Минералды жемдердің құс өнімділігіне әсері
Кіріспе
1 Әдебиетке шолу
2 Өзіндік зерттеу
2.1 «Шымкент .құс » жауапкершілігі шектеулі
серіктестікке қысқыша сипаттама
2.2 Негізгі бөлім
2.2.1 Зерттеу зерзаты мен әдістемесі
2.2.2 Жемдік әктің құрамындағы элементтерді анықтау
2.2.3 Жемдік әктің құрамындағы қоспалардың құрамын зерттеу
2.2.4 Жемдік әктің әсерін өндірістік негізде бақылау
2.3 Экономикалық тиімділік
2.4 Бизнес . жоспарлау
2.5 Тіршілік қауіпсіздігі
2.6 Экология және қоршаған ортаны қорғау
Қорытынды
Өндіріске ұсыныс
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 Әдебиетке шолу
2 Өзіндік зерттеу
2.1 «Шымкент .құс » жауапкершілігі шектеулі
серіктестікке қысқыша сипаттама
2.2 Негізгі бөлім
2.2.1 Зерттеу зерзаты мен әдістемесі
2.2.2 Жемдік әктің құрамындағы элементтерді анықтау
2.2.3 Жемдік әктің құрамындағы қоспалардың құрамын зерттеу
2.2.4 Жемдік әктің әсерін өндірістік негізде бақылау
2.3 Экономикалық тиімділік
2.4 Бизнес . жоспарлау
2.5 Тіршілік қауіпсіздігі
2.6 Экология және қоршаған ортаны қорғау
Қорытынды
Өндіріске ұсыныс
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауыда «Ең жақсы жоспар – уақыт талабына бейімделе алатын жоспар. Біз де заманның беталысына қарай межелерімізді белгілеп, жоспарларымызды жөндеп отырамыз. Біздің мақсатымыз – елі бақытты, жері гүлденген қасиетті Отанымыз Қазақстанды «Мәңгілік Ел» ету! Әлемдегі ең дамыған 30 мемлекеттің қатарына қосылып, бай да қуатты елдермен иық түйістіру». Осы мақсатты орындау жолында құс шаруашылығының өз орны бар. Себебі, құс шаруашылығы ауыл шаруашылығының ең алдыңғы қатардағы салаларының бірі. Бұл Қазақстандағы үрдіс емес, бұл бұл бүкіл дүние жүзіндегі үрдіс. Халықты асық – түлікпен қамтамасыз етудегі өз үлесін сүмбелі түрде қосатын шаруашылық. Адамзатқа маңызды азық-түліктік өнімдері — ет және жұмыртқа, қауырсын, мамық және органикалық тыңайтқын беретін сала құс шаруашылығы деп аталады. Осындай жоғары сапалы өнім беретін тауық, үйрек, қаз, күркетауық тәрізді елімізде кең тараған құстарды өсіретін шаруашылықтар, мал шаруашылығының дамыған шаруашылықтарының бірі болып табылады. Қазір республикамызда құс шаруашылығы жүйесінде алпыстан аса құс фабрикасы кәсіпорын жұмыс істейді. Тағамдық азық-түлікте тауық жұмыртқасы жоғары бағаланатыны мәлім. Аулада «қыт-қыттап», аяғымен жер тарпып, жемін іздейтін асыранды тауықтың арғы тегі — жабайы банкив тауығы екенін бұдан бұрын баяндалды. Жабайы тауықты адамның қолға үйреткеніне де 4 жарым мыңнан астам жыл өтті, қазір тауықтар бастапқы тегінен мүлде өзгеріп, көп жұмыртқалайды, салмағы да ауыр, мінез-қылығында, түр-түсінде де өзгерістер өте көп. Адам-дар қолдан сұрыптау арқылы тауықтардың сан алуан асыл тұқымдарын шығарды. Мысалы орыстың ақ тауығы және летторн тауығы бір жылда 200—240 жұмыртқа береді, тіпті 300 жұмыртқа сый-лайтын да кездері болады. Казіргі кросстар орта есеппен 300-330 дана жұмыртқа береді. Ал, кохинхин деп аталатын асыл тұқымның қоразы 5 кг, мекиені 4,5 кг тартады, бұл — етті тауықтар қол-тұқымы, жылына 130—150 жұмыртқадан артық бере алмайды. Нью-гемпшир, род-айланд, орловтық тауықтардың қоразы 4,5 кг, мекиені 3 кг тартады да бір жылда 160—200 жұмыртқа береді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Құс шаруашылығында өндірілетін өнімдердің өзіндік құнының орта есеппен жетпіс пайызын жемге жұмсалатын шығын құрайды. Сол себепті, құрама жем компонентерінің әр бірінің бағасы жұмыртқаның немесе құс етінің бағасына әсері жоғары. Құс шаруашылығының қарқынды дамуын тежейтін факторлардың бірі – жеткілікті мөлшерде жем қорының болмауы, оның ішінде минералдық жемнің тапшылығы.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Құс шаруашылығында өндірілетін өнімдердің өзіндік құнының орта есеппен жетпіс пайызын жемге жұмсалатын шығын құрайды. Сол себепті, құрама жем компонентерінің әр бірінің бағасы жұмыртқаның немесе құс етінің бағасына әсері жоғары. Құс шаруашылығының қарқынды дамуын тежейтін факторлардың бірі – жеткілікті мөлшерде жем қорының болмауы, оның ішінде минералдық жемнің тапшылығы.
1 Таңатаров А.Б, Әлпейісов Ш.Ә., Дабжанова С.Т. Құс шаруашылығы. -Алматы:2005.-312б.
2 Кочиш И.И., Петраш М.Г., Смирнов С.Б. Птицеводство.-М.: Колос,2004. - 407с.
3 Онегов А.П., Краюшкин П.П. Зоогигиена .-Москва:Колос, 1952.- 415с.
4 Агапова 3., Лавреньев В., Иванов А. Оценка поведения племенных петухов//Птицеводство. — 1992. — № 9. — С. 8—10.
5 С. Венжик, Я. Дохи и др. Актуальные вопросы прикладной генетики в животноводстве //А. Анкер, — М.: Колос, 1982. — 280 с.
6 Аралов А. В. Мясное и любительское голубеводство. — Сергиев Посад, 1999.- 204 с.
7 Благова В. О птицеводстве — на научной сессии РАСХН//Птицеводство. — 2001.-№5.-с. 2-5.
8 Боголюбский С. И. Селекция сельскохозяйственной птицы. — М.: Агропромиздат, 1991. —285 с.
9 А. Р., Сурай П. Ф., Ионов И. А., Сахатцкий Н. И. Витамины в питании животных. Харьков: Оригинал, 1993. —423 с.
10 Меркурьева Е. К., Абрамова 3. В., Бакай А. В., Кочиш И. И.Генетика./ —
М.: Агропромиздат, 1991. —446 с.
11 Горбачева Н. Породы кур и их содержание в приусадебном хозяйстве. — М.:Искусство и мода, 1993. — 143 с.
12 Горюнов Н. А. Разведение и выращивание уток. — М.: Россельхозиздат,
1985. -53 с.
13 Давтян А. Д. Воспроизводство и искусственное осеменение сельскохозяй¬
ственной птицы. — Сергиев Посад, 1999. — 239 с.
14 Дымков А. Б., Мальцев А. Б., Спиридонов И. П. Рекомендации по работе с
птицей кросса «Сибиряк» селекции Западно-Сибирской зональной станции по птицеводству. — Омск, 1997. — 118 с.
15 Елизаров Е. С, Егорова А. В., Шахнова Л. В. Племенная работа с мясными
курами. — Сергиев Посад, 2000. — 192 с.
16 Захаров И. А. Генетические карты высших организмов. —Л.: Наука, 1979.
17 Киселев Л. Ю., Фатеев В. Н. Породы, линии и кроссы сельскохозяйствен¬
ной птицы. — М.: Колос, 1983. — 160 с.
18 Коваленко В. П. Электронные помощники селекционера. — Киев: Уро
жай, 1976.-88 с.
19 Коган 3. М. Признаки экстерьера и интерьера у кур (генетика и хозий
ственное значение). — Новосибирск: Наука, 1979. — 295 с.
20 Конференция по птицеводству/Под ред. Н. В. Пигарева и Т. А. Столли
ра. — Зеленоград, 1999.— 178 с.
21 Кочиш И. И. Селекция в птицеводстве. — М.: Колос, 1992. — 272 с.
22 Кочиш И. И. Куры. - М.: Колос, 1992. — 16 с.
23 Кочиш И. И. Какая несушка перспективнее?//Птицеводство. — 1999. -
№ 4. - С. 24-25.
24 Кривопишин И. П. Инкубация яиц сельскохозяйственной птицы//Мето-
дические рекомендации. — Сергиев Посад, 1997. — 32 с.
25 Марков Ю. Я. Российские конкурсные испытания бройлеров//Птицеиод
ство. - 1994. - № 2. - С. 2-5.
26 Опыт работы бройлерной производственной системы «Смена»/Тучем
ский Л. И., Безов Б А., Сладкова. И — Сергиев Посад. — 1УУ6, 1УУ/, 1998, 1999, 2000 г.
27 Орлов М. В., Силин Э. К. Разведение кур. — М.: Колос, 1981. — 268 с.
28 Орлов М. В. Биологический контроль в инкубации. — М.: Россельхозиздат,1987. - 223 с.
29Османян А. К., Бакаева Л. Н., Борисова Е. Ш. Технологические параметры выращивания в клетках крупных бройлеров для глубокой переработки тушек//Известия ТСХА. - 1994. - Вып. 2. — С. 137.
30 Пенионжкевич Э. Э., Злочевская К. В., Шахнова Л. В. Разведение и пле¬
менное дело в птицеводстве. — М.: Агропромиздат, 1989. — 255 с.
31 Петраш М. От слов —к конкретным делам//Птицеводство. — 2001. —
№ 5. - С. 45-49.
32 Племенная работа с птицей родительских стад бройлеров/Е. С. Елизаров,А. В. Егорова, Л. В. Шахнова, В. А. Манукян. — Сергиев Посад, 2001. — 43 с.
33 Поляничкин А. А. Популяционная генетика в птицеводстве/Под ред.
С. И. Боголюбского. — М.: Колос, 1980. — 271 с.
34 Программа работы с аутосексным четырехлинейным кроссом «Родонит»/
Методические рекомендации. — Свердловск, 1996. — 29 с.
35 Промышленное птицеводство/Ф. Ф. Алексеев, М. А. Асриян, Н. Б. Бель-
ченко и др.; Сост. В. И. Фисинин, Г. А. Тардатьян. — М.: Агропромиздат, 1991. —544 с.
36 Рекомендации по кормлению сельскохозяйственной птицы. — Сергиев
Посад, 2000. — 67 с.
37 Рекомендации по работе с кроссом «Хайсекс Браун» (Хайсекс коричне¬
вый). — М.: Колос. — 78 с.
38 Руководство по работе с курами мясного кросса «Смена-2». — Сергиев По¬сад, 1996.— 65 с.
39 Руководство по работе с птицей кросса мясных кур «Конкурент-2». — Сер¬
гиев Посад, 1999. — 43 с.
40 Слепухин В. В. Мясные куры в клетках. — Краснодар: КГАУ, 2000. — 247 с.
41 Сметнев С. И. Птицеводство. — Изд. 6-е, перераб. и доп. — М.: Колос,
1978.- 304 с.
42 Смирнов Б. В., Смирнов СБ. 150 советов птицеводам. — Краснодар:
КГАУ, 2001.-143 с.
43 Смирнов С. Б. Разведение птицы в домашнем и фермерском хозяйстве. —
Краснодар: КГАУ, 1997. —180 с.
44 Третьяков Н. П., Бессарабов Б. Ф. Переработка продуктов птицеводства. —
М.: Агропромиздат, 1985. —287 с.
45. ретьяков Н. П., Бессарабов Б. Ф., Крок Г. С. Инкубация с основами эмб¬
риологии. — М.: Агропромиздат, 1990. — 192 с.
46 Тучемский Л. И. Технология выращивания высокопродуктивных цыплят-
бройлеров. — Сергиев Посад, 1999. — 203 с.
47 Фатеев В. Н. Совершенствование технологии производства мяса бройле-
ров/Сб. науч. трудов. РГАЗУ — агропромышленному комплексу. — М.: РГАЗУ,2000. —С. 178-179.
48 Фисинин В. И., Столляр Т. А., Коноплева В. И. Применение ресурсосбере¬
гающей технологии в производстве мяса птицы. ВНИИТЭИСХ, 1987. — 52с.
49 Фисинин В. И., Столляр Т. А. Производство бройлеров. — М.: Агропро¬
миздат, 1989.— 183 с.
50 Фисинин В. И. Птицеводство на рубеже нового столетия //Птицевод¬
ство. - 1999. - № 2. - С. 4-8.
51 Фисинин В. И. Перспективы развития птицеводства//Экономика. —
2000. - № 5. - С. 67-73.
52 Штеле А. Л. Повышение качества продуктов птицеводства. — М.: Россельхозиздат, 1979.— 189 с.
53 Санталов В.И.Черешня Л.В. Маркетинг: новый подход к сбыту продукции//Птицевод¬ство. - 1999. - № 5.- С. 6-8.
54 Ковалева.Н.Г. Настольная книга долгожителя // Феникс, 2004-320с.
55 Филиппова И.А. Кальций-ионы здоровья.-СПб:ИД, Весь,2001-128с.
56 Третьякова Н.Г.,Бессарабов Б.В. Переработка продуктов птицеводства.-М.:Агропромиздат, 1985.-287с.
57 Штеле А.Л. Повышение качества продуктов птицеводства.-Россельхозиздат, 1979-189с.
58 Секрет идеальной фигуры. Энциклопедия здоровья.2005.-№6-С.2.
59 Бородихин И. Птицы Алма-Аты / Бородихин И. - Алма-Ата : Наука, 1968.-121 с
60 Винокуров А.А. Редкие и исчезающие животные. Птицы : Справ. пособие / А. А. Винокуров. - М. : Высш. шк., 1992. - 446 с
61. Acamovic, T. Commercial application of enzyme technology for poultry production // Poultry Sc. – 2001. – Vol. 57.-№3.-P. 225-243.
62. Ambrosen, T. and Petersen V.E. The influence of protein level in the diet on cannibalism and quality of plumage of layers // Poultry Sc. – 1997. – Vol. 76.- №4.-P. 559-563.
63. Baker, D.H., Han, Y. Ideal Protein and amino acid requirements of broiler chicks. // Proc. Degussa Technical Symp. & California Nutr. Conf., Fresno, May 12/13, 1994. – P. 21–24.
64. Balnave, D., Brake J. Re-evaluation of the classical dietary arginine: lysine interaction for modern poultry diets: a review // Poultry Sc. – 2002. – Vol. 58.-№3.- P. 257-291
65. Bedford, M. R., Morgan A. J. The use of enzymes in poultry diets // World's poultry Science journal. – 1996.-Vol.52.-№1.-P. 61-68.
66. Bentley J. S. Vegetable diets and commercial turkey nutrition / The options // Zootecnica Intern. – 2002. – N7/8. – P. 40 – 43.
67. Carre, B., Mignon-Grasteau S. and Juin H. Breeding for effi-ciency and adaptation to feed in poultry // Poultry Sc. – 2008. – Vol. 64.-№3.-P. 377-391.
68. Chost, M. Enzymes for the feed industry past, present and future // World’ s poultry science journal. – 2006. – vol.62. – P. 5-12.
69. Coen, H.M. Smits and Geofrey Annison. Non-starch plant polysaccharides in broiler nutrition – towards a physiologically valid approach to their determination // World's Poultry Science Journal. – 1996.-Vol.52.-№2.-P. 203-223.
70. А Manual of Zoology For the Use of Students. Printed in the United Kingdom by Lightning Source UK LTD. – 2007. -673 p.
71. Management and Welfare of Farm Animals. Ufaw f arm handbook. – Edited by R. Ewbank. F. Kim-Madslein. C.B. Hart. , UK,-1999.- 308 p.
72. The Ethology of Domestic Animals.-Edited by P. Jensen.-UK.-2002.-219 p.
73. Practical Poultry Keeping.- David Bland.-The Croowood Press.-2003.-156 p.
74. Colin G. Scanes, George Brant, M.E. Ensminger. Poultry Science
.-UK.-2004.-372 p.
75. De Lange, L., Rombouts C. and Oude Elferink G. Practical application and advantages of using total digestible amino acids and undigestible crude protein to formulate broiler diets // Poultry Sc. – 2003. – Vol. 59.-№4.-P. 447-458. 107
76. Farrell, D.J. Matching poultry production with available feed resources: issues and constraints // Poultry Sc. – 2005. – Vol. 61.-№2.-P. 298-308.
2 Кочиш И.И., Петраш М.Г., Смирнов С.Б. Птицеводство.-М.: Колос,2004. - 407с.
3 Онегов А.П., Краюшкин П.П. Зоогигиена .-Москва:Колос, 1952.- 415с.
4 Агапова 3., Лавреньев В., Иванов А. Оценка поведения племенных петухов//Птицеводство. — 1992. — № 9. — С. 8—10.
5 С. Венжик, Я. Дохи и др. Актуальные вопросы прикладной генетики в животноводстве //А. Анкер, — М.: Колос, 1982. — 280 с.
6 Аралов А. В. Мясное и любительское голубеводство. — Сергиев Посад, 1999.- 204 с.
7 Благова В. О птицеводстве — на научной сессии РАСХН//Птицеводство. — 2001.-№5.-с. 2-5.
8 Боголюбский С. И. Селекция сельскохозяйственной птицы. — М.: Агропромиздат, 1991. —285 с.
9 А. Р., Сурай П. Ф., Ионов И. А., Сахатцкий Н. И. Витамины в питании животных. Харьков: Оригинал, 1993. —423 с.
10 Меркурьева Е. К., Абрамова 3. В., Бакай А. В., Кочиш И. И.Генетика./ —
М.: Агропромиздат, 1991. —446 с.
11 Горбачева Н. Породы кур и их содержание в приусадебном хозяйстве. — М.:Искусство и мода, 1993. — 143 с.
12 Горюнов Н. А. Разведение и выращивание уток. — М.: Россельхозиздат,
1985. -53 с.
13 Давтян А. Д. Воспроизводство и искусственное осеменение сельскохозяй¬
ственной птицы. — Сергиев Посад, 1999. — 239 с.
14 Дымков А. Б., Мальцев А. Б., Спиридонов И. П. Рекомендации по работе с
птицей кросса «Сибиряк» селекции Западно-Сибирской зональной станции по птицеводству. — Омск, 1997. — 118 с.
15 Елизаров Е. С, Егорова А. В., Шахнова Л. В. Племенная работа с мясными
курами. — Сергиев Посад, 2000. — 192 с.
16 Захаров И. А. Генетические карты высших организмов. —Л.: Наука, 1979.
17 Киселев Л. Ю., Фатеев В. Н. Породы, линии и кроссы сельскохозяйствен¬
ной птицы. — М.: Колос, 1983. — 160 с.
18 Коваленко В. П. Электронные помощники селекционера. — Киев: Уро
жай, 1976.-88 с.
19 Коган 3. М. Признаки экстерьера и интерьера у кур (генетика и хозий
ственное значение). — Новосибирск: Наука, 1979. — 295 с.
20 Конференция по птицеводству/Под ред. Н. В. Пигарева и Т. А. Столли
ра. — Зеленоград, 1999.— 178 с.
21 Кочиш И. И. Селекция в птицеводстве. — М.: Колос, 1992. — 272 с.
22 Кочиш И. И. Куры. - М.: Колос, 1992. — 16 с.
23 Кочиш И. И. Какая несушка перспективнее?//Птицеводство. — 1999. -
№ 4. - С. 24-25.
24 Кривопишин И. П. Инкубация яиц сельскохозяйственной птицы//Мето-
дические рекомендации. — Сергиев Посад, 1997. — 32 с.
25 Марков Ю. Я. Российские конкурсные испытания бройлеров//Птицеиод
ство. - 1994. - № 2. - С. 2-5.
26 Опыт работы бройлерной производственной системы «Смена»/Тучем
ский Л. И., Безов Б А., Сладкова. И — Сергиев Посад. — 1УУ6, 1УУ/, 1998, 1999, 2000 г.
27 Орлов М. В., Силин Э. К. Разведение кур. — М.: Колос, 1981. — 268 с.
28 Орлов М. В. Биологический контроль в инкубации. — М.: Россельхозиздат,1987. - 223 с.
29Османян А. К., Бакаева Л. Н., Борисова Е. Ш. Технологические параметры выращивания в клетках крупных бройлеров для глубокой переработки тушек//Известия ТСХА. - 1994. - Вып. 2. — С. 137.
30 Пенионжкевич Э. Э., Злочевская К. В., Шахнова Л. В. Разведение и пле¬
менное дело в птицеводстве. — М.: Агропромиздат, 1989. — 255 с.
31 Петраш М. От слов —к конкретным делам//Птицеводство. — 2001. —
№ 5. - С. 45-49.
32 Племенная работа с птицей родительских стад бройлеров/Е. С. Елизаров,А. В. Егорова, Л. В. Шахнова, В. А. Манукян. — Сергиев Посад, 2001. — 43 с.
33 Поляничкин А. А. Популяционная генетика в птицеводстве/Под ред.
С. И. Боголюбского. — М.: Колос, 1980. — 271 с.
34 Программа работы с аутосексным четырехлинейным кроссом «Родонит»/
Методические рекомендации. — Свердловск, 1996. — 29 с.
35 Промышленное птицеводство/Ф. Ф. Алексеев, М. А. Асриян, Н. Б. Бель-
ченко и др.; Сост. В. И. Фисинин, Г. А. Тардатьян. — М.: Агропромиздат, 1991. —544 с.
36 Рекомендации по кормлению сельскохозяйственной птицы. — Сергиев
Посад, 2000. — 67 с.
37 Рекомендации по работе с кроссом «Хайсекс Браун» (Хайсекс коричне¬
вый). — М.: Колос. — 78 с.
38 Руководство по работе с курами мясного кросса «Смена-2». — Сергиев По¬сад, 1996.— 65 с.
39 Руководство по работе с птицей кросса мясных кур «Конкурент-2». — Сер¬
гиев Посад, 1999. — 43 с.
40 Слепухин В. В. Мясные куры в клетках. — Краснодар: КГАУ, 2000. — 247 с.
41 Сметнев С. И. Птицеводство. — Изд. 6-е, перераб. и доп. — М.: Колос,
1978.- 304 с.
42 Смирнов Б. В., Смирнов СБ. 150 советов птицеводам. — Краснодар:
КГАУ, 2001.-143 с.
43 Смирнов С. Б. Разведение птицы в домашнем и фермерском хозяйстве. —
Краснодар: КГАУ, 1997. —180 с.
44 Третьяков Н. П., Бессарабов Б. Ф. Переработка продуктов птицеводства. —
М.: Агропромиздат, 1985. —287 с.
45. ретьяков Н. П., Бессарабов Б. Ф., Крок Г. С. Инкубация с основами эмб¬
риологии. — М.: Агропромиздат, 1990. — 192 с.
46 Тучемский Л. И. Технология выращивания высокопродуктивных цыплят-
бройлеров. — Сергиев Посад, 1999. — 203 с.
47 Фатеев В. Н. Совершенствование технологии производства мяса бройле-
ров/Сб. науч. трудов. РГАЗУ — агропромышленному комплексу. — М.: РГАЗУ,2000. —С. 178-179.
48 Фисинин В. И., Столляр Т. А., Коноплева В. И. Применение ресурсосбере¬
гающей технологии в производстве мяса птицы. ВНИИТЭИСХ, 1987. — 52с.
49 Фисинин В. И., Столляр Т. А. Производство бройлеров. — М.: Агропро¬
миздат, 1989.— 183 с.
50 Фисинин В. И. Птицеводство на рубеже нового столетия //Птицевод¬
ство. - 1999. - № 2. - С. 4-8.
51 Фисинин В. И. Перспективы развития птицеводства//Экономика. —
2000. - № 5. - С. 67-73.
52 Штеле А. Л. Повышение качества продуктов птицеводства. — М.: Россельхозиздат, 1979.— 189 с.
53 Санталов В.И.Черешня Л.В. Маркетинг: новый подход к сбыту продукции//Птицевод¬ство. - 1999. - № 5.- С. 6-8.
54 Ковалева.Н.Г. Настольная книга долгожителя // Феникс, 2004-320с.
55 Филиппова И.А. Кальций-ионы здоровья.-СПб:ИД, Весь,2001-128с.
56 Третьякова Н.Г.,Бессарабов Б.В. Переработка продуктов птицеводства.-М.:Агропромиздат, 1985.-287с.
57 Штеле А.Л. Повышение качества продуктов птицеводства.-Россельхозиздат, 1979-189с.
58 Секрет идеальной фигуры. Энциклопедия здоровья.2005.-№6-С.2.
59 Бородихин И. Птицы Алма-Аты / Бородихин И. - Алма-Ата : Наука, 1968.-121 с
60 Винокуров А.А. Редкие и исчезающие животные. Птицы : Справ. пособие / А. А. Винокуров. - М. : Высш. шк., 1992. - 446 с
61. Acamovic, T. Commercial application of enzyme technology for poultry production // Poultry Sc. – 2001. – Vol. 57.-№3.-P. 225-243.
62. Ambrosen, T. and Petersen V.E. The influence of protein level in the diet on cannibalism and quality of plumage of layers // Poultry Sc. – 1997. – Vol. 76.- №4.-P. 559-563.
63. Baker, D.H., Han, Y. Ideal Protein and amino acid requirements of broiler chicks. // Proc. Degussa Technical Symp. & California Nutr. Conf., Fresno, May 12/13, 1994. – P. 21–24.
64. Balnave, D., Brake J. Re-evaluation of the classical dietary arginine: lysine interaction for modern poultry diets: a review // Poultry Sc. – 2002. – Vol. 58.-№3.- P. 257-291
65. Bedford, M. R., Morgan A. J. The use of enzymes in poultry diets // World's poultry Science journal. – 1996.-Vol.52.-№1.-P. 61-68.
66. Bentley J. S. Vegetable diets and commercial turkey nutrition / The options // Zootecnica Intern. – 2002. – N7/8. – P. 40 – 43.
67. Carre, B., Mignon-Grasteau S. and Juin H. Breeding for effi-ciency and adaptation to feed in poultry // Poultry Sc. – 2008. – Vol. 64.-№3.-P. 377-391.
68. Chost, M. Enzymes for the feed industry past, present and future // World’ s poultry science journal. – 2006. – vol.62. – P. 5-12.
69. Coen, H.M. Smits and Geofrey Annison. Non-starch plant polysaccharides in broiler nutrition – towards a physiologically valid approach to their determination // World's Poultry Science Journal. – 1996.-Vol.52.-№2.-P. 203-223.
70. А Manual of Zoology For the Use of Students. Printed in the United Kingdom by Lightning Source UK LTD. – 2007. -673 p.
71. Management and Welfare of Farm Animals. Ufaw f arm handbook. – Edited by R. Ewbank. F. Kim-Madslein. C.B. Hart. , UK,-1999.- 308 p.
72. The Ethology of Domestic Animals.-Edited by P. Jensen.-UK.-2002.-219 p.
73. Practical Poultry Keeping.- David Bland.-The Croowood Press.-2003.-156 p.
74. Colin G. Scanes, George Brant, M.E. Ensminger. Poultry Science
.-UK.-2004.-372 p.
75. De Lange, L., Rombouts C. and Oude Elferink G. Practical application and advantages of using total digestible amino acids and undigestible crude protein to formulate broiler diets // Poultry Sc. – 2003. – Vol. 59.-№4.-P. 447-458. 107
76. Farrell, D.J. Matching poultry production with available feed resources: issues and constraints // Poultry Sc. – 2005. – Vol. 61.-№2.-P. 298-308.
Ф.7.04.-08
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Махамбет С
Минералды жемдердің құс өнімділігіне әсері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы 5В080200- Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы
Шымкент, 2016
Ф.7.04-09
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
КАФЕДРА Мал шаруашылығы өнімдерінің технологиясы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
__________а.ш.ғ.к., Теңлібаева А.С
„_____"________2016 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Минералды жемдердің құс өнімділігіне әсері
Мамандығы 5В080200- Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы
___________________________________ ____________________________
Орындаған Махамбет С
Ғылыми жетекшісі,
а.ш.ғ.к. Дауренбеков Х.Т.
Шымкент, 2016
Ф.7.04 -10
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ
М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Ауылшаруашылық ғылымдары жоғары мектебі
Мал шаруашылығы өнімдерінің технологиясы кафедрасы
Мамандығы 5В080200- Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы
БЕКІТЕМІН
Мал шаруашылығы өнімдерінің технологиясы
кафедра меңгерушісі
________А.С. Теңлібаева
_______________2016 ж.
Дипломдық жұмысты орындауға
Т А П С Ы Р М А №
Студент ___________________________________ ________________________
(Тегі, аты-жөні,) (топ)
Жұмыстың тақырыбы:__________________________ _______________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
Университет бойынша ______. 201__ж.№ ___с бекітілген бұйрық
Жұмысты аяқтау мерзімі ___________________________________ ________
Жұмысты орындауға берілген мәліметтер:________________________ ________ ___________________________________ _________________________________
Дипломдық жұмысты орындауға қатысты сұрақтар тізімі
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА ЖАЗБАСЫНЫҢ МАЗМҰНЫ
№
Бөлімдер
Кеңесші Т.А.Ә қолы
1
2
3
1
Аналитикалық бөлім
2
Технологиялық бөлім
3
Экономика
4
Бизнес-жоспар
5
Тіршілік қауіпсіздігі
6
Қоршаған ортаны қорғау
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
Тапсырманың берілген күні ____ ___________________2015ж.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жетекшісі _______________________________
(қолы) Т.А.Ә.)
Тапсырманы орындауға алған студент ___________________________________
(қолы) (Т.А.Ә.)
Ф.7.04-11
Дипломдық жобаны орындауға
күнтізбелік кестесі
№
Бөлімдер
Орындалу
%
Орындау мерзімі
Тапсырма
берілген күн
Тапсырма
орындалған күн
Кеңесші қолы
1
Кіріспе
5
2
Аналитикалық бөлім
3
Технологиялық бөлім
4
Экономика
5
Бизнес-жоспар
6
Тіршілік қауіпсіздігі
7
Қоршаған ортаны қорғау
8
Қорытынды
9
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Барлығы
100
Дипломдық жұмыстың жетекшісі ________________________________
(қолы, күні)
Дипломдық жұмыстың орындаушы ________________________________
(қолы, күні)
*Норма бақылау ________________________________
(қолы, күні)
*Ескерту: Норма бақылаушы ең соңынан, барлық кеңес берушілерден кейін ғана қол қояды.
Аннотация
Дипломдық жұмыс 5В080200 - Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы мамандығы бойынша Минералды жемдердің құс өнімділігіне әсері тақырыбына студент Махамбет Сүндет орындады, жетекшілік еткен а.ш.ғ.к., аға оқытушы Дауренбеков Х.
Дипломдық жұмыстың қорғау уақыты 2016 жылдың мамыр айы.
Минералды жемдердің құс өнімділігіне әсері тақырыбы бойынша жазылған бұл дипломдық жұмыста бүгінгі таңдағы өзекті мәселердің бірі болып саналатын құрама жемнің құрамындағы минералдық жем топтамасына жататын жемдік әк туралы айтылған.
Негізгі бөлімінде құрама жемнің минералдық топтамасына жататын жемдік әктің құрам бөліктерін анықтадық . Құрам бөліктері анықталғаннан кейін, жемдік әктің құс өнімділігіне әсерін зерттедік. Зерттеулеріміздің нәтижелерін нақтылау мақсатында өндірістік негізде зерттеулер жүргізіп жемдік әктің құс өнімділігі оң әсер бергенін дәлелдеп, біз зерттеген жерден алынған жемдік әкті құсқа арналған құрама жемге қосу болады деген тұжырым жасадық.
Тіршілік қауіпсіздігі бөлімінде, Шымкент құс ЖШС-дағы санитарлы-гигиеналық сипаттамасы, жұмысшының қауіпсіздігін қамтамасыз ету қорғаныс құралдары мен алғашқы көмек туралы айтылған.
Қоршаған ортаны қорғау бөлімінде, шаруашылықтан шыққан қалдықтардың қоршаған ортаға тигізетін зияны және оларды залалсыздандыру амалдарын қарастырдық.
Зерттеу нәтижесі бойынша теңіз тұзын құрама жемге қосу арқылы құс өнімдерінің тағамдық құндылығын арттыруға өз үлесімізді қостық деген пікірдеміз, диплом соңында қорытынды мен ұсыныстар берілген.
Мазмұны
Кіріспе
1 Әдебиетке шолу
2 Өзіндік зерттеу
0.1 Шымкент - құс жауапкершілігі шектеулі
серіктестікке қысқыша сипаттама
2.2 Негізгі бөлім
2.2.1 Зерттеу зерзаты мен әдістемесі
2.2.2 Жемдік әктің құрамындағы элементтерді анықтау
2.2.3 Жемдік әктің құрамындағы қоспалардың құрамын зерттеу
2.2.4 Жемдік әктің әсерін өндірістік негізде бақылау
2.3 Экономикалық тиімділік
2.4 Бизнес - жоспарлау
2.5 Тіршілік қауіпсіздігі
2.6 Экология және қоршаған ортаны қорғау
Қорытынды
Өндіріске ұсыныс
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Президенті - Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауыда Ең жақсы жоспар - уақыт талабына бейімделе алатын жоспар. Біз де заманның беталысына қарай межелерімізді белгілеп, жоспарларымызды жөндеп отырамыз. Біздің мақсатымыз - елі бақытты, жері гүлденген қасиетті Отанымыз Қазақстанды Мәңгілік Ел ету! Әлемдегі ең дамыған 30 мемлекеттің қатарына қосылып, бай да қуатты елдермен иық түйістіру. Осы мақсатты орындау жолында құс шаруашылығының өз орны бар. Себебі, құс шаруашылығы ауыл шаруашылығының ең алдыңғы қатардағы салаларының бірі. Бұл Қазақстандағы үрдіс емес, бұл бұл бүкіл дүние жүзіндегі үрдіс. Халықты асық - түлікпен қамтамасыз етудегі өз үлесін сүмбелі түрде қосатын шаруашылық. Адамзатқа маңызды азық-түліктік өнімдері -- ет және жұмыртқа, қауырсын, мамық және органикалық тыңайтқын беретін сала құс шаруашылығы деп аталады. Осындай жоғары сапалы өнім беретін тауық, үйрек, қаз, күркетауық тәрізді елімізде кең тараған құстарды өсіретін шаруашылықтар, мал шаруашылығының дамыған шаруашылықтарының бірі болып табылады. Қазір республикамызда құс шаруашылығы жүйесінде алпыстан аса құс фабрикасы кәсіпорын жұмыс істейді. Тағамдық азық-түлікте тауық жұмыртқасы жоғары бағаланатыны мәлім. Аулада қыт-қыттап, аяғымен жер тарпып, жемін іздейтін асыранды тауықтың арғы тегі -- жабайы банкив тауығы екенін бұдан бұрын баяндалды. Жабайы тауықты адамның қолға үйреткеніне де 4 жарым мыңнан астам жыл өтті, қазір тауықтар бастапқы тегінен мүлде өзгеріп, көп жұмыртқалайды, салмағы да ауыр, мінез-қылығында, түр-түсінде де өзгерістер өте көп. Адам-дар қолдан сұрыптау арқылы тауықтардың сан алуан асыл тұқымдарын шығарды. Мысалы орыстың ақ тауығы және летторн тауығы бір жылда 200 -- 240 жұмыртқа береді, тіпті 300 жұмыртқа сый-лайтын да кездері болады. Казіргі кросстар орта есеппен 300-330 дана жұмыртқа береді. Ал, кохинхин деп аталатын асыл тұқымның қоразы 5 кг, мекиені 4,5 кг тартады, бұл -- етті тауықтар қол-тұқымы, жылына 130 -- 150 жұмыртқадан артық бере алмайды. Нью-гемпшир, род-айланд, орловтық тауықтардың қоразы 4,5 кг, мекиені 3 кг тартады да бір жылда 160 -- 200 жұмыртқа береді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Құс шаруашылығында өндірілетін өнімдердің өзіндік құнының орта есеппен жетпіс пайызын жемге жұмсалатын шығын құрайды. Сол себепті, құрама жем компонентерінің әр бірінің бағасы жұмыртқаның немесе құс етінің бағасына әсері жоғары. Құс шаруашылығының қарқынды дамуын тежейтін факторлардың бірі - жеткілікті мөлшерде жем қорының болмауы, оның ішінде минералдық жемнің тапшылығы.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы. Минералдық жемнің сапасы, құрамы және бағасы жұмыртқаның және құс еттің бағасына, құрамына және сапасына тікелей әсер етеді. Сол себепті минералдық жем көздерін іздеу, олардың құрам бөліктерін анықтау, құсқа зиян келтіретін қоспалар бар жоғын анықтау, барлығы дұрыс болған жағдайда, минералды жемдердің жаңа көздерін өндіріске қолдану бүгінгі таңдағы актуалді және кезек күттірмес мәселелердің бірі.
Жұмыстың құрылысы және көлемі. Дипломдық жұмыс бетке компьютерлік мәтінмен терілген, кесте және суретпен көрнектелген. Дипломдық жұмыс кіріспе, әдебиеттік шолу, зерттеу зерзаты мен әдістемесі, зерттеу нәтижелері, қорытынды және өндіріске ұсыныстардан тұрады. Пайдаланылған әдебиеттер саны құрайды.Осы дипломдық жұмыста біз Түлкібас ауданындағы минералдық жемнің көзі бола алатын бірнеше жерден алынған жемдік әктің түрлеріне назар аударып, мүмкіншілігіміз болғанша ол минералдық қөздерден алған жемдік әктерді зерттедік. Осы жағдайларды ескере келе диплом жүмысында алдымызға мынадай мақсаттар қойылды:
1. Оңтүстік Қазақстан облысы, Түлкібас ауданында орналасқан жемдік әк көздерінің құрам бөліктерін зерттеу;
2. Жаңадан анықталған жемдік әк көздерінің құс өнімділігіне әсерін анықтау.
1 Әдебиетке шолу
1.1 Құсқа арналған құрама жемнің құрам бөліктері
Құс азығын шығу тегі мен түрі, физикалық жағдайы, физиологиялық игерімділігі, қоректік заттарының шоғырлануы мен арақатынасы секілді құс түлігіне қоректілік құнарлылығы мен жұғымдылығын анықтайтын қасиеттеріне қарай топтастырып, жіктейді. Құстарға арналған азықтар килоджоулдармен белгіленген қуат мөлшері, шикі протеин, минералды заттар мен витаминдер мөлшері бойынша бағаланады. Азықтардың ақуыздық бағасы тек шикі протеині бойынша ғана емес, сонымен бірге оның құрамдас бөліктері, яғни алмастырылмайтын амин қышқылдарының мөлшері бойынша да анықталады. Құс азықпен бірге төмендегідей алмастырылмайтын аминқышқылдарын алуы тиіс: лизин, метионин, триптофан, аргинин, гистидин, треонин, феналаланин, валин, лейцин, изолейцин. Құсты азықтандыруда минералды заттар мен витаминдердің зор мәні бар. Құс рациондары калций, фосфор, натрий, хлор сондай-ақ көптеген микроэлементтер бойынша есептеледі. Құрғақ азық қоспасының 100г есебімен қоректік заттарды нормалаған кезде құстың минералды заттарға деген талабы милиграммен және пайызбен білдіріледі.
Қазіргі уақытта құс үшін мынадай витаминдер нормаланады: А, Е, К, В, Д3 тобындағы витаминдерден - тиамин, пиридоксин, пантотенді және фолилі қышқылдар, холин, биотин мен В витамині. Рационға кіретін азық құрамындағы А витаминнің немесе каротиннің мөлшері басқадай витаминдер анықтайды, әлбетте оларды құстың тек бірқалыпты тіршілігін ғана емес, сонымен бірге оның жоғарғы өнімділігін қамтамасыз ететін ұсынылған нормаларға сәйкес рационға қосады. Сонымен бірге құс рационына азықты қорытуға әсер ететін ферменттер, кейбір аурулардың алдын-ала сақтандыратын емдік препараттар, құстың стрессалық жағдайының бетін қайтаратын транвилизаторлар, антибиотиктер қосылады. Кейде барлық қажетті микроқосымшалар мелассасымен немесе басқадай заттармен араластырылады, сөйтіп белгілі бір мөлшерде құс рационына енгізілетін премикстер деп аталатын қоспа дайындалады. Қазіргі уақытта құрама жем өндіру кеңінен дамыған, олардың рецептерін ғылыми-зерттеу институттары белгілейді. Құрама жемді ұнтақталған немесе түйіршіктелген түрінде дайындалады[1,2,9,20,22,61,67].
Құстарды құрғақ құрама жеммен азықтандыру азықтарды дайындауды толығымен механикаландырып, автоматты азықтандырғыштарды қолдануға мүмкіндік береді, мұның өзі еңбек шығынын едәуір қысқартады. Азықтандырудың мұндай тәсілі кезінде құсты жоғары сапалы коцентратты азықтармен, микроэлементтермен, витаминді препараттармен және басқадай құрға қосымшалармен толық қамтамасыз ету қажет. Құрама жем күніне бір рет немесе 2-4 күнде бір рет таратылады. Құрғақ ұнтақталған және түйіршіктелген құрама жеммен азықтандыру қоректік заттарды, микроэлементтер мен витаминдерді, жақсы пайдалануға, сондай-ақ азықтандыру кезінде азық ысырабын азайтуға игі ықпал етеді. Құрғақ құрама жеммен және дәнмен азықтандыру шаруашылықта өндірілетін дәнді пайдалануға мүмкіндік береді. Сонымен бірге протеин, минералды заттар мен витаминдер мөлшері молайтылған құрама жем қолданылады. Өйткені рационның дәнді бөлігінде олар жетіспейді. Құс қоректенуін дұрыс ұйымдастыру үшін азық аминқышқылдары, минералдық элементтері мен витаминдерінің арасында қорытылып, алмасу барысында орын алатын осындай қарым-қатынастарын ескеру қажет. Олардың бірі қосындылар мен элементтердің бір-бірінің қорытылып, сіңімділігіне көмектесетін, яғни бір-бірінің биологиялық әсерін күшейтетін синергистік, екіншілер, керісінше бір-бірінің қорытылып, сіңімділігіне кедергі туғызып, биологиялық әсерін әлсірететін антогонистік сипатта өтетінін жан-жақты ескереді. Құсқақажетті құрама жем жалпы төрт топқа жататын жем компоненттерінен тұрады. Бірінші топқа дәнді дақылдар жатады, екінші топқа ақуызды жемдер жатады. Олар шығу тегіне қарай жануар тектес, өсімдік тектес болып табылады. Үшінші топтамаға минералды жемдер жатады. Бұл жемдердің құрамында ақуыз және ауыспалы энергия болмағанымен құс қажетті минералдардың қайнар көзі, сонымен қатар жұмыртқа кауызның қалыптасуына қажетті кальцийдың нағыз қоры. Төртінші топқа табиғи белсенді заттар - дәрумен, макро - микроэлементтер және т.б. заттар жатады. Осы топтамалардың ішінде минералдық топтамаға ерекше назар аударайық[6,8,12,17,31,35,61,66,74] .
1.2 Құсқа арналған минералдардың қасиеттері
Минералды элементтер жануарлар мен құстардың өмірінде басты роль атқарады. Олар дәрумендер секілді құс организміне қажетті. Металдардың ионы ферменттердің құрамына кіреді, онсы олар зат алмасу процесінде биохимиялық процестер баяулап және реттей алмай қалады. Минералды заттар ас қорыту процесіне, қоректік заттардың сіңуіне, нерв импульстарын нейрондарға таралуына, бұлшық ет тканінде және әлсізденген организмге көмектеседі, ол сонымен қоса клеткада болып жатқан барлық катабиотикалық және анабиотикалық реакцияларға, гармондардың биологиялық функциясының толығуына қатысады.
Академик А.Е. Ферсманның тұжырымы бойынша кальций өте тез қозғалатын атомдардың бірі. Дүниежүзіндегі барлық суларда кальций тұзының, ерітіндісі кездеседі, және де көбінесе бикарбонат түрінде болады. Кальций бикарбонаты биогенді түрде әк тасына айналады, әрине тірі организмдер көмегімен. Молюскалар, крабтар және де көптеген карапайым организмдер мықты панцирлер мен раковиналар құрып, өздерінің егелері өлген соң су түбіне түсіп, ракушка мен бор түзеді [1,2,35,36,41,63,66].
Италия оқымыстысы Дж Барба дәлелі бойынша сүтте кездесетін кальций май клеткасының дамуын тежейді. Ересектерге жасалған тәжірибе жақсы нәтиже берді, яғни, кальцийге бай тағам диета сақтаудың бірден - бір көзі болып табылады. Сүт, ірімшік және басқа да сүт тағамдарын ретімен қолдану семіруден сақтайды[35,42, 43,64].
Гарвард университетінің дәрігерлерінің айтуы бойынша; кальцийге бай тағамдар бүйректе тас пайда болуынан сақтауды сонымен қатар, оның ұлғаюын тежейді. Олардың керемет жаңалықтарынан бұрын медицина ғылымында бүйректе тас пайда болуынан сақтау үшін кальций көп тағамдарды аз қолдану керек дейтін. Күнділікті сүт,сүт тағамдарын қолданатын адамдардың бүйрегінде тастың пайда болуы 35% төмен, сүт тағамдарын қолданбайтындарға қарағанда - дейді зерттеушілер[58].
Американдық оқымыстылар Отто Варбург және Карл Ричтің дәлелдемелері бойынша кальций рак ауруының жазылуына себепкер болуы мүмкін. Бұл олар үшін үлкен таңқаларлық жағдай болғандықтан, олар 3-ші және 4-ші дәрежедегі рак ауруларының қанын биохимиялық анализ жасап, ағзаға рак аурумен ауырған адамдардың организмінде кальцийдің жетпейтіндігіне көз жеткізді[55].
Оқымыстылардың соңғы зерттеулері бойынша кальцийдің жетпеушілігі 150 ауру түрін туғызады. Организмде кальций сүйек пен тіс ұлпаларында кездеседі. Кальцийдің қалған бөлігі қанда және басқа ұлпаларда кездеседі.Қарапайым үй құсы табиғатта таңқаларлық іс атқарады.
Жұмыртқа қауашағы 94% кальций карбонатынан тұрады, кальций карбонаты борға қарағанда ағзада 100% - ке сіңеді. Организмге түскен кальций карбонаты фосформен байланысып кальций фосфатын түзеді, ол тіс пен сүйектің құрылысына жұмсалады[54,55, 58].
Кальций ионының кішілігі соншалықты, олар адам клеткасына жеңіл кіреді сондай-ақ жеңіл шығады, клеткаға қоректік элементтер тізбегін қалдырады.
Кальций клетка аралық мембрананы қатайтады, вирустар, радионуклеоидтар ене алмайтындай етеді, яғни бүкіл организмге әсерлі күш береді деуге болады. Емдеушілер тауық жұмыртқасының қауашағын, мүмкін, бірінші тауық бірінші рет жұмыртқалағаннан бастап емге алған болар. Биолог А.О. Скворцовтың сөзіне көңіл аударар болсақ, жабайы түлкі тауықханаға кіргенде, тауықты жеп - қоя салмай, оның жұмыртқасының қауашағын да тазалап жеп кояды. Биолог аңғарғандай, жұмыртқа қауашағы өте пайдалы болғандықтан жабайы түлкіні қызықтыратын болар[3,9,17,20,22,54].
Медиктерді XX - ғасырдың ортасынан бастап жұмыртқа қауашағының қасиеттері қызықтыра бастады. Бірінші рет жұмыртқа қауашағының емдік қасиеттерін венгрия химиктері мен медиктері зерттеген болатын және олар нәтижесіне таңқалды[24,27,35,56,57,63].
Жұмыртқа қауашағының қасиеттері польша натуралистері мен орыс емшілерін де қызықтырды. Мәскеулік емші Владимир Миронов жазғаны бойынша коралл кальциінің, жақсы қасиеттері жұмыртқа қауашағының қасиетерінен аспайды. Емшілердің зерттеулері бойынша коралл кальцийіне емес, жұмыртқа қауашағына таңқалу қажет. Қандай қауашақ ем үшін қажет?
Нидерлаңд оқымыстыларының айтуынша,тауық жұмыртқасының қауашағының микроэлементтер құрамы өте бағалы. Екінші орында -- тауық жұмыртқасының қауашағы. Үйрек пен қаздың жұмыртқасының қауашағын қолданбаған жөн өйткені, олар жиі инфекциялы болады. Бірақ олар топырақты құнарландыруға өте қолайлы.Ерекше көңіл аударатын жер, суда кездесетін кальций ионды түрде болады, яғни ол организмде тез сіңеді. Сонымен қатар суды тазалайды, яғни суды хлордан, күрделі темір тұздарынан, зиянды микроағзалардан тазартады[35,52,55,65].
Кальцийлі су жұмыртқа қауашағаның ұнтағына қарағанда жақсы сіңеді. Организм кальцийді жақсы сіңіру үшін, жұмыртқа қауашағының ұнтағын лимон сағындысымен араластырады. Кәдімгі химиялық реакция жүреді, көмірқышқыл газы бөлініп жаңа тұз пайда болады - кальций цитраты. Міне осы кальций цитратын организм керемет сіңіреді. Кальцийлі су мен кермек суды шатастыруға болмайды. Кальцийлі су - бұл тез сіңетін кальций цитраты ионды түрде, кермек судағы кальций тұздарын организм сіңірмейді.
Кальцийлі суды тағамға қосқанда трапевтикалық белсенділігін байқатады, сонымен бірге бактериалды қатер жоқ екендігіне көз жеткіздік, ағзаға қарсы жақтарын байқамадық[54]. Әсіресе кальцийлі су жас балаларға қажет, өйткені олардың сүйік ұлпаларының дамуы кезінде кальцийді көп қажет етеді.
Осылайша, әдебиеттерде берілген мәліметтерге қарап қауашақ терапиясы ересек адамдарға да қажет екендігін білдік, омыртқа ауруларын, тіске құрт тусуін және остеопороз ауруларын алдын - алу үшін бірден - бір себепкер. Сонымен қатар, кальций әсерінен топырақ құнарланып, бау - бақша өнімінің жоғарлауына септігін тигізеді[35,57,58,66,71].
Кальций (фосформен бірге) сүйек тканінің негізін құрайды, бірқатар маңызды ферменттердің қызметін күшейтеді, организмде иондық тепе-теңдіктің сақталуына қатысады, жүйке-бұлшық ет және жүрек-қан тамырлары жүйелерінде болатын процестерге ықпал етеді. Ересек адамдарға күніне 800 миллиграмға жуық кальций керек.
Кальций бәрінен де сүтте (120 мг%) және сүт өнімдерінде (мәселен, ірімшікте 1000 мгпайызға жуық) көп болады. Барлық қажет кальцийдің 45 бөлігіне жуығын сүт өнімдері канағаттандырады. Әдетте тамақтық кальцийдің 10-40 пайызы сіңіріледі. Өсімдік тектес кейбір өнімдерде кальцийдіц сіңірілуін азайтатын заттар болады. Мұндай заттардың қатарына бұршақ дәнділердегі фитин қышқылдары, қымыздық пен шпинаттағы қымыздық кышқылы жатады. Бұл қышқылдардың кальциймен өзара әрекеті нәтижесінде кальцийдің ерімейтін фитаттары мен оксалаттары (фитин және қымыздық қышқылдарының тұздары) түзіледі де, кальцийдің сіңірілуі қиындайды (ең болмағанда уақытша қиындайды [1,9,35,72,74,76].
Фосфор -- белоктардың, нуклеин қышқылдарынын, сүйек тканінің құрамына кіретін аса маңызды элемент. Бұған қоса фосфор қосындыларының энергия алмасуға қатысуы өте маңызды (аденозинүшфосфор қышқылы мен креатинфосфат энергиянын аккумляторлары болып табылады, бұлардың басқа түрге айналуы бұлшық ет және ақыл-ой қызметіне, организмнің тіршілігіне байланысты).
Ересек адам үшін күніне 1200 миллиграмм фосфор керек. Көріп отырғанымыздай, фосфор балықта (250 мг%), нанда (200 мг%) және етте (180 мг %) біршама көп болады. Фосфор үрме бұршақта (540 мг%), ас бұршақта (330 мг%), сұлы, арпа, бидай жармаларында (320 -- 350) мг%) одан да көп. Ірімшікте оның мөлшері 500 -- 600 мг%. Фосфордың негізгі мөлшерін адам сүт пен наннан алады[5,15,16,70,72,73].
Әдетте фосфордың 50 -- 90 пайызы сіңіріледі (егер тамаққа өсімдік өнімдері пайдаланылса, азырақ сіңіріледі. Өйткені бұлардағы фосфор сіңірілуі қиын фитин кышқылы түрінде болады). Дұрыс тамақтану үшін фосфордың абсолютті мөлшері ғана емес, оның кальциймен арақатынасы да маңызды. Ересектер үшін кальций мен фосфордың 1:1,5-ға тең ара қатынасы ең жақсы ара қатынас деп есептеледі. Фосфор тым көп болса, сүйектегі кальцийдің азаюы мүмкін, ал кальций тым көп болса, куыққа тас байланады.
Магний -- сүйектің қалыптасуына, жүйке тканінің жұмысын реттеуге, көміртектер алмасуына және энергетикалық алмасуға қатысатын өмірлік маңызы бар элемент. Ересектер үшін керекті магний мөлшері -- күніне 400 миллиграмм. Бұл норманың жартысына жуығы нанмен және жарма тағамдарымен қанағаттандырылады. Нанда 85 -- 90 мг%, сұлы жармасында -- 116 мг%, арпа жармасында -- 96 мг%, бұршақта -- 107%, үрме бұршақта -- 103 мг% магний болады. Басқа тамақтардан 170 -- 230 мг% магний болатын жаңғақтарды айтуға болады. Магний сүтте (13 мг%), сүзбеде (23 мг%) және көкөністің көпшілігінде (10 -- 40 мг%) аз болады.
Дұрыс тамақтанған жағдайда организмнің магнийге деген қажеті әдетте толық етеледі. Кейбір маңызды процестерде магний кальцийдің антагонисі болып шығады. Магнийдің тым көп болуы кальцийдің сіңірілуін нашарлатады. Кальций мен магнийдің ең дұрыс ара қатынасы 1:0,7, тамақ өнімдерін әдеттегідей іріктей білгенде бұл ара қатынасты жасау қиын емес[35,49,51,57,66,67].
Натрий -- клеткааралық және клетка ішіндегі өмірлік маңызы бар элемент, канның кажетті буферлігін жасауға, қан қысымын реттеуге, су алмасуын реттеуге (натрийдің иондары ткань колоидтерінің ісінуіне жәрдемдесіп, мұның өзі организмде су ұстайды), ас қорытатын ферменттерді активтендіруге, жүйке және бұлшық ет талшықтарын реттеуге қатысады.
Тамақ өнімдерінде натрийдің табиғи мөлшері онша көп емес -- 15 -- 80 мг%. Табиғи натрий күніне 6,8 грам-нан артық тұтынылмайды. Бірақ әдетте ересек адам күніне 4 -- 6 грамм натрий тұтынады, соның ішінде 2,4 грамға жуығын наннан және 1-3 грамын тамаққа салынатын ас тұзынан алады. Натрийдің негізгі мөлшерін (80 процентінен астамын) организм ас тұзы салынып дайындалатын тамақпен алады. Ас тұзының (оның химиялық формуласы NаСІ) 39 пайызы натрий мен 61 пайызы хлор болатынын ескерген жөн[8,24,35,55,68,69,71].
Ертедегі адамдардың тамаққа тұз қоспағаны белгілі. Ас тұзы тамаққа әуелде тек тамақтың дәмін татыту үшін, ал одан кейін тамақты тұздап сақтау үшін соңғы 1 -- 2 мың жылдан бері ғана пайдаланыла бастады. Алайда Африканың, Азияның және Солтүстіктің көптеген халықтары күні бүгінге дейін тұзсыз-ақ күн көріп келеді.
Натрийді адам көп қажет ете бермейді -- күніне 1 грамдай ғана керек. Ол ас тұзын қоспай-ақ әдеттегі диетамен қанағаттандырылады (күніне 0,8 грамм). Осының өзінде натрийді шамадан тыс тұтыну мен гипертонияның арасында тікелей байланыс бары анықталды.
Тканьдардың суды ұстап қалу қабілеті де натрийдің мөлшеріне байланысты көрінеді. Сондықтан ас тұзын, шамадан көп пайдалану бүйрекке (несеп түзілген кезде бүйрек құрамында натрийі көп қанды өңдейді) және жүрекке салмақ түсіреді. Осының салдарынан адамнын аяғы мен беті ісінеді. Міне, осы себептен бүйрегі мен жүрегі ауыратындар тұзды пайдалануды күрт азайтуы керек. Жалпы, алғанда тұзды тамақты пайдалануды шектеу керек. Абзалы адамдардың көпшілігі үшін күніне 4 грамм натрий мүлдем зиянсыз, яғни 0,8 грамм табиғи натрийге коса, 3,2 грамға дейін (яғни 8 грамдай тұз) пайдаланута болады.
Калий -- өмірлік маңызы бар ішкі клеткалық элемент, қанның қышқылдық-сілтілік тепе-теңдігін реттейді. Ол жүйке импульстерін жеткізуге катысады, бірқатар ферменттердің жұмысын күшейтеді. Қалийде натрийдің тым көп болуының қолайсыз әрекетіне қарсы қорғаныш қасиеті бар және ол қан қысымын дұрыстайды.
Осы себепті кейбір елдерде ас, тұзын хлорлы калий қосып шығару ұсынылған. Калий несептің бөлініп шығуын күшейте алады.
Тамақ өнімдерінің көпшілігінде калий 150 -- 570 мг% аралығында болады. Ол бұршақ тұқымдастарда ғана едәуір көп, мысалы, бұршақта -- 870, үрме бұршақта -- 1100 мг%. Калий картопта (570 мг%), алма мен жүзімде (250 мгпайызға жуық) аз.
Ересек адамға күн сайын 2500 -- 5000 миллиграмм калий керек, мұның өзі әдеттегі рационмен негізінен картоптың есебінен өтеледі, ал картоп біздің елімізде біршама көп тұтынылады.
Хлор -- асқазан сөлін түзуге, плазманы қалыптастыруға қатысатын өмірлік маңызы бар элемент. Ол бірқатар ферменттерді күшейтеді.
Хлордың тамақ өнімдеріндегі табиғи мөлшері 2-160 мг % аралығында болады. Ас тұзы қосылмаған рационда 1,6 грамға жуық хлор болар еді. Оның негізгі мөлшерін (90 пайызға дейінін) ересек адамдар ас тұзымен бірге алады.
Адамға күніне 2 грамға жуық хлор қажет, ол кұрамында 7 -- 10 грамм хлор бар әдеттегі рацион арқылы артығымен қанағаттандырылады, оның ішінде 3,7 грамын біз наннан және 1,5 -- 4,6 грамын тамаққа ас тұзын салу есебінен аламыз [14,23,26,52,72,73].
Күкірт -- өмірлік маңызы бар элемент, оның тамақтағы маңызы ең алдымен мынада: ол күкірті бар амин қышқылдары (метионин және цистин ) түрінде белоктардың құрамына, сондай-ақ кейбір гормондар мен витаминдердің құрамына да кіреді. Күкірттің мөлшері әдетте тамақ өнімдеріндегі белоктың мөлшеріне шамалас болады, сондықтан ол өсімдік өнімдерінен гөрі мал өнімдерінде көп. Адамға керекті күкірт мөлшері (күніне 1 грамға жуық) әдеттегі тәуліктік рационмен қанағаттандырылады. Бұл макроэлементтер минералдық жемдердің негізін құрайды. Құс ағзасындағы барлық зат алмасу процестеріне қатысады.
1.3 Құсқа арналған құрама жемнің минералдық бөліктері
Минералдық қосындылар. Бұл табиғи шикізаттан өндірілетің азықтық қосындылар мал азығына қосымша минералды заттар көзі ретінде қолданылады. Оларға ас тұзы, азықтық бор, азықтық әк, ұлу қабыршығы, сүйек ұны, кальций фосфорлық және калций натрийлық фосфаттар, қызыл топырақ, микроэлементер тұздары мен көп компонентері минералдық брикеттер, түйіршіктер жатады. Жоғарыдағы аталған минералдық жемдерге сипаттама берейік.
Құсқа қажетті минералдардың арасында ас тұзының алатын орны ерекше, сондықтан барлық құс шаруашылығы мекемелерінде ас тұзын міндетті түрде қолданады. Қолдану мөлшері көптеген құс шаруашылығы мекемелерінде барлық дерлік құстарға құрама жем мөлшерінің 0,4 пайызын береді. Ас тұзның құрамы негізінен натрий, хлор және йодтан түрады.
Үш кальций фосфаттар - 30 пайызға жуық кальций мен 1,5 пайыз фосфор болады. Оны құсты қосымша қоректендіру үшін қолданылады.
Сүйек ұнын күйдіріліп, ұнтақталған сүйектен дайындайды да, кальций мен фосфордың көзі ретінде пайдаланылады. Сүйек ұнында да кейбір микроэлементтер де болады. Үш кальций фосфатты құрама жемді кальций және фосформен теңестіру үшін қолданады. Әсіресе, фосфор элементімен. Бұл заттың құрамындағы кальциймен фосфор сүйектің минералдануына оңтайлы әсер етеді. Фосфаттардың ерігіштігі - фосфор элементінің азғаға дару қасиетін білдіретін көрсеткіш. Үш кальций фосфат лимон қышқылында жақсы ериді. Үш кальций фосфатта кальциймен фосфордың ара қатнасы оңтайлы теңестірілген, нақ құстың ағзадағы қатнасындай 2: 1. Құрамы Cа :30-34%, Р2 О5: 29-41%[1,2,9,23,35,55,61].
Үлу қабыршағы. Теңіз үлу қабыршағының құрамында қырық пайызға дейін жеңіл қорытылатын кальций болады. Ол кальций құс сүйегінің қалыптасуына , жұмыртқа қауышығының мықты болуына септігін тигізеді. Құс шаруашылығы мамандарының арасында теңіз үлу қабыпшағы минералды жемдердің ең оңтайлы қорытылатын деген ұғым қалыптасқан, сол себепті бұл минералдық жем компонетіне сұраныс әр уақытта жоғары.
Жемдік бор. Табиғи майдаланған жемдік бордың құрамында 37% кальций, 0,18 % фосфор, 0,5 % калий, 0,3 % натрий, 5 % кремний және тағы басқа элементтер бар. Суда ерімейтін, ақ түсті біртұтас ұнтақ. Жемдік әк кальцийдің қайнар көздерінің бірі. Кальций жүрек- қан тамырлар жүйесін белсендірумен қатар, қанның ұюына әсер етеді, ағзадағы осмостық қысымды бір қалыпты ұстайды. Кальций жүйке импульсының берілуіне септігін тигізеді, актинді- миозинді кешеннің қалыптасуына әсер етіп бұлшық еттерінің жиырылуының бастауы болады, инсулинмен бірге глюкозаның торшаға кіруін белсендіреді. Кальций сүйекті қалыптастырады, бұлшық еттің тонусын демейді, остеопорозбен остеомаляцияның алдын алады, қимыл - тірек жүйесінің дұрыс қалыптасуына оңтайлы жағдай жасайды, бұл әсіресе жас құстарға өте маңызды. Кальций көптеген ферменттердің құрамына кіріп, ағзадағы биохимиялық реакцияларды катализдейді, сонымен қатар ол құстардың резистенттігін жоғарлатады. Торша аралық сүйек затында кальций тұздары көп, ақуыздармен бірге ( коллаген - оссеинмен) сүйектің қаттылығын және икемділігін қамтамасыз етеді. Кальций темірдің алмасуына оң әсер ете отырып, зиянды заттарды ағзадан шығарады[9,22,31,35,41,55,56,67,68] .
Жемдік әк - доломит, әк тәрізді карбонатты тау тастарын ұнтақтау арқылы алынған малға және құсқа берілетін минералды жемдік қоспа. Жемдік әктің құрамында кальций элементі көп, су ерітінділері жақсы сілтілік қасиеттері болады. Жемдік әк мүлдем зиянсыз, себебі оның құрамында зиянды заттар және ауыр металдар болмайды. Экологиялық таза өнім. Құрамында кальций көп болғандықтан, жүрек- қан тамырлар жүйесінің жақсы жұмыс істеуіне, қанның ұюына жақсы әсер етеді. Сонымен қатар ағзадағы осмостық қысымды бір қалыпты ұстайды. Кальций жүйке импульсының берілуіне септігін тигізеді, актинді- миозинді кешеннің қалыптасуына әсер етіп бұлшық еттерінің жиырылуының бастауы болады, инсулинмен бірге глюкозаның торшаға кіруін белсендіреді. Кальций сүйекті қалыптастырады, бұлшық еттің тонусын демейді, остеопорозбен остеомаляцияның алдын алады, қимыл - тірек жүйесінің дұрыс қалыптасуына оңтайлы жағдай жасайды, бұл әсіресе жас құстарға өте маңызды. Кальций көптеген ферменттердің құрамына кіріп, ағзадағы биохимиялық реакцияларды катализдейді, сонымен қатар ол құстардың резистенттігін жоғарлатады. Торша аралық сүйек затында кальций тұздары көп, ақуыздармен бірге ( коллаген - оссеинмен) сүйектің қаттылығын және икемділігін қамтамасыз етеді. Кальций темірдің алмасуына оң әсер ете отырып, зиянды заттарды ағзадан шығарады. Жемдік әкті дұрыс қолданғанда, құстардың күндік салмақ қосуы артады, ет өнімдерінің сапасы және көлемі артады. Құстардың жұмыртқалағыштығы артып, қауашағы қатая түседі. Жемдік әктің малдарға және құстарға беру мөлшерінің кестесі төменде берілген.
1-кесте. Жемдік әкті малдарға және құстарға беру мөлшері
Балапандар, мекиендер ( 10 басқа)
жасы (апта)
1 - 17
17 - 25
25 - 50
50 үлкен
беру мөлшері, г
30
50
80
90 - 100
10 басқа бір күндік беру мөлшері, г
балапандар
Сақа құстар
Бөдене
25 - 30 ( 6 аптаға дейін)
60 - 70
Үйректер
30 - 35 (6 айға дейін)
65 - 75
Қаздар
30 - 35 ( 6 айға дейін)
45 - 50
Күрке тауықтар
40 - 45 ( 4 айға дейін)
60 - 70
Мысыр тауықтары
25 - 30 ( 4 айға дейін)
60 - 70
1 басқа бір күндік беру мөлшері, г
Сиырлар
15 - 50 ( 1 жылға дейін)
50 - 100 ( 1,5 жасқа дейін)
80-250
Жылқылар
10 - 30 ( 2 жасқа дейін)
40 - 75
Қойлар және ешкілер
3 - 7 (1 жасқа дейін)
10 - 15
Шошқалар
10 - 40 ( 6 айға дейін)
50 - 70
Минералдық жемнің сапасы, құрамы және бағасы жұмыртқаның және құс еттің бағасына, құрамына және сапасына тікелей әсер етеді. Сол себепті минералдық жем көздерін іздеу, олардың құрам бөліктерін анықтау, құсқа зиян келтіретін қоспалар бар жоғын анықтау, барлығы дұрыс болған жағдайда, оларды дайындау бүгінгі таңдағы актуалді және кезек күттірмес мәселелердің бірі. Осы дипломдық жұмыста біз Түлкібас ауданындағы минералдық жемнің көзі бола алатын бірнеше жерден алынған жемдік әктің түрлеріне назар аударып, мүмкіншілігіміз болғанша ол минералдық қөздерден алған жемдік әктерді зерттедік. Осы жағдайларды ескере келе диплом жүмысында алдымызға мынадай мақсаттар қойылды:
1. Оңтүстік Қазақстан облысы, Түлкібас ауданында орналасқан жемдік әк көздерінің құрам бөліктерін зерттеу;
2. Жаңадан анықталған жемдік әк көздерінің құс өнімділігіне әсерін анықтау.
2 Өзіндік зерттеу
2.1 Шымкент - құс жауапкершілігі шектеулі серіктестікке
қысқыша сипаттама
Шымкент - құс ЖШС Оңтүстік Қазақстан облысы Сайрам ауданы Кызыл жар ауылды мекенінде орналасқан. Шаруашылықтың негізгі өнімі товарлы құс жұмыртқасын өндіру, сонымен қатар құс етін де өндіреді. Құс фабрикасында жұмыртқа өндіруге арналған жаңа және жоғары технологиялы қондырғылармен жұмыс істейді. Қазақстан нарығына жақсы сапалы құс өнімдерін ұсынуда. Автоматты түрде жұмыртқа өндіру жүйесі белгіленген және ет өңдеудің технологиясы талаптарға сай толықтай сақталады. Сонымен қатар тиімді бағадағы сапалы өніммен тұрғындарды қамтамасыз ету үшін жаңа машиналары бар. Құс фабрикасының өнімдері халықаралық халал стандарттарға сәйкестендірілген.
Бүгінгі күнде жұмыртқа өнімдерінің көптеген түрлерінен астамын және құс етінен дайындалатын өнімдердің көптеген түрін шығарады. Шымкент қаласы мен облыстың бірқатар мекемелерін жұмыртқамен және құс етімен қамтамасыз етеді, сонымен қатар демалыс орындары санаторийлер, балабақшалар, ауруханалар, балалар үйлері, облыстағы дүкендердің біразын құс өнімдерімен қамтамасыз етеді. Кәсіпорын әлі де құс өнімдерінің ассортиментін кеңейту жұмыстарын жүргізуде.
Барлық шығарылатын өнімдер сертификатталған және ҚРСТ және ТШ нормаларына сәйкес келеді. Кәсіпорындарда жергілікті тұрғындардың ішінен 600 адамдай жұмыс істейді. Жұмыскерлер еңбек туралы заңға сәйкес жақсы жағдайлармен қамтамасыз етілген. Кәсіпорында еңбек қорғау бойынша қызмет құрылған. Өндірісте қауіпсіздік шарттарын қамтамасыз ету бойынша шаралар әзірленген.
Шымкент құс ЖШСбасшылары мен жұмыскерлері өздерінің жұмыстағы шығармашылық табыстары, олардың ұйымшылдығы мен жоғары кәсіптілігі ұжымның бірігуіне көп септігін тигізіп отыр.
Кәсіпорын жұмыскерлері Қазақстандық менеджмент, маркетинг және заң негіздерін жақсы біледі және ірі Қазақстандық фермалардың менеджерлері және маркетологтарымен жұмыс істеу тәжірибиелері бар.
Шымкент құс ЖШС облыс пен Қазақстандық тұтынушылар үшін жұмыс істейтін, Қазақстанның нарық экономикасының дамуына үлкен үлес қосқан отандық өндірушілердің бірден-бірі болып табылады. Шымкент құс дегеніміз - Шымкент құс сауда маркасымен тауық жұмыртқасын өндіру және сату жөніндегі заманауи озық кәсіпорын. Ол 1964 жылғы қыркүйекте Коммуним құс фермасы негізінде құрылған. Бүгінгі күні сан тілімен айтатын болсақ, Шымкент құс жауапкершілігі серіктестігі германиялық Ломанн және голландиялық Хайсекс браун тұқымды 500 000 мекиен тауығына иелік ететін, ең жоғарғы еңбек өнімділігі күніне 440 000 жұмыртқаны құрайтын және өнімділігі 90-97% деңгейіндегі мекемеге айналып отыр.
Бұл мекеменің негізгі бәсекелестік артықшылықтары - құс фабрикасының Оңтүстік Қазақстан облысының экологиялық таза Сайрам ауданында орналасқан аса ірі аумағы, тамаша дайын өнім алу үшін ең үздік жем пайдалану, әлемге аты әйгілі және өндірістік еңбек өтілі 40 жылдан асқан тәжірибелі және үздік мамандарды тарту, тек жоғары технологиялы және үздік құрал-жабдықты ғана пайдалану, сондай-ақ еуропалық басқару тәжірибесі болып табылады.
Шымкент құс балапандарға арналған 14 құс қорадан және мекиен тауықтарға арналған 21 құс қорадан тұрады. Өсіру үшін дүниежүзіндегі ең сақталуы жоғары, барынша тиімді мекиен тауыққа жататын Хайсекс браун айқасымы пайдаланылады.
Мүліктік кешенге құс балапандарын өсіруге арналған жалпы қуаттылығы 340 000 бас құсты құрайтын 14 корпус және жалпы қуаттылығы 500 000 бас құсты құрайтын мекиен тауықтарды ұстауға арналған 21 корпус қамтылады. Құс фабрикасы үздіксіз тіршілік үдерісін қамтамасыз етуге қажетті механизмдермен және машиналармен толық жабдықталған. Штат кәсіби білікті, оқытылған қызметкерлерден жасақталған. Шамамен 600 адам жұмысқа қамтылды, соның арқасында 420 отбасы тұрақты әрі жоғары жалақы алатын болды. Қызметкерлердің барлығы әлеуметтік жағынан қорғалған және еңбек ету үшін қажетті жағдайлардың барлығы олар үшін жасалған. Сонымен бірге Шымкент құс ЖШС адал салық төлеуші болып табылады, бұл аудандық әкімдіктің кірісіне оң ықпалын тигізуде.
Жоғарыда атап өткеніміздей, Шымкент-Құс ЖШС Шымкент құс брендімен өз қызметін 2000 жылғы ақпанда бастады. Өткен жыл ішінде сатылымдар географиясы біршама ұлғайды. Бүгін біз Шымкент қаласын және бүкіл Оңтүстік Қазақстан облысын, Тараз, Байқоңыр және Қызылорда қалаларын қамтып отырмыз. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жақын уақытқа арнаған жоспары - бүкіл Қазақстан көлемін бәсекеге қабілетті және сапалы өніммен қамтамасыз ету, одан әрі Республика аумағынан тысқары жерлерге де экспорттау болып табылады. Дилерлердің, ең бастысы тұтынушылардың сөзіне жүгінсек, Шымкент - құс ЖШС тауық жұмыртқасының сапасы бойынша еліміздегі үздіктердің бірі болып табылады. Бұл жерде дәмдік сапасы, химиялық талдаулары, сары уыз түсі, қабықтың қалыңдығы және сыртқы түрі секілді критерийлер ескеріледі. Ал бұл ең тамаша мақтау және одан әрі жұмыс істеу үшін керемет ынталандыру болып табылатыны сөзсіз.
Шымкент - құс мекемесінің негізгі мақсаты қала және облыс тұрғындарын сапалы, экологиялық тұрғыдан алғанда таза және құнды диеталық жұмыртқалармен қамтамасыз ету болып табылады.
2.2 Негізгі бөлім
2.2.1 Зерттеудің зерзаты мен әдістемесі
Минералдық жемнің сапасы, құрамы және бағасы жұмыртқаның және құс еттің бағасына, құрамына және сапасына тікелей әсер етеді. Сол себепті минералдық жем көздерін іздеу, олардың құрам бөліктерін анықтау, құсқа зиян келтіретін қоспалар бар жоғын анықтау, барлығы дұрыс болған жағдайда, оларды дайындау бүгінгі таңдағы актуалді және кезек күттірмес мәселелердің бірі. Осы дипломдық жұмыста біз Түлкібас ауданындағы минералдық жемнің көзі бола алатын бірнеше жерден алынған жемдік әктің түрлеріне назар аударып, мүмкіншілігіміз болғанша ол минералдық қөздерден алған жемдік әктерді зерттедік. Осы жағдайларды ескере келе диплом жүмысында алдымызға мынадай мақсаттар қойылды:
1. Оңтүстік Қазақстан облысы, Түлкібас ауданында орналасқан жемдік әк көздерінің құрам бөліктерін зерттеу;
2. Жаңадан анықталған жемдік әк көздерінің құс өнімділігіне әсерін анықтау.
Минералдық азықтардың ішінде ең дүрысы азықтық ұлу қабыршағы, себебі бұл минералдық жемнің арғы тегі тірі ағзалар болған. Құс ағзасында қорыту деңгейі басқа минералдық заттармен салыстырғанда анағұрлым жоғары. Бірақ соңғы кезде экологиялық жағдайларға байланысты, Каспий теңізінде теңіз ұлу қабыршағын өндіру уахытша тоқтатуына байланысты жергілікті минералды қоспаларды құс азығында қолдану кезек күттірмес мәселе болып отыр. Сондықтан назарларыңызға ұсынып отырған дипломдық жұмыста Оңтүстік Қазақстан облысы Түлкібас ауданында өндірілетін азықтық әктің химиялық құрамы, зиянды ауыр метал қалдықтары және оны құс азығында қандай мөлшерде қолдану жайлы болады. Сонымен қатар, жемдік әктің табиғи қайнар көздерінің салыстырмалы түрде құрам бөліктеріне сипаттама беріледі.
Біз өзіміздің дипломдық жұмысқа байланысты зерттеулерімізді Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданыда орналасқан , жауапкершілігі шектелген серіктестік Шымкент - құс мекемесінде жүргіздік. Ол зерттеулерді заманауи асыл тұқымды Хайсекс браун кроссының мекиендермен торша батареяларында жүргіздік.
Зерттеулер жүргізілетін және бақылау топтарының қоршаған ортасының жағдайы Бүкілресейлік құс шаруашылығы технологиялық және ғылыми зерттеу институтының 2009 жылы шыққан нұсқауларымен талаптарына сәйкес болды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Махамбет С
Минералды жемдердің құс өнімділігіне әсері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы 5В080200- Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы
Шымкент, 2016
Ф.7.04-09
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
КАФЕДРА Мал шаруашылығы өнімдерінің технологиясы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
__________а.ш.ғ.к., Теңлібаева А.С
„_____"________2016 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Минералды жемдердің құс өнімділігіне әсері
Мамандығы 5В080200- Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы
___________________________________ ____________________________
Орындаған Махамбет С
Ғылыми жетекшісі,
а.ш.ғ.к. Дауренбеков Х.Т.
Шымкент, 2016
Ф.7.04 -10
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ
М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Ауылшаруашылық ғылымдары жоғары мектебі
Мал шаруашылығы өнімдерінің технологиясы кафедрасы
Мамандығы 5В080200- Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы
БЕКІТЕМІН
Мал шаруашылығы өнімдерінің технологиясы
кафедра меңгерушісі
________А.С. Теңлібаева
_______________2016 ж.
Дипломдық жұмысты орындауға
Т А П С Ы Р М А №
Студент ___________________________________ ________________________
(Тегі, аты-жөні,) (топ)
Жұмыстың тақырыбы:__________________________ _______________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
Университет бойынша ______. 201__ж.№ ___с бекітілген бұйрық
Жұмысты аяқтау мерзімі ___________________________________ ________
Жұмысты орындауға берілген мәліметтер:________________________ ________ ___________________________________ _________________________________
Дипломдық жұмысты орындауға қатысты сұрақтар тізімі
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА ЖАЗБАСЫНЫҢ МАЗМҰНЫ
№
Бөлімдер
Кеңесші Т.А.Ә қолы
1
2
3
1
Аналитикалық бөлім
2
Технологиялық бөлім
3
Экономика
4
Бизнес-жоспар
5
Тіршілік қауіпсіздігі
6
Қоршаған ортаны қорғау
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
Тапсырманың берілген күні ____ ___________________2015ж.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жетекшісі _______________________________
(қолы) Т.А.Ә.)
Тапсырманы орындауға алған студент ___________________________________
(қолы) (Т.А.Ә.)
Ф.7.04-11
Дипломдық жобаны орындауға
күнтізбелік кестесі
№
Бөлімдер
Орындалу
%
Орындау мерзімі
Тапсырма
берілген күн
Тапсырма
орындалған күн
Кеңесші қолы
1
Кіріспе
5
2
Аналитикалық бөлім
3
Технологиялық бөлім
4
Экономика
5
Бизнес-жоспар
6
Тіршілік қауіпсіздігі
7
Қоршаған ортаны қорғау
8
Қорытынды
9
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Барлығы
100
Дипломдық жұмыстың жетекшісі ________________________________
(қолы, күні)
Дипломдық жұмыстың орындаушы ________________________________
(қолы, күні)
*Норма бақылау ________________________________
(қолы, күні)
*Ескерту: Норма бақылаушы ең соңынан, барлық кеңес берушілерден кейін ғана қол қояды.
Аннотация
Дипломдық жұмыс 5В080200 - Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы мамандығы бойынша Минералды жемдердің құс өнімділігіне әсері тақырыбына студент Махамбет Сүндет орындады, жетекшілік еткен а.ш.ғ.к., аға оқытушы Дауренбеков Х.
Дипломдық жұмыстың қорғау уақыты 2016 жылдың мамыр айы.
Минералды жемдердің құс өнімділігіне әсері тақырыбы бойынша жазылған бұл дипломдық жұмыста бүгінгі таңдағы өзекті мәселердің бірі болып саналатын құрама жемнің құрамындағы минералдық жем топтамасына жататын жемдік әк туралы айтылған.
Негізгі бөлімінде құрама жемнің минералдық топтамасына жататын жемдік әктің құрам бөліктерін анықтадық . Құрам бөліктері анықталғаннан кейін, жемдік әктің құс өнімділігіне әсерін зерттедік. Зерттеулеріміздің нәтижелерін нақтылау мақсатында өндірістік негізде зерттеулер жүргізіп жемдік әктің құс өнімділігі оң әсер бергенін дәлелдеп, біз зерттеген жерден алынған жемдік әкті құсқа арналған құрама жемге қосу болады деген тұжырым жасадық.
Тіршілік қауіпсіздігі бөлімінде, Шымкент құс ЖШС-дағы санитарлы-гигиеналық сипаттамасы, жұмысшының қауіпсіздігін қамтамасыз ету қорғаныс құралдары мен алғашқы көмек туралы айтылған.
Қоршаған ортаны қорғау бөлімінде, шаруашылықтан шыққан қалдықтардың қоршаған ортаға тигізетін зияны және оларды залалсыздандыру амалдарын қарастырдық.
Зерттеу нәтижесі бойынша теңіз тұзын құрама жемге қосу арқылы құс өнімдерінің тағамдық құндылығын арттыруға өз үлесімізді қостық деген пікірдеміз, диплом соңында қорытынды мен ұсыныстар берілген.
Мазмұны
Кіріспе
1 Әдебиетке шолу
2 Өзіндік зерттеу
0.1 Шымкент - құс жауапкершілігі шектеулі
серіктестікке қысқыша сипаттама
2.2 Негізгі бөлім
2.2.1 Зерттеу зерзаты мен әдістемесі
2.2.2 Жемдік әктің құрамындағы элементтерді анықтау
2.2.3 Жемдік әктің құрамындағы қоспалардың құрамын зерттеу
2.2.4 Жемдік әктің әсерін өндірістік негізде бақылау
2.3 Экономикалық тиімділік
2.4 Бизнес - жоспарлау
2.5 Тіршілік қауіпсіздігі
2.6 Экология және қоршаған ортаны қорғау
Қорытынды
Өндіріске ұсыныс
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Президенті - Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауыда Ең жақсы жоспар - уақыт талабына бейімделе алатын жоспар. Біз де заманның беталысына қарай межелерімізді белгілеп, жоспарларымызды жөндеп отырамыз. Біздің мақсатымыз - елі бақытты, жері гүлденген қасиетті Отанымыз Қазақстанды Мәңгілік Ел ету! Әлемдегі ең дамыған 30 мемлекеттің қатарына қосылып, бай да қуатты елдермен иық түйістіру. Осы мақсатты орындау жолында құс шаруашылығының өз орны бар. Себебі, құс шаруашылығы ауыл шаруашылығының ең алдыңғы қатардағы салаларының бірі. Бұл Қазақстандағы үрдіс емес, бұл бұл бүкіл дүние жүзіндегі үрдіс. Халықты асық - түлікпен қамтамасыз етудегі өз үлесін сүмбелі түрде қосатын шаруашылық. Адамзатқа маңызды азық-түліктік өнімдері -- ет және жұмыртқа, қауырсын, мамық және органикалық тыңайтқын беретін сала құс шаруашылығы деп аталады. Осындай жоғары сапалы өнім беретін тауық, үйрек, қаз, күркетауық тәрізді елімізде кең тараған құстарды өсіретін шаруашылықтар, мал шаруашылығының дамыған шаруашылықтарының бірі болып табылады. Қазір республикамызда құс шаруашылығы жүйесінде алпыстан аса құс фабрикасы кәсіпорын жұмыс істейді. Тағамдық азық-түлікте тауық жұмыртқасы жоғары бағаланатыны мәлім. Аулада қыт-қыттап, аяғымен жер тарпып, жемін іздейтін асыранды тауықтың арғы тегі -- жабайы банкив тауығы екенін бұдан бұрын баяндалды. Жабайы тауықты адамның қолға үйреткеніне де 4 жарым мыңнан астам жыл өтті, қазір тауықтар бастапқы тегінен мүлде өзгеріп, көп жұмыртқалайды, салмағы да ауыр, мінез-қылығында, түр-түсінде де өзгерістер өте көп. Адам-дар қолдан сұрыптау арқылы тауықтардың сан алуан асыл тұқымдарын шығарды. Мысалы орыстың ақ тауығы және летторн тауығы бір жылда 200 -- 240 жұмыртқа береді, тіпті 300 жұмыртқа сый-лайтын да кездері болады. Казіргі кросстар орта есеппен 300-330 дана жұмыртқа береді. Ал, кохинхин деп аталатын асыл тұқымның қоразы 5 кг, мекиені 4,5 кг тартады, бұл -- етті тауықтар қол-тұқымы, жылына 130 -- 150 жұмыртқадан артық бере алмайды. Нью-гемпшир, род-айланд, орловтық тауықтардың қоразы 4,5 кг, мекиені 3 кг тартады да бір жылда 160 -- 200 жұмыртқа береді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Құс шаруашылығында өндірілетін өнімдердің өзіндік құнының орта есеппен жетпіс пайызын жемге жұмсалатын шығын құрайды. Сол себепті, құрама жем компонентерінің әр бірінің бағасы жұмыртқаның немесе құс етінің бағасына әсері жоғары. Құс шаруашылығының қарқынды дамуын тежейтін факторлардың бірі - жеткілікті мөлшерде жем қорының болмауы, оның ішінде минералдық жемнің тапшылығы.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы. Минералдық жемнің сапасы, құрамы және бағасы жұмыртқаның және құс еттің бағасына, құрамына және сапасына тікелей әсер етеді. Сол себепті минералдық жем көздерін іздеу, олардың құрам бөліктерін анықтау, құсқа зиян келтіретін қоспалар бар жоғын анықтау, барлығы дұрыс болған жағдайда, минералды жемдердің жаңа көздерін өндіріске қолдану бүгінгі таңдағы актуалді және кезек күттірмес мәселелердің бірі.
Жұмыстың құрылысы және көлемі. Дипломдық жұмыс бетке компьютерлік мәтінмен терілген, кесте және суретпен көрнектелген. Дипломдық жұмыс кіріспе, әдебиеттік шолу, зерттеу зерзаты мен әдістемесі, зерттеу нәтижелері, қорытынды және өндіріске ұсыныстардан тұрады. Пайдаланылған әдебиеттер саны құрайды.Осы дипломдық жұмыста біз Түлкібас ауданындағы минералдық жемнің көзі бола алатын бірнеше жерден алынған жемдік әктің түрлеріне назар аударып, мүмкіншілігіміз болғанша ол минералдық қөздерден алған жемдік әктерді зерттедік. Осы жағдайларды ескере келе диплом жүмысында алдымызға мынадай мақсаттар қойылды:
1. Оңтүстік Қазақстан облысы, Түлкібас ауданында орналасқан жемдік әк көздерінің құрам бөліктерін зерттеу;
2. Жаңадан анықталған жемдік әк көздерінің құс өнімділігіне әсерін анықтау.
1 Әдебиетке шолу
1.1 Құсқа арналған құрама жемнің құрам бөліктері
Құс азығын шығу тегі мен түрі, физикалық жағдайы, физиологиялық игерімділігі, қоректік заттарының шоғырлануы мен арақатынасы секілді құс түлігіне қоректілік құнарлылығы мен жұғымдылығын анықтайтын қасиеттеріне қарай топтастырып, жіктейді. Құстарға арналған азықтар килоджоулдармен белгіленген қуат мөлшері, шикі протеин, минералды заттар мен витаминдер мөлшері бойынша бағаланады. Азықтардың ақуыздық бағасы тек шикі протеині бойынша ғана емес, сонымен бірге оның құрамдас бөліктері, яғни алмастырылмайтын амин қышқылдарының мөлшері бойынша да анықталады. Құс азықпен бірге төмендегідей алмастырылмайтын аминқышқылдарын алуы тиіс: лизин, метионин, триптофан, аргинин, гистидин, треонин, феналаланин, валин, лейцин, изолейцин. Құсты азықтандыруда минералды заттар мен витаминдердің зор мәні бар. Құс рациондары калций, фосфор, натрий, хлор сондай-ақ көптеген микроэлементтер бойынша есептеледі. Құрғақ азық қоспасының 100г есебімен қоректік заттарды нормалаған кезде құстың минералды заттарға деген талабы милиграммен және пайызбен білдіріледі.
Қазіргі уақытта құс үшін мынадай витаминдер нормаланады: А, Е, К, В, Д3 тобындағы витаминдерден - тиамин, пиридоксин, пантотенді және фолилі қышқылдар, холин, биотин мен В витамині. Рационға кіретін азық құрамындағы А витаминнің немесе каротиннің мөлшері басқадай витаминдер анықтайды, әлбетте оларды құстың тек бірқалыпты тіршілігін ғана емес, сонымен бірге оның жоғарғы өнімділігін қамтамасыз ететін ұсынылған нормаларға сәйкес рационға қосады. Сонымен бірге құс рационына азықты қорытуға әсер ететін ферменттер, кейбір аурулардың алдын-ала сақтандыратын емдік препараттар, құстың стрессалық жағдайының бетін қайтаратын транвилизаторлар, антибиотиктер қосылады. Кейде барлық қажетті микроқосымшалар мелассасымен немесе басқадай заттармен араластырылады, сөйтіп белгілі бір мөлшерде құс рационына енгізілетін премикстер деп аталатын қоспа дайындалады. Қазіргі уақытта құрама жем өндіру кеңінен дамыған, олардың рецептерін ғылыми-зерттеу институттары белгілейді. Құрама жемді ұнтақталған немесе түйіршіктелген түрінде дайындалады[1,2,9,20,22,61,67].
Құстарды құрғақ құрама жеммен азықтандыру азықтарды дайындауды толығымен механикаландырып, автоматты азықтандырғыштарды қолдануға мүмкіндік береді, мұның өзі еңбек шығынын едәуір қысқартады. Азықтандырудың мұндай тәсілі кезінде құсты жоғары сапалы коцентратты азықтармен, микроэлементтермен, витаминді препараттармен және басқадай құрға қосымшалармен толық қамтамасыз ету қажет. Құрама жем күніне бір рет немесе 2-4 күнде бір рет таратылады. Құрғақ ұнтақталған және түйіршіктелген құрама жеммен азықтандыру қоректік заттарды, микроэлементтер мен витаминдерді, жақсы пайдалануға, сондай-ақ азықтандыру кезінде азық ысырабын азайтуға игі ықпал етеді. Құрғақ құрама жеммен және дәнмен азықтандыру шаруашылықта өндірілетін дәнді пайдалануға мүмкіндік береді. Сонымен бірге протеин, минералды заттар мен витаминдер мөлшері молайтылған құрама жем қолданылады. Өйткені рационның дәнді бөлігінде олар жетіспейді. Құс қоректенуін дұрыс ұйымдастыру үшін азық аминқышқылдары, минералдық элементтері мен витаминдерінің арасында қорытылып, алмасу барысында орын алатын осындай қарым-қатынастарын ескеру қажет. Олардың бірі қосындылар мен элементтердің бір-бірінің қорытылып, сіңімділігіне көмектесетін, яғни бір-бірінің биологиялық әсерін күшейтетін синергистік, екіншілер, керісінше бір-бірінің қорытылып, сіңімділігіне кедергі туғызып, биологиялық әсерін әлсірететін антогонистік сипатта өтетінін жан-жақты ескереді. Құсқақажетті құрама жем жалпы төрт топқа жататын жем компоненттерінен тұрады. Бірінші топқа дәнді дақылдар жатады, екінші топқа ақуызды жемдер жатады. Олар шығу тегіне қарай жануар тектес, өсімдік тектес болып табылады. Үшінші топтамаға минералды жемдер жатады. Бұл жемдердің құрамында ақуыз және ауыспалы энергия болмағанымен құс қажетті минералдардың қайнар көзі, сонымен қатар жұмыртқа кауызның қалыптасуына қажетті кальцийдың нағыз қоры. Төртінші топқа табиғи белсенді заттар - дәрумен, макро - микроэлементтер және т.б. заттар жатады. Осы топтамалардың ішінде минералдық топтамаға ерекше назар аударайық[6,8,12,17,31,35,61,66,74] .
1.2 Құсқа арналған минералдардың қасиеттері
Минералды элементтер жануарлар мен құстардың өмірінде басты роль атқарады. Олар дәрумендер секілді құс организміне қажетті. Металдардың ионы ферменттердің құрамына кіреді, онсы олар зат алмасу процесінде биохимиялық процестер баяулап және реттей алмай қалады. Минералды заттар ас қорыту процесіне, қоректік заттардың сіңуіне, нерв импульстарын нейрондарға таралуына, бұлшық ет тканінде және әлсізденген организмге көмектеседі, ол сонымен қоса клеткада болып жатқан барлық катабиотикалық және анабиотикалық реакцияларға, гармондардың биологиялық функциясының толығуына қатысады.
Академик А.Е. Ферсманның тұжырымы бойынша кальций өте тез қозғалатын атомдардың бірі. Дүниежүзіндегі барлық суларда кальций тұзының, ерітіндісі кездеседі, және де көбінесе бикарбонат түрінде болады. Кальций бикарбонаты биогенді түрде әк тасына айналады, әрине тірі организмдер көмегімен. Молюскалар, крабтар және де көптеген карапайым организмдер мықты панцирлер мен раковиналар құрып, өздерінің егелері өлген соң су түбіне түсіп, ракушка мен бор түзеді [1,2,35,36,41,63,66].
Италия оқымыстысы Дж Барба дәлелі бойынша сүтте кездесетін кальций май клеткасының дамуын тежейді. Ересектерге жасалған тәжірибе жақсы нәтиже берді, яғни, кальцийге бай тағам диета сақтаудың бірден - бір көзі болып табылады. Сүт, ірімшік және басқа да сүт тағамдарын ретімен қолдану семіруден сақтайды[35,42, 43,64].
Гарвард университетінің дәрігерлерінің айтуы бойынша; кальцийге бай тағамдар бүйректе тас пайда болуынан сақтауды сонымен қатар, оның ұлғаюын тежейді. Олардың керемет жаңалықтарынан бұрын медицина ғылымында бүйректе тас пайда болуынан сақтау үшін кальций көп тағамдарды аз қолдану керек дейтін. Күнділікті сүт,сүт тағамдарын қолданатын адамдардың бүйрегінде тастың пайда болуы 35% төмен, сүт тағамдарын қолданбайтындарға қарағанда - дейді зерттеушілер[58].
Американдық оқымыстылар Отто Варбург және Карл Ричтің дәлелдемелері бойынша кальций рак ауруының жазылуына себепкер болуы мүмкін. Бұл олар үшін үлкен таңқаларлық жағдай болғандықтан, олар 3-ші және 4-ші дәрежедегі рак ауруларының қанын биохимиялық анализ жасап, ағзаға рак аурумен ауырған адамдардың организмінде кальцийдің жетпейтіндігіне көз жеткізді[55].
Оқымыстылардың соңғы зерттеулері бойынша кальцийдің жетпеушілігі 150 ауру түрін туғызады. Организмде кальций сүйек пен тіс ұлпаларында кездеседі. Кальцийдің қалған бөлігі қанда және басқа ұлпаларда кездеседі.Қарапайым үй құсы табиғатта таңқаларлық іс атқарады.
Жұмыртқа қауашағы 94% кальций карбонатынан тұрады, кальций карбонаты борға қарағанда ағзада 100% - ке сіңеді. Организмге түскен кальций карбонаты фосформен байланысып кальций фосфатын түзеді, ол тіс пен сүйектің құрылысына жұмсалады[54,55, 58].
Кальций ионының кішілігі соншалықты, олар адам клеткасына жеңіл кіреді сондай-ақ жеңіл шығады, клеткаға қоректік элементтер тізбегін қалдырады.
Кальций клетка аралық мембрананы қатайтады, вирустар, радионуклеоидтар ене алмайтындай етеді, яғни бүкіл организмге әсерлі күш береді деуге болады. Емдеушілер тауық жұмыртқасының қауашағын, мүмкін, бірінші тауық бірінші рет жұмыртқалағаннан бастап емге алған болар. Биолог А.О. Скворцовтың сөзіне көңіл аударар болсақ, жабайы түлкі тауықханаға кіргенде, тауықты жеп - қоя салмай, оның жұмыртқасының қауашағын да тазалап жеп кояды. Биолог аңғарғандай, жұмыртқа қауашағы өте пайдалы болғандықтан жабайы түлкіні қызықтыратын болар[3,9,17,20,22,54].
Медиктерді XX - ғасырдың ортасынан бастап жұмыртқа қауашағының қасиеттері қызықтыра бастады. Бірінші рет жұмыртқа қауашағының емдік қасиеттерін венгрия химиктері мен медиктері зерттеген болатын және олар нәтижесіне таңқалды[24,27,35,56,57,63].
Жұмыртқа қауашағының қасиеттері польша натуралистері мен орыс емшілерін де қызықтырды. Мәскеулік емші Владимир Миронов жазғаны бойынша коралл кальциінің, жақсы қасиеттері жұмыртқа қауашағының қасиетерінен аспайды. Емшілердің зерттеулері бойынша коралл кальцийіне емес, жұмыртқа қауашағына таңқалу қажет. Қандай қауашақ ем үшін қажет?
Нидерлаңд оқымыстыларының айтуынша,тауық жұмыртқасының қауашағының микроэлементтер құрамы өте бағалы. Екінші орында -- тауық жұмыртқасының қауашағы. Үйрек пен қаздың жұмыртқасының қауашағын қолданбаған жөн өйткені, олар жиі инфекциялы болады. Бірақ олар топырақты құнарландыруға өте қолайлы.Ерекше көңіл аударатын жер, суда кездесетін кальций ионды түрде болады, яғни ол организмде тез сіңеді. Сонымен қатар суды тазалайды, яғни суды хлордан, күрделі темір тұздарынан, зиянды микроағзалардан тазартады[35,52,55,65].
Кальцийлі су жұмыртқа қауашағаның ұнтағына қарағанда жақсы сіңеді. Организм кальцийді жақсы сіңіру үшін, жұмыртқа қауашағының ұнтағын лимон сағындысымен араластырады. Кәдімгі химиялық реакция жүреді, көмірқышқыл газы бөлініп жаңа тұз пайда болады - кальций цитраты. Міне осы кальций цитратын организм керемет сіңіреді. Кальцийлі су мен кермек суды шатастыруға болмайды. Кальцийлі су - бұл тез сіңетін кальций цитраты ионды түрде, кермек судағы кальций тұздарын организм сіңірмейді.
Кальцийлі суды тағамға қосқанда трапевтикалық белсенділігін байқатады, сонымен бірге бактериалды қатер жоқ екендігіне көз жеткіздік, ағзаға қарсы жақтарын байқамадық[54]. Әсіресе кальцийлі су жас балаларға қажет, өйткені олардың сүйік ұлпаларының дамуы кезінде кальцийді көп қажет етеді.
Осылайша, әдебиеттерде берілген мәліметтерге қарап қауашақ терапиясы ересек адамдарға да қажет екендігін білдік, омыртқа ауруларын, тіске құрт тусуін және остеопороз ауруларын алдын - алу үшін бірден - бір себепкер. Сонымен қатар, кальций әсерінен топырақ құнарланып, бау - бақша өнімінің жоғарлауына септігін тигізеді[35,57,58,66,71].
Кальций (фосформен бірге) сүйек тканінің негізін құрайды, бірқатар маңызды ферменттердің қызметін күшейтеді, организмде иондық тепе-теңдіктің сақталуына қатысады, жүйке-бұлшық ет және жүрек-қан тамырлары жүйелерінде болатын процестерге ықпал етеді. Ересек адамдарға күніне 800 миллиграмға жуық кальций керек.
Кальций бәрінен де сүтте (120 мг%) және сүт өнімдерінде (мәселен, ірімшікте 1000 мгпайызға жуық) көп болады. Барлық қажет кальцийдің 45 бөлігіне жуығын сүт өнімдері канағаттандырады. Әдетте тамақтық кальцийдің 10-40 пайызы сіңіріледі. Өсімдік тектес кейбір өнімдерде кальцийдіц сіңірілуін азайтатын заттар болады. Мұндай заттардың қатарына бұршақ дәнділердегі фитин қышқылдары, қымыздық пен шпинаттағы қымыздық кышқылы жатады. Бұл қышқылдардың кальциймен өзара әрекеті нәтижесінде кальцийдің ерімейтін фитаттары мен оксалаттары (фитин және қымыздық қышқылдарының тұздары) түзіледі де, кальцийдің сіңірілуі қиындайды (ең болмағанда уақытша қиындайды [1,9,35,72,74,76].
Фосфор -- белоктардың, нуклеин қышқылдарынын, сүйек тканінің құрамына кіретін аса маңызды элемент. Бұған қоса фосфор қосындыларының энергия алмасуға қатысуы өте маңызды (аденозинүшфосфор қышқылы мен креатинфосфат энергиянын аккумляторлары болып табылады, бұлардың басқа түрге айналуы бұлшық ет және ақыл-ой қызметіне, организмнің тіршілігіне байланысты).
Ересек адам үшін күніне 1200 миллиграмм фосфор керек. Көріп отырғанымыздай, фосфор балықта (250 мг%), нанда (200 мг%) және етте (180 мг %) біршама көп болады. Фосфор үрме бұршақта (540 мг%), ас бұршақта (330 мг%), сұлы, арпа, бидай жармаларында (320 -- 350) мг%) одан да көп. Ірімшікте оның мөлшері 500 -- 600 мг%. Фосфордың негізгі мөлшерін адам сүт пен наннан алады[5,15,16,70,72,73].
Әдетте фосфордың 50 -- 90 пайызы сіңіріледі (егер тамаққа өсімдік өнімдері пайдаланылса, азырақ сіңіріледі. Өйткені бұлардағы фосфор сіңірілуі қиын фитин кышқылы түрінде болады). Дұрыс тамақтану үшін фосфордың абсолютті мөлшері ғана емес, оның кальциймен арақатынасы да маңызды. Ересектер үшін кальций мен фосфордың 1:1,5-ға тең ара қатынасы ең жақсы ара қатынас деп есептеледі. Фосфор тым көп болса, сүйектегі кальцийдің азаюы мүмкін, ал кальций тым көп болса, куыққа тас байланады.
Магний -- сүйектің қалыптасуына, жүйке тканінің жұмысын реттеуге, көміртектер алмасуына және энергетикалық алмасуға қатысатын өмірлік маңызы бар элемент. Ересектер үшін керекті магний мөлшері -- күніне 400 миллиграмм. Бұл норманың жартысына жуығы нанмен және жарма тағамдарымен қанағаттандырылады. Нанда 85 -- 90 мг%, сұлы жармасында -- 116 мг%, арпа жармасында -- 96 мг%, бұршақта -- 107%, үрме бұршақта -- 103 мг% магний болады. Басқа тамақтардан 170 -- 230 мг% магний болатын жаңғақтарды айтуға болады. Магний сүтте (13 мг%), сүзбеде (23 мг%) және көкөністің көпшілігінде (10 -- 40 мг%) аз болады.
Дұрыс тамақтанған жағдайда организмнің магнийге деген қажеті әдетте толық етеледі. Кейбір маңызды процестерде магний кальцийдің антагонисі болып шығады. Магнийдің тым көп болуы кальцийдің сіңірілуін нашарлатады. Кальций мен магнийдің ең дұрыс ара қатынасы 1:0,7, тамақ өнімдерін әдеттегідей іріктей білгенде бұл ара қатынасты жасау қиын емес[35,49,51,57,66,67].
Натрий -- клеткааралық және клетка ішіндегі өмірлік маңызы бар элемент, канның кажетті буферлігін жасауға, қан қысымын реттеуге, су алмасуын реттеуге (натрийдің иондары ткань колоидтерінің ісінуіне жәрдемдесіп, мұның өзі организмде су ұстайды), ас қорытатын ферменттерді активтендіруге, жүйке және бұлшық ет талшықтарын реттеуге қатысады.
Тамақ өнімдерінде натрийдің табиғи мөлшері онша көп емес -- 15 -- 80 мг%. Табиғи натрий күніне 6,8 грам-нан артық тұтынылмайды. Бірақ әдетте ересек адам күніне 4 -- 6 грамм натрий тұтынады, соның ішінде 2,4 грамға жуығын наннан және 1-3 грамын тамаққа салынатын ас тұзынан алады. Натрийдің негізгі мөлшерін (80 процентінен астамын) организм ас тұзы салынып дайындалатын тамақпен алады. Ас тұзының (оның химиялық формуласы NаСІ) 39 пайызы натрий мен 61 пайызы хлор болатынын ескерген жөн[8,24,35,55,68,69,71].
Ертедегі адамдардың тамаққа тұз қоспағаны белгілі. Ас тұзы тамаққа әуелде тек тамақтың дәмін татыту үшін, ал одан кейін тамақты тұздап сақтау үшін соңғы 1 -- 2 мың жылдан бері ғана пайдаланыла бастады. Алайда Африканың, Азияның және Солтүстіктің көптеген халықтары күні бүгінге дейін тұзсыз-ақ күн көріп келеді.
Натрийді адам көп қажет ете бермейді -- күніне 1 грамдай ғана керек. Ол ас тұзын қоспай-ақ әдеттегі диетамен қанағаттандырылады (күніне 0,8 грамм). Осының өзінде натрийді шамадан тыс тұтыну мен гипертонияның арасында тікелей байланыс бары анықталды.
Тканьдардың суды ұстап қалу қабілеті де натрийдің мөлшеріне байланысты көрінеді. Сондықтан ас тұзын, шамадан көп пайдалану бүйрекке (несеп түзілген кезде бүйрек құрамында натрийі көп қанды өңдейді) және жүрекке салмақ түсіреді. Осының салдарынан адамнын аяғы мен беті ісінеді. Міне, осы себептен бүйрегі мен жүрегі ауыратындар тұзды пайдалануды күрт азайтуы керек. Жалпы, алғанда тұзды тамақты пайдалануды шектеу керек. Абзалы адамдардың көпшілігі үшін күніне 4 грамм натрий мүлдем зиянсыз, яғни 0,8 грамм табиғи натрийге коса, 3,2 грамға дейін (яғни 8 грамдай тұз) пайдаланута болады.
Калий -- өмірлік маңызы бар ішкі клеткалық элемент, қанның қышқылдық-сілтілік тепе-теңдігін реттейді. Ол жүйке импульстерін жеткізуге катысады, бірқатар ферменттердің жұмысын күшейтеді. Қалийде натрийдің тым көп болуының қолайсыз әрекетіне қарсы қорғаныш қасиеті бар және ол қан қысымын дұрыстайды.
Осы себепті кейбір елдерде ас, тұзын хлорлы калий қосып шығару ұсынылған. Калий несептің бөлініп шығуын күшейте алады.
Тамақ өнімдерінің көпшілігінде калий 150 -- 570 мг% аралығында болады. Ол бұршақ тұқымдастарда ғана едәуір көп, мысалы, бұршақта -- 870, үрме бұршақта -- 1100 мг%. Калий картопта (570 мг%), алма мен жүзімде (250 мгпайызға жуық) аз.
Ересек адамға күн сайын 2500 -- 5000 миллиграмм калий керек, мұның өзі әдеттегі рационмен негізінен картоптың есебінен өтеледі, ал картоп біздің елімізде біршама көп тұтынылады.
Хлор -- асқазан сөлін түзуге, плазманы қалыптастыруға қатысатын өмірлік маңызы бар элемент. Ол бірқатар ферменттерді күшейтеді.
Хлордың тамақ өнімдеріндегі табиғи мөлшері 2-160 мг % аралығында болады. Ас тұзы қосылмаған рационда 1,6 грамға жуық хлор болар еді. Оның негізгі мөлшерін (90 пайызға дейінін) ересек адамдар ас тұзымен бірге алады.
Адамға күніне 2 грамға жуық хлор қажет, ол кұрамында 7 -- 10 грамм хлор бар әдеттегі рацион арқылы артығымен қанағаттандырылады, оның ішінде 3,7 грамын біз наннан және 1,5 -- 4,6 грамын тамаққа ас тұзын салу есебінен аламыз [14,23,26,52,72,73].
Күкірт -- өмірлік маңызы бар элемент, оның тамақтағы маңызы ең алдымен мынада: ол күкірті бар амин қышқылдары (метионин және цистин ) түрінде белоктардың құрамына, сондай-ақ кейбір гормондар мен витаминдердің құрамына да кіреді. Күкірттің мөлшері әдетте тамақ өнімдеріндегі белоктың мөлшеріне шамалас болады, сондықтан ол өсімдік өнімдерінен гөрі мал өнімдерінде көп. Адамға керекті күкірт мөлшері (күніне 1 грамға жуық) әдеттегі тәуліктік рационмен қанағаттандырылады. Бұл макроэлементтер минералдық жемдердің негізін құрайды. Құс ағзасындағы барлық зат алмасу процестеріне қатысады.
1.3 Құсқа арналған құрама жемнің минералдық бөліктері
Минералдық қосындылар. Бұл табиғи шикізаттан өндірілетің азықтық қосындылар мал азығына қосымша минералды заттар көзі ретінде қолданылады. Оларға ас тұзы, азықтық бор, азықтық әк, ұлу қабыршығы, сүйек ұны, кальций фосфорлық және калций натрийлық фосфаттар, қызыл топырақ, микроэлементер тұздары мен көп компонентері минералдық брикеттер, түйіршіктер жатады. Жоғарыдағы аталған минералдық жемдерге сипаттама берейік.
Құсқа қажетті минералдардың арасында ас тұзының алатын орны ерекше, сондықтан барлық құс шаруашылығы мекемелерінде ас тұзын міндетті түрде қолданады. Қолдану мөлшері көптеген құс шаруашылығы мекемелерінде барлық дерлік құстарға құрама жем мөлшерінің 0,4 пайызын береді. Ас тұзның құрамы негізінен натрий, хлор және йодтан түрады.
Үш кальций фосфаттар - 30 пайызға жуық кальций мен 1,5 пайыз фосфор болады. Оны құсты қосымша қоректендіру үшін қолданылады.
Сүйек ұнын күйдіріліп, ұнтақталған сүйектен дайындайды да, кальций мен фосфордың көзі ретінде пайдаланылады. Сүйек ұнында да кейбір микроэлементтер де болады. Үш кальций фосфатты құрама жемді кальций және фосформен теңестіру үшін қолданады. Әсіресе, фосфор элементімен. Бұл заттың құрамындағы кальциймен фосфор сүйектің минералдануына оңтайлы әсер етеді. Фосфаттардың ерігіштігі - фосфор элементінің азғаға дару қасиетін білдіретін көрсеткіш. Үш кальций фосфат лимон қышқылында жақсы ериді. Үш кальций фосфатта кальциймен фосфордың ара қатнасы оңтайлы теңестірілген, нақ құстың ағзадағы қатнасындай 2: 1. Құрамы Cа :30-34%, Р2 О5: 29-41%[1,2,9,23,35,55,61].
Үлу қабыршағы. Теңіз үлу қабыршағының құрамында қырық пайызға дейін жеңіл қорытылатын кальций болады. Ол кальций құс сүйегінің қалыптасуына , жұмыртқа қауышығының мықты болуына септігін тигізеді. Құс шаруашылығы мамандарының арасында теңіз үлу қабыпшағы минералды жемдердің ең оңтайлы қорытылатын деген ұғым қалыптасқан, сол себепті бұл минералдық жем компонетіне сұраныс әр уақытта жоғары.
Жемдік бор. Табиғи майдаланған жемдік бордың құрамында 37% кальций, 0,18 % фосфор, 0,5 % калий, 0,3 % натрий, 5 % кремний және тағы басқа элементтер бар. Суда ерімейтін, ақ түсті біртұтас ұнтақ. Жемдік әк кальцийдің қайнар көздерінің бірі. Кальций жүрек- қан тамырлар жүйесін белсендірумен қатар, қанның ұюына әсер етеді, ағзадағы осмостық қысымды бір қалыпты ұстайды. Кальций жүйке импульсының берілуіне септігін тигізеді, актинді- миозинді кешеннің қалыптасуына әсер етіп бұлшық еттерінің жиырылуының бастауы болады, инсулинмен бірге глюкозаның торшаға кіруін белсендіреді. Кальций сүйекті қалыптастырады, бұлшық еттің тонусын демейді, остеопорозбен остеомаляцияның алдын алады, қимыл - тірек жүйесінің дұрыс қалыптасуына оңтайлы жағдай жасайды, бұл әсіресе жас құстарға өте маңызды. Кальций көптеген ферменттердің құрамына кіріп, ағзадағы биохимиялық реакцияларды катализдейді, сонымен қатар ол құстардың резистенттігін жоғарлатады. Торша аралық сүйек затында кальций тұздары көп, ақуыздармен бірге ( коллаген - оссеинмен) сүйектің қаттылығын және икемділігін қамтамасыз етеді. Кальций темірдің алмасуына оң әсер ете отырып, зиянды заттарды ағзадан шығарады[9,22,31,35,41,55,56,67,68] .
Жемдік әк - доломит, әк тәрізді карбонатты тау тастарын ұнтақтау арқылы алынған малға және құсқа берілетін минералды жемдік қоспа. Жемдік әктің құрамында кальций элементі көп, су ерітінділері жақсы сілтілік қасиеттері болады. Жемдік әк мүлдем зиянсыз, себебі оның құрамында зиянды заттар және ауыр металдар болмайды. Экологиялық таза өнім. Құрамында кальций көп болғандықтан, жүрек- қан тамырлар жүйесінің жақсы жұмыс істеуіне, қанның ұюына жақсы әсер етеді. Сонымен қатар ағзадағы осмостық қысымды бір қалыпты ұстайды. Кальций жүйке импульсының берілуіне септігін тигізеді, актинді- миозинді кешеннің қалыптасуына әсер етіп бұлшық еттерінің жиырылуының бастауы болады, инсулинмен бірге глюкозаның торшаға кіруін белсендіреді. Кальций сүйекті қалыптастырады, бұлшық еттің тонусын демейді, остеопорозбен остеомаляцияның алдын алады, қимыл - тірек жүйесінің дұрыс қалыптасуына оңтайлы жағдай жасайды, бұл әсіресе жас құстарға өте маңызды. Кальций көптеген ферменттердің құрамына кіріп, ағзадағы биохимиялық реакцияларды катализдейді, сонымен қатар ол құстардың резистенттігін жоғарлатады. Торша аралық сүйек затында кальций тұздары көп, ақуыздармен бірге ( коллаген - оссеинмен) сүйектің қаттылығын және икемділігін қамтамасыз етеді. Кальций темірдің алмасуына оң әсер ете отырып, зиянды заттарды ағзадан шығарады. Жемдік әкті дұрыс қолданғанда, құстардың күндік салмақ қосуы артады, ет өнімдерінің сапасы және көлемі артады. Құстардың жұмыртқалағыштығы артып, қауашағы қатая түседі. Жемдік әктің малдарға және құстарға беру мөлшерінің кестесі төменде берілген.
1-кесте. Жемдік әкті малдарға және құстарға беру мөлшері
Балапандар, мекиендер ( 10 басқа)
жасы (апта)
1 - 17
17 - 25
25 - 50
50 үлкен
беру мөлшері, г
30
50
80
90 - 100
10 басқа бір күндік беру мөлшері, г
балапандар
Сақа құстар
Бөдене
25 - 30 ( 6 аптаға дейін)
60 - 70
Үйректер
30 - 35 (6 айға дейін)
65 - 75
Қаздар
30 - 35 ( 6 айға дейін)
45 - 50
Күрке тауықтар
40 - 45 ( 4 айға дейін)
60 - 70
Мысыр тауықтары
25 - 30 ( 4 айға дейін)
60 - 70
1 басқа бір күндік беру мөлшері, г
Сиырлар
15 - 50 ( 1 жылға дейін)
50 - 100 ( 1,5 жасқа дейін)
80-250
Жылқылар
10 - 30 ( 2 жасқа дейін)
40 - 75
Қойлар және ешкілер
3 - 7 (1 жасқа дейін)
10 - 15
Шошқалар
10 - 40 ( 6 айға дейін)
50 - 70
Минералдық жемнің сапасы, құрамы және бағасы жұмыртқаның және құс еттің бағасына, құрамына және сапасына тікелей әсер етеді. Сол себепті минералдық жем көздерін іздеу, олардың құрам бөліктерін анықтау, құсқа зиян келтіретін қоспалар бар жоғын анықтау, барлығы дұрыс болған жағдайда, оларды дайындау бүгінгі таңдағы актуалді және кезек күттірмес мәселелердің бірі. Осы дипломдық жұмыста біз Түлкібас ауданындағы минералдық жемнің көзі бола алатын бірнеше жерден алынған жемдік әктің түрлеріне назар аударып, мүмкіншілігіміз болғанша ол минералдық қөздерден алған жемдік әктерді зерттедік. Осы жағдайларды ескере келе диплом жүмысында алдымызға мынадай мақсаттар қойылды:
1. Оңтүстік Қазақстан облысы, Түлкібас ауданында орналасқан жемдік әк көздерінің құрам бөліктерін зерттеу;
2. Жаңадан анықталған жемдік әк көздерінің құс өнімділігіне әсерін анықтау.
2 Өзіндік зерттеу
2.1 Шымкент - құс жауапкершілігі шектеулі серіктестікке
қысқыша сипаттама
Шымкент - құс ЖШС Оңтүстік Қазақстан облысы Сайрам ауданы Кызыл жар ауылды мекенінде орналасқан. Шаруашылықтың негізгі өнімі товарлы құс жұмыртқасын өндіру, сонымен қатар құс етін де өндіреді. Құс фабрикасында жұмыртқа өндіруге арналған жаңа және жоғары технологиялы қондырғылармен жұмыс істейді. Қазақстан нарығына жақсы сапалы құс өнімдерін ұсынуда. Автоматты түрде жұмыртқа өндіру жүйесі белгіленген және ет өңдеудің технологиясы талаптарға сай толықтай сақталады. Сонымен қатар тиімді бағадағы сапалы өніммен тұрғындарды қамтамасыз ету үшін жаңа машиналары бар. Құс фабрикасының өнімдері халықаралық халал стандарттарға сәйкестендірілген.
Бүгінгі күнде жұмыртқа өнімдерінің көптеген түрлерінен астамын және құс етінен дайындалатын өнімдердің көптеген түрін шығарады. Шымкент қаласы мен облыстың бірқатар мекемелерін жұмыртқамен және құс етімен қамтамасыз етеді, сонымен қатар демалыс орындары санаторийлер, балабақшалар, ауруханалар, балалар үйлері, облыстағы дүкендердің біразын құс өнімдерімен қамтамасыз етеді. Кәсіпорын әлі де құс өнімдерінің ассортиментін кеңейту жұмыстарын жүргізуде.
Барлық шығарылатын өнімдер сертификатталған және ҚРСТ және ТШ нормаларына сәйкес келеді. Кәсіпорындарда жергілікті тұрғындардың ішінен 600 адамдай жұмыс істейді. Жұмыскерлер еңбек туралы заңға сәйкес жақсы жағдайлармен қамтамасыз етілген. Кәсіпорында еңбек қорғау бойынша қызмет құрылған. Өндірісте қауіпсіздік шарттарын қамтамасыз ету бойынша шаралар әзірленген.
Шымкент құс ЖШСбасшылары мен жұмыскерлері өздерінің жұмыстағы шығармашылық табыстары, олардың ұйымшылдығы мен жоғары кәсіптілігі ұжымның бірігуіне көп септігін тигізіп отыр.
Кәсіпорын жұмыскерлері Қазақстандық менеджмент, маркетинг және заң негіздерін жақсы біледі және ірі Қазақстандық фермалардың менеджерлері және маркетологтарымен жұмыс істеу тәжірибиелері бар.
Шымкент құс ЖШС облыс пен Қазақстандық тұтынушылар үшін жұмыс істейтін, Қазақстанның нарық экономикасының дамуына үлкен үлес қосқан отандық өндірушілердің бірден-бірі болып табылады. Шымкент құс дегеніміз - Шымкент құс сауда маркасымен тауық жұмыртқасын өндіру және сату жөніндегі заманауи озық кәсіпорын. Ол 1964 жылғы қыркүйекте Коммуним құс фермасы негізінде құрылған. Бүгінгі күні сан тілімен айтатын болсақ, Шымкент құс жауапкершілігі серіктестігі германиялық Ломанн және голландиялық Хайсекс браун тұқымды 500 000 мекиен тауығына иелік ететін, ең жоғарғы еңбек өнімділігі күніне 440 000 жұмыртқаны құрайтын және өнімділігі 90-97% деңгейіндегі мекемеге айналып отыр.
Бұл мекеменің негізгі бәсекелестік артықшылықтары - құс фабрикасының Оңтүстік Қазақстан облысының экологиялық таза Сайрам ауданында орналасқан аса ірі аумағы, тамаша дайын өнім алу үшін ең үздік жем пайдалану, әлемге аты әйгілі және өндірістік еңбек өтілі 40 жылдан асқан тәжірибелі және үздік мамандарды тарту, тек жоғары технологиялы және үздік құрал-жабдықты ғана пайдалану, сондай-ақ еуропалық басқару тәжірибесі болып табылады.
Шымкент құс балапандарға арналған 14 құс қорадан және мекиен тауықтарға арналған 21 құс қорадан тұрады. Өсіру үшін дүниежүзіндегі ең сақталуы жоғары, барынша тиімді мекиен тауыққа жататын Хайсекс браун айқасымы пайдаланылады.
Мүліктік кешенге құс балапандарын өсіруге арналған жалпы қуаттылығы 340 000 бас құсты құрайтын 14 корпус және жалпы қуаттылығы 500 000 бас құсты құрайтын мекиен тауықтарды ұстауға арналған 21 корпус қамтылады. Құс фабрикасы үздіксіз тіршілік үдерісін қамтамасыз етуге қажетті механизмдермен және машиналармен толық жабдықталған. Штат кәсіби білікті, оқытылған қызметкерлерден жасақталған. Шамамен 600 адам жұмысқа қамтылды, соның арқасында 420 отбасы тұрақты әрі жоғары жалақы алатын болды. Қызметкерлердің барлығы әлеуметтік жағынан қорғалған және еңбек ету үшін қажетті жағдайлардың барлығы олар үшін жасалған. Сонымен бірге Шымкент құс ЖШС адал салық төлеуші болып табылады, бұл аудандық әкімдіктің кірісіне оң ықпалын тигізуде.
Жоғарыда атап өткеніміздей, Шымкент-Құс ЖШС Шымкент құс брендімен өз қызметін 2000 жылғы ақпанда бастады. Өткен жыл ішінде сатылымдар географиясы біршама ұлғайды. Бүгін біз Шымкент қаласын және бүкіл Оңтүстік Қазақстан облысын, Тараз, Байқоңыр және Қызылорда қалаларын қамтып отырмыз. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жақын уақытқа арнаған жоспары - бүкіл Қазақстан көлемін бәсекеге қабілетті және сапалы өніммен қамтамасыз ету, одан әрі Республика аумағынан тысқары жерлерге де экспорттау болып табылады. Дилерлердің, ең бастысы тұтынушылардың сөзіне жүгінсек, Шымкент - құс ЖШС тауық жұмыртқасының сапасы бойынша еліміздегі үздіктердің бірі болып табылады. Бұл жерде дәмдік сапасы, химиялық талдаулары, сары уыз түсі, қабықтың қалыңдығы және сыртқы түрі секілді критерийлер ескеріледі. Ал бұл ең тамаша мақтау және одан әрі жұмыс істеу үшін керемет ынталандыру болып табылатыны сөзсіз.
Шымкент - құс мекемесінің негізгі мақсаты қала және облыс тұрғындарын сапалы, экологиялық тұрғыдан алғанда таза және құнды диеталық жұмыртқалармен қамтамасыз ету болып табылады.
2.2 Негізгі бөлім
2.2.1 Зерттеудің зерзаты мен әдістемесі
Минералдық жемнің сапасы, құрамы және бағасы жұмыртқаның және құс еттің бағасына, құрамына және сапасына тікелей әсер етеді. Сол себепті минералдық жем көздерін іздеу, олардың құрам бөліктерін анықтау, құсқа зиян келтіретін қоспалар бар жоғын анықтау, барлығы дұрыс болған жағдайда, оларды дайындау бүгінгі таңдағы актуалді және кезек күттірмес мәселелердің бірі. Осы дипломдық жұмыста біз Түлкібас ауданындағы минералдық жемнің көзі бола алатын бірнеше жерден алынған жемдік әктің түрлеріне назар аударып, мүмкіншілігіміз болғанша ол минералдық қөздерден алған жемдік әктерді зерттедік. Осы жағдайларды ескере келе диплом жүмысында алдымызға мынадай мақсаттар қойылды:
1. Оңтүстік Қазақстан облысы, Түлкібас ауданында орналасқан жемдік әк көздерінің құрам бөліктерін зерттеу;
2. Жаңадан анықталған жемдік әк көздерінің құс өнімділігіне әсерін анықтау.
Минералдық азықтардың ішінде ең дүрысы азықтық ұлу қабыршағы, себебі бұл минералдық жемнің арғы тегі тірі ағзалар болған. Құс ағзасында қорыту деңгейі басқа минералдық заттармен салыстырғанда анағұрлым жоғары. Бірақ соңғы кезде экологиялық жағдайларға байланысты, Каспий теңізінде теңіз ұлу қабыршағын өндіру уахытша тоқтатуына байланысты жергілікті минералды қоспаларды құс азығында қолдану кезек күттірмес мәселе болып отыр. Сондықтан назарларыңызға ұсынып отырған дипломдық жұмыста Оңтүстік Қазақстан облысы Түлкібас ауданында өндірілетін азықтық әктің химиялық құрамы, зиянды ауыр метал қалдықтары және оны құс азығында қандай мөлшерде қолдану жайлы болады. Сонымен қатар, жемдік әктің табиғи қайнар көздерінің салыстырмалы түрде құрам бөліктеріне сипаттама беріледі.
Біз өзіміздің дипломдық жұмысқа байланысты зерттеулерімізді Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданыда орналасқан , жауапкершілігі шектелген серіктестік Шымкент - құс мекемесінде жүргіздік. Ол зерттеулерді заманауи асыл тұқымды Хайсекс браун кроссының мекиендермен торша батареяларында жүргіздік.
Зерттеулер жүргізілетін және бақылау топтарының қоршаған ортасының жағдайы Бүкілресейлік құс шаруашылығы технологиялық және ғылыми зерттеу институтының 2009 жылы шыққан нұсқауларымен талаптарына сәйкес болды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz