Қ.Р-ғы салық жүйесінің даму басымдылықтары
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
I. Салық жүйесіні.
1.1 Салық жүйесінің мәні және дамуы ... ... ... ... ... .5
II. Қ.Р.ғы салық жүйесінің даму басымдылықтары.
2.1 Қ.Р.ның салық қызметі оргонының міндеті ... ..8
2.2 Салық қызметі оргонының міндеті ... ... ... ... ... 13
2.3 Салық жүйесінің нарықтық экономика жағдайындағы сипаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
III. Қ.Р.ның салық жүйесіндегі кейбір мәселелері ... ..17
3.1. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
I. Салық жүйесіні.
1.1 Салық жүйесінің мәні және дамуы ... ... ... ... ... .5
II. Қ.Р.ғы салық жүйесінің даму басымдылықтары.
2.1 Қ.Р.ның салық қызметі оргонының міндеті ... ..8
2.2 Салық қызметі оргонының міндеті ... ... ... ... ... 13
2.3 Салық жүйесінің нарықтық экономика жағдайындағы сипаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
III. Қ.Р.ның салық жүйесіндегі кейбір мәселелері ... ..17
3.1. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
Кіріспе
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі құралы болуымен қатар ел экономикасын қайта құрып, оның дамуына, ұлғаюына, саяси әлеуметтік істердің толығымен іске асуына мүкідік туғызады.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты - салық жүйесін құру және оның тиімді қызмететуіне мүмкіндік беретін салық механизмін іске асыру.
Мемлекет пен тұлғалар арасында бюджетке төленетін міндетті төлемдер, сондай-ақ салық салу әдістері мен тәсілдері, салық салу актілері мен заңдары және салық қызметтері құрайды. Қазақстан Республикасында 1991 жылы 25-желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасындағы «Салық жүйесі туралы» заңы тәуелсіз еліміздің салық жүйесін құрудың ең алғашқы бастамасы болып табылады. Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істің бірегейі болып табылады. Соған байланысты еліміздің экономикасында елімзіде бұрын болмаған жаңа құрылыстар мен өзгерістер енгізіле бастады. Оларды атап айтатын болсақ шаруашылық жүргізу еркіндігі, меншік түрлерінің бір-бірімен теңдігі, шаруашылық жүргізушімен мемлекет арасындағы қатынастардың құқықтық негізі жүргізілді. Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерінің салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген тұңғыш тарихи құжат болып табылады.
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері республикалық және жергілікті органдардың салыққа байланысты қызметтері, құқықтары мен міндеттері айқын белгіленді. 1995 жылдан бастап салық жүйесіне бірқатар өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. 1995 жыл сәуір айында Қазақстан Республикасы Президентінің қабылдауымен заң күші бар «Салық және бюджетке төленетін міндетті төлемдер туралы» жарлығы қабылданып, Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 1шілдесінен бастап жаңа салық жүйесі іске қосылды. Бұл жаңа салық жүйесі біршама болса да нарықтық қатынастар талабына бейімделіп халықаралық тәжірибеге мейлінше жақындатылған.
Салық мемлекет бюджет кірісінің негізгі көзі ретінде мемлекттік әлеуметтік-бағдарламасын орындауда маңызы зор. Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің барлық кезеңдеріне тән құбылыс. Олардың басты міндеті - әр қоғамның дамуын қамтамасыз ететін өндірістік емес саланы қаржыландыру болып табылады.Сонымен бірге салық жаңадан құрылған қосымша құнды алудың тәсілі ретінде салық төлеушілердің қаржылық күйіне шешуші әсер жасайды. Салықтың мәні әлеуметтік-экономикалық мәні мен құрылымы мен рөлі қоғамның экономикалық және саяси құрылысымен, сондай-ақ мемлекеттің табиғаты және қызметімен анықталады.салықтар қоғамдық өнімнің бір бөлігі ретінде мемлекеттік бюджеттің кірістерінің негізгі қайнар көзі ретінде құрылуы, ертеден келе жатқан дәстүрлердің бірі және бұл дәстүр нарықтық экономикада да әрекет етеді.
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі құралы болуымен қатар ел экономикасын қайта құрып, оның дамуына, ұлғаюына, саяси әлеуметтік істердің толығымен іске асуына мүкідік туғызады.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты - салық жүйесін құру және оның тиімді қызмететуіне мүмкіндік беретін салық механизмін іске асыру.
Мемлекет пен тұлғалар арасында бюджетке төленетін міндетті төлемдер, сондай-ақ салық салу әдістері мен тәсілдері, салық салу актілері мен заңдары және салық қызметтері құрайды. Қазақстан Республикасында 1991 жылы 25-желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасындағы «Салық жүйесі туралы» заңы тәуелсіз еліміздің салық жүйесін құрудың ең алғашқы бастамасы болып табылады. Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істің бірегейі болып табылады. Соған байланысты еліміздің экономикасында елімзіде бұрын болмаған жаңа құрылыстар мен өзгерістер енгізіле бастады. Оларды атап айтатын болсақ шаруашылық жүргізу еркіндігі, меншік түрлерінің бір-бірімен теңдігі, шаруашылық жүргізушімен мемлекет арасындағы қатынастардың құқықтық негізі жүргізілді. Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерінің салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген тұңғыш тарихи құжат болып табылады.
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері республикалық және жергілікті органдардың салыққа байланысты қызметтері, құқықтары мен міндеттері айқын белгіленді. 1995 жылдан бастап салық жүйесіне бірқатар өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. 1995 жыл сәуір айында Қазақстан Республикасы Президентінің қабылдауымен заң күші бар «Салық және бюджетке төленетін міндетті төлемдер туралы» жарлығы қабылданып, Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 1шілдесінен бастап жаңа салық жүйесі іске қосылды. Бұл жаңа салық жүйесі біршама болса да нарықтық қатынастар талабына бейімделіп халықаралық тәжірибеге мейлінше жақындатылған.
Салық мемлекет бюджет кірісінің негізгі көзі ретінде мемлекттік әлеуметтік-бағдарламасын орындауда маңызы зор. Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің барлық кезеңдеріне тән құбылыс. Олардың басты міндеті - әр қоғамның дамуын қамтамасыз ететін өндірістік емес саланы қаржыландыру болып табылады.Сонымен бірге салық жаңадан құрылған қосымша құнды алудың тәсілі ретінде салық төлеушілердің қаржылық күйіне шешуші әсер жасайды. Салықтың мәні әлеуметтік-экономикалық мәні мен құрылымы мен рөлі қоғамның экономикалық және саяси құрылысымен, сондай-ақ мемлекеттің табиғаты және қызметімен анықталады.салықтар қоғамдық өнімнің бір бөлігі ретінде мемлекеттік бюджеттің кірістерінің негізгі қайнар көзі ретінде құрылуы, ертеден келе жатқан дәстүрлердің бірі және бұл дәстүр нарықтық экономикада да әрекет етеді.
Пайдланған әдебиеттер.
1. А.Әубәкіров.
Экономика теория негіздері: Оқулық-Алматы,1998ж
2.Бегасиев. М.
Халықаралық экономикалық қатнастар Алматы,1998ж
3. Қазақстан 2030 жылға дейінгі даму статегиясы. Алматы,1998ж
4. Шеденов Ө.Қ Байтамаратов Ү.С.
Жалпы экономикалық теория. Алматы-Ақтөбе 2002ж.
5. М.Қ.Мамыров М.Ә Тілеужанова
Макроэкономика теориясы Алматы,2003ж
6. Сахариев С.С Сахариева А.С.
Жаңа кезең-экономикалық теориясы Алматы,2004ж
7. Д.М.Мадиярова
Сыртқы экономикалық саясат және экономикалық қауыпсіздік Алматы 2000ж
1. А.Әубәкіров.
Экономика теория негіздері: Оқулық-Алматы,1998ж
2.Бегасиев. М.
Халықаралық экономикалық қатнастар Алматы,1998ж
3. Қазақстан 2030 жылға дейінгі даму статегиясы. Алматы,1998ж
4. Шеденов Ө.Қ Байтамаратов Ү.С.
Жалпы экономикалық теория. Алматы-Ақтөбе 2002ж.
5. М.Қ.Мамыров М.Ә Тілеужанова
Макроэкономика теориясы Алматы,2003ж
6. Сахариев С.С Сахариева А.С.
Жаңа кезең-экономикалық теориясы Алматы,2004ж
7. Д.М.Мадиярова
Сыртқы экономикалық саясат және экономикалық қауыпсіздік Алматы 2000ж
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..3
I. Салық жүйесіні.
1.1 Салық жүйесінің мәні және дамуы ... ... ... ... ... .5
II. Қ.Р-ғы салық жүйесінің даму басымдылықтары.
2.1 Қ.Р-ның салық қызметі оргонының міндеті ... ..8
2.2 Салық қызметі оргонының міндеті ... ... ... ... ... 13
2.3 Салық жүйесінің нарықтық экономика жағдайындағы
сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..14
III. Қ.Р-ның салық жүйесіндегі кейбір мәселелері ... ..17
3.1. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..27
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 30
Кіріспе
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі құралы
болуымен қатар ел экономикасын қайта құрып, оның дамуына, ұлғаюына, саяси
әлеуметтік істердің толығымен іске асуына мүкідік туғызады.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі
бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты - салық жүйесін құру және оның
тиімді қызмететуіне мүмкіндік беретін салық механизмін іске асыру.
Мемлекет пен тұлғалар арасында бюджетке төленетін міндетті төлемдер,
сондай-ақ салық салу әдістері мен тәсілдері, салық салу актілері мен
заңдары және салық қызметтері құрайды. Қазақстан Республикасында 1991 жылы
25-желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасындағы Салық жүйесі
туралы заңы тәуелсіз еліміздің салық жүйесін құрудың ең алғашқы бастамасы
болып табылады. Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істің
бірегейі болып табылады. Соған байланысты еліміздің экономикасында елімзіде
бұрын болмаған жаңа құрылыстар мен өзгерістер енгізіле бастады. Оларды атап
айтатын болсақ шаруашылық жүргізу еркіндігі, меншік түрлерінің бір-бірімен
теңдігі, шаруашылық жүргізушімен мемлекет арасындағы қатынастардың құқықтық
негізі жүргізілді. Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерінің
салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер түрлерін,
олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген тұңғыш тарихи құжат болып
табылады.
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі органдарының
құқықтары мен міндеттері республикалық және жергілікті органдардың салыққа
байланысты қызметтері, құқықтары мен міндеттері айқын белгіленді. 1995
жылдан бастап салық жүйесіне бірқатар өзгертулер мен толықтырулар
енгізілді. 1995 жыл сәуір айында Қазақстан Республикасы Президентінің
қабылдауымен заң күші бар Салық және бюджетке төленетін міндетті төлемдер
туралы жарлығы қабылданып, Қазақстан Республикасының 1995 жылғы
1шілдесінен бастап жаңа салық жүйесі іске қосылды. Бұл жаңа салық жүйесі
біршама болса да нарықтық қатынастар талабына бейімделіп халықаралық
тәжірибеге мейлінше жақындатылған.
Салық мемлекет бюджет кірісінің негізгі көзі ретінде мемлекттік
әлеуметтік-бағдарламасын орындауда маңызы зор. Салықтар мемлекеттің өмір
сүруінің барлық кезеңдеріне тән құбылыс. Олардың басты міндеті - әр
қоғамның дамуын қамтамасыз ететін өндірістік емес саланы қаржыландыру болып
табылады.Сонымен бірге салық жаңадан құрылған қосымша құнды алудың тәсілі
ретінде салық төлеушілердің қаржылық күйіне шешуші әсер жасайды. Салықтың
мәні әлеуметтік-экономикалық мәні мен құрылымы мен рөлі қоғамның
экономикалық және саяси құрылысымен, сондай-ақ мемлекеттің табиғаты және
қызметімен анықталады.салықтар қоғамдық өнімнің бір бөлігі ретінде
мемлекеттік бюджеттің кірістерінің негізгі қайнар көзі ретінде құрылуы,
ертеден келе жатқан дәстүрлердің бірі және бұл дәстүр нарықтық экономикада
да әрекет етеді.
Салық жүйесінің мәні мен дамуы
Салық – құрылған және анықталған заңмен бекітілген тәртіп бойынша
мемлекет пайдасына алым алу, бұл алым шаруашылық субъект табысының бір
бөлігі. Салық салу- бұл табысты және қайнар көздерді, мемлекеттік
құралдарды толықтыру үшін реттеуші құрал. Мемлекет пайда болысымен тарихи
салық та пайда болды. Салық неше ғасыр бойы өмір сүреді, соншама
экономикалық теория оптималды салық салу қағидасын іздеуді алғаш рет А.
Смит қалыптастырған. Оның көзқарасы бойынша қазіргі уақытта салық салудың
екі пікірі бар пайда болды.
Бірінің мәні мынада: салық, салық тжөлеушіге мемлекет тарапынан
көрсетілген қызмет көрсетуінен түскен пайдаға пропорционалды болуы тиіс.
Екіншінің мәні: салық табыс мөлшеріне байланысты.
Қазіргі заманғы салық жүйесі бірнеше қағиданы қолданады: жалпылай, яғни
табыс табатын барлық экономикалық тұлғаларды қамту.
Тұрақтылық, яғни уақытында салық мөлшері мен салық түрінің тұрақтылығы.
Тең күштеу, яғни салықты салу барлық салық төлеуші үшін бірдей болуы керек.
Міндеттеме, яғни салық мөлшері және салық жеңілдігін құру, бұл аз табысты
кәсіпорынға, халыққа аяушылық ықпал жасау. Салық жүйесі мемлекеттік заң
актілерінде негізделеді, мұнда салық элементтері құралады. Осыған
кіретіндер: салық тұлғасы немесе салық төлеуші, яғни салық төлеу міндеті
арттырылған тұлға, ол заңды немесе жеке тұлға баға алады.
Салық нысаны, яғни табыс және мүлік, осылардан салық есептеледі. Салық
көзі – бұл қоғамның таза табысы, нысандарының тәуелсіздігіне байланыссыз
салық салу. Салық ставкасы – салық өлшем бірлігіне сәйкес келетін заң
бойынша белгіленген салықтық мөлшер. Салықтық жеңілдіктер – салықтық заңға
сәйкес белгіленген салық төлеушілердің салық төлеуден босатылуы. Салқ салу
мерзімі- салық төлеудің заңды уақыты.
Салық жүйесін мемлекетпен және заңды тұлғалар арасындағы қаржы
қатынастарының жиынтығы, салықтар мен алымдар, салық салу әдістері мен
тәсілдері, салық заңдары мен салыққа катысты актілер, салық салу органдары
мен салық қызметі жиынтығы құрайды.
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі құралы
болумен қатар, ел экономикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып дамуына
және саяси-әлеуметтік шаралардың толығымен іске асуына мүмкіндік туғызады.
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25-желтоқсанында қабылданған
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы Заңы, тәуелсіз
Қазақстанның салық жүйесін құрудың алғашқы бастамасы болып табылады. Міне,
дәл осы кезде дле салық комитетінің құрылу тарихы да өз бастауын алады. Бұл
еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істің бірегейі. Осы мезгілден
бастап ел экономикасында бұрын болмаған жаңа құбылыстар іске бастады.
Оларды атап айтсақ: шаруашылықты жүргізудің еркіндігі; меншік түрлерінің
бір-біріне өзара тепе-теңдігі; шаруашылық жүргізуші субьектілер мен
мемлекет арасындағы қатыстардың құқықтық негізде жүргізілуі т.б.
Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерін, алым мен салықтың
түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген тұңғыш тарихи құжат
болып есептеледі.
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі органдарының құқықтары
мен міндеттері, республикалық және жергілікті басқару органдарының да
салыққа байланысты қызметтері, құқықтары мен міндеттері айқын бекітілді.
Қазақстан Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді
концепциясын қабылдады. Бұл құжатта негізінен, салық жүйесін салық
заңдылығын бірте-бірте халықаралық салық салу принциптеріне сәйкес қызмет
етуге жеткізу көзделген.
Осы концепцияны іс жүзіне асырудағы бірінші кезең Қазақстан Республикасы
Президентінің 24.04.95 жылы қабылданған Заң күші бар Салық және бюджетке
төленетін басқа міндетті төлемдер туралы жарлығы болып табылады. Қазақстан
Республикасында 1995 жылдың бірінші шілдесінен бастап жаңа салық жүйесі
іске қосылды. Бұл жаңа салық жүйесі біршамаболса да нарықтық қатынастар
талабына бейімделіп, халықаралық тәжірибеге мейлінше жақындатылған.
Алғашқында салық комитеті Мемлекеттік кіріс министрлігінің құрамында болса,
кейін 2001 жылы Қаржы министрлігінің құрамына дербес комитет болып кірді.
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің даму
басымдылықтары.
Мониторинг Салық кодексінің 544- бабына сәйкес олардың анық салық салу
базасын анықтау мен тауарлардың өзіндік құнын қалыптастырудың
негіздемесіне талдау жүргізу, Қазақстан Республикасының қаржылық,
валюталық заңнамасын және қолданылатын рыноктық бағаларды қадағалау
мақсатында жүргізіледі. Салық кодексі мониторингтің екі деңгейін
айқындады. Республикалық мониторингке жататын салық төлеушілер
тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды. Мұндай
республикалық мониторингке жататын салық төлеушілер тізбесі ,,Ірі
салық төлеушілерге мемлекеттік мониторинг енгізу туралы” Қазақстан
Республикасының 1999 жылғы 30 қазанда № 1631 қаулысымен айқындалған.
Бүгінгі күні осы тізбе 200-ден астам салық төлеушілерді қарастырады.
Мониторингке жататын салық төлеушілер міндетті тәртіпте салық
қызметі органына салық есептемесін береді.Салық есептемесін, сондай-
ақ мониторинг жүргізуге қажетті құжаттарды бермеу, салық төлеушіні
,,Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы” Қазақстан Республикасы
Кодексінің 206-бабына сәйкес айпұл салуға әкеп соғады.
Егер ірі кәсіпорындардың ел экономикасындағы рөлі туралы
айтатын болсақ, онда мониторинг инстингне енетін 98 кәсіпорыннан
түскен салықтар мен төлемдер 1999 жылы 111 милиярд теңге немесе
бюджеттің барлық салық және салықтық емес түсімдерінің 33,7 проценті
болды. Осы кәсіпорындардың республикамыздағы өнеркәсіп өндірісінің
жалпы үлесі 92 процентті құрады. Ал 2000 жылдың бірінші тоқсанында
ірі кәсіпорындардан салық және салықтық емес түсімдердің көлемі
жалпы республикалық көрсеткіште небәрі 23,9 процент болды. Аса ірі
кәсіпорындардан салық және салықтық емес түсімдердің даму деңгейі
бюджет түсімдердің жалпы көлеміне қарағанда, оншалықты көп емес.
Қазіргі жағдайда ол бюджеттің кіріс бөлігін орындау жөнінде
тұрақтылықты бұзу рөлін атқарады. Бұған сыртқы рынокта қалыптасып
отырған баға өлшемдері белгілі бір дәрежеде әсер етіп отыр.
Алайда, егер аса ірі кәсіпорындар өндірісінің көлемі азаюының
барлық жағын талдайтын болсақ, біз салық базасын қалыптастыруға
көбінесе сыртқы экономикалық өлшемдер емес, ішкі басқару, ішкі
тиімділік өлшемдері екенін көреміз. Аса ірі кәсіпорындардың ағымдағы
қаржы - шаруашылық қызметінде өндіріс тиімділігін және салық салу
базасын аттыру үшін көп резервтер бар. Егер салық салуға дейінгі
жиынтық кіріс 1998 жылдың бірінші тоқсанында 32479 млн. теңге
болса, ол үшінші тоқсанында 4045 млн. теңге болды. Бұл жағдай 1999
жылы да жалғасты. Салық салу базасының төмендеуіш материалдық
шығындардың үлес салмағы көп әсер ететіні түсінікті. Өнімді сату
бағасының даму үрдісіне әсер ету мұнайдың, түсті металдардың әлемдік
рыноктағы коньюнктуралық өлшемдерін көрсетеді. Сондай-ақ көліктің
құрамдас бөлігі, сақтандыру және делдалдық қызметтің бір бөлігі
есепке алынуы керек екенін білеміз. Бірақ, қазақстандық экспорттаушы
кәсіпорындардың сату бағаларының әлемдік рыноктағы бағалардан ауытқуы
16-20% болады дегенді білдірмейді. Өйткені, осының бәрі
кәсіпорындардың қарамағында қалатын кірістерге есептелетін, заңды
тұлғалардан табыс салығының түсуін азайтуға әкеледі. Бұл даму
үрдісінде аса ірі кәсіпорындардың рөлі орасан. Қалыптасып отырған
өте қолайсыз жағдайға байланысты 98 аса ірі кәсіпорынның
қаржы—шаруашылық қызметіне электронды мониторинг жүйесін енгіземіз.
Болашақта министрлік қызметінің алгоритмдерін жаттықтыру
тәжірибесінің жинақталуына қарай мониторингтің инистингін кеңейтетін
болады. Аумақтық салық комитеттері республиканың аса ірі салық
төлеушілерінің тізіміне енбейтін ірі салық төлеушілерді өз бетімен
анықтайтын болады және сол кәсіпорындардан салық түсімдерінің
үлесін ескеріп, мониторингті ірі аймақтық салық төлеушілер үшін
енгізеді. Бұл жүйе еліміздің барлық ең ірі кәсіпорындарын қамтиды.
Мониторингті енгізу салықтық әкімшіліктендірудің сапасын арттыру үшін
ғана емес, салық заңдарының әлдеқандай өзгерісінің кәсіпорындардың
шаруашылық қызметіне әсерін нақты қадағалап отыру үшін де. Дамыған
елдерде барлық ірі кәсіпорындар өздерінің құнды қағаздар рыногындағы
баға белгілеуін бақылайтын ашық акционерлік қоғамдар ретінде жұмыс
істейді. ААҚ акциялары бағамының кез-келген теріс ауытқуы оның
несиелік әлеуетіне теріс ықпал етіп, менеджмент сапасын күмәнді
етеді. Ал біз сондай норманы енгізе отырып, ең басты нәрсені
істемедік, құнды қағаздар рыногын дамытпадық. Елдің көптеген ірі
кәсіпорындары іс жүзінде ашық акционерлік қоғам бола алмады. Соның
салдарынан бағаны есептен шығару, амортизацияның қаражаттарды
қалыптастыруы, технологиялық қажеттіліктер үшін сатып алынатын
материалдық ресурстардың бағасын арттыру жөнінде еркіндік беру
кәсіпорындар қызметінің тиімділігін арттыруға жәрдемдеспейді. Салық
салудың қолданылып жүрген нормалары мүлік құнын қалыпты байланыстық
бағалауға ынталандырмайтынын түсінеміз. Мәселен, тиісті коэффицент
бойынша мүлікке салық түрінде заңды тұлғалардан алатын барлық
кірістерді көбейтетін болсақ, заңды тұлғалардың барлық салық
салынатын мүлкі доллармен есептегенде өте төмен болды. Қазақстан
экспорттық мүмкіндіктерге қолайлы жағдай туып отыр. Мәселен, Ресей
экономикасында бірнеше ай бойы рубльдің тұрақты бағамы орнықты. Ол
шығындарының инфляциясына әкеледі және біздің тауарлардың, әсіресе
материялдық шикізат ресурстарының, Ресей рыногындағы бәсекелестіктің артуы
үшін жақсы негіз болып табылады. Оңтүстік Шығыс Азияда да қолайлы жағдайлар
бар, онда қор индекстері өсіп келе жатыр. Республикалық көптеген
кәсіпорындарына тиімділікті артыру үшін еркін айырбас бағаны режимінде
жүргізілетін жаңа бағамдық саясат жақсы экономикалық негіз болып табылады.
Бұл жағынан алғанда Үкімет пен Ұлттық банк экспорттаушылардың проблемаларын
түсініп, экспорттаушылар қызметінің тиімділігін ынталандыратын еркін
айырбас бағамына өтуді қамтамасыз ете отырып олардан салық түсімдерінің
тиісті өсуін күтеді. Мониторинг шеңберінде кәсіпорындардың қаржы шаруашылық
қызметінің кез-келген тұстарын тексеру жөнінде жоспарлар мен тапсырмалар
қалыптастырылатын болады. Іс жүзінде республиканың барлық аса ірі
кәсіпорындары көп салалы, көп құрылымды холдинг түрінде болып келеді.
Мониторинг жүйесі шеңберінде біз тауарлы-материалдық құндылықтар мен қызмет
көрсетулер қозғалысының ең көп көлемдерінің орталарын таба аламыз. Ірі
кәсіпорындар мен аумақтық бөлімшелердің қызметін тексеру бір мезгілде,
бүкіл ел аумағы бойынша жүргізіледі. Ал ол бізге төте тексерістерді
үнемдеуге және тексерілетін салық төлеушінің қаржы-шаруашылық қызметінен
толық мәлімет алуға мүмкіндік береді. Мемлекеттік кіріс министрлігі мен
салық органдарының міндеті- салық базасын төмендетудің тетіктерін жақсы
білетінін көрсету. Атап айтқанда, министрлік кәсіпорындардың оффшорлық
Компаниялармен өнім жеткізіп беру, делдалдық компаниялармен айналымға,
делдалдық шығындардың үлесіне және өкілдік шығындарға өзара қарым-
қатынасына ерекше назар аударып отыр.
Мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру үшін үкіметтің органдар
трансферттік бағалар қолданылуы мүмкін мәміле мониторингін жүргізіледі. Бұл
орайда, мониторингке жататын тауарлар, мәмілелер тізбесін трансферттік
бағалар қолдану кезіндегі бақылауда жүзеге асыратын үкіметті органдар
айқындайды. Үкіметті орган мониторингінің қорытындысы бойынша тауардың
рыногтік бағасынан мәмілелер бағасының ауытқу мәселесі бойынша тексеру
жүргізіледі. Рыноктік бағадан мәмілелер бағасының ауытқу фактісі
белгіленген кезде үкіметті органдар салық салу объектілерін түзетеді және
салықтар, өсімақылар және айыппұлдар сомасына есептеу жүргізеді. Салық
төлеушіллрдің қаржы-шаруашылық мониторингі арқылы салық бақылауын жүргізу
мемлекет тарарпынан ең маңызды бақылау және тұтқа болып табылады. Әр түрлі
даму этапында Қазақстан түрлі экономикалық саясатты пайдаланып экономикалық
және қаржы облыстарын реттеу нормасын қадағалап отырады. Фискальдык
саясат салық айналымы облысындағы үкіметтің саясаты, яғни мемлекеттен
шығын және мемлекеттік бюджетті халықтың сыйымдылығымен инфлияция еместік
өсуге бағытталады. Фискальдық саясаттың белсенді құралдарына салықтық
төлемдер, мемлекеттік субсидиялар және мемлекеттік шығындар жатады.
Фискальдық саясат – табыс пен салықтық түсімдердің өлшемі арасындағы
байланысты алдын ала анықтайды, әрине өзгеріп тұратын.
Қазақстан Республикасының салық қызметі органдарының міндеттері.
Салық қызметі органдарына салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдердің толық түсуін, міндетті зейнетақы жарналарының толық
және дер кезінде аударылуын қамтамасыз ету жөніндегі, сондай-ақ салық
төлеушілердің салық міндеттемелерін орындауына салық бақылауын жүзеге
асыру жөніндегі міндеттер жүктеледі.
Салық қызметі органдары уәкілетті мемлекеттік орган мен салық
органдарынан тұрады.
Салық органдарына аймақаралық салық комитеттері, облыстар, Астана және
Алматы қалалары бойынша салық комитеттері, ауданаралық салық комитеттері,
аудандар, қалалар және қалалардағы аудандар бойынша салық комитеттері
жатады.
Салық органдары тиісті жоғары қарай тікелей бағынады және жергілікті
атқарушы органдарға жатпайды.
Салық қызметі органдарының міндеттері:
1. Салық қызметі органдары:
1) салық төлеушінің құқықтарын сақтауға;
2) мемлекеттің мүдделерін қорғауға;
3) салық төлеушінің салық міндеттемелерін орындауына, сондай-ақ
жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының дер
кезінде ұсталуына және аударылуына салық бақылауын жүзеге асыруға;
4) салық төлеушілердің, салық салу обьектілері мен салық салуға
байланысты обьектілердің есебінен, есептелген және төленген салық
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің есебін
белгіленген тәртіппен жүргізуге ;
5) белгіленген салық есептілігінің нысандарын толтыру тәртібін
түсіндіруге;
6) салық тексеруін қатаң нұсқамалар бойынша жүргізуге;
7) салық кодекс ережелеріне сәйкес салық құпиясын сақтауға;
8) салық кодексте көзделген мерзімдер мен жағдайларда салық төлеушіге
салық міндеттемелерінің орындалуы жөнінде хабарлама тапсыруға;
9) салық төлеушінің өтініші бойынша үш күн мерзімнен кешіктірмей салық
міндеттемелерін орындауы жөніндегі бюджетпен есеп айырысуларының
жай-күйі туралы оның жеке шотынан көшірмені беруге;
10) салық төлеушіге берілетін, салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер бойынша салық міндеттемелерінің орындалу фактісін
растайтын квитанциялар көшірмесінің бес жыл бойы сақталуын
қамтамасыз етуге;
11) мемлекет меншігіне айналған мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау
және өткізу тәртібінің сақталуын, сондай-ақ оны сатудан түскен
ақшаның бюджетке толық және дер кезінде түсуін бақылауды жүзеге
асыруға;
12) салық міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ету тәсілдерін
қолдануға және салық төлеушіден салық берешегін Салық Кодексіне
сәйкес мәжбүрлеп өндіріп алуға;
13) Қазақстан Республикасның Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне
сәйкес салық төлеушіге әкімшілік айыппұлдар салуға міндетті.
2. Салық тексеруі барысында салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді төлеуден қасақана жалтару фактілері, сондай-ақ
қылмыс белгілерін көрсететін әдейі, жалған банкроттық фактілері
анықталған кезде, салық органдары Қазақстан Республикасының заң
актілеріне сәйкес іс жүргізу шешімін қабылдау үшін тиісті құқық
қорғау органдарының тергеуіне жататын материалдарды жібереді.
3. Салық қызметі органдары Қазақстан Республикасының салық заңдарымен
көзделген өзге де міндеттерді орындайды.
Салық қызметі органдары лауазымды адамдарының жақын туысы
(ата-анасы, жұбайы (зайыбы), аға-інілері, апа-қарындастар, ата-анасы
мен балалары болып табылатын және басқа қаржылық жағынан тікелей немесе
жанама мүдделігі бар салық төлеушіге қатысты мұндай лауазымды адамның
қызметтік міндеттерін жүзеге асыруына тыйым салынады.
Салық жүйесінің нарықтық экономика жағдайындағы
сипаты.
Салық мемлекеттік бюджет кірісінің негізгі көзі ретінде мемлекеттің
әлеуметтік-бағдарламасын орындауда маңызы зор. Сонымен бірге жаңадан
құрылған қосымша құнды алудың тәсілі ретінде салық төлеушілердің қаржылық
күйіне шешуші әсер жасайды. Салық заңын реформалау кезінде біз басты
міндетімізге қазіргі салық жүйесін ықшамдауды, салық төлеушілермен әділ
қарым-қатынастарды ендіруді алдық, сөйтіп тауар өндірушілер өндірісті
инвестендіруге жеткілікті саладағы қаржы ресурстарын бағыттауға қажетті
мүмкіндікке ие болды. Сондай-ақ әділеттік принциптік қамтамасыз ету
мақсатымен көптеген, тіпті еш негізделмеген жеңілдіктер қайта қарастырлыды.
Қабылданған салық кодексінің қимылын зерттеу стратегиялық жоспар бойынша
есептеулердің ақтайтынын көрсетті. Біз болжаған бюджет жоғалтулары салық
кодексінде ескерілген қосымша шығындармен жабылады. Жаңа салық заңының
негізгі мақсаты шаруашылық субъектілеріне салық ауыртпалығын азайтуды
қамтамасыз ету болатын. Бұл жағдайға сан алуан мақсаттық қорларға
қаржыларды тартуды қысқарту, сондай-ақ өз күшіндегі салық санын кеміту
жолымен қол жеткізілді. Дүниежүзілік тәжірибе көрсетіп отырғанындай,
салықты реттеу несие- қаржылық реттеумен бірігіп әрекет еткенде нарықтық
экономиканы жүргізудің аса тиімді үлгісі болып табылады. Сондай-ақ
салықтардың әлеуметтік теңдікті, оған қоса реформалардың тиімділігін
қамтамасыз етудегі маңызы да ерекше. Қазіогі кезеңдегі
жағдайлардасалықтардың мәні мен рөлі мемлекеттік органдарды қаржы
ресурстарымен қамтамасыз етудің шекарасынан шығып отыр. Енді салықтар
ұлттық табысты мемлекеттендірудің маңызды құралы бола бастады. Экономикалық
реформа мақсаттарының бірішаруашылық жүргізуші субъектілерге түсетін
салықауыртпалығын жеңілдетуге, қолданылып жүрген салықтар мен төлемдерді
реттеуге келіп сияды.
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесіндегі кейбір
мәселелер.
Қандай да болмасын мемлекеттің салық жүйесі негізінен екі
қызметті атқарады. Біріншісі фискальды қызмет болса, екіншісі реттеуші
қызметі. Фискалды қызмет ешкімді де алаңдата қоймайды себебі кез
келген мемлекеттің өмір сүруі үшін қаражаттың қажеттілігі өте
маңызды нәрсе. Реттеуші қызмет әркімнің, пейлін ... жалғасы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..3
I. Салық жүйесіні.
1.1 Салық жүйесінің мәні және дамуы ... ... ... ... ... .5
II. Қ.Р-ғы салық жүйесінің даму басымдылықтары.
2.1 Қ.Р-ның салық қызметі оргонының міндеті ... ..8
2.2 Салық қызметі оргонының міндеті ... ... ... ... ... 13
2.3 Салық жүйесінің нарықтық экономика жағдайындағы
сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..14
III. Қ.Р-ның салық жүйесіндегі кейбір мәселелері ... ..17
3.1. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..27
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 30
Кіріспе
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі құралы
болуымен қатар ел экономикасын қайта құрып, оның дамуына, ұлғаюына, саяси
әлеуметтік істердің толығымен іске асуына мүкідік туғызады.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі
бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты - салық жүйесін құру және оның
тиімді қызмететуіне мүмкіндік беретін салық механизмін іске асыру.
Мемлекет пен тұлғалар арасында бюджетке төленетін міндетті төлемдер,
сондай-ақ салық салу әдістері мен тәсілдері, салық салу актілері мен
заңдары және салық қызметтері құрайды. Қазақстан Республикасында 1991 жылы
25-желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасындағы Салық жүйесі
туралы заңы тәуелсіз еліміздің салық жүйесін құрудың ең алғашқы бастамасы
болып табылады. Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істің
бірегейі болып табылады. Соған байланысты еліміздің экономикасында елімзіде
бұрын болмаған жаңа құрылыстар мен өзгерістер енгізіле бастады. Оларды атап
айтатын болсақ шаруашылық жүргізу еркіндігі, меншік түрлерінің бір-бірімен
теңдігі, шаруашылық жүргізушімен мемлекет арасындағы қатынастардың құқықтық
негізі жүргізілді. Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерінің
салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер түрлерін,
олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген тұңғыш тарихи құжат болып
табылады.
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі органдарының
құқықтары мен міндеттері республикалық және жергілікті органдардың салыққа
байланысты қызметтері, құқықтары мен міндеттері айқын белгіленді. 1995
жылдан бастап салық жүйесіне бірқатар өзгертулер мен толықтырулар
енгізілді. 1995 жыл сәуір айында Қазақстан Республикасы Президентінің
қабылдауымен заң күші бар Салық және бюджетке төленетін міндетті төлемдер
туралы жарлығы қабылданып, Қазақстан Республикасының 1995 жылғы
1шілдесінен бастап жаңа салық жүйесі іске қосылды. Бұл жаңа салық жүйесі
біршама болса да нарықтық қатынастар талабына бейімделіп халықаралық
тәжірибеге мейлінше жақындатылған.
Салық мемлекет бюджет кірісінің негізгі көзі ретінде мемлекттік
әлеуметтік-бағдарламасын орындауда маңызы зор. Салықтар мемлекеттің өмір
сүруінің барлық кезеңдеріне тән құбылыс. Олардың басты міндеті - әр
қоғамның дамуын қамтамасыз ететін өндірістік емес саланы қаржыландыру болып
табылады.Сонымен бірге салық жаңадан құрылған қосымша құнды алудың тәсілі
ретінде салық төлеушілердің қаржылық күйіне шешуші әсер жасайды. Салықтың
мәні әлеуметтік-экономикалық мәні мен құрылымы мен рөлі қоғамның
экономикалық және саяси құрылысымен, сондай-ақ мемлекеттің табиғаты және
қызметімен анықталады.салықтар қоғамдық өнімнің бір бөлігі ретінде
мемлекеттік бюджеттің кірістерінің негізгі қайнар көзі ретінде құрылуы,
ертеден келе жатқан дәстүрлердің бірі және бұл дәстүр нарықтық экономикада
да әрекет етеді.
Салық жүйесінің мәні мен дамуы
Салық – құрылған және анықталған заңмен бекітілген тәртіп бойынша
мемлекет пайдасына алым алу, бұл алым шаруашылық субъект табысының бір
бөлігі. Салық салу- бұл табысты және қайнар көздерді, мемлекеттік
құралдарды толықтыру үшін реттеуші құрал. Мемлекет пайда болысымен тарихи
салық та пайда болды. Салық неше ғасыр бойы өмір сүреді, соншама
экономикалық теория оптималды салық салу қағидасын іздеуді алғаш рет А.
Смит қалыптастырған. Оның көзқарасы бойынша қазіргі уақытта салық салудың
екі пікірі бар пайда болды.
Бірінің мәні мынада: салық, салық тжөлеушіге мемлекет тарапынан
көрсетілген қызмет көрсетуінен түскен пайдаға пропорционалды болуы тиіс.
Екіншінің мәні: салық табыс мөлшеріне байланысты.
Қазіргі заманғы салық жүйесі бірнеше қағиданы қолданады: жалпылай, яғни
табыс табатын барлық экономикалық тұлғаларды қамту.
Тұрақтылық, яғни уақытында салық мөлшері мен салық түрінің тұрақтылығы.
Тең күштеу, яғни салықты салу барлық салық төлеуші үшін бірдей болуы керек.
Міндеттеме, яғни салық мөлшері және салық жеңілдігін құру, бұл аз табысты
кәсіпорынға, халыққа аяушылық ықпал жасау. Салық жүйесі мемлекеттік заң
актілерінде негізделеді, мұнда салық элементтері құралады. Осыған
кіретіндер: салық тұлғасы немесе салық төлеуші, яғни салық төлеу міндеті
арттырылған тұлға, ол заңды немесе жеке тұлға баға алады.
Салық нысаны, яғни табыс және мүлік, осылардан салық есептеледі. Салық
көзі – бұл қоғамның таза табысы, нысандарының тәуелсіздігіне байланыссыз
салық салу. Салық ставкасы – салық өлшем бірлігіне сәйкес келетін заң
бойынша белгіленген салықтық мөлшер. Салықтық жеңілдіктер – салықтық заңға
сәйкес белгіленген салық төлеушілердің салық төлеуден босатылуы. Салқ салу
мерзімі- салық төлеудің заңды уақыты.
Салық жүйесін мемлекетпен және заңды тұлғалар арасындағы қаржы
қатынастарының жиынтығы, салықтар мен алымдар, салық салу әдістері мен
тәсілдері, салық заңдары мен салыққа катысты актілер, салық салу органдары
мен салық қызметі жиынтығы құрайды.
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі құралы
болумен қатар, ел экономикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып дамуына
және саяси-әлеуметтік шаралардың толығымен іске асуына мүмкіндік туғызады.
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25-желтоқсанында қабылданған
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы Заңы, тәуелсіз
Қазақстанның салық жүйесін құрудың алғашқы бастамасы болып табылады. Міне,
дәл осы кезде дле салық комитетінің құрылу тарихы да өз бастауын алады. Бұл
еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істің бірегейі. Осы мезгілден
бастап ел экономикасында бұрын болмаған жаңа құбылыстар іске бастады.
Оларды атап айтсақ: шаруашылықты жүргізудің еркіндігі; меншік түрлерінің
бір-біріне өзара тепе-теңдігі; шаруашылық жүргізуші субьектілер мен
мемлекет арасындағы қатыстардың құқықтық негізде жүргізілуі т.б.
Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерін, алым мен салықтың
түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген тұңғыш тарихи құжат
болып есептеледі.
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі органдарының құқықтары
мен міндеттері, республикалық және жергілікті басқару органдарының да
салыққа байланысты қызметтері, құқықтары мен міндеттері айқын бекітілді.
Қазақстан Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді
концепциясын қабылдады. Бұл құжатта негізінен, салық жүйесін салық
заңдылығын бірте-бірте халықаралық салық салу принциптеріне сәйкес қызмет
етуге жеткізу көзделген.
Осы концепцияны іс жүзіне асырудағы бірінші кезең Қазақстан Республикасы
Президентінің 24.04.95 жылы қабылданған Заң күші бар Салық және бюджетке
төленетін басқа міндетті төлемдер туралы жарлығы болып табылады. Қазақстан
Республикасында 1995 жылдың бірінші шілдесінен бастап жаңа салық жүйесі
іске қосылды. Бұл жаңа салық жүйесі біршамаболса да нарықтық қатынастар
талабына бейімделіп, халықаралық тәжірибеге мейлінше жақындатылған.
Алғашқында салық комитеті Мемлекеттік кіріс министрлігінің құрамында болса,
кейін 2001 жылы Қаржы министрлігінің құрамына дербес комитет болып кірді.
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің даму
басымдылықтары.
Мониторинг Салық кодексінің 544- бабына сәйкес олардың анық салық салу
базасын анықтау мен тауарлардың өзіндік құнын қалыптастырудың
негіздемесіне талдау жүргізу, Қазақстан Республикасының қаржылық,
валюталық заңнамасын және қолданылатын рыноктық бағаларды қадағалау
мақсатында жүргізіледі. Салық кодексі мониторингтің екі деңгейін
айқындады. Республикалық мониторингке жататын салық төлеушілер
тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды. Мұндай
республикалық мониторингке жататын салық төлеушілер тізбесі ,,Ірі
салық төлеушілерге мемлекеттік мониторинг енгізу туралы” Қазақстан
Республикасының 1999 жылғы 30 қазанда № 1631 қаулысымен айқындалған.
Бүгінгі күні осы тізбе 200-ден астам салық төлеушілерді қарастырады.
Мониторингке жататын салық төлеушілер міндетті тәртіпте салық
қызметі органына салық есептемесін береді.Салық есептемесін, сондай-
ақ мониторинг жүргізуге қажетті құжаттарды бермеу, салық төлеушіні
,,Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы” Қазақстан Республикасы
Кодексінің 206-бабына сәйкес айпұл салуға әкеп соғады.
Егер ірі кәсіпорындардың ел экономикасындағы рөлі туралы
айтатын болсақ, онда мониторинг инстингне енетін 98 кәсіпорыннан
түскен салықтар мен төлемдер 1999 жылы 111 милиярд теңге немесе
бюджеттің барлық салық және салықтық емес түсімдерінің 33,7 проценті
болды. Осы кәсіпорындардың республикамыздағы өнеркәсіп өндірісінің
жалпы үлесі 92 процентті құрады. Ал 2000 жылдың бірінші тоқсанында
ірі кәсіпорындардан салық және салықтық емес түсімдердің көлемі
жалпы республикалық көрсеткіште небәрі 23,9 процент болды. Аса ірі
кәсіпорындардан салық және салықтық емес түсімдердің даму деңгейі
бюджет түсімдердің жалпы көлеміне қарағанда, оншалықты көп емес.
Қазіргі жағдайда ол бюджеттің кіріс бөлігін орындау жөнінде
тұрақтылықты бұзу рөлін атқарады. Бұған сыртқы рынокта қалыптасып
отырған баға өлшемдері белгілі бір дәрежеде әсер етіп отыр.
Алайда, егер аса ірі кәсіпорындар өндірісінің көлемі азаюының
барлық жағын талдайтын болсақ, біз салық базасын қалыптастыруға
көбінесе сыртқы экономикалық өлшемдер емес, ішкі басқару, ішкі
тиімділік өлшемдері екенін көреміз. Аса ірі кәсіпорындардың ағымдағы
қаржы - шаруашылық қызметінде өндіріс тиімділігін және салық салу
базасын аттыру үшін көп резервтер бар. Егер салық салуға дейінгі
жиынтық кіріс 1998 жылдың бірінші тоқсанында 32479 млн. теңге
болса, ол үшінші тоқсанында 4045 млн. теңге болды. Бұл жағдай 1999
жылы да жалғасты. Салық салу базасының төмендеуіш материалдық
шығындардың үлес салмағы көп әсер ететіні түсінікті. Өнімді сату
бағасының даму үрдісіне әсер ету мұнайдың, түсті металдардың әлемдік
рыноктағы коньюнктуралық өлшемдерін көрсетеді. Сондай-ақ көліктің
құрамдас бөлігі, сақтандыру және делдалдық қызметтің бір бөлігі
есепке алынуы керек екенін білеміз. Бірақ, қазақстандық экспорттаушы
кәсіпорындардың сату бағаларының әлемдік рыноктағы бағалардан ауытқуы
16-20% болады дегенді білдірмейді. Өйткені, осының бәрі
кәсіпорындардың қарамағында қалатын кірістерге есептелетін, заңды
тұлғалардан табыс салығының түсуін азайтуға әкеледі. Бұл даму
үрдісінде аса ірі кәсіпорындардың рөлі орасан. Қалыптасып отырған
өте қолайсыз жағдайға байланысты 98 аса ірі кәсіпорынның
қаржы—шаруашылық қызметіне электронды мониторинг жүйесін енгіземіз.
Болашақта министрлік қызметінің алгоритмдерін жаттықтыру
тәжірибесінің жинақталуына қарай мониторингтің инистингін кеңейтетін
болады. Аумақтық салық комитеттері республиканың аса ірі салық
төлеушілерінің тізіміне енбейтін ірі салық төлеушілерді өз бетімен
анықтайтын болады және сол кәсіпорындардан салық түсімдерінің
үлесін ескеріп, мониторингті ірі аймақтық салық төлеушілер үшін
енгізеді. Бұл жүйе еліміздің барлық ең ірі кәсіпорындарын қамтиды.
Мониторингті енгізу салықтық әкімшіліктендірудің сапасын арттыру үшін
ғана емес, салық заңдарының әлдеқандай өзгерісінің кәсіпорындардың
шаруашылық қызметіне әсерін нақты қадағалап отыру үшін де. Дамыған
елдерде барлық ірі кәсіпорындар өздерінің құнды қағаздар рыногындағы
баға белгілеуін бақылайтын ашық акционерлік қоғамдар ретінде жұмыс
істейді. ААҚ акциялары бағамының кез-келген теріс ауытқуы оның
несиелік әлеуетіне теріс ықпал етіп, менеджмент сапасын күмәнді
етеді. Ал біз сондай норманы енгізе отырып, ең басты нәрсені
істемедік, құнды қағаздар рыногын дамытпадық. Елдің көптеген ірі
кәсіпорындары іс жүзінде ашық акционерлік қоғам бола алмады. Соның
салдарынан бағаны есептен шығару, амортизацияның қаражаттарды
қалыптастыруы, технологиялық қажеттіліктер үшін сатып алынатын
материалдық ресурстардың бағасын арттыру жөнінде еркіндік беру
кәсіпорындар қызметінің тиімділігін арттыруға жәрдемдеспейді. Салық
салудың қолданылып жүрген нормалары мүлік құнын қалыпты байланыстық
бағалауға ынталандырмайтынын түсінеміз. Мәселен, тиісті коэффицент
бойынша мүлікке салық түрінде заңды тұлғалардан алатын барлық
кірістерді көбейтетін болсақ, заңды тұлғалардың барлық салық
салынатын мүлкі доллармен есептегенде өте төмен болды. Қазақстан
экспорттық мүмкіндіктерге қолайлы жағдай туып отыр. Мәселен, Ресей
экономикасында бірнеше ай бойы рубльдің тұрақты бағамы орнықты. Ол
шығындарының инфляциясына әкеледі және біздің тауарлардың, әсіресе
материялдық шикізат ресурстарының, Ресей рыногындағы бәсекелестіктің артуы
үшін жақсы негіз болып табылады. Оңтүстік Шығыс Азияда да қолайлы жағдайлар
бар, онда қор индекстері өсіп келе жатыр. Республикалық көптеген
кәсіпорындарына тиімділікті артыру үшін еркін айырбас бағаны режимінде
жүргізілетін жаңа бағамдық саясат жақсы экономикалық негіз болып табылады.
Бұл жағынан алғанда Үкімет пен Ұлттық банк экспорттаушылардың проблемаларын
түсініп, экспорттаушылар қызметінің тиімділігін ынталандыратын еркін
айырбас бағамына өтуді қамтамасыз ете отырып олардан салық түсімдерінің
тиісті өсуін күтеді. Мониторинг шеңберінде кәсіпорындардың қаржы шаруашылық
қызметінің кез-келген тұстарын тексеру жөнінде жоспарлар мен тапсырмалар
қалыптастырылатын болады. Іс жүзінде республиканың барлық аса ірі
кәсіпорындары көп салалы, көп құрылымды холдинг түрінде болып келеді.
Мониторинг жүйесі шеңберінде біз тауарлы-материалдық құндылықтар мен қызмет
көрсетулер қозғалысының ең көп көлемдерінің орталарын таба аламыз. Ірі
кәсіпорындар мен аумақтық бөлімшелердің қызметін тексеру бір мезгілде,
бүкіл ел аумағы бойынша жүргізіледі. Ал ол бізге төте тексерістерді
үнемдеуге және тексерілетін салық төлеушінің қаржы-шаруашылық қызметінен
толық мәлімет алуға мүмкіндік береді. Мемлекеттік кіріс министрлігі мен
салық органдарының міндеті- салық базасын төмендетудің тетіктерін жақсы
білетінін көрсету. Атап айтқанда, министрлік кәсіпорындардың оффшорлық
Компаниялармен өнім жеткізіп беру, делдалдық компаниялармен айналымға,
делдалдық шығындардың үлесіне және өкілдік шығындарға өзара қарым-
қатынасына ерекше назар аударып отыр.
Мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру үшін үкіметтің органдар
трансферттік бағалар қолданылуы мүмкін мәміле мониторингін жүргізіледі. Бұл
орайда, мониторингке жататын тауарлар, мәмілелер тізбесін трансферттік
бағалар қолдану кезіндегі бақылауда жүзеге асыратын үкіметті органдар
айқындайды. Үкіметті орган мониторингінің қорытындысы бойынша тауардың
рыногтік бағасынан мәмілелер бағасының ауытқу мәселесі бойынша тексеру
жүргізіледі. Рыноктік бағадан мәмілелер бағасының ауытқу фактісі
белгіленген кезде үкіметті органдар салық салу объектілерін түзетеді және
салықтар, өсімақылар және айыппұлдар сомасына есептеу жүргізеді. Салық
төлеушіллрдің қаржы-шаруашылық мониторингі арқылы салық бақылауын жүргізу
мемлекет тарарпынан ең маңызды бақылау және тұтқа болып табылады. Әр түрлі
даму этапында Қазақстан түрлі экономикалық саясатты пайдаланып экономикалық
және қаржы облыстарын реттеу нормасын қадағалап отырады. Фискальдык
саясат салық айналымы облысындағы үкіметтің саясаты, яғни мемлекеттен
шығын және мемлекеттік бюджетті халықтың сыйымдылығымен инфлияция еместік
өсуге бағытталады. Фискальдық саясаттың белсенді құралдарына салықтық
төлемдер, мемлекеттік субсидиялар және мемлекеттік шығындар жатады.
Фискальдық саясат – табыс пен салықтық түсімдердің өлшемі арасындағы
байланысты алдын ала анықтайды, әрине өзгеріп тұратын.
Қазақстан Республикасының салық қызметі органдарының міндеттері.
Салық қызметі органдарына салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдердің толық түсуін, міндетті зейнетақы жарналарының толық
және дер кезінде аударылуын қамтамасыз ету жөніндегі, сондай-ақ салық
төлеушілердің салық міндеттемелерін орындауына салық бақылауын жүзеге
асыру жөніндегі міндеттер жүктеледі.
Салық қызметі органдары уәкілетті мемлекеттік орган мен салық
органдарынан тұрады.
Салық органдарына аймақаралық салық комитеттері, облыстар, Астана және
Алматы қалалары бойынша салық комитеттері, ауданаралық салық комитеттері,
аудандар, қалалар және қалалардағы аудандар бойынша салық комитеттері
жатады.
Салық органдары тиісті жоғары қарай тікелей бағынады және жергілікті
атқарушы органдарға жатпайды.
Салық қызметі органдарының міндеттері:
1. Салық қызметі органдары:
1) салық төлеушінің құқықтарын сақтауға;
2) мемлекеттің мүдделерін қорғауға;
3) салық төлеушінің салық міндеттемелерін орындауына, сондай-ақ
жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының дер
кезінде ұсталуына және аударылуына салық бақылауын жүзеге асыруға;
4) салық төлеушілердің, салық салу обьектілері мен салық салуға
байланысты обьектілердің есебінен, есептелген және төленген салық
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің есебін
белгіленген тәртіппен жүргізуге ;
5) белгіленген салық есептілігінің нысандарын толтыру тәртібін
түсіндіруге;
6) салық тексеруін қатаң нұсқамалар бойынша жүргізуге;
7) салық кодекс ережелеріне сәйкес салық құпиясын сақтауға;
8) салық кодексте көзделген мерзімдер мен жағдайларда салық төлеушіге
салық міндеттемелерінің орындалуы жөнінде хабарлама тапсыруға;
9) салық төлеушінің өтініші бойынша үш күн мерзімнен кешіктірмей салық
міндеттемелерін орындауы жөніндегі бюджетпен есеп айырысуларының
жай-күйі туралы оның жеке шотынан көшірмені беруге;
10) салық төлеушіге берілетін, салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер бойынша салық міндеттемелерінің орындалу фактісін
растайтын квитанциялар көшірмесінің бес жыл бойы сақталуын
қамтамасыз етуге;
11) мемлекет меншігіне айналған мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау
және өткізу тәртібінің сақталуын, сондай-ақ оны сатудан түскен
ақшаның бюджетке толық және дер кезінде түсуін бақылауды жүзеге
асыруға;
12) салық міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ету тәсілдерін
қолдануға және салық төлеушіден салық берешегін Салық Кодексіне
сәйкес мәжбүрлеп өндіріп алуға;
13) Қазақстан Республикасның Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне
сәйкес салық төлеушіге әкімшілік айыппұлдар салуға міндетті.
2. Салық тексеруі барысында салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді төлеуден қасақана жалтару фактілері, сондай-ақ
қылмыс белгілерін көрсететін әдейі, жалған банкроттық фактілері
анықталған кезде, салық органдары Қазақстан Республикасының заң
актілеріне сәйкес іс жүргізу шешімін қабылдау үшін тиісті құқық
қорғау органдарының тергеуіне жататын материалдарды жібереді.
3. Салық қызметі органдары Қазақстан Республикасының салық заңдарымен
көзделген өзге де міндеттерді орындайды.
Салық қызметі органдары лауазымды адамдарының жақын туысы
(ата-анасы, жұбайы (зайыбы), аға-інілері, апа-қарындастар, ата-анасы
мен балалары болып табылатын және басқа қаржылық жағынан тікелей немесе
жанама мүдделігі бар салық төлеушіге қатысты мұндай лауазымды адамның
қызметтік міндеттерін жүзеге асыруына тыйым салынады.
Салық жүйесінің нарықтық экономика жағдайындағы
сипаты.
Салық мемлекеттік бюджет кірісінің негізгі көзі ретінде мемлекеттің
әлеуметтік-бағдарламасын орындауда маңызы зор. Сонымен бірге жаңадан
құрылған қосымша құнды алудың тәсілі ретінде салық төлеушілердің қаржылық
күйіне шешуші әсер жасайды. Салық заңын реформалау кезінде біз басты
міндетімізге қазіргі салық жүйесін ықшамдауды, салық төлеушілермен әділ
қарым-қатынастарды ендіруді алдық, сөйтіп тауар өндірушілер өндірісті
инвестендіруге жеткілікті саладағы қаржы ресурстарын бағыттауға қажетті
мүмкіндікке ие болды. Сондай-ақ әділеттік принциптік қамтамасыз ету
мақсатымен көптеген, тіпті еш негізделмеген жеңілдіктер қайта қарастырлыды.
Қабылданған салық кодексінің қимылын зерттеу стратегиялық жоспар бойынша
есептеулердің ақтайтынын көрсетті. Біз болжаған бюджет жоғалтулары салық
кодексінде ескерілген қосымша шығындармен жабылады. Жаңа салық заңының
негізгі мақсаты шаруашылық субъектілеріне салық ауыртпалығын азайтуды
қамтамасыз ету болатын. Бұл жағдайға сан алуан мақсаттық қорларға
қаржыларды тартуды қысқарту, сондай-ақ өз күшіндегі салық санын кеміту
жолымен қол жеткізілді. Дүниежүзілік тәжірибе көрсетіп отырғанындай,
салықты реттеу несие- қаржылық реттеумен бірігіп әрекет еткенде нарықтық
экономиканы жүргізудің аса тиімді үлгісі болып табылады. Сондай-ақ
салықтардың әлеуметтік теңдікті, оған қоса реформалардың тиімділігін
қамтамасыз етудегі маңызы да ерекше. Қазіогі кезеңдегі
жағдайлардасалықтардың мәні мен рөлі мемлекеттік органдарды қаржы
ресурстарымен қамтамасыз етудің шекарасынан шығып отыр. Енді салықтар
ұлттық табысты мемлекеттендірудің маңызды құралы бола бастады. Экономикалық
реформа мақсаттарының бірішаруашылық жүргізуші субъектілерге түсетін
салықауыртпалығын жеңілдетуге, қолданылып жүрген салықтар мен төлемдерді
реттеуге келіп сияды.
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесіндегі кейбір
мәселелер.
Қандай да болмасын мемлекеттің салық жүйесі негізінен екі
қызметті атқарады. Біріншісі фискальды қызмет болса, екіншісі реттеуші
қызметі. Фискалды қызмет ешкімді де алаңдата қоймайды себебі кез
келген мемлекеттің өмір сүруі үшін қаражаттың қажеттілігі өте
маңызды нәрсе. Реттеуші қызмет әркімнің, пейлін ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz