционалдық бөлшегі- ол жүйешелер немесе есептер
жиыны мен басқарудың негізгі бөлігін құрайтын есептердің жиыны.
Функционалдық жүйеше–нақты функциянермен шектелген. Ақпараттық жүйенің
(АЖ) бір бөлігі.
Қамтамасыз ету бөлігі- бұл автоматтандырылған тәртіпте (режимде)
жүйенің қызымет етуі үшін қажетті жағдайлардың жиынтығы.
Қамтамасыз ету бөлігі мыналардан тұрады- техникалық қамтамасыз ету,
бағдарламалық қамту, ақпараттың қамтамасыз ету (АҚ).
Жүйе Сипаттамасы
Түрі ААЖ
ААЖ Желі
Желі Локальды желі
Желі топологиясы Жұлдызшалы
Жалпы жүйе технологиясы Құжатты
2 Кәсіпорын тауарлық қорын есептеу және талдаудағы ақпараттық жүйесін құру
2.1 Ақпараттық жүйенің мәні, мақсаттары мен міндеттері
Кез-келген саладағы өндірістің тиімділігін арттырудың маңызды факторы
болып ол есепті жақсарту болып табылады. Басқарудың әдістері мен
формаларының дамуы ғылыми-техникалық прогресс, әртүрлі техникалық
құралдардың көмегі арқылы ақпараттың жиналуы, өңделуі мен жіберілуінің
әдістер мен тәсілдерін, заңдарын зерттейтін информатиканың одан әрі дамуы
негізінде жүріп жатыр.
Түрлі ақпаратты-техникалық жаңалықтар бұғалтырлық есепті оңайлатты.
Мысалы телефон, радио, телевидение, персоналды компьютерлер, локальді және
глобальді – Интернет компьютерлік желілердің шығуы кәсіпорынды бұғалтырлық
есебінің дамуына алып келді. Сонымен кәсіпорынның бұғалтырлық есебіне
ақпараттың маңызы әрдайым өсіп келе жатыр, оның себебі әлеуметтік-
экономикалық ерекшеліктердің өзгеруі, техника және технология саласында
жаңа жетістіктері, ғылыми ізденістер. Ғылыми-техникалық революция ақпаратты
өндіріс процессінің маңызды факторы ретінде шығарды. Ақпараттық процесс
жұмыс күшінің өнімділігінің жоғарлату, өндіріс процессінің тиімді
ұйымдастыру құралы ретінде жаңа техниканың жұмыс істеу шарты болып
табылады.
Кәсіпорындаға жақсы ақпараттық жүйе мыналарды береді:
• Біртұтас мәліметтер базасы негізінде басшылар мен қызметкерлерге толық,
шынайы және жедел ақпаратты қамтамасыз ете отырып кәсіпорының
бұғалтырлық есептің тиімділігін жоғарлату.
• Документтердің айналымын оптимизациялау мен стандарттау арқылы іс
жүргізу процессін жеңілдету.
• Процесстерді автоматтандыру арқасында қызметкерлерді көптеген
жұмыстардан босатып оларды мамандық ісіне бағыттауға мүмкіндік береді.
• Орталық аппарат пен бөлімшелердің өзара ақпарат алмасуын қамтамасыз ету
• Ақпаратты өңдеудің барлық деңгейлерінде ақпарат қауіпсіздігін
қамтамасыз ету және т.б.
Кәсіпорындағы ақпараттық жүйенің негізгі мақсаттары мыналар болып
табылады:
• Кәсіпорын қызметі және сыртқы орта туралы ақпаратты жинау, өңдеу,
сақтау және қаржылық немесе кез-келген басқа талдау үшін ыңғайлы түрде
беру.
• Кәсіпорынның бизнесс (технологиялық) операцияларын автоматтандыру
2. Қаржылық есеп беру
Белгілі бір кәсіпорынның тауарлық қорын есептеу және талдаудағы
ақпараттық жүйесін құру кәсіпорынның салалық ерекшеліктерімен, құқытық-
ұйымдастырушылық формасымен, шаруашылық қызметтің диверсификациясының
көлемі мен дәрежесіне және тағы басқа жағдайлармен байланысты
Қаржылық есеп берушілік – қолданушының шешім қабылдауы үшін
кәсіпорынның жағдайы туралы объективті, шынайы, жанажақты ақпаратты ыңғайлы
және түсінікті формада беру мақсатында документтерге негізделген қаржылық
есеп көрсеткіштер негізінде құрылған есепберушілік формаларының жиынтығы.
Нарықтық экономика жағдайында қаржылық есеп берушілікке келесі
қолданушылар қызығушылық білдіреді:
1) Міндеттері сала немесе аймақтың экономикалық өсуі болып табылатын
мемелекеттік органдар үшін, сонымен қатар бюджеттік қаржыландыру
қызметкерлері, салықтық есептеулер мен есепберушіліктің дұрыстығын
тексеретін салықтық орган қызметкерлері үшін;
2) Кәсіпорын саясатын реттеу мақсатында салынған ресурстарының
нәтижелігін бағалауы қажетті кәсіпорынның иеленушілері, акционерлер
үшін;
3) Өзінің кәсіпорының дамуы үшін банктен несие алғысы келетін немесе
инвесторларды тартқысы келетін кәсіпорынның басқарушылары үшін.
Қаржылық есеп берушілік олар үшін инвесторларға үшін проекттің бизнес-
жоспарын талдап ұсынуға мүмкіндік береді, есепберушілік мәліметтер
негізінде қаржылық ресурстарға деген қажеттілікті анықтауға болады,
инвестициялық шешімдердің дұрыстығын, капитал құрылымының тиімділігін,
дивиденттер саясатының негізгі бағыттырын бағалауға болады.
4) Қызметтік байланыстардың сенімділігін анықтайтын сатушылар мен сатып
алушылар үшін;
5) Осы кәсіпорында жұмыс істеу перспективасын бағалау үшін қызметкерлері
үшін;
6) Жеке және институционалды несие берушілер, инвесторлар, сақтандандыру
компаниялар үшін инвестициялық проекттердің тиімділігін бағалауға,
несиенің беруі мен ұзартылуы немесе несиені қайтарылу кепілдігі жөнінде
несие шарттарының дұрыстығын бағалауға жәрдемдеседі;
7) Қор биржалар үшін кәсіпорынды тіркеген кезде есеп берушілікте берілгкн
ақпаратты бағалаған кезде;
8) Контракт шарттарын орындауын, пайданы бөлу, диведенттерді төлеу,
зейнетақылық қамсыздандыру шарттарын анықтау кезіндегі заңға
сәйкестіліктін бағалау үшін керекті есепберушілік ақпаратқа деген
қажеттілігі бар заңгерлер үшін;
9) Ақпараттық агенттіктер мен баспа үшін сала мен кәсіпорын қызметін
талдау мақсатында даму тенденцияларын, сондай-ақ статистикалық
көрсеткіштерді бағалаған кезде;
10) Сауда-өндірістік ассоциациялар үшін есепберушілікті кәсіпорынның қызмет
нәтижесін сала деңгейінде бағалау мен салыстырмалы талдау үшін
пайдаланады;
11) Еңбек келісімдердің шарттарын анықтау кезінде және кәсіпорын жататын
саланың даму тенденцияларын бағалағау кезінде есепберушілік ақпаратқа
қызуғушылық білдіретін профсоюздер үшін;
12) Есепберушілікті капиталды орналастыру жөнінде клиенттер үшін кеңесті
құру кезінде консультальтациялық фирмалар, қаржылық мәселелер жөнінде
кеңесшілер үшін;
13) Аудиторлық қызмет үшін инвестор мүддесін қорғау мақсатында
есепберушілік ақпаратының заңдық талаптарына, шарттары мен
стандарттарына сәйкестігін тексеру кезінде.
Нарықтық қатынастардың қалыптасуы жағдайында кәсіпорынның шаруашылық
қызметін қаржыландыруды шектеу барынша күшейтіледі. Соған байланысты шынайы
және объективті қаржылық есеп берудің маңызы арта түседі, өйткені оның
көрсеткіштеріне жасалған талдау кәсіпорынның шын мәніндегі мүліктік және
қаржылықұ жағдайын анықтауға мүмкіндік береді.
Кәсіпорынның қаржы жағдайы – ресурстардың қолда барын, орналастырылуын
және пайдаланылуын, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын, баланстың
өтімділігін көрсететінкөрсеткіштер жүйесімен сипатталатын кешенді түсінік.
Есеп беру кәсіпорын мүліктерінің жалпы құнын, шашырытылған құралдардың
(яғни негізгі және өзге де айналымнан тыс) құнын, ұтқыр (айналым)
құралдардың, материалдық айналым құралдарының құнын, кәсіпорының меншікті
қаражаттарының мөлшерін анықтауға мүмкіндік береді.
2.3 Ақша ағымы туралы есеп беру
Ақша туралы есеп беру бухгалтерлік есеп берулер қатарына 1995ж
енгізілген болатын. Сонымен еліміздегі есеп беруді есепберудің халықаралық
стандарттарына жақындатуға бағытталған қадам жасалды. Жаңа есеп беруде
берілетен ақпарат қолданушы үшін кәсіпорынның қаржылық жағдайын анықтауда
кеңірек мүмкіндіктер ашты. Ақша ағым көрсеткіштерін қолдану аймағы
кәсіпорынды басқарудағы көптеген сұрақтарды қамтиды. Сондықтан халақаралық
практикадағы басқарушылардың қолданатын ақша құралдар ағымдарының
көрсеткіштерінің есептелу ерекшеліктерімен танысқан жөн.
Ақша құралдарының ағымы туралы есеп беру кәсіпорынның ақша құралдарының
ағымы және де кәсіпорынның ақша құраларын өзгерістерге ұшыратқан басқа да
оқиғалар резюмесін бейнелейді. Ақша құралдарының ағымы туралы есеп беру
мәліметтерді баланспен қатар пайда мен шығын туралы есеп беруден алады және
ол ақшаны қалай тапқанын мен орналастырғанын бейнелейді.
Есеп беруде ақша құралдары нарықтық жағдайда қызмет ететін компанияның
бизнесті жүргізу логикасына сәйкес жіктеледі. Біріншіден, кәсіпорын
ағымдағы немесе негізгі қызметін яғни тауар мен қызметтерді өндіруді жүзеге
асырады. Екіншіден, компания дамып, нарықта тұрақтанып келе өзінің активтер
құрылымын өзгерту, нарықтық жағдайларының өзгерісіне бейімдеу үшін
инвестициялық қызметті жүзеге асырады. Үшіншіден компания операцияларын
қаржыландыру үшін қаржылық қызметпен айналысады. Сонымен біз ақша
құралдарының ағымын үшке бөлеміз.
1. ағымдағы қызметтен болған ақша құралдарының ағымы
2. инвестициялық қызметтен болған ақша құралдарының ағымы
3. қаржылық қызметтен болған ақша құралдарының ағымы
Ағымдағыі қызметтен болған ақша құралдарының ағымы таза пайда мөлшерін
көбісін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz