Инвестиция есебі
ЖОСПАР:
Кіріспе
І.бөлім. 1. Инвестиция және оның функционалдық белгілері, әсер
ететін факторлары. Кәсіпорын инвестициясының стратегиясы және
инвестицияның қызметі, жіктелуі
1.1 Инвестиция және оның функционалдық белгілері, әсер ететін факторлары
1.2 Инвестициялардың жіктелуі
1.3 Кәсіпорын инвестициясының стратегиясы және инвестицияның қызметі
ІІ.бөлім. Инвестиция есебі
2.1 Нақты және қаржылық инвестиция туралы түсінік олардың жіктелуі
2.2 Еншілес шаруашылық серіктестіктің
инвестициясының есбі
2.3 Тәуелді шаруашылық серіктестіктің
инвестициясының есбі
2.4.Бірлесіп бақыланатын шаруашылық серіктестіктің инвестициясының есбі
ІІІ.бөлім Жанама инвестициялар
3.1. Жанама инвестицияға жалпы түсінік
3.2. 3.2. Қазақстан Республикасының портфелдік инвестиция жағдайы
Қортынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
І.бөлім. 1. Инвестиция және оның функционалдық белгілері, әсер
ететін факторлары. Кәсіпорын инвестициясының стратегиясы және
инвестицияның қызметі, жіктелуі
1.1 Инвестиция және оның функционалдық белгілері, әсер ететін факторлары
1.2 Инвестициялардың жіктелуі
1.3 Кәсіпорын инвестициясының стратегиясы және инвестицияның қызметі
ІІ.бөлім. Инвестиция есебі
2.1 Нақты және қаржылық инвестиция туралы түсінік олардың жіктелуі
2.2 Еншілес шаруашылық серіктестіктің
инвестициясының есбі
2.3 Тәуелді шаруашылық серіктестіктің
инвестициясының есбі
2.4.Бірлесіп бақыланатын шаруашылық серіктестіктің инвестициясының есбі
ІІІ.бөлім Жанама инвестициялар
3.1. Жанама инвестицияға жалпы түсінік
3.2. 3.2. Қазақстан Республикасының портфелдік инвестиция жағдайы
Қортынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Инвестициялар деп өнер кәсіптің, құрылыстың, ауыл шаруашылығының және эканомиканың басқа да салаларының кәсіпорындарына капитал түрінде салынып, жұмсалатын шығындардың жиынтығын айтамыз. Инвестициялық қызыметтің мақсаты – түпкі нәтижесінде кәсіпкерліктен табыс немесе процент алу болып табылады.
Инвестицияның көзі болып жаңадан қалыптасқан (құрылған) құн немесе таза табыстың жинақталған бөлігі саналады. Кәсіпкерлер (кәсіпорындар) оны өзінің табысының қаражаттарының есебінен жұмылдырады негізгі капиталды жанартуға арналған инвестиция көзі болып кәсіпорынның меншігінде қалған табыс саналады. Бағалы қағаздардың көп түрлілігі инвестицияны жіктеудің көптеген критерийлерін алдын ала айқындайды.
Қаржылық инвестиция өзінің пайдалану мерзіміне қарай, қысқа және ұзақ мерзімді болып бөлінеді.
Инвестиция өзінің арналымы немесе алынған мақсаты бойынша қаржылық және нақтылық болып бөлінеді.
Нақты инвестициялар - бұл кәсіпорынның негізгі капиталын және материалдық-өндірістік қорын өсіруге салынатын салымдар.
Қаржылық инвестициялар – бұл субъектінің табыс алу мақсатында пайдаланатын активі (мысалға, пайыздар, роялтилер, дивиденттер және жалға ақысы), инвестицияланған капиталдың өсімі немесе алынатын басқада олжалар (мысалға, коммерциялық мәміленің нәтижесі). Сондай-ақ, қаржылық инвестицияға пайдаланбай тұрған мүліктер де жатады. Қаржылық инвестицияның бір түрі болып бағалы қағаздар да саналады. Барлық бағалы қағаздар екі топқа бөлінеді – ақшалай және күрделі (капиталды) болып бөлінеді. Ақшалай бағалы қағаздарды алған кезде ақшалай қарыздарды алғандағыдай етіп рәсімделенеді. Бұл борыштық бағалы қағаздар. Оларға: вексельдер, депозиттер және жинақ сертификаттары және т.б. жатады. Осы бағалы қағаздар бойынша табыс бір мәртелік сипатқа ие болады және олар
өзінің номеналдық (атаулы) құнынан төмен бағаға сатып алудың есебінен қалыптасады. Ақшалай бағалы қағаз28*40
222 дар, әдетте, қысқа мерзімде бір жылдан аспайтын уақытқа беріледі.
Капеталды бағалы қағаздар кәсіпорынды дамыту үшін, оның капиталын құрастыру немесе ұлғайту мақсатында шығарылады.
Бағалы қағаздар құқығы бойынша кімге жататындығы туралы белгілерін куәландыру үшін олар былайша бөлінеді:
- бағалы қағазды ұсынушыға – құқықтарын орындау үшін, бірақ олардың иелерін теңестіруді (идентификациялауды) талап етпейді, ұсынушылардың атына тіркеу жасалынбайды. Ұсынушы бағалы қағазды куәландыратын құқығын басқа адамға қарапайым жолымен қолына береді.
- атаулы бағалы қағаздар- белгілі бір адамның атына жазылады. Бағалы қағаздарда куәландырылған құқықтары ондағы қойылған талапты жеңілдету үшін белгіленген тәртіппен басқа тұлғаға беріледі. Атаулы бағалы қағаздар бойынша құқық беретін адам соған сәйкес келетін талаптардың орындалуы емес, ондағы тиесілі талаптың заңды еместігіне жауап береді.
- Ордерлік бағалы қағаз – ол ең алғашында иемденушінің атына немесе оның бұйрығы бойынша жазылады. Бұл онда көрсетілген құқықтар қағазға түсірілген тәртіпке байланысты ауыспалылығын сақтайтындай етіп - индоссоментке жазып береді. Индоссамент өзінде құқықтың болғанда ғана емес, сонымен бірге, оның жүзеге асуына да жауап береді. Бағалы қағаздардан алынатын табысқа қатысты оларды борыштық және инвестицияға бөлуге болады.
Борыштық бағалы қағаздар пайыздарды (проценттерді) төлеуді және негізгі қарыздың негізгі соммасының графикке сәйкес жабуды эмиттент өз міндетіне алады. Бұл кімнің эмиттенті екендігіне қарамастан, оған барлық облегациялар, вексельдер жатады.
Инвестициялы бағалы қағаздар эмиттент активтерінің бір бөлігін иемденуге құқық береді, оларға эмиттентердің барлық типтеріндегі акциялары тұтастай жатады.
Бағалы қағаздар эмиттентік сипаты бойынша: мемлекеттік (Үкімет пен Ұлттық Банктің борышкерлік міндеттемелері), муниципалдық (жергілікті атқару органдарының борышкерлік міндеттемелері) және корпаративтік (шаруашылық жүргізуші субьектілердің жарғылық капиталын қалыптастыу немесе қаржылық-шаруашылық қызметін жүргізу үшін қажет қаражатты тарту мақсатымен қолданыстағы заңға сәйкес шығарылатын) болып бөлінеді.
Мәмілеге байланысты шығарылатын бағалы қағаздар: фондылық (акциялар, облегациялар) және саудалық (комерциялық вексельдер, чектер, коносаменттер, кепілдік міндеттемелер, т.б.) болып бөлінеді.
Фондылық бағалы қағаздар көптеп шығарылу мен ерекшеленеді және олар қор биржаларында айналысқа түседі.
Саудалық бағалы қағаздар комерциялық бағытқа ие: олар негізінен сауда операциялары бойынша есеп айрысуға және тауарларды орын алмастыру процесіне қызмет көрсетуге арналған.
Нарықтағы айналыс ерекшеліктеріне байланысты бағалы қағаздарды нарықтық және нарықтық емес етіп бөлуі мүмкін.
Нарықта болатын бағалы қағаздар биржалық немесе биржалық емес айналым шеңберінде нарықта екінші рет еркін сатылуы және сатып алынуы мүмкін. Олар сатылғаннан кейін эмиттентке мерзімінен бұрын ұсынылмайды.
Нарықтық емес бағалы қағаздар бір қолдан екінші қолға еркін көше алмайды, яғни екінші рет айналысқа түспейді. Бұндай бағалы қағаздар қатарына оларды шығару кезінде сатылмайды деген шарт қойылса, онда лоарды тек эмиттенттің өзі ғана сатып алады. Сондай-ақ айналысы шектеулі бағалы қағаздар бөлініп көрсетілуі мүмкін. Мысалға, жабық АҚ акциялары сату және сатып алу мәміле бойынша шектелген акциялардың қатарына жатады.
Бағалы қағаздар әрекет ететін орны бойынша ақша нарығының бағалы
қағаздары және капиталдық бағалы қағаздар болып бөлінеді.
Ақша нарығы дегеніміз – қысқа мерзімді бағалы қағаздардың алынуы мен сатылуын көрсетеді және ол қаржылық нарықтың бір бөлігі. Қысқа мерзімді бағалы қағаздардың әрекет ету мерзімі – бір күннен бастап бір жылға дейін болуы мүмкін. Айналыстағы бағалы қағаздар, әдетте, төменгі төлем тәуекелімен қатар жүреді, өйткені қарыз берушілердің төлем қабілеттілігі жоғары болса ғана шығарылады. Ақша нарығының бағалы қағаздарына: қазыналық вексельдер, дипозиттік сертификаттар, кооммерциялыққағаздаржатады.
Бағалы қағаздардың атқаратын рольі бойынша: негізгі, көмекші және негізгі қағаздардың алыну мен сатылу құқығын куәланндыратын шартты бағалы қағаздар болып бөлінеді. Бағалы қағаздар – нарықтық капиталдар ретінде бір жылдан астам мерзімге ұсынылады. Бұл борышкерлік, сондай-ақ инвестициялық бағалы қағаздар болуы мүмкін.
Инвестициялар деп өнер кәсіптің, құрылыстың, ауыл шаруашылығының және эканомиканың басқа да салаларының кәсіпорындарына капитал түрінде салынып, жұмсалатын шығындардың жиынтығын айтамыз. Инвестициялық қызыметтің мақсаты – түпкі нәтижесінде кәсіпкерліктен табыс немесе процент алу болып табылады.
Инвестицияның көзі болып жаңадан қалыптасқан (құрылған) құн немесе таза табыстың жинақталған бөлігі саналады. Кәсіпкерлер (кәсіпорындар) оны өзінің табысының қаражаттарының есебінен жұмылдырады негізгі капиталды жанартуға арналған инвестиция көзі болып кәсіпорынның меншігінде қалған табыс саналады. Бағалы қағаздардың көп түрлілігі инвестицияны жіктеудің көптеген критерийлерін алдын ала айқындайды.
Қаржылық инвестиция өзінің пайдалану мерзіміне қарай, қысқа және ұзақ мерзімді болып бөлінеді.
Инвестиция өзінің арналымы немесе алынған мақсаты бойынша қаржылық және нақтылық болып бөлінеді.
Нақты инвестициялар - бұл кәсіпорынның негізгі капиталын және материалдық-өндірістік қорын өсіруге салынатын салымдар.
Қаржылық инвестициялар – бұл субъектінің табыс алу мақсатында пайдаланатын активі (мысалға, пайыздар, роялтилер, дивиденттер және жалға ақысы), инвестицияланған капиталдың өсімі немесе алынатын басқада олжалар (мысалға, коммерциялық мәміленің нәтижесі). Сондай-ақ, қаржылық инвестицияға пайдаланбай тұрған мүліктер де жатады. Қаржылық инвестицияның бір түрі болып бағалы қағаздар да саналады. Барлық бағалы қағаздар екі топқа бөлінеді – ақшалай және күрделі (капиталды) болып бөлінеді. Ақшалай бағалы қағаздарды алған кезде ақшалай қарыздарды алғандағыдай етіп рәсімделенеді. Бұл борыштық бағалы қағаздар. Оларға: вексельдер, депозиттер және жинақ сертификаттары және т.б. жатады. Осы бағалы қағаздар бойынша табыс бір мәртелік сипатқа ие болады және олар
өзінің номеналдық (атаулы) құнынан төмен бағаға сатып алудың есебінен қалыптасады. Ақшалай бағалы қағаз28*40
222 дар, әдетте, қысқа мерзімде бір жылдан аспайтын уақытқа беріледі.
Капеталды бағалы қағаздар кәсіпорынды дамыту үшін, оның капиталын құрастыру немесе ұлғайту мақсатында шығарылады.
Бағалы қағаздар құқығы бойынша кімге жататындығы туралы белгілерін куәландыру үшін олар былайша бөлінеді:
- бағалы қағазды ұсынушыға – құқықтарын орындау үшін, бірақ олардың иелерін теңестіруді (идентификациялауды) талап етпейді, ұсынушылардың атына тіркеу жасалынбайды. Ұсынушы бағалы қағазды куәландыратын құқығын басқа адамға қарапайым жолымен қолына береді.
- атаулы бағалы қағаздар- белгілі бір адамның атына жазылады. Бағалы қағаздарда куәландырылған құқықтары ондағы қойылған талапты жеңілдету үшін белгіленген тәртіппен басқа тұлғаға беріледі. Атаулы бағалы қағаздар бойынша құқық беретін адам соған сәйкес келетін талаптардың орындалуы емес, ондағы тиесілі талаптың заңды еместігіне жауап береді.
- Ордерлік бағалы қағаз – ол ең алғашында иемденушінің атына немесе оның бұйрығы бойынша жазылады. Бұл онда көрсетілген құқықтар қағазға түсірілген тәртіпке байланысты ауыспалылығын сақтайтындай етіп - индоссоментке жазып береді. Индоссамент өзінде құқықтың болғанда ғана емес, сонымен бірге, оның жүзеге асуына да жауап береді. Бағалы қағаздардан алынатын табысқа қатысты оларды борыштық және инвестицияға бөлуге болады.
Борыштық бағалы қағаздар пайыздарды (проценттерді) төлеуді және негізгі қарыздың негізгі соммасының графикке сәйкес жабуды эмиттент өз міндетіне алады. Бұл кімнің эмиттенті екендігіне қарамастан, оған барлық облегациялар, вексельдер жатады.
Инвестициялы бағалы қағаздар эмиттент активтерінің бір бөлігін иемденуге құқық береді, оларға эмиттентердің барлық типтеріндегі акциялары тұтастай жатады.
Бағалы қағаздар эмиттентік сипаты бойынша: мемлекеттік (Үкімет пен Ұлттық Банктің борышкерлік міндеттемелері), муниципалдық (жергілікті атқару органдарының борышкерлік міндеттемелері) және корпаративтік (шаруашылық жүргізуші субьектілердің жарғылық капиталын қалыптастыу немесе қаржылық-шаруашылық қызметін жүргізу үшін қажет қаражатты тарту мақсатымен қолданыстағы заңға сәйкес шығарылатын) болып бөлінеді.
Мәмілеге байланысты шығарылатын бағалы қағаздар: фондылық (акциялар, облегациялар) және саудалық (комерциялық вексельдер, чектер, коносаменттер, кепілдік міндеттемелер, т.б.) болып бөлінеді.
Фондылық бағалы қағаздар көптеп шығарылу мен ерекшеленеді және олар қор биржаларында айналысқа түседі.
Саудалық бағалы қағаздар комерциялық бағытқа ие: олар негізінен сауда операциялары бойынша есеп айрысуға және тауарларды орын алмастыру процесіне қызмет көрсетуге арналған.
Нарықтағы айналыс ерекшеліктеріне байланысты бағалы қағаздарды нарықтық және нарықтық емес етіп бөлуі мүмкін.
Нарықта болатын бағалы қағаздар биржалық немесе биржалық емес айналым шеңберінде нарықта екінші рет еркін сатылуы және сатып алынуы мүмкін. Олар сатылғаннан кейін эмиттентке мерзімінен бұрын ұсынылмайды.
Нарықтық емес бағалы қағаздар бір қолдан екінші қолға еркін көше алмайды, яғни екінші рет айналысқа түспейді. Бұндай бағалы қағаздар қатарына оларды шығару кезінде сатылмайды деген шарт қойылса, онда лоарды тек эмиттенттің өзі ғана сатып алады. Сондай-ақ айналысы шектеулі бағалы қағаздар бөлініп көрсетілуі мүмкін. Мысалға, жабық АҚ акциялары сату және сатып алу мәміле бойынша шектелген акциялардың қатарына жатады.
Бағалы қағаздар әрекет ететін орны бойынша ақша нарығының бағалы
қағаздары және капиталдық бағалы қағаздар болып бөлінеді.
Ақша нарығы дегеніміз – қысқа мерзімді бағалы қағаздардың алынуы мен сатылуын көрсетеді және ол қаржылық нарықтың бір бөлігі. Қысқа мерзімді бағалы қағаздардың әрекет ету мерзімі – бір күннен бастап бір жылға дейін болуы мүмкін. Айналыстағы бағалы қағаздар, әдетте, төменгі төлем тәуекелімен қатар жүреді, өйткені қарыз берушілердің төлем қабілеттілігі жоғары болса ғана шығарылады. Ақша нарығының бағалы қағаздарына: қазыналық вексельдер, дипозиттік сертификаттар, кооммерциялыққағаздаржатады.
Бағалы қағаздардың атқаратын рольі бойынша: негізгі, көмекші және негізгі қағаздардың алыну мен сатылу құқығын куәланндыратын шартты бағалы қағаздар болып бөлінеді. Бағалы қағаздар – нарықтық капиталдар ретінде бір жылдан астам мерзімге ұсынылады. Бұл борышкерлік, сондай-ақ инвестициялық бағалы қағаздар болуы мүмкін.
Қолданылған әдебиеттер:
1. «Инвестициялық институттағы бухгалтерлік есеп». 2002жыл
2. «Экономика әлемдік классика» Әшімбаева Ә.Т., Алшанов Р.А, Кенжеғози М.Б. Алматы 2005жыл
3. «Кәсіпорындағы аралас экономика иновациясы» Исабаев Б.Н Алматы 2004жыл.
4. «Инвестициялық жобалау»
5. «Сытқы экономикалық қызметті мемлекттік басқару» Камалли Алматы 2001жыл
6. «Кәсіпорынның бухгалтерлік есебі» Радостовец
1. «Инвестициялық институттағы бухгалтерлік есеп». 2002жыл
2. «Экономика әлемдік классика» Әшімбаева Ә.Т., Алшанов Р.А, Кенжеғози М.Б. Алматы 2005жыл
3. «Кәсіпорындағы аралас экономика иновациясы» Исабаев Б.Н Алматы 2004жыл.
4. «Инвестициялық жобалау»
5. «Сытқы экономикалық қызметті мемлекттік басқару» Камалли Алматы 2001жыл
6. «Кәсіпорынның бухгалтерлік есебі» Радостовец
Жоспар:
Кіріспе
І-бөлім. 1. Инвестиция және оның функционалдық белгілері, әсер
ететін факторлары. Кәсіпорын инвестициясының стратегиясы және
инвестицияның қызметі, жіктелуі
1.1 Инвестиция және оның функционалдық белгілері, әсер ететін
факторлары
1.2 Инвестициялардың жіктелуі
1.3 Кәсіпорын инвестициясының стратегиясы және инвестицияның қызметі
ІІ-бөлім. Инвестиция есебі
2.1 Нақты және қаржылық инвестиция туралы түсінік олардың жіктелуі
2.2 Еншілес шаруашылық серіктестіктің
инвестициясының есбі
2.3 Тәуелді шаруашылық серіктестіктің
инвестициясының есбі
2.4.Бірлесіп бақыланатын шаруашылық серіктестіктің инвестициясының есбі
ІІІ-бөлім Жанама инвестициялар
3.1. Жанама инвестицияға жалпы түсінік
3.2. 3.2. Қазақстан Республикасының портфелдік инвестиция жағдайы
Қортынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Инвестициялар деп өнер кәсіптің, құрылыстың, ауыл шаруашылығының және
эканомиканың басқа да салаларының кәсіпорындарына капитал түрінде салынып,
жұмсалатын шығындардың жиынтығын айтамыз. Инвестициялық қызыметтің мақсаты
– түпкі нәтижесінде кәсіпкерліктен табыс немесе процент алу болып табылады.
Инвестицияның көзі болып жаңадан қалыптасқан (құрылған) құн немесе таза
табыстың жинақталған бөлігі саналады. Кәсіпкерлер (кәсіпорындар) оны өзінің
табысының қаражаттарының есебінен жұмылдырады негізгі капиталды жанартуға
арналған инвестиция көзі болып кәсіпорынның меншігінде қалған табыс
саналады. Бағалы қағаздардың көп түрлілігі инвестицияны жіктеудің көптеген
критерийлерін алдын ала айқындайды.
Қаржылық инвестиция өзінің пайдалану мерзіміне қарай, қысқа және ұзақ
мерзімді болып бөлінеді.
Инвестиция өзінің арналымы немесе алынған мақсаты бойынша қаржылық және
нақтылық болып бөлінеді.
Нақты инвестициялар - бұл кәсіпорынның негізгі капиталын және
материалдық-өндірістік қорын өсіруге салынатын салымдар.
Қаржылық инвестициялар – бұл субъектінің табыс алу мақсатында
пайдаланатын активі (мысалға, пайыздар, роялтилер, дивиденттер және жалға
ақысы), инвестицияланған капиталдың өсімі немесе алынатын басқада олжалар
(мысалға, коммерциялық мәміленің нәтижесі). Сондай-ақ, қаржылық
инвестицияға пайдаланбай тұрған мүліктер де жатады. Қаржылық инвестицияның
бір түрі болып бағалы қағаздар да саналады. Барлық бағалы қағаздар екі
топқа бөлінеді – ақшалай және күрделі (капиталды) болып бөлінеді. Ақшалай
бағалы қағаздарды алған кезде ақшалай қарыздарды алғандағыдай етіп
рәсімделенеді. Бұл борыштық бағалы қағаздар. Оларға: вексельдер, депозиттер
және жинақ сертификаттары және т.б. жатады. Осы бағалы қағаздар бойынша
табыс бір мәртелік сипатқа ие болады және олар
өзінің номеналдық (атаулы) құнынан төмен бағаға сатып алудың есебінен
қалыптасады. Ақшалай бағалы қағаз28*40
222 дар, әдетте, қысқа мерзімде бір жылдан аспайтын уақытқа беріледі.
Капеталды бағалы қағаздар кәсіпорынды дамыту үшін, оның капиталын
құрастыру немесе ұлғайту мақсатында шығарылады.
Бағалы қағаздар құқығы бойынша кімге жататындығы туралы белгілерін
куәландыру үшін олар былайша бөлінеді:
- бағалы қағазды ұсынушыға – құқықтарын орындау үшін, бірақ олардың
иелерін теңестіруді (идентификациялауды) талап етпейді, ұсынушылардың
атына тіркеу жасалынбайды. Ұсынушы бағалы қағазды куәландыратын құқығын
басқа адамға қарапайым жолымен қолына береді.
- атаулы бағалы қағаздар- белгілі бір адамның атына жазылады. Бағалы
қағаздарда куәландырылған құқықтары ондағы қойылған талапты жеңілдету
үшін белгіленген тәртіппен басқа тұлғаға беріледі. Атаулы бағалы
қағаздар бойынша құқық беретін адам соған сәйкес келетін талаптардың
орындалуы емес, ондағы тиесілі талаптың заңды еместігіне жауап береді.
- Ордерлік бағалы қағаз – ол ең алғашында иемденушінің атына немесе оның
бұйрығы бойынша жазылады. Бұл онда көрсетілген құқықтар қағазға
түсірілген тәртіпке байланысты ауыспалылығын сақтайтындай етіп -
индоссоментке жазып береді. Индоссамент өзінде құқықтың болғанда ғана
емес, сонымен бірге, оның жүзеге асуына да жауап береді. Бағалы
қағаздардан алынатын табысқа қатысты оларды борыштық және инвестицияға
бөлуге болады.
Борыштық бағалы қағаздар пайыздарды (проценттерді) төлеуді және негізгі
қарыздың негізгі соммасының графикке сәйкес жабуды эмиттент өз міндетіне
алады. Бұл кімнің эмиттенті екендігіне қарамастан, оған барлық
облегациялар, вексельдер жатады.
Инвестициялы бағалы қағаздар эмиттент активтерінің бір бөлігін иемденуге
құқық береді, оларға эмиттентердің барлық типтеріндегі акциялары тұтастай
жатады.
Бағалы қағаздар эмиттентік сипаты бойынша: мемлекеттік (Үкімет пен Ұлттық
Банктің борышкерлік міндеттемелері), муниципалдық (жергілікті атқару
органдарының борышкерлік міндеттемелері) және корпаративтік (шаруашылық
жүргізуші субьектілердің жарғылық капиталын қалыптастыу немесе қаржылық-
шаруашылық қызметін жүргізу үшін қажет қаражатты тарту мақсатымен
қолданыстағы заңға сәйкес шығарылатын) болып бөлінеді.
Мәмілеге байланысты шығарылатын бағалы қағаздар: фондылық (акциялар,
облегациялар) және саудалық (комерциялық вексельдер, чектер, коносаменттер,
кепілдік міндеттемелер, т.б.) болып бөлінеді.
Фондылық бағалы қағаздар көптеп шығарылу мен ерекшеленеді және олар қор
биржаларында айналысқа түседі.
Саудалық бағалы қағаздар комерциялық бағытқа ие: олар негізінен сауда
операциялары бойынша есеп айрысуға және тауарларды орын алмастыру процесіне
қызмет көрсетуге арналған.
Нарықтағы айналыс ерекшеліктеріне байланысты бағалы қағаздарды нарықтық
және нарықтық емес етіп бөлуі мүмкін.
Нарықта болатын бағалы қағаздар биржалық немесе биржалық емес айналым
шеңберінде нарықта екінші рет еркін сатылуы және сатып алынуы мүмкін. Олар
сатылғаннан кейін эмиттентке мерзімінен бұрын ұсынылмайды.
Нарықтық емес бағалы қағаздар бір қолдан екінші қолға еркін көше алмайды,
яғни екінші рет айналысқа түспейді. Бұндай бағалы қағаздар қатарына оларды
шығару кезінде сатылмайды деген шарт қойылса, онда лоарды тек эмиттенттің
өзі ғана сатып алады. Сондай-ақ айналысы шектеулі бағалы қағаздар бөлініп
көрсетілуі мүмкін. Мысалға, жабық АҚ акциялары сату және сатып алу мәміле
бойынша шектелген акциялардың қатарына жатады.
Бағалы қағаздар әрекет ететін орны бойынша ақша нарығының бағалы
қағаздары және капиталдық бағалы қағаздар болып бөлінеді.
Ақша нарығы дегеніміз – қысқа мерзімді бағалы қағаздардың алынуы мен
сатылуын көрсетеді және ол қаржылық нарықтың бір бөлігі. Қысқа мерзімді
бағалы қағаздардың әрекет ету мерзімі – бір күннен бастап бір жылға дейін
болуы мүмкін. Айналыстағы бағалы қағаздар, әдетте, төменгі төлем
тәуекелімен қатар жүреді, өйткені қарыз берушілердің төлем қабілеттілігі
жоғары болса ғана шығарылады. Ақша нарығының бағалы қағаздарына: қазыналық
вексельдер, дипозиттік сертификаттар, кооммерциялыққағаздаржатады.
Бағалы қағаздардың атқаратын рольі бойынша: негізгі, көмекші және негізгі
қағаздардың алыну мен сатылу құқығын куәланндыратын шартты бағалы қағаздар
болып бөлінеді. Бағалы қағаздар – нарықтық капиталдар ретінде бір жылдан
астам мерзімге ұсынылады. Бұл борышкерлік, сондай-ақ инвестициялық бағалы
қағаздар болуы мүмкін.
1. Инвестиция және оның функционалдық белгілері, әсер ететін факторлары.
Кәсіпорын инвестициясының стратегиясы және инвестицияның қызметі
1.1. Инвестиция және оның функционалдық белгілері, инвестиция мөлшеріне
әсерететін факторлар
Инвестиция – бұл табыс алу мақсатында елждің ішіндегі жеке салаларға және
шетке ұзақ мерзімге мемлекетттік және капитал салымдарын айтады.
Инвестиция бағыттары:
• жаңа өндіріс ғимараттары құрылысын салуға;
• жаңа техника және технология, жаңа жабдықтар сатыпалуға;
• шикізат пен материалдарды коса алуға;
• әлеуметтік нысаны және пәтер құрылысына.
Бұдан басқа жалпы және таза инвестициялар болып бөлінеді.
Жалпы инвестициялар – ескі жабдық орын басуға кеткен шығындар (амортизация)
+ өндірісті ұлғайтуға кеткен инвестиция өсуі.
Таза инвестиция – негізгі капиталмен амортизация қосындысын шегергендегі
есептелген жалпы инвестиция. Егер таза инвестиция мөлшері тұрақты болса,
экономика өседі, дамиды. Егер таза инвестиция нолдік мөлшерді құрасаонда
іскерлік белсенділіктің төмендеуін көрсетеді.
Жалпы инвестициялар сұраныс факторына жатады:
- табыс мөлшерінің күтімі;
- банкілік процент ставкасы.
Бұл жерде тәуелдік табыс мөлшерініңкүтімі жоғары болса, онда инвестиция
өседі. Проценттік ставка – бұл фирманың қарызға ақша капиталын алғанда
төлейтін бағасы.
Қорытынды, инвестицияға сұраныс тәуелділігі процент мөлшеріне
кері пропорционалды.
%
Ставка
Инвестиция
Инвестицияға сұраныс қисығына басқада ықпал етеді.
а) инвестицияның табыс күтімін өсіруге әкелетін фактор қисықты оңға
ауытқытады ( инвестицияға сұраныс өседі)
б) инвестициялық табыс күтімін төмендетуге әкелетін фактор, ол қисықты
солға ауытқытады (инвестицияға сұраныс төмендейді). Бұл факторларға
жататындар: жабдықты пайдалануға кеткен шығын, кәсіпкерлерге салық,
инфляция және т.б. инвестициямен салыстырғанда “нақты инвестициялар”
пайдаланады.
Өндірістік басқа (тәуледі), автономды (тәуелсіз) инвестиция болып
бөлінеді. Табыс пен инвестицияның тәуелділігі мультипликаторда көрінеді.
Мультипликатор (латынның “көбейтемін”) – бұл инвестиция мен табыс мөлшері
аралығында өзгерісті көрсететін коэффицент. Инвестиция өскенде, ЖҰӨ-де
мөлшерге өседі. Бұл өсудің көбейткіш әсерлі мөлшері – мультипликаторлық
әсер деп аталады.
1.2.Инвестициялардың жіктелуі
Инвестициялардың экономикалық табиғатын оны жіктеу толығырақ түсіндіреді,
жіктеу негізіне түрлі белгілер салынған. Белгілер ретінде мыналар
қолданылады:
инвестициялардың түрлері;
ақша құралдарын салу;
инвестицияландыруға қатысу сипаты;
инвестицияландыру кезеңі;
меншік түрлері ;
инвестордың қатысу түрлері;
тәуекел дәрежесі;
ұдайы өндіріс түрлері;
Инвестицияның түрлерін былай топтайды:
- ақша құралдары, салымдар, пайлар, акциялар және т.б. құнды
қағаздар;
- жылжымайтын және жылжымалы мүлік;
- авторлық құқықпен, тәжірбиемен және т.б. да интеллектуалды
құндылықтармен байланысты мүліетік құқықтар;
- жерді, су, үйді пайдалану құқықтар және т.б. құқықтарды
пайдалану;
- қандайда бір өдірісті ұйымдастыруға қажетті техникалық құжат,
дағды, өндірістік тәжірбие ретінде рәсімделген техникалық,
технологиялық, коммерциялық сауыттылық;
Құралдарының салыну объектілері бойынша, инвестициялар бойынша бөлінеді:
- нақты инвестициялар немесе құралдардың материалды активтерге
салынуы, нақты инвестициялар. Материалды активтер – ғимараттарға,
станоктарға дайын өнімдерге айналдырылған құралдар;
- материалды емеси активтер – лицензиялардың, патенттерінің, тауар
белгісінің құны, жарнамаға және кадрларды дайындауға кеткен
шығындар;
- қаржылық инвестициялар немес түрлі қаржылық құралдарға ақша
құралдарының салынуы – депозиттер, құнды қағаздар, банктық
салымдар.
Инвестициялық процестерге қатысу сипаты бойынша инвестициалар келесі
түрлерге бөлінеді:
- тікелей инвестициялар, мұнда инвестицияландыру және ақша
құралдарын салу объектісін таңдауда инвестордың тікелей қатысуы
қажет етіледі.
Сонымен қатар инвестор инвестициялық цикілдердің барлық кезіңіне
таратылады, оның ішінде алдында жүретін инвестициялық зерттеулерге,
инвестицияландыру объектілерін жобалау мен тұрғызуға, дайын өнім
өндірісіне;
- жанама, бұл ақша құралдарын өз қалауынша, неғұрлым тиімді
орналастыратын және аккумуляцияландыратын түрлі қаржылық делдалдар
арқылы жүзеге асады. Тұтас басқарылатын құнды қағаздарға салынатын
салымдарға портфельдік деп атймыз.
Инвестицияландырудың кезеңі бойынша инвестицияларды мына түрлерге бөлеміз:
- қысқа мерзімді – ұзақтығы бір жылдан аспайда;
- ұзақ мерзімді – ұзақтығы бір жылдан көп;
меншік түрлері бойынша инвестициялар мыналарға бөлінеді:
- азаматтардың, мемлекеттік емес меншік нысандағы кәсіпорындардың,
өкіметтік емес ұйымдардың жекеақша құралдары;
- мемлекеттік, ол түрлі денгейдегі кәсіпорындар мен мекемелердің
бюджет көздерінен қаржыландырады;
Инвестордың қатысу түріне байланысты:
- қайта құрылып жатқан кәсіпорындарға жартылай қатысу немесе
шаруашылық жүргізіп отырған кәсіпорындардың бір бөлігін иелену
(шектеулі меншік қоғамына үлестік қатынас);
- инвестор толық иеленетін кәсіпорындарды құру немесе шаруашылық
жүргізіп жатқан кәсіпорындарды өз меншігіне алу;
- жылжымалы немесе жылжымайтын мүлікті акция, аблигациялар арқылы
немесе басқада құнды қағаздар түрінде алу;
- табиғат ресурстарын пайдалануға, жерді пайдалану құқығын концессия
алу;
Тәуекел дәрежесі бойынша инвестициялар келесі түрлерге бөлінеді:
- тәуекелсіз инвестициялар;
- тәуекелді инвестициялар;
- барлық пайда соммасын жоғалту мүмкіндігі;
- жоба іскеасқаннан кейін пайданы ғана емес, жалпы есептемелік
табысты жоғалту мүмкіндігі;
- барлық активтерді жоғалту мүмкіндігі және инвесторлың банкротқа
ұшырауы немесе апаттық тәуекел;
Ұдайы өндіріс инвестицияның келесі түрлерінің бірінде жүзеге асыруы мүмкін:
- жаңа алаңдарда және бастапқада бекітілген жоба бойынша іске асып
жатқан жаңа құрлыстар немесе кәсіпорындардың, ғимараттардың
салынуы;
- шаруашылық жүргізіп отырған кәсіпоындардың кеңеюі;
- шарауашылық жүргізіп жүрген кәсіпорынды қайта құру:
- техникалық қайта қамтамасыздандыру;
Инвестицияның ұсынылған жүктелуі қазіргі заманның инвестициялық жобалу
концепцияларын толығырақ түсіну үшін, жүріп жатқан процестерді жан-жақты
бағалау үшін қажет.
1.3 Кәсіпорынның инвестициялық стратегиясы және инвестициялық қызметі
Кәсіпорынның инвестициялық қызметі – бұл кәсіпорынның шаруашылық
қызыметінде маңызды роль атқаратын және өзіне тән заңдылықтар мен дамып
отыратын, өзіндік логикаға ие объективті процес, себебі инвестициялар
өзінің экономикалық табиғаты жағынан болашақта табысқа жету үшін ағымдағы
тұтынудан бас тартуды білдіреді. Сол себептен инвестициялық процес
кәсіпорының инвестициялық жоспарын анықтаудан басталады, оны талдау
төмендегілерге байланысты:
- кәсіпорынның өмір сүру цикілінің сатылары;
- жалпы даму стратегиясы;
- инвестициялық ресурстардың ішкі және сыртқы нарықтарының жағдайы;
- құралдардың салу объектісі ретіндегі кәсіпорынның инвестициялық
тартымдылығы;
Сонымен егер бастапқы инвестицияны жүзеге асыру жетекшілері өз бетінше
инвестицияға қатысты шешім қабылдай алатын кәсіпорынның жұмысы боып
көрінсе, онда мұндай жағдайда ең әуелі шешімнің зардаптарын бағалауды
үйрену керек, өйткені инвестициялардың жүзеге асырылмауы да өзінше бір
стратегия. Инвестициялық стратегиясы деп ұзақ мерзімді мақсаттар кешені
және оларға жетудің анағұрлым тиімді жолдарын таңдау түсіндіріледі.
Кәсіпорынның инвестициялық стратегиясы ұзақ мерзімді мақсаттарға
бағытталуы қажет және инвестициялық жобалар мен бағдарламаларды іріктеп алу
арқылы ағымдағы шаруашылық қызмет процесінде жүзеге асырылуы тиіс.
Инвестициялық жоспардың қалыптасуы күрделі шаруашылық прцесті білдіреді, ол
кейбір жағдайлар мен инвестициялық нарықтың жалпы және жекелеген сигменттер
арлығындағы конъюнктурасын болжауға негізделген. Бұл стратегия әрқашанда
экономикалық дамудың жалпы стратегиясы шеңберінде қалыптасып, онымен
мақсаты, кезеңдері, жүзеге асу мерзімі бойынша үйлеседі. 1-кестеде белгілі
бір кезең ішіндегі осындай өзара байланыстылық пен үйлесімділіктің мысалы
келтірілген.
Кәсіпорынның әр түрлі кезеңждердегі нақтыланған ұзақ мерзімді мақсаттары
ретінде мыналар болуы мүмкін: белгіленген нормаларға және пайда көлеміне
жету, нарыққа бақылау жүргізудің үлесін және сауда айналымын ұлғайту арқылы
масштабты өсіру, жаңа өнім өндіру. Өндіріс шығындарын төмендету үшін тозған
қондырғыларды ауыстыру, т.б.
Кәсіпорынның инвестициялық қызметке қатысты шешім қабылдауы бәсекелік
ортада дамудың балама нұсқаларын таңдау проблемасына тіреледі және бұл
бәсекелік орта бір немесе басқада салаларға тиісті әр түрлі экономикалық,
құқықтық және басқа да факторлардың ықпалында болады.
Сатылары
СтратегиПайда Жетілуі Ескеруі Пайда
ясы болуы Өсуі болуы
Жалпы Нарыққа Нарық Іс-әрекеттің Пайда норма-сын
еніп, сегментінің салалық сақтау және
бекітілу кеңеюі,іс-әрекетдиверсификациясы іс-әрекет-тің
процесін- диверсификациясыпайданың қол бағытымен
де өмір мен пайданың жеткен нормасынанысандарының бір
сүру жоғарғы қолдау жасау уақыттық
қарқынмен өсуін жаңалануынның
қамтамасыз ету қаржылық
тұрақтылығы,
дәстүрлі
іскерліктің
масштабын сақтау
ИнвестицБастапқы Өндірістің және Өндірістің Жаңа құрылыс пен
ия-лық нақты нақты қаржылық техникалық қайтаөндірістің қайта
инвести-циинвестициясы қамтамасыздандырқұрылуына нақтылы
яның масштабтары-ның ылуы және масштабты
жеткіліктікобеюі кеңмасштабты инвестициялан-дыру
көлемін қаржылық
қамтама-сы инвестициялан-ды
з ету ру
Инвестициялық қызмет атқарылмаған жағдайда уақыт өте келе өндірістік
аппараттардың моральдық және физикалық тозуы және өндірісті ұйымдастырудың
төмендегі салдарынан салынған құралдардың табыстылығы азаяды, бұл
нәтижесінде мұндай кәсіпорындардың болашағына күмән келтіреді.
Кәсіпорынның инвестициялық стратегиясы қалыптастыру кәсіпорындардың да,
потенциялды стратегиялық инвестордың да ортақ мүдделерін қиылысуы кезінде
жүзеге асады. Ал инвестиция болса нарықта айналысы бар тауарды білдіреді.
Сондықтан оны осы немесе басқа түрде алу мүмкіндігі серіктестіктердің
түсінушілігімен ортақ мүдделерінесепке алуға және инвестициялық объектіні
стратегиялық инвестор тұрғысынан көре алуы мен оның инвестициялық
тартымдылығын бағалай алуына байланысты.
2. Инвестиция есебі
2.1 Нақты және қаржылық инвестиция туралы түсінік, олардың жіктелуі
Кәсіпкерлік табысты,капитал өсімін немесе пайызын алу ( шаруашылық
жүргізуші субъектілерінің құнын арттыру және осыған орай оны
меншіктеушілердің әл ауқатын көтеру) мақсатында әр түрлі экономика саласына
капитал жұмсау жолымен іс жүзіне асырылатын жиынтық шығындарды инвестиция
деп ұғамыз.
Инвестиция мыналарға бөлінеді:
- үлестік – жай және артықшылықты акциялар;
- борыш қорлық – облегациялар, қазыналы вексель, депозиттік сертификаттар
және т.б.
Инвестиция көздері:
а) жаңадан жасалған құн (таза табыстың жиналған бөлігі)
ә) амартизацияның қорлануы
б) кредиттік ресурстар.
Инвестицияны мына топтарға жіктеуге болады:
1. Жұмсау мерзімі бойынша:
- қысқа мерзімді – бір жылға дейін иемдену мерзімі;
- ұзақ мерзімі – бір жылдан көп иемдену мерзімі;
- мерзімсіз инвестициялар.
Ұзақ мерзімді және мерзімсіз инвестициялар – бұл қосымша пайда алу
мақсатында немесе құнды қағаздар сатып алатын компанияға ықпал етуге ие
болу мақсатында немесе бұл салада операцияларын жүргізетін ұйым мен
салыстырғанда қаражаттың мұндай жұмсамалы әлде қайда пайдалы болғандықтан
қаражатты орналастыру.
2. Тағайындалу бойынша:
- қаржылық – құнды қағаздарға;
- нақты - субъектінің негізгі капиталына жұмсау және материалдық-
өндірістік қордың өсуіне жұмсау.
3. Шығу тегі бойынша – бірінші, екінші.
4. Болу формасы бойынша – құжаттық, құжатсыз.
5. Ұлттықтегі бойынша – отандық, шетелдік.
6. Қолдану түрі бойынша – инвестициялық, инвестициялық емес.
7. Иемдену қатары бойынша – жеке, жалпы.
8. Шығарылым формасы бойынша –эмиисиондық, эмиссиондық емес.
9. Меншікті формасы бойынша – мемлекеттік, коперативтік.
10. Айналыс сипаты бойынша – нарықтық, нарықтық емес.
11. тәуелдік денгейі бойынша – аз тәуелділікпен, мүмкін үлкен
тәуелділікпен.
12. Қолма қол табыс бойынша – табыстық, табыссыз.
13. Қаражатты жұмсау формасы бойынша:
a. борыштық – құнды қағаздардағы немесе міндеттердегі инвестиция;
b. иелі үлестік – нарықтық субъектінің капиталындағы үлестер немесе
уақытша шектеулер мен байланысы жоқ мүліктегі үлес;
c. жеке жобалар.
14. Экономикалық мәні бойынша – мүліктік, міндеттік.
15. Халықаралық және отандық стандарт бойынша бухгалтерлік еспте
инвестиция мыналарға бөлінеді:
а) қаржылық (БЕС (СБУ) сегіз “қаржылық инвестиция есебі” және оған
әдістемелік ұсыныс);
ә) еншілес, тәуелді және бірігіп бақылау арқылы шаруашылық
субъектіндегі инвестициялар (БЕС 13 “шоғырландырмалы қаржылық есеп және
еншілес серіктестіктегі инвестиция есебі” және әдістемелік ұсыныс;
БЕС14 “тәуелді шаруашылық серіктестігіндегі инвестиция есебі” және оған
әдістемелік ұсыныс; БЕС15 “Біріккен қызметтегі қатысу үлесіндегі
қаржылық еспте көрініс табуы” және оған әдістемелік ұсыныс).
Бұған қоса, инвестиция мыналарға бөлінеді:
- тікелей – басқа субъектілердің жарғылық капиталындағы
- инвестициялар;
- портфельдік – субъек иелігіндегі құнды қағаздар жиынтығы;
- венчурлік (тәуекешіл) – жаңадан пайда болған субъектілердегі Иемдену
қатары бойынша – жеке, жалпы;
- Шығарылым формасы бойынша;
- тәуеклді және тез өтелімді инвестициялық салым ақшалар;
Заңды тұлға басқа кәсіпорындардан пакет акциясын, қатысу үлесін алу арқылы
қаржылық салымдарын жүзеге асыру мүмкін. Салынған қаржылық салымдардың
денгейіне байланысты олар: не бақылаушы, не қаржылық немесе субъектінің
басқада саясатына едәуір әсер ететін болып белгіленеді.
Егерде инвестордың қатысу үлесі 50% және оданда көп болса немесе 50%
және оданда көп дауыс беру құқы бар акциясы боса, онда ол қаржыландыратын
объекті бойынша оның бақылауында болатын және еншілес серіктестігі болып
табылады.
Егер де инвестордың қатысу үлесі 20% астам болса, бірақ оның дауыс
беру акциясы 50% аспаса, онда ол қаржыландыратын объекті бойынша оның
едәуір әсер етуінде болатын және тәуелді серіктестік болып табылады.
Егерде инвестордың қатысу үлесі 20% акциясынан аспаса, онда ол
бірлесіп бақыланатын заңды тұлға болып табылады
1.2 Еншілес шаруашылық серіктестіктің инвестициясының есебі
Шаруашылық жүргізуші субъект акцияға ие болу жолымен немесе үлестік
қатысудан табыс алу арқылы басқа субъектілерге қаржылық жұмсалымды тудыра
алады.
Қазақстан Республикасының азаматтық кодексінің 94-бабына сәйкес, басқа
заңды тұлғаны қалыптастырған жарғылық капиталдың бір бөлігіне иелік етуші
заңды тұлға еншілес болып табылады немесе жасалоған келісім шартқа сәйкес
негізгі серіктестік еншілес серіктестік қабылдаған шешімді анықтай алады.
Негізгі серіктестік еншілес серіктестікке толық 100% немесе толығырақ 90%
бақылау жүргізе алады.
Бақылау – бұл оның қызыметінен пайда алу мақсатында серіктестіктің
қаржылық және басқа саясатын анықтау құқы.
Егер басқа негізгі серіктестік оның дауыс беретін акциясының 20%
көбірек иемденсе, онда акционерлік қоғам тәуелді деп есептелінеді, яғни
инвестицияланған субъектінің оның бақылауынсыз қаржылық және басқа саясаты
бойынша шешім қабылдау құқығына ие болады.
Еншілес, тәуелді, бірігіп бақыланатын заңды тұлғадағы инвестиция мына екі
әдістің біреуімен ескерілуі мүмкін:
а) үлестік қатысу әдісімен инвестиция сатып алу сәтінде табыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
І-бөлім. 1. Инвестиция және оның функционалдық белгілері, әсер
ететін факторлары. Кәсіпорын инвестициясының стратегиясы және
инвестицияның қызметі, жіктелуі
1.1 Инвестиция және оның функционалдық белгілері, әсер ететін
факторлары
1.2 Инвестициялардың жіктелуі
1.3 Кәсіпорын инвестициясының стратегиясы және инвестицияның қызметі
ІІ-бөлім. Инвестиция есебі
2.1 Нақты және қаржылық инвестиция туралы түсінік олардың жіктелуі
2.2 Еншілес шаруашылық серіктестіктің
инвестициясының есбі
2.3 Тәуелді шаруашылық серіктестіктің
инвестициясының есбі
2.4.Бірлесіп бақыланатын шаруашылық серіктестіктің инвестициясының есбі
ІІІ-бөлім Жанама инвестициялар
3.1. Жанама инвестицияға жалпы түсінік
3.2. 3.2. Қазақстан Республикасының портфелдік инвестиция жағдайы
Қортынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Инвестициялар деп өнер кәсіптің, құрылыстың, ауыл шаруашылығының және
эканомиканың басқа да салаларының кәсіпорындарына капитал түрінде салынып,
жұмсалатын шығындардың жиынтығын айтамыз. Инвестициялық қызыметтің мақсаты
– түпкі нәтижесінде кәсіпкерліктен табыс немесе процент алу болып табылады.
Инвестицияның көзі болып жаңадан қалыптасқан (құрылған) құн немесе таза
табыстың жинақталған бөлігі саналады. Кәсіпкерлер (кәсіпорындар) оны өзінің
табысының қаражаттарының есебінен жұмылдырады негізгі капиталды жанартуға
арналған инвестиция көзі болып кәсіпорынның меншігінде қалған табыс
саналады. Бағалы қағаздардың көп түрлілігі инвестицияны жіктеудің көптеген
критерийлерін алдын ала айқындайды.
Қаржылық инвестиция өзінің пайдалану мерзіміне қарай, қысқа және ұзақ
мерзімді болып бөлінеді.
Инвестиция өзінің арналымы немесе алынған мақсаты бойынша қаржылық және
нақтылық болып бөлінеді.
Нақты инвестициялар - бұл кәсіпорынның негізгі капиталын және
материалдық-өндірістік қорын өсіруге салынатын салымдар.
Қаржылық инвестициялар – бұл субъектінің табыс алу мақсатында
пайдаланатын активі (мысалға, пайыздар, роялтилер, дивиденттер және жалға
ақысы), инвестицияланған капиталдың өсімі немесе алынатын басқада олжалар
(мысалға, коммерциялық мәміленің нәтижесі). Сондай-ақ, қаржылық
инвестицияға пайдаланбай тұрған мүліктер де жатады. Қаржылық инвестицияның
бір түрі болып бағалы қағаздар да саналады. Барлық бағалы қағаздар екі
топқа бөлінеді – ақшалай және күрделі (капиталды) болып бөлінеді. Ақшалай
бағалы қағаздарды алған кезде ақшалай қарыздарды алғандағыдай етіп
рәсімделенеді. Бұл борыштық бағалы қағаздар. Оларға: вексельдер, депозиттер
және жинақ сертификаттары және т.б. жатады. Осы бағалы қағаздар бойынша
табыс бір мәртелік сипатқа ие болады және олар
өзінің номеналдық (атаулы) құнынан төмен бағаға сатып алудың есебінен
қалыптасады. Ақшалай бағалы қағаз28*40
222 дар, әдетте, қысқа мерзімде бір жылдан аспайтын уақытқа беріледі.
Капеталды бағалы қағаздар кәсіпорынды дамыту үшін, оның капиталын
құрастыру немесе ұлғайту мақсатында шығарылады.
Бағалы қағаздар құқығы бойынша кімге жататындығы туралы белгілерін
куәландыру үшін олар былайша бөлінеді:
- бағалы қағазды ұсынушыға – құқықтарын орындау үшін, бірақ олардың
иелерін теңестіруді (идентификациялауды) талап етпейді, ұсынушылардың
атына тіркеу жасалынбайды. Ұсынушы бағалы қағазды куәландыратын құқығын
басқа адамға қарапайым жолымен қолына береді.
- атаулы бағалы қағаздар- белгілі бір адамның атына жазылады. Бағалы
қағаздарда куәландырылған құқықтары ондағы қойылған талапты жеңілдету
үшін белгіленген тәртіппен басқа тұлғаға беріледі. Атаулы бағалы
қағаздар бойынша құқық беретін адам соған сәйкес келетін талаптардың
орындалуы емес, ондағы тиесілі талаптың заңды еместігіне жауап береді.
- Ордерлік бағалы қағаз – ол ең алғашында иемденушінің атына немесе оның
бұйрығы бойынша жазылады. Бұл онда көрсетілген құқықтар қағазға
түсірілген тәртіпке байланысты ауыспалылығын сақтайтындай етіп -
индоссоментке жазып береді. Индоссамент өзінде құқықтың болғанда ғана
емес, сонымен бірге, оның жүзеге асуына да жауап береді. Бағалы
қағаздардан алынатын табысқа қатысты оларды борыштық және инвестицияға
бөлуге болады.
Борыштық бағалы қағаздар пайыздарды (проценттерді) төлеуді және негізгі
қарыздың негізгі соммасының графикке сәйкес жабуды эмиттент өз міндетіне
алады. Бұл кімнің эмиттенті екендігіне қарамастан, оған барлық
облегациялар, вексельдер жатады.
Инвестициялы бағалы қағаздар эмиттент активтерінің бір бөлігін иемденуге
құқық береді, оларға эмиттентердің барлық типтеріндегі акциялары тұтастай
жатады.
Бағалы қағаздар эмиттентік сипаты бойынша: мемлекеттік (Үкімет пен Ұлттық
Банктің борышкерлік міндеттемелері), муниципалдық (жергілікті атқару
органдарының борышкерлік міндеттемелері) және корпаративтік (шаруашылық
жүргізуші субьектілердің жарғылық капиталын қалыптастыу немесе қаржылық-
шаруашылық қызметін жүргізу үшін қажет қаражатты тарту мақсатымен
қолданыстағы заңға сәйкес шығарылатын) болып бөлінеді.
Мәмілеге байланысты шығарылатын бағалы қағаздар: фондылық (акциялар,
облегациялар) және саудалық (комерциялық вексельдер, чектер, коносаменттер,
кепілдік міндеттемелер, т.б.) болып бөлінеді.
Фондылық бағалы қағаздар көптеп шығарылу мен ерекшеленеді және олар қор
биржаларында айналысқа түседі.
Саудалық бағалы қағаздар комерциялық бағытқа ие: олар негізінен сауда
операциялары бойынша есеп айрысуға және тауарларды орын алмастыру процесіне
қызмет көрсетуге арналған.
Нарықтағы айналыс ерекшеліктеріне байланысты бағалы қағаздарды нарықтық
және нарықтық емес етіп бөлуі мүмкін.
Нарықта болатын бағалы қағаздар биржалық немесе биржалық емес айналым
шеңберінде нарықта екінші рет еркін сатылуы және сатып алынуы мүмкін. Олар
сатылғаннан кейін эмиттентке мерзімінен бұрын ұсынылмайды.
Нарықтық емес бағалы қағаздар бір қолдан екінші қолға еркін көше алмайды,
яғни екінші рет айналысқа түспейді. Бұндай бағалы қағаздар қатарына оларды
шығару кезінде сатылмайды деген шарт қойылса, онда лоарды тек эмиттенттің
өзі ғана сатып алады. Сондай-ақ айналысы шектеулі бағалы қағаздар бөлініп
көрсетілуі мүмкін. Мысалға, жабық АҚ акциялары сату және сатып алу мәміле
бойынша шектелген акциялардың қатарына жатады.
Бағалы қағаздар әрекет ететін орны бойынша ақша нарығының бағалы
қағаздары және капиталдық бағалы қағаздар болып бөлінеді.
Ақша нарығы дегеніміз – қысқа мерзімді бағалы қағаздардың алынуы мен
сатылуын көрсетеді және ол қаржылық нарықтың бір бөлігі. Қысқа мерзімді
бағалы қағаздардың әрекет ету мерзімі – бір күннен бастап бір жылға дейін
болуы мүмкін. Айналыстағы бағалы қағаздар, әдетте, төменгі төлем
тәуекелімен қатар жүреді, өйткені қарыз берушілердің төлем қабілеттілігі
жоғары болса ғана шығарылады. Ақша нарығының бағалы қағаздарына: қазыналық
вексельдер, дипозиттік сертификаттар, кооммерциялыққағаздаржатады.
Бағалы қағаздардың атқаратын рольі бойынша: негізгі, көмекші және негізгі
қағаздардың алыну мен сатылу құқығын куәланндыратын шартты бағалы қағаздар
болып бөлінеді. Бағалы қағаздар – нарықтық капиталдар ретінде бір жылдан
астам мерзімге ұсынылады. Бұл борышкерлік, сондай-ақ инвестициялық бағалы
қағаздар болуы мүмкін.
1. Инвестиция және оның функционалдық белгілері, әсер ететін факторлары.
Кәсіпорын инвестициясының стратегиясы және инвестицияның қызметі
1.1. Инвестиция және оның функционалдық белгілері, инвестиция мөлшеріне
әсерететін факторлар
Инвестиция – бұл табыс алу мақсатында елждің ішіндегі жеке салаларға және
шетке ұзақ мерзімге мемлекетттік және капитал салымдарын айтады.
Инвестиция бағыттары:
• жаңа өндіріс ғимараттары құрылысын салуға;
• жаңа техника және технология, жаңа жабдықтар сатыпалуға;
• шикізат пен материалдарды коса алуға;
• әлеуметтік нысаны және пәтер құрылысына.
Бұдан басқа жалпы және таза инвестициялар болып бөлінеді.
Жалпы инвестициялар – ескі жабдық орын басуға кеткен шығындар (амортизация)
+ өндірісті ұлғайтуға кеткен инвестиция өсуі.
Таза инвестиция – негізгі капиталмен амортизация қосындысын шегергендегі
есептелген жалпы инвестиция. Егер таза инвестиция мөлшері тұрақты болса,
экономика өседі, дамиды. Егер таза инвестиция нолдік мөлшерді құрасаонда
іскерлік белсенділіктің төмендеуін көрсетеді.
Жалпы инвестициялар сұраныс факторына жатады:
- табыс мөлшерінің күтімі;
- банкілік процент ставкасы.
Бұл жерде тәуелдік табыс мөлшерініңкүтімі жоғары болса, онда инвестиция
өседі. Проценттік ставка – бұл фирманың қарызға ақша капиталын алғанда
төлейтін бағасы.
Қорытынды, инвестицияға сұраныс тәуелділігі процент мөлшеріне
кері пропорционалды.
%
Ставка
Инвестиция
Инвестицияға сұраныс қисығына басқада ықпал етеді.
а) инвестицияның табыс күтімін өсіруге әкелетін фактор қисықты оңға
ауытқытады ( инвестицияға сұраныс өседі)
б) инвестициялық табыс күтімін төмендетуге әкелетін фактор, ол қисықты
солға ауытқытады (инвестицияға сұраныс төмендейді). Бұл факторларға
жататындар: жабдықты пайдалануға кеткен шығын, кәсіпкерлерге салық,
инфляция және т.б. инвестициямен салыстырғанда “нақты инвестициялар”
пайдаланады.
Өндірістік басқа (тәуледі), автономды (тәуелсіз) инвестиция болып
бөлінеді. Табыс пен инвестицияның тәуелділігі мультипликаторда көрінеді.
Мультипликатор (латынның “көбейтемін”) – бұл инвестиция мен табыс мөлшері
аралығында өзгерісті көрсететін коэффицент. Инвестиция өскенде, ЖҰӨ-де
мөлшерге өседі. Бұл өсудің көбейткіш әсерлі мөлшері – мультипликаторлық
әсер деп аталады.
1.2.Инвестициялардың жіктелуі
Инвестициялардың экономикалық табиғатын оны жіктеу толығырақ түсіндіреді,
жіктеу негізіне түрлі белгілер салынған. Белгілер ретінде мыналар
қолданылады:
инвестициялардың түрлері;
ақша құралдарын салу;
инвестицияландыруға қатысу сипаты;
инвестицияландыру кезеңі;
меншік түрлері ;
инвестордың қатысу түрлері;
тәуекел дәрежесі;
ұдайы өндіріс түрлері;
Инвестицияның түрлерін былай топтайды:
- ақша құралдары, салымдар, пайлар, акциялар және т.б. құнды
қағаздар;
- жылжымайтын және жылжымалы мүлік;
- авторлық құқықпен, тәжірбиемен және т.б. да интеллектуалды
құндылықтармен байланысты мүліетік құқықтар;
- жерді, су, үйді пайдалану құқықтар және т.б. құқықтарды
пайдалану;
- қандайда бір өдірісті ұйымдастыруға қажетті техникалық құжат,
дағды, өндірістік тәжірбие ретінде рәсімделген техникалық,
технологиялық, коммерциялық сауыттылық;
Құралдарының салыну объектілері бойынша, инвестициялар бойынша бөлінеді:
- нақты инвестициялар немесе құралдардың материалды активтерге
салынуы, нақты инвестициялар. Материалды активтер – ғимараттарға,
станоктарға дайын өнімдерге айналдырылған құралдар;
- материалды емеси активтер – лицензиялардың, патенттерінің, тауар
белгісінің құны, жарнамаға және кадрларды дайындауға кеткен
шығындар;
- қаржылық инвестициялар немес түрлі қаржылық құралдарға ақша
құралдарының салынуы – депозиттер, құнды қағаздар, банктық
салымдар.
Инвестициялық процестерге қатысу сипаты бойынша инвестициалар келесі
түрлерге бөлінеді:
- тікелей инвестициялар, мұнда инвестицияландыру және ақша
құралдарын салу объектісін таңдауда инвестордың тікелей қатысуы
қажет етіледі.
Сонымен қатар инвестор инвестициялық цикілдердің барлық кезіңіне
таратылады, оның ішінде алдында жүретін инвестициялық зерттеулерге,
инвестицияландыру объектілерін жобалау мен тұрғызуға, дайын өнім
өндірісіне;
- жанама, бұл ақша құралдарын өз қалауынша, неғұрлым тиімді
орналастыратын және аккумуляцияландыратын түрлі қаржылық делдалдар
арқылы жүзеге асады. Тұтас басқарылатын құнды қағаздарға салынатын
салымдарға портфельдік деп атймыз.
Инвестицияландырудың кезеңі бойынша инвестицияларды мына түрлерге бөлеміз:
- қысқа мерзімді – ұзақтығы бір жылдан аспайда;
- ұзақ мерзімді – ұзақтығы бір жылдан көп;
меншік түрлері бойынша инвестициялар мыналарға бөлінеді:
- азаматтардың, мемлекеттік емес меншік нысандағы кәсіпорындардың,
өкіметтік емес ұйымдардың жекеақша құралдары;
- мемлекеттік, ол түрлі денгейдегі кәсіпорындар мен мекемелердің
бюджет көздерінен қаржыландырады;
Инвестордың қатысу түріне байланысты:
- қайта құрылып жатқан кәсіпорындарға жартылай қатысу немесе
шаруашылық жүргізіп отырған кәсіпорындардың бір бөлігін иелену
(шектеулі меншік қоғамына үлестік қатынас);
- инвестор толық иеленетін кәсіпорындарды құру немесе шаруашылық
жүргізіп жатқан кәсіпорындарды өз меншігіне алу;
- жылжымалы немесе жылжымайтын мүлікті акция, аблигациялар арқылы
немесе басқада құнды қағаздар түрінде алу;
- табиғат ресурстарын пайдалануға, жерді пайдалану құқығын концессия
алу;
Тәуекел дәрежесі бойынша инвестициялар келесі түрлерге бөлінеді:
- тәуекелсіз инвестициялар;
- тәуекелді инвестициялар;
- барлық пайда соммасын жоғалту мүмкіндігі;
- жоба іскеасқаннан кейін пайданы ғана емес, жалпы есептемелік
табысты жоғалту мүмкіндігі;
- барлық активтерді жоғалту мүмкіндігі және инвесторлың банкротқа
ұшырауы немесе апаттық тәуекел;
Ұдайы өндіріс инвестицияның келесі түрлерінің бірінде жүзеге асыруы мүмкін:
- жаңа алаңдарда және бастапқада бекітілген жоба бойынша іске асып
жатқан жаңа құрлыстар немесе кәсіпорындардың, ғимараттардың
салынуы;
- шаруашылық жүргізіп отырған кәсіпоындардың кеңеюі;
- шарауашылық жүргізіп жүрген кәсіпорынды қайта құру:
- техникалық қайта қамтамасыздандыру;
Инвестицияның ұсынылған жүктелуі қазіргі заманның инвестициялық жобалу
концепцияларын толығырақ түсіну үшін, жүріп жатқан процестерді жан-жақты
бағалау үшін қажет.
1.3 Кәсіпорынның инвестициялық стратегиясы және инвестициялық қызметі
Кәсіпорынның инвестициялық қызметі – бұл кәсіпорынның шаруашылық
қызыметінде маңызды роль атқаратын және өзіне тән заңдылықтар мен дамып
отыратын, өзіндік логикаға ие объективті процес, себебі инвестициялар
өзінің экономикалық табиғаты жағынан болашақта табысқа жету үшін ағымдағы
тұтынудан бас тартуды білдіреді. Сол себептен инвестициялық процес
кәсіпорының инвестициялық жоспарын анықтаудан басталады, оны талдау
төмендегілерге байланысты:
- кәсіпорынның өмір сүру цикілінің сатылары;
- жалпы даму стратегиясы;
- инвестициялық ресурстардың ішкі және сыртқы нарықтарының жағдайы;
- құралдардың салу объектісі ретіндегі кәсіпорынның инвестициялық
тартымдылығы;
Сонымен егер бастапқы инвестицияны жүзеге асыру жетекшілері өз бетінше
инвестицияға қатысты шешім қабылдай алатын кәсіпорынның жұмысы боып
көрінсе, онда мұндай жағдайда ең әуелі шешімнің зардаптарын бағалауды
үйрену керек, өйткені инвестициялардың жүзеге асырылмауы да өзінше бір
стратегия. Инвестициялық стратегиясы деп ұзақ мерзімді мақсаттар кешені
және оларға жетудің анағұрлым тиімді жолдарын таңдау түсіндіріледі.
Кәсіпорынның инвестициялық стратегиясы ұзақ мерзімді мақсаттарға
бағытталуы қажет және инвестициялық жобалар мен бағдарламаларды іріктеп алу
арқылы ағымдағы шаруашылық қызмет процесінде жүзеге асырылуы тиіс.
Инвестициялық жоспардың қалыптасуы күрделі шаруашылық прцесті білдіреді, ол
кейбір жағдайлар мен инвестициялық нарықтың жалпы және жекелеген сигменттер
арлығындағы конъюнктурасын болжауға негізделген. Бұл стратегия әрқашанда
экономикалық дамудың жалпы стратегиясы шеңберінде қалыптасып, онымен
мақсаты, кезеңдері, жүзеге асу мерзімі бойынша үйлеседі. 1-кестеде белгілі
бір кезең ішіндегі осындай өзара байланыстылық пен үйлесімділіктің мысалы
келтірілген.
Кәсіпорынның әр түрлі кезеңждердегі нақтыланған ұзақ мерзімді мақсаттары
ретінде мыналар болуы мүмкін: белгіленген нормаларға және пайда көлеміне
жету, нарыққа бақылау жүргізудің үлесін және сауда айналымын ұлғайту арқылы
масштабты өсіру, жаңа өнім өндіру. Өндіріс шығындарын төмендету үшін тозған
қондырғыларды ауыстыру, т.б.
Кәсіпорынның инвестициялық қызметке қатысты шешім қабылдауы бәсекелік
ортада дамудың балама нұсқаларын таңдау проблемасына тіреледі және бұл
бәсекелік орта бір немесе басқада салаларға тиісті әр түрлі экономикалық,
құқықтық және басқа да факторлардың ықпалында болады.
Сатылары
СтратегиПайда Жетілуі Ескеруі Пайда
ясы болуы Өсуі болуы
Жалпы Нарыққа Нарық Іс-әрекеттің Пайда норма-сын
еніп, сегментінің салалық сақтау және
бекітілу кеңеюі,іс-әрекетдиверсификациясы іс-әрекет-тің
процесін- диверсификациясыпайданың қол бағытымен
де өмір мен пайданың жеткен нормасынанысандарының бір
сүру жоғарғы қолдау жасау уақыттық
қарқынмен өсуін жаңалануынның
қамтамасыз ету қаржылық
тұрақтылығы,
дәстүрлі
іскерліктің
масштабын сақтау
ИнвестицБастапқы Өндірістің және Өндірістің Жаңа құрылыс пен
ия-лық нақты нақты қаржылық техникалық қайтаөндірістің қайта
инвести-циинвестициясы қамтамасыздандырқұрылуына нақтылы
яның масштабтары-ның ылуы және масштабты
жеткіліктікобеюі кеңмасштабты инвестициялан-дыру
көлемін қаржылық
қамтама-сы инвестициялан-ды
з ету ру
Инвестициялық қызмет атқарылмаған жағдайда уақыт өте келе өндірістік
аппараттардың моральдық және физикалық тозуы және өндірісті ұйымдастырудың
төмендегі салдарынан салынған құралдардың табыстылығы азаяды, бұл
нәтижесінде мұндай кәсіпорындардың болашағына күмән келтіреді.
Кәсіпорынның инвестициялық стратегиясы қалыптастыру кәсіпорындардың да,
потенциялды стратегиялық инвестордың да ортақ мүдделерін қиылысуы кезінде
жүзеге асады. Ал инвестиция болса нарықта айналысы бар тауарды білдіреді.
Сондықтан оны осы немесе басқа түрде алу мүмкіндігі серіктестіктердің
түсінушілігімен ортақ мүдделерінесепке алуға және инвестициялық объектіні
стратегиялық инвестор тұрғысынан көре алуы мен оның инвестициялық
тартымдылығын бағалай алуына байланысты.
2. Инвестиция есебі
2.1 Нақты және қаржылық инвестиция туралы түсінік, олардың жіктелуі
Кәсіпкерлік табысты,капитал өсімін немесе пайызын алу ( шаруашылық
жүргізуші субъектілерінің құнын арттыру және осыған орай оны
меншіктеушілердің әл ауқатын көтеру) мақсатында әр түрлі экономика саласына
капитал жұмсау жолымен іс жүзіне асырылатын жиынтық шығындарды инвестиция
деп ұғамыз.
Инвестиция мыналарға бөлінеді:
- үлестік – жай және артықшылықты акциялар;
- борыш қорлық – облегациялар, қазыналы вексель, депозиттік сертификаттар
және т.б.
Инвестиция көздері:
а) жаңадан жасалған құн (таза табыстың жиналған бөлігі)
ә) амартизацияның қорлануы
б) кредиттік ресурстар.
Инвестицияны мына топтарға жіктеуге болады:
1. Жұмсау мерзімі бойынша:
- қысқа мерзімді – бір жылға дейін иемдену мерзімі;
- ұзақ мерзімі – бір жылдан көп иемдену мерзімі;
- мерзімсіз инвестициялар.
Ұзақ мерзімді және мерзімсіз инвестициялар – бұл қосымша пайда алу
мақсатында немесе құнды қағаздар сатып алатын компанияға ықпал етуге ие
болу мақсатында немесе бұл салада операцияларын жүргізетін ұйым мен
салыстырғанда қаражаттың мұндай жұмсамалы әлде қайда пайдалы болғандықтан
қаражатты орналастыру.
2. Тағайындалу бойынша:
- қаржылық – құнды қағаздарға;
- нақты - субъектінің негізгі капиталына жұмсау және материалдық-
өндірістік қордың өсуіне жұмсау.
3. Шығу тегі бойынша – бірінші, екінші.
4. Болу формасы бойынша – құжаттық, құжатсыз.
5. Ұлттықтегі бойынша – отандық, шетелдік.
6. Қолдану түрі бойынша – инвестициялық, инвестициялық емес.
7. Иемдену қатары бойынша – жеке, жалпы.
8. Шығарылым формасы бойынша –эмиисиондық, эмиссиондық емес.
9. Меншікті формасы бойынша – мемлекеттік, коперативтік.
10. Айналыс сипаты бойынша – нарықтық, нарықтық емес.
11. тәуелдік денгейі бойынша – аз тәуелділікпен, мүмкін үлкен
тәуелділікпен.
12. Қолма қол табыс бойынша – табыстық, табыссыз.
13. Қаражатты жұмсау формасы бойынша:
a. борыштық – құнды қағаздардағы немесе міндеттердегі инвестиция;
b. иелі үлестік – нарықтық субъектінің капиталындағы үлестер немесе
уақытша шектеулер мен байланысы жоқ мүліктегі үлес;
c. жеке жобалар.
14. Экономикалық мәні бойынша – мүліктік, міндеттік.
15. Халықаралық және отандық стандарт бойынша бухгалтерлік еспте
инвестиция мыналарға бөлінеді:
а) қаржылық (БЕС (СБУ) сегіз “қаржылық инвестиция есебі” және оған
әдістемелік ұсыныс);
ә) еншілес, тәуелді және бірігіп бақылау арқылы шаруашылық
субъектіндегі инвестициялар (БЕС 13 “шоғырландырмалы қаржылық есеп және
еншілес серіктестіктегі инвестиция есебі” және әдістемелік ұсыныс;
БЕС14 “тәуелді шаруашылық серіктестігіндегі инвестиция есебі” және оған
әдістемелік ұсыныс; БЕС15 “Біріккен қызметтегі қатысу үлесіндегі
қаржылық еспте көрініс табуы” және оған әдістемелік ұсыныс).
Бұған қоса, инвестиция мыналарға бөлінеді:
- тікелей – басқа субъектілердің жарғылық капиталындағы
- инвестициялар;
- портфельдік – субъек иелігіндегі құнды қағаздар жиынтығы;
- венчурлік (тәуекешіл) – жаңадан пайда болған субъектілердегі Иемдену
қатары бойынша – жеке, жалпы;
- Шығарылым формасы бойынша;
- тәуеклді және тез өтелімді инвестициялық салым ақшалар;
Заңды тұлға басқа кәсіпорындардан пакет акциясын, қатысу үлесін алу арқылы
қаржылық салымдарын жүзеге асыру мүмкін. Салынған қаржылық салымдардың
денгейіне байланысты олар: не бақылаушы, не қаржылық немесе субъектінің
басқада саясатына едәуір әсер ететін болып белгіленеді.
Егерде инвестордың қатысу үлесі 50% және оданда көп болса немесе 50%
және оданда көп дауыс беру құқы бар акциясы боса, онда ол қаржыландыратын
объекті бойынша оның бақылауында болатын және еншілес серіктестігі болып
табылады.
Егер де инвестордың қатысу үлесі 20% астам болса, бірақ оның дауыс
беру акциясы 50% аспаса, онда ол қаржыландыратын объекті бойынша оның
едәуір әсер етуінде болатын және тәуелді серіктестік болып табылады.
Егерде инвестордың қатысу үлесі 20% акциясынан аспаса, онда ол
бірлесіп бақыланатын заңды тұлға болып табылады
1.2 Еншілес шаруашылық серіктестіктің инвестициясының есебі
Шаруашылық жүргізуші субъект акцияға ие болу жолымен немесе үлестік
қатысудан табыс алу арқылы басқа субъектілерге қаржылық жұмсалымды тудыра
алады.
Қазақстан Республикасының азаматтық кодексінің 94-бабына сәйкес, басқа
заңды тұлғаны қалыптастырған жарғылық капиталдың бір бөлігіне иелік етуші
заңды тұлға еншілес болып табылады немесе жасалоған келісім шартқа сәйкес
негізгі серіктестік еншілес серіктестік қабылдаған шешімді анықтай алады.
Негізгі серіктестік еншілес серіктестікке толық 100% немесе толығырақ 90%
бақылау жүргізе алады.
Бақылау – бұл оның қызыметінен пайда алу мақсатында серіктестіктің
қаржылық және басқа саясатын анықтау құқы.
Егер басқа негізгі серіктестік оның дауыс беретін акциясының 20%
көбірек иемденсе, онда акционерлік қоғам тәуелді деп есептелінеді, яғни
инвестицияланған субъектінің оның бақылауынсыз қаржылық және басқа саясаты
бойынша шешім қабылдау құқығына ие болады.
Еншілес, тәуелді, бірігіп бақыланатын заңды тұлғадағы инвестиция мына екі
әдістің біреуімен ескерілуі мүмкін:
а) үлестік қатысу әдісімен инвестиция сатып алу сәтінде табыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz