Экологиялық жүйе туралы

КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Экожүйенің дамуы
2. Орман экожүйесі
3. Қазақстанның орман байлығы
4. Тұтастық және өзіндік қалпына келу
5. Экожүйенің тұрақтылығы
6. Экожүйенің дамуы мен ауысуы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ

«Экологиялық жүйе» немесе «экожүйе» термині ағылшын ғалымы А.Тенслимен ұсынылған болатын. Бұл 30-шы жылдардың аяғы 40-шы жылдардың басындағы кезең еді. Бірақ қазіргі күнге дейін көптеген ғалымдар арасында бұл ұғымның басқа да экологиялық ұғымдармен ұқсастықтары мен айырмашылықтары, басқа ұғымдардың бөлігі ретінде қарастырылуы туралы айтыстар жүріп жатыр. Жүйенің заңдылықтарын оқудағы негізгі маңыздылығы «организмдер - өлі табиғат». Оған планетамыздың барлық тірі организмдері кіреді. Мысалы, орман экожүйесіне барлық ағаштар, бұтақтар, шөптер, қыналар, саңырауқұлақтар, жануарлар мен микроорганизмдер, топырақ және оның мекендеушілері, қоршаған атмосферадағы газдар мен топырақты суларда еріген тұздар жатады.
Экология пәні бойынша жасалған берілген жұмыста орман экожүйесі қарастырылады. Оның қалпына келу қабілеті, бүтінділігі талданады. Және экожүйенің тұрақтылығы, өзіндік реттелуі орман тұрғысынан шешіліп, қорғау шаралары қолданылады.

1. Интернет жүйесіндегі баяндалған статья: Вертьянов С.Ю. «Экожүйе қасиеттері», 2005ж.
2. Маргвелани Г.А. «Роль лесного покрова», үзінділер. 2003ж.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Экожүйенің дамуы
2. Орман экожүйесі
3. Қазақстанның орман байлығы
4. Тұтастық және өзіндік қалпына келу
5. Экожүйенің тұрақтылығы
6. Экожүйенің дамуы мен ауысуы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ

КІРІСПЕ

Экологиялық жүйе немесе экожүйе термині ағылшын ғалымы А.Тенслимен
ұсынылған болатын. Бұл 30-шы жылдардың аяғы 40-шы жылдардың басындағы кезең
еді. Бірақ қазіргі күнге дейін көптеген ғалымдар арасында бұл ұғымның басқа
да экологиялық ұғымдармен ұқсастықтары мен айырмашылықтары, басқа
ұғымдардың бөлігі ретінде қарастырылуы туралы айтыстар жүріп жатыр. Жүйенің
заңдылықтарын оқудағы негізгі маңыздылығы организмдер - өлі табиғат. Оған
планетамыздың барлық тірі организмдері кіреді. Мысалы, орман экожүйесіне
барлық ағаштар, бұтақтар, шөптер, қыналар, саңырауқұлақтар, жануарлар мен
микроорганизмдер, топырақ және оның мекендеушілері, қоршаған атмосферадағы
газдар мен топырақты суларда еріген тұздар жатады.
Экология пәні бойынша жасалған берілген жұмыста орман экожүйесі
қарастырылады. Оның қалпына келу қабілеті, бүтінділігі талданады. Және
экожүйенің тұрақтылығы, өзіндік реттелуі орман тұрғысынан шешіліп, қорғау
шаралары қолданылады.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. Экожүйенің дамуы
Нақты экожүйелерде заттар айналымы әдетте тұйықталмаған болып келеді,
яғни заттардың бір бөлігі экржүйенің шекарасынан тыс кетеді, бір бөлігі
сырттан келеді. Бірақ, жалпы алғанда, заттар айналымының принципі табиғатта
жоғары орын алады. Ал, егер қарапайым экожүйелер күрделі экожүйелерге
топтасуын, және соңына келгенде, биосфера деп аталатын жалпы планетарлық
экожүйеге топтасуын ескерсек, онда бұл жерде заттар айналымының принципін
толық көлемде көруге болады. Басқаша болуы мүмкін де емес. Өйткені жердегі
өмір 3млрд. жыл бұрын пайда болды, және де егер осы заттар өмірі үшін
қажетті тұйықталған ағым болмаса, олардың қорлары баяғыда таусылып және
өмір өзінің тіршілігін доғарар еді. Ал бұл айналымның тұрақтылығы тірі
организмдердің өздерінің тіршілігімен түсіндіріледі.
Кез-келген экожүйенің энергия көзі күн болып табылады. Бірақ жер
бетіне түсетін күн энергиясының тек 1% шамасында өсімдіктермен
фотосинтезге қолданылады, яғни органикалық заттардың құрылуы үшін. Осы
энергияның кішкентай көлемінің маңызды бөлігі (50%-дан астамы) өсімдіктер
тіршілігінің процесстеріне кетеді және маңызсыз таралып кетеді. Басқа
бөлігі, үлкен шығындармен өсімдікті организмдердің есебінен тіршілік ететін
тұтынушы орланизмдермен қолданылады. Сондықтан да, экожүйе арқылы
энергияның үздіксіз ағыны өтеді, ол заттар айналымына қарағанда тұрақталған
болып келмейді.
Экожүйе түбінде бізді қоршаған табиғат екенін түсінеміз. Әртүрлі
экожүйе бір-бірінен нақты шекаралармен бөлінуі мүмкін, мысалы, орман
экожүйесі және көл экожүйесі. Сондықтан экожүйені оқу – экологияның орталық
бөлімі, ал олардың өздері – оның басты құралы деп түсінуге болады.
Жердің барлық экожүйелерінің жиыны, үш геосфера шегінде (литосфера,
гидросфера және атмосфера), олармен тірі организмдер қатынаста болады,
жердің ең ірі экологиялық жүйесін құрайды.

2. Орман экожүйесі
Ормандағы температураның тәуліктік ауытқулары өсімдіктермен және
жоғары ылғалдылықпен түсіндіріледі. Орманды жерлерде жазық далаларға
қарағанда жауын-шашын көбірек түседі, бірақ жауын-шашынның кішкентай
мөлшерлерінде оның едәуір бөлігі орманды топырақ бетіне жетпей, ағаштардың
және өсімдіктердің жапырақтарында қалып буланып кетеді.
Орман өсімдіктері жарыққа таласады. Күн сәулелерінің тек біраз бөлігі
ғана топырақ бетіне жетеді, сондықтан орман өсімдіктері деңгейлі түрде өмір
сүреді. Қаншалық деңгей төмен болса, соншалық көлеңке көтеретін түрлер
басым болады. Жоғарғы деңгейлерде күнсүйгіш ағаштардың бұтақтары
орналасқан: емендер, қайыңдар, ақ үйеңкілер, көк теректер, жөкелер. Төменгі
– аз күнсүйгіш формалар: үйеңкілер, алма ағаштары, алмұрт ағаштары. Одан да
төмен деңгейде бұталар өседі: шәңкіш, бүрген, итбүлдірген, тағы басқа.
Мүктер мен шөпті өсімдіктер ең төменгі деңгейді құрайды – топырақты
жамылғылар.
Өсімдіктер өмірінде саңырауқұлақтар мен бактериялар маңызды орын
алады. Үлкен көлемінің, тез көбеюінің және жоғары химиялық қарқынының
арқасында олар тамырлар мен топырақ арасында зат алмасу процессіне едәуір
ықпал етеді. Орман өсімдіктерінің тамырлық жүйелері топырақ азотына
бәсекеге түседі.

3.Қазақстанның орман байлығы

Кең – байтақ қазақ жерінде заңғар таулар мен құм шөлдер, сыңғырлаған
бұлақтар мен айдын көлдер, ұшы – қиырына көз жетпес далалар мен қопарыла
көшетін құмдар, тақтайдай тақырлар мен ит тұмсығы өтпейтін ормандар да
кездеседі. Жер көлемі республикамыздың солтүстігінен оңтүстігіне қарай
1700, шығысынан батысына қарай 3000 километрге созылып жатыр. Үлкен
аймақтың климаты да алуан түрлі. Оңтүстік өңірлермен салыстырғанда
солтүстікте көктем біржарым ай кеш шығады. Осы екі араның ауа
температурасында да айырмашылығы бар. Қазақстанның осы байтақ жеріне
Англия, Гремания , Испания, Түркия, Италия сыйып кетеді.

Егер Қазақстан жөнінде әңгіме бола қалатын болса кеибіреулер оны орманға
кедей деп ойланбастан айта салады. Ал, дерекке сүйенетін болсақ, Қазақстан
орман қорының мөлшері жағынан РСФСР – ден кейін екінші орын алады.
Қазақстан орманы 26 миллион га жерді алып жатыр. Оның 11 млн га тұтас
ормандар. Бұл Англия, Италия, Норвегия, Франция мемлекеттерінің ормандарын
қосып алғандағы көлемге тең, ал осы орман көлемін республика көлеміне шақса
– оның бар болғаны 3,16 процентін ғана қамтиды. Бұдан келіп әлгі айтқан
республикамызды орманға кедей дегендерін мойындауға тура келеді.

Қазақстан орманының аздығы орман шаруашылығы қызметкерлерінен қолда бар
алқаптарды тиімді пайдалануын талап етеді. Бізде әліде орман өсіруге
болатын тың жерлер, бос алаңдар, жарқиялар баршылық. Бұл мүмкіншіліктерді
пайдалануда едәуір жұмыстар істеліп жатыр. Кейінгі жылдардың ішінде
әжептәуір

Алқапқа сексеуіл ағаштары отырғызылды.
Республиканың барлық 17 облысында азды – көпті орман алқаптары бар. Кейбір
Новобогат, Мақат (Гурьев обл) Жымпиты, Казталов, Қаратөбе Фурманов (Орал
обл) сияқты аудандардың құрамында орман жоқ. Қостанай, Ақтөбе облыстарының
жекеленген аудандарында да орман өте аз немесе жоқ. Қазақстан орман қорының
негізні бөліктері Алматы, Талдықорған, ШҚО шоғырланған.
Осылардың ішінде өнеркәсіп үшін бағалы деп саналатыны Алтай мен Тянь – Шань
туларындағы ормандар. Ертіс, Іле, Шу, Сырдария, Жайық өзендерінің
жағалауларында да ормандар бар. Сексеуіл орманы Қызылқұм, Қарақұм
алқаптарына тараған. Қазіргі кезде Қазақ ССР шаруашылығы жүйесінде 17
облыстың орман шаруашылығы басқармасы, 141 орман шаруашылығы (лесхоз) 467
орманшылық (лесничество) 20 орман мелиорациясы станциясы және 51 өндірістік
бөлімше бар. Ормандарды ғылыми негіздерде орналастырып, өндірістік
тиімділігін арттыру жұмысымен қазақ орман шарушылығы және орман
мелиорациясы ғылыми – зерттеу институты айналысады. Республика ормандары
өсімдік түрлеріне де бай. Жер шарында 500 мыңға жуық өсімдік бар. Совет
Одағында өсетін 18 мың жабайы өсімдік түрлерінің 6000 Қазақстанда. Олардың
қысқаша сипаттамасын жазғаннын өзінде 9 томдық Қазақстан флорасы шықты.
Қазақстан жерінде 350 техникалық, 250 шипалық, 758 сирек кездесетін және
азайып бара жатқан өсімдіктер кездеседі. Сондай-ақ Қазақстанда оқшауланған
730 эндемик өсімдіктер бар. Қазақстан орманы үш топқа бөлінеді: бірінші
топтағы орман көлемі 19 миллион гектар, ол жалпы орман қорының 88 процентін
қамтиды. Бұған қорықтардың құрамына кіретін ормандар, суды қорғау,
топырақты эрозиядан сақтау, етістіктің қорғаныс ормандары, курорттық
шипалық мақсаттағы ормандар, қалалық жерлердегі эстетикалық мәні бар бақтар
мен парктер, темір жол? тас жол бойларындағы жиектік ормандар? Ертіс
өзенінің бойындағы қарағай жолағы, солтүстік облыстардағы шоқ ормандар
жатады. Бұл ормандар үздіксіз қамқорлыққа алып, жүйелі түрде бағып-күту
жұмысын талап етеді.
Екінші топтағы ормандарда жыл сайын өсім мөлшерінде ғана ағаш кесуге рұқсат
етіледі. Орман шаруашылығының ережесі бойынша жылына бір гектар орман
алқабынан 1,38 текше метр көлемде ғана ағаш кесуге болады. Кесілген
орманның орнына міндетті түрде орнын толтыратын ағаш егілуі тиіс. Бұл
табиғи орман республикада шамамен 1 миллион 600 мың гектар жерді алып
жатыр.
Үшінші топтағы ормандарға өнеркәсіптік маңызы бар алқаптар жатады. Бұл
топтағы орман ағашын халық шаруашылығының талабына қарай кең көлемде
жоспарлы түрде дайындауға рұқсат етіледі.
Ормандар бірнеше жікке де бөлінеді. Мәселен біздің республикамызда олар
түрлі маңызына орай өнеркәсіптік, ауыл шаруашылық, көгалдандыру, курорттық,
жол бойы, қорықтық, бағалы, оқу-тәжірибе ормандары болып жіктеледі.
Түсінікті болу үшін осылардың әрқайсысына сипаттама беріп өтейік.
Өнеркәсіптік ормандарға негізінен Шығыс Қазақстанның қылқан жапырақты орман
аймақтары жатады. Халық шаруашылығын құнды ағаш шикізатымен қамтамасыз
етуде бұл ормандардың пайдасы зор. Ағаш кесу жұмыстары мұнда жоспарлы түрде
іске асады. Дегенмен, халық шаруашылғының талабына орай көп мөлшерде
кесілуіне байланысты, ьабиғи өсім әлі де жеткіліксіз. Сондықтан бұл өңірде
питомниктер ұймдастыру, көшет отырғызу жұмыстары кең қанат жайып отыр.
Ауыл шаруашылық ормандарына – далалық, шөлейт жерлерде және шарушылықтардың
айналасында өскен ормандар, егістікті, өзендер мен тоғандарды су-жел
эрозиясынан қорғау үшін қолдан өсірілген ормандар жатады. Бұл ормандарды
бағып-күту, көбейту міндеттерін жергілікті ауыл шаруашылық мекемелері
жүргізеді.
Елді мекендердің айналасында, көшелерде, парктерде, бақтарда, аулаларда
егілетін ағаштар – көгалдандыру орманына жатады. Бұл орманда қолдан
отырғызылатын өсімдіктермен бірге өздігінен өскен табиғи ағаштар да
кездеседі. Орман қалалардың, ауыл-селолардың ауасын тазартумен бірге,
халықтың дұрыс демалуына жағдай жасайды, оларға эстетикалық ләззәт береді.
Бұл ормандар түрлі мақсатта егілгендіктен, сол мақсатына орай бірнеше түрге
бөлінеді. Мысалы, парктер, бульварлар, бау-бақшалар, аллеялар т.б.
Курорттық ормандар атына сай курортты жерлерде, санаторийлер төңірегінде,
демалыс үйлерінің, лагерьлердің маңына орналасады. Олар шағын көлемді
орман, парк немесе бау-бақша болуы мүмкін. Бұл ормандар адамдардың
денсаулығын жақсарту, рухани қуат беру, ауадағы шаң-тозаңды жұтып, ауа
құрамында оттегінің көп болуын қамтамасыз ету, суық желден, дауылдан
қорғау, мудың емдік қасиетін сақтау мақсатында жасалады.
Жол бойы ормандарына тас жолдар мен темір жолды жиектей етілген ағаш,
бұталы ормандар жатады. Бұлар жолдарды құм, бораннан, қарлы бұрқасыннан,
сусымалы тастардан, таудағы тас, қар көшкіндерінен сақтайды. Жол бойы
ормандары түгелдей дерлік қолдан отырғызылады. Бұл ормандардың әлгінде
айтылғандай пайдасы зор. Олардың көлемін жыл сайын арттыра түсудің қажет
екенін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.