Геометриялық интерпретация
Кіріспе
1. Геометриялық интерпретация
1.1 Қолмен жазылған мәтіндерді тану
1.2 Формальды емес (семантикалық) модельдер
2. ЭЖ.ді анықтау ЭЖ.дің басты артықшылығы және белгіленуі
2.1 Эксперттік жүйелерде шешімдерді іздеу әдістері
2.2 Эксперттік жүйелердің қолданылу облысы
2.3 Эксперттік жүйелер жасау сатылары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Геометриялық интерпретация
1.1 Қолмен жазылған мәтіндерді тану
1.2 Формальды емес (семантикалық) модельдер
2. ЭЖ.ді анықтау ЭЖ.дің басты артықшылығы және белгіленуі
2.1 Эксперттік жүйелерде шешімдерді іздеу әдістері
2.2 Эксперттік жүйелердің қолданылу облысы
2.3 Эксперттік жүйелер жасау сатылары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кескінді қасиеттері арқылы тану есебіне геометриялық интерпретация сипаттамасын беруге болады. Мысалы адам кескінін сипаттау үшін бойының ұзындығы мен салмақ сияқты екі белгіні қолданатын болсақ, онда координаталар жүйесінде европа елдерінің тұрғындарының салмағы мен бойының ұзындығын сипаттайтын аумақ, азия елдерінің салмағы мен бойын сипаттайтын аумақтан ерекше болады. Азия елдерін сипаттайтын аумақ «А» европа елдірін сипаттайтын аумақ «В»-ға қарағанда солырақ және жоғарырақ орналасады.
Қолмен жазылған мәтінді тану проблемасы баспа түрімен жазылған мәтінді тану проблемасынан әлдеқайда күрделірек. Соңғы жағдайда біз қаріптер кескінінің шектелінген нұсқаларымен (шаблондарымен) жұмыс істейтін болсақ, қолмен жазылған мәтіндерді тануда біз әлдеқайда көп нұсқалармен (шаблондармен) жұмыс жасаймыз. Қосымша күрделілікті элементтер кескінінің әр түрлі сызықтық өлшемдерінің қатынасы тудырады.
Сонда да бүгінде біз қолмен жазылған (қолмен жазылған жеке элементтер) мәтінді танудың негізгі технологиялық кезеңдері артта қалғанын айту керек. Cognitive Technologies арсеналында негізгі мәтін түрлерін таныйтын (стилденген сандар, баспа символдары мен «қолдан жызылған») барлық технологиялар бар. Бірақ, қолмен жазылған символдарды енгізу технологиясы үшін бейімделу сатысын өту қажет. Осыдан кейін ғана мұрағатқа құжаттарды енгізуді лекпен жүргізу үшін құрал-жабдықтар толық дайын деп айта аламыз.
Эксперттік жүйелер (ЭЖ) жасанды интелектпен (ЖИ) әдісін қолдану және дамытуда-ЭЕМ қолданып интелектуалды сипаттағы мәселелерді шешу әдістерін оқытатын ғылыми пәндер жиынтығын дамытудағы ең маңызды тәжірибелік қорытынды ретінде пайда болады.
ЖИ облысы 40 жылдан астам даму тарихына ие. Басынан онда қатарында әлі күнге дейін зерттеу заты: автоматты дәлелдеу, машиналық аудару, бейнені тану және таңдау, робот әрекеттерін жобалау, алгоритмдер және бағдарламалар т. б. болып табылатын көптеген күрделі мәселелер қарастырылады.
Қолмен жазылған мәтінді тану проблемасы баспа түрімен жазылған мәтінді тану проблемасынан әлдеқайда күрделірек. Соңғы жағдайда біз қаріптер кескінінің шектелінген нұсқаларымен (шаблондарымен) жұмыс істейтін болсақ, қолмен жазылған мәтіндерді тануда біз әлдеқайда көп нұсқалармен (шаблондармен) жұмыс жасаймыз. Қосымша күрделілікті элементтер кескінінің әр түрлі сызықтық өлшемдерінің қатынасы тудырады.
Сонда да бүгінде біз қолмен жазылған (қолмен жазылған жеке элементтер) мәтінді танудың негізгі технологиялық кезеңдері артта қалғанын айту керек. Cognitive Technologies арсеналында негізгі мәтін түрлерін таныйтын (стилденген сандар, баспа символдары мен «қолдан жызылған») барлық технологиялар бар. Бірақ, қолмен жазылған символдарды енгізу технологиясы үшін бейімделу сатысын өту қажет. Осыдан кейін ғана мұрағатқа құжаттарды енгізуді лекпен жүргізу үшін құрал-жабдықтар толық дайын деп айта аламыз.
Эксперттік жүйелер (ЭЖ) жасанды интелектпен (ЖИ) әдісін қолдану және дамытуда-ЭЕМ қолданып интелектуалды сипаттағы мәселелерді шешу әдістерін оқытатын ғылыми пәндер жиынтығын дамытудағы ең маңызды тәжірибелік қорытынды ретінде пайда болады.
ЖИ облысы 40 жылдан астам даму тарихына ие. Басынан онда қатарында әлі күнге дейін зерттеу заты: автоматты дәлелдеу, машиналық аудару, бейнені тану және таңдау, робот әрекеттерін жобалау, алгоритмдер және бағдарламалар т. б. болып табылатын көптеген күрделі мәселелер қарастырылады.
1) Шоланов Қ. С. Основы мехатроники и робототехники: Учебник-Алматы: КазНТУ, 2005, 102с.
2) Советов Б. Я. Яковлев С. А. Моделирование систем. Москва. «Высшая школа» 2005г.
3) Л.Н.Ясницкий. Введение в исскуственный интеллект- Москва
2005г
4) Internet
• http://dmb.biophys.msu.ru
• http://nature.web.ru
• http://www.exponenta.ru
• http://www.mari.ru
• http://alife.narod.ru
2) Советов Б. Я. Яковлев С. А. Моделирование систем. Москва. «Высшая школа» 2005г.
3) Л.Н.Ясницкий. Введение в исскуственный интеллект- Москва
2005г
4) Internet
• http://dmb.biophys.msu.ru
• http://nature.web.ru
• http://www.exponenta.ru
• http://www.mari.ru
• http://alife.narod.ru
Тақырыбы: Геометриялық интерпретация
Мазмұны
Кіріспе
1. Геометриялық интерпретация
1.1 Қолмен жазылған мәтіндерді тану
1.2 Формальды емес (семантикалық) модельдер
2. ЭЖ-ді анықтау ЭЖ-дің басты артықшылығы және белгіленуі
2.1 Эксперттік жүйелерде шешімдерді іздеу әдістері
2.2 Эксперттік жүйелердің қолданылу облысы
2.3 Эксперттік жүйелер жасау сатылары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Кескінді қасиеттері арқылы тану есебіне геометриялық интерпретация
сипаттамасын беруге болады. Мысалы адам кескінін сипаттау үшін бойының
ұзындығы мен салмақ сияқты екі белгіні қолданатын болсақ, онда
координаталар жүйесінде европа елдерінің тұрғындарының салмағы мен бойының
ұзындығын сипаттайтын аумақ, азия елдерінің салмағы мен бойын сипаттайтын
аумақтан ерекше болады. Азия елдерін сипаттайтын аумақ А европа елдірін
сипаттайтын аумақ В-ға қарағанда солырақ және жоғарырақ орналасады.
Қолмен жазылған мәтінді тану проблемасы баспа түрімен жазылған
мәтінді тану проблемасынан әлдеқайда күрделірек. Соңғы жағдайда біз
қаріптер кескінінің шектелінген нұсқаларымен (шаблондарымен) жұмыс істейтін
болсақ, қолмен жазылған мәтіндерді тануда біз әлдеқайда көп нұсқалармен
(шаблондармен) жұмыс жасаймыз. Қосымша күрделілікті элементтер кескінінің
әр түрлі сызықтық өлшемдерінің қатынасы тудырады.
Сонда да бүгінде біз қолмен жазылған (қолмен жазылған жеке элементтер)
мәтінді танудың негізгі технологиялық кезеңдері артта қалғанын айту керек.
Cognitive Technologies арсеналында негізгі мәтін түрлерін таныйтын
(стилденген сандар, баспа символдары мен қолдан жызылған) барлық
технологиялар бар. Бірақ, қолмен жазылған символдарды енгізу технологиясы
үшін бейімделу сатысын өту қажет. Осыдан кейін ғана мұрағатқа құжаттарды
енгізуді лекпен жүргізу үшін құрал-жабдықтар толық дайын деп айта аламыз.
Эксперттік жүйелер (ЭЖ) жасанды интелектпен (ЖИ) әдісін қолдану және
дамытуда-ЭЕМ қолданып интелектуалды сипаттағы мәселелерді шешу әдістерін
оқытатын ғылыми пәндер жиынтығын дамытудағы ең маңызды тәжірибелік
қорытынды ретінде пайда болады.
ЖИ облысы 40 жылдан астам даму тарихына ие. Басынан онда қатарында
әлі күнге дейін зерттеу заты: автоматты дәлелдеу, машиналық аудару, бейнені
тану және таңдау, робот әрекеттерін жобалау, алгоритмдер және бағдарламалар
т. б. болып табылатын көптеген күрделі мәселелер қарастырылады.
ЭЖ-бұл қайсыбір заттық облыстың мәселелерін шешу кезінде эксперт
қызметін атқаратын бағдарламалар жинағы. ЭЖ кеңестер береді, таңдау
жүргізеді, ақыл-кеңестер береді, диагноз қояды. Кәсіпорындарда ЭЖ-нің
қолданылуы жұмыс эффективтілігіне әсер етеді және мамандар квалификациясын
көтереді.
ЭЖ-дің басты артықшылығы-білімді жинақтау мүмкіндігі және оларды ұзақ
уақыт сақтауы. Адамнан ерекшелігі ЭЖ кез келген ақпаратқа объективті түрде
қарайды, бұл жүргізілетін тәжірибе сапасын жақсартады. Үлкен көлемді
білімді өңдеуді қажет ететін мәселелерді шешу кезінде қатенің болуы өте аз.
Эж көру кезінде көптеген қиындықтар туады. Бұл ең алдымен, заказ
берушінің жасататын жүйеге деген өз талаптарын әрқашан қалыптастыра
алмайтыны мен байланысты. Сондай-ақ психологиялық жағынан да қиындықтар
тууы мүмкін. Жүйенің білім қорын көру кезінде, эксперт өз білімін беруге
кедергі келтіреді нәтижесінде оны “машина”. Бірақ бұл қорқыныштар негізсіз,
себебі ЭЖ оқытыла алмайды, олар сапаны ойлай алмайды, интуйциясы жоқ. Бірақ
қазіргі уақытта өздігінен үйрену идеясын жүзеге асыратын эксперттік жүйелер
жасалуда. Сондай-ақ ЭЖ үлкен заттық облыстарда және эксперттер жоқ
облыстарда қолданылмайды.
ЭЖ білім қорынан (фактор саталған жүйе бөлігі) шығыс жүйелігінен
түсініктеме жүйелігінен, білім алу диалогтық процессор жүйесінен тұрады.
1. Геометрикалық интерпретация.
Кескінді қасиеттері арқылы тану есебіне геометриялық интерпретация
сипаттамасын беруге болады. Мысалы адам кескінін сипаттау үшін бойының
ұзындығы мен салмақ сияқты екі белгіні қолданатын болсақ, онда
координаталар жүйесінде европа елдерінің тұрғындарының салмағы мен бойының
ұзындығын сипаттайтын аумақ, азия елдерінің салмағы мен бойын сипаттайтын
аумақтан ерекше болады. Азия елдерін сипаттайтын аумақ А европа елдірін
сипаттайтын аумақ В-ға қарағанда солырақ және жоғарырақ орналасады.
5-ші суреттегі аумақты эталон ретінде алып, жаңа объектіні (адамдарды)
тану (классификациялау) үшін зерттеуші объектіні сипаттайтын R нүктесінен
А және В эталонды аймақтардың центріне дейінгі ара қашықтықты есептеу
арқылы оларды салыстыруға болады. Эталонды аумақтар бір - бірімен
қиылысуы мүмкін немесе бір - бірінен белгілі ара қашықтықта орналасуы
мүмкін. Сол сияқты бір-бірімен қиылысатын аумақтар бейнелерді тану есебіне
жарамсыз. Ю.В.Девингтальдың көмегімен дәлелденгендей, эталонды аумақтар бір-
бірінен координаталар жүйесін түрлендіру арқылы ажыратылынуы мүмкін. Сол
себептен олардың арасында аумақтарды бөлу үшін белгілі бір гипержазықтық
жүргізілуі мүмкін. Координаталар жүйесін түрлендіру механизмі
төмендегідей болады. Белгілі бір N өлшемді кеңістікте а және b нүктелерінің
арасындағы ара қашықтық евклид метрикасы арқылы өлшенеді.
енді салмақтық коэффициент мен бірге.
Объектілерді тануды геометрикалық трактовкасында координаталар жүйесін
түрлендіретін интерпретация процесіне жүгінеді. Бұл жағдайда бір класты
объектілер сығылып, басқа көптеген кластар бір – бірінен алшақтайды.
Сызықты және сызықты емес түрлендірулер болады. Жалпы жағдайда белгілер
аумағын сызықты түрлендіру төмендегі матрица көмегімен беріледі.
Егер алғашқы координаталар жүйесінде объект векторы а(а1, а2,...аN), b(b1,
b2,...bN) түрінде берілсе, түрлендірілген векторлар a’ мен b’ төмендегі
қатынас бойынша анықталынады.
1.1 Қолмен жазылған мәтіндерді тану.
Қолмен жазылған мәтінді тану проблемасы баспа түрімен жазылған мәтінді
тану проблемасынан әлдеқайда күрделірек. Соңғы жағдайда біз қаріптер
кескінінің шектелінген нұсқаларымен (шаблондарымен) жұмыс істейтін болсақ,
қолмен жазылған мәтіндерді тануда біз әлдеқайда көп нұсқалармен
(шаблондармен) жұмыс жасаймыз. Қосымша күрделілікті элементтер кескінінің
әр түрлі сызықтық өлшемдерінің қатынасы тудырады.
Сонда да бүгінде біз қолмен жазылған (қолмен жазылған жеке элементтер)
мәтінді танудың негізгі технологиялық кезеңдері артта қалғанын айту керек.
Cognitive Technologies арсеналында негізгі мәтін түрлерін таныйтын
(стилденген сандар, баспа символдары мен қолдан жызылған) барлық
технологиялар бар. Бірақ, қолмен жазылған символдарды енгізу технологиясы
үшін бейімделу сатысын өту қажет. Осыдан кейін ғана мұрағатқа құжаттарды
енгізуді лекпен жүргізу үшін құрал-жабдықтар толық дайын деп айта аламыз.
1.2 Формальды емес (семантикалық) модельдер.
Білім көрінісінің әдістерінің екі типі бар:
1. БК-ның формальді моделі;
2. БК-нің формальді емес (семантикалық, реляционды) модельдері.
Жоғарыда аталып өтілгендей, білім көрінісінің барлық әдістері, оған қоса
өнімдері (бұл білім көрінісінің өнімдік моделі негізделген жүйесі)
формальді емес модельдерге жатады. Қатаң математикалық теория негізделген
формальді модельдермен салыстырғанда, формальді емес модельдер мұндай
теорияны ұстанбайды.
Әрбір форамльді емес модель тек нақты пән ауданы үшін ғана жарамды және
сондықтан формальді модельдерге ғана тән жан-жақтылығы жоқ. Логикалық
қорытынды СИИ-дегі негізгі операция - формальді жүйелерде қатаң және түзу,
себебі қатаң аксиомалық ережелерге бағынышты. Формальді емес жүйелерде
қорытынды көбінесе жауап беретін зерттеушінің өзімен анықталады.
Жасанды интеллект
Жасанды интеллект – бұл адам түсінігнде дұрыс деп табылатын концепциялар
ғылымы. Ал адам интеллекті дегеніміз не? Ол ойлау қабілеті болып табылады
ма? Бұл қабілетте игеру мен білімді қолдануға болады ма? Әрине, бұл
қабілеттердің барлығы интеллекттің бір бөлігі болып табылады. Сонымен,
көріп отырғанымыздай оған анықтама беру мүмкін емес, себебі интеллект -
өңдеу және ақпаратты қабылдаудағы дағдылардың жиыны. ЖИ-дің негізгі міндеті-
ол есептеу машинасын аса пайдалы ету және интеллект негізінде жатқан
принциптерді түсіну.Оның негізгі міндетінің бірі аса пайдалы ету
болғандықтан, оқымыстылар мен инженерлерге ИЖ-нің күрделі проблемаларды
шешуге қалайша жәрдемдесетінін білуі қажет.
Жасанды интеллект – адамның интеллектуалды жұмысын моделдеуге арналған
ақпараттану бөлімі. Жасанды интеллект әдістері адамның түрлі жұмыс
орталарында әсерлі программаларды құруға мүмкіндік берді.
Продукционды модель – қазіргі экспертті жүйеде білім көрсетуге жиі
қолданатын әдіс. Оның негізгі қасиеттері – модульділігі, қосымшалар мен
өзгертулерді оңай енгізу, логикалық нәтиже механизмінің қарапайымдылығы.
Продукционды жүйелер.
Продукциялар фреймалармен қатар, ЖИ-те білім көрсетудің танымал құралы.
Бір жағынан продукциялар логикалық моделдерге жақын, олар нәтиже шығарудың
пайдалы жолын ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Ал екінші жағынан,
классикалық логикалық моделдерге қарағанда, білімді түсінікті етіп
көрсетеді. Оларды қатты шектеулер жоқ, ол продукция элементтерінің
интерпретациясын өзгерту мүмкіндігін береді.
2. ЭЖ-ді анықтау ЭЖ-дің басты артықшылығы және белгіленуі.
ЭЖ-бұл жасанды интеллект облысындағы ашық және тез дамушы бағыт. Аса
қызығушылық себебіне түрлі адамзат еңбегінің маңызды мәселелерін шешуде
қолдану мүмкіндігіне жатады.
ЭЖ-бұл оның компенсациясы облысында қандай да бір мәселені шешу
кезінде эксперт қызметін атқаратын бағдарламалар жинағы немесе
бағдарламалық қамсыздандыру. ЭЖ эксперт-адам сияқты өз жұмысы кезінде
білімдері мен операция жасайды. ЭЖ жұмысына қажетті заттың облыс туралы
білімдер белгілі түрде қалыптасқан және ЭЕМ жадысында жүйе дамуы
процессінде өзгере және толықтырыла алатын білім қоры ретінде көрінеді.
ЭЖ кеңестер береді, таңдау жүргізеді, жіктеу жүргізіледі, ақыл-кеңес
береді және диагноз қояды. Олар адам-маманмен жүргізуді қажет ететін
экспертиза мәселелерін шешуге бағытталған. Процедуралық таңдауды қолданатын
машиналық бағдарламалардан айырмашылығы, ЭЖ дедуктивті таңдау негізіндегі
тар заттық облыстағы мәселелерді шешеді. Мұндай жүйелер нашар анықталған
мәселелерді шешуге қабілетті болып табылады. Олар эвристикті тарту жолымен
құрылымдықтың болмауын да шеше алады.
ЭЖ-нің басты артықшылығы-білімді жинақтау мүмкінділігі, оларды ұзақ
уақыт сақтау, жаңарту және нақты ұйымның салыстырмалы тәуелсіздігін
қамтамасыз етеді. Білімнің жинақталуы кәсіпорында жұмыс істейтін
мамандардың квалификациясын көтеруге мүмкіндік береді.
Жасанды интеллекттің машина жасау кәсіпорындарында және экономикада
қолданылуы сапаны көтеруге және шешім қабылдау уақытын сақтауға мүмкіндік
беретін, сондай-ақ жұмыс эффективтілігін өсіруге қабілетті және мамандар
квалификациясын көтеруге негізделген ЭЖ-ге негізделген.
2.1 Эксперттік жүйелерде шешімдерді іздеу әдістері.
Іздеу мәләметтеріне негізделген мәселелерді шешу әдістері
психоматикадағы психодиагностикамен тәуелді, сондай-ақ басқа жүйелер
тұтынушымен шешімге қойылатын талаптардан тәуелді. Шешу әдістері тұрғысынан
заттық облыс ерекшеліктерінен келесі параметлермен сипаттауға болады.
Шешімді іздеу қажет кеңістікте көлемін анықтайтын өлшемі; облыс
өзгертілмелігі, облысын уақыт бойынша және кеңістікте өзгеру дәрежесін
сипаттайды (статистикалық және динамикалық облыстар);
Облысты суреттейтін үлгі толықтығы берілген облысты анықтау үшін
қолданылатын үлгі адекваттылығын сипаттайды. Әдетте, егер үлгі толық
болмаса, онда облысты анықтау үшін заттың облыстың түрлі қасиеттерінің
бейнесі есебінен бір-бірін толықтыратын бірнеше үлгілер қолданылады,
шешілетін мәселе туралы деректер анықтығы деректердің нақтылық дәрежесін
сипаттайды. Дәлелдік заттық облыс шешілетін мәселе тұрғысынан дәл немесе
дәл емес деректермен суреттелетінін көрсеткіші болып табылады; деректер
толықтылығы деп-кіріс деректердің жеткіліктілігін айтады. Іздеу көмегімен
шешілетін есеп нәтижесіне тұтынушының талабын шешім санымен және нәтиже
қасиеттерімен және оны алу әдісімен сипаттауға болады. “Шешім саны”
параметрі келесі негізгі мәндерді қабылдайды: бір шешім, бірнеше шешім,
барлық шешімдер “Қасиеттер” параметрі алынған нәтиже немесе оны алу тәсілі
қанағаттандыратын шектеулер береді: Сонымен, мысалы науқастарды емдеу
бойынша ұсыныстар беретін жүйе үшін, тұтынушы кейбір дәрі-дәрмекті
қолданбауға талап көрсету қажет.
Төменде қарастырған әдістер статистикалық және динамикалық орталарда
жұмыс істей алады. Олар динамика жағдайында жұмыс істеу үшін
айнымалылардың, айнымалылар үшін деректер көзінің өмірлік уақыт мәнін
ескеру қажет, сондай-ақ айнымалы мәндерінің тарихи сақталу мүмкіндігін,
сыртқы ортаның үлгіленуін қамтамасыз етуі қажет.
Эксперттік жүйелерде қолданылатын шешу әдістерін келесі түрде жіктеуге
болады. Бір кеңістікте іздеу әдістері-шағын өлшемдер, үлгі толықтылығы, дәл
және толық деректер облысында қолдануға арналған әдістер;
Иерархиялық кеңістікте іздеу әдістері-үлкен өлшем облыстарда жұмыс
істеуге арналған әдістер;
Дәл емес және толық емес деректер кезінде іздеу әдістері;
Бір үлгі жеткіліксіз болатын облыстармен жұмыс істеуге арналған
бірнеше үлгілер қолданатын іздеу әдістері. Қажет болғанда аталған әдістер
бір уақытта бірнеше параметрі бойынша күрделенетін мәселелерді шешуге
мүмкіндік беру үшін бірігуі болжайды.
2.2 Эксперттік жүйелердің қолданылу облысы.
Білімге негізделген жүйелердің қолданылу облыстары бірнеше негізгі
кластарға топталады: медициналық диагностика, бақылау және басқару,
механикалық және электрлік құрылғылардағы қателіктер диагностикасы, оқыту.
a) медициналық диагностика.
Диагностикалық жүйелер организм жұмысының бұзылуы және оның мүмкін
себептері арқылы байланысты орнату үшін қолданылады. MYCIN диагностикалық
жүесі жақсы танымал, ол менингит және бактериялық инфекциялар кезіндегі
науқастың жағдайын диагностикалау және бақылау үшін арналған. Оның алғашқы
үлгісін 70-ші жылдардың ортасында Стенфордтық университетте жасады. Қазіргі
уақытта бұл жүе дәрігер-маман деңгейінде диагноз қояды. Ол басқа да
медицина салаларында қолданыла алатындай кеңейтілген білім қорына ие.
b) Болжамдау.
Болжамдаушы жүйелер деректер негізінде объекттің ағымдығы күйі туралы
мүмкін нәтижелерін және оқығаларын болжайды “Завоевание Уолл-Стрита”
бағдарламалық жүйесі нарық конъюктурасын талда, алгоритм әдістері көмегімен
сізге перспективаға қаржы бөлу жоспарын жасап береді. Ол білімге
негізделген жүйелер қатарына кірмейді, себебі дәстүрлі бағдарламалау
процедераларымен алгоритмдерін қолданылады. Нарық конъюктурасы туралы өз
ақпараты есебінен сіздің капиталыңызды көбейтуге көмектесе алатын ЭЖ әлі де
болмағандықтан болжамдаушы жүелер ауа райын, жолаушылардың көлемін және
ағымын қазір алдын ала айтып бере алады. Персоналдық компьютерлерді білімге
негізделген жай жүйе орнатып сіз жергілікті ауа райы болжамын ала аласыз.
c) жоспарлау.
Жоспарлаушы жүелер үлкен айнымалылар саны бар мәселелерді шешу кезінде
нақты нәтижелер алу үшін арналған. Informat Дамасстық фирмасы алғаш рет
сауда тәжірибесінде қажеттіліктері мен бюджетіне жауп беретін компьютерді
таңдауға көмектесу мақсатымен тегін 15 минуттық ақыл кеңес жүргізген өз
офисі холлында орнатылған 13 жұмыс станцияларды сатып алушыларға берді.
Сонымен қатар, Boeing компаниясы космостық станцияларды жобалау үшін және
ұшақ жетектерінің істен шығу себептерін және тікұшақтарды жөндеуді анықтау
үшін ЭЖ-ді қолданылады. DEC фирмасымен жасалған XCON эксперттік жүйесі VAX
түріндегі компьютерлік жүйелер конфигурациясын өзгерту немесе анықтау үшін
қызмет етеді. DEC фирмасы сатып алушыларға қажетті конфигурациясы бар
есептеу жүйелерін таңдауға көмектесу мақсатымен, XCON жүйесінің білім
қорынан тұратын XSEL қуатты жүйесін жасап жатыр. XCON-нан айырмашылығы XSEL
жүйесі интерактивті.
d) интерпритация.
Интерпритациялаушы жүйелер бақылау нәтижелері негізінде белгілі қорытынды
алу қабілеттілігіне ие. Белгілі интерпритациялаушы жүйелердің бірі
PROSPECTOR жүйесі 9 эксперт білімін біріктіреді. 9 экспертиза әдісінің
қосылысын пайдаланып, жүйе құны миллион доллар болатын кен рудасын тапты,
бірақ бұл кеннің бұрын 9 эксперттің біреуі де болжаған жоқ. Басқа
интерпритациялаушы жүйе- HASPSIAP. Ол берілген акустикалық бақылау
жүйелері бойынша тынық мұхиттағы кемелердің орналасқан жерін және түрін
анықтайды.
e) бақылау және басқару.
Білімге негізделген жүйелер бірнеше көздерден түсетін деректерді талдай
отырып, интеллектуалды бақылау жүйелері ретінде қолданылады. Мұндай жүйелер
атомдық электр станцияларында жұмыс істейді, ауа қозғалысын басқарады және
медициналық бақылау жүргізеді. Олар сондай-ақ кәсіпорындардың финанстық
жұмыстарын реттей алады және критикалық жағдайда шешім қабылдауға
көмектеседі.
f) механикалық және электрлік құрылғылардағы жөндеу диагностикасы.
Бұл сферадағы жүйелер механикалық және электрлік машиналарды (автокөлік,
дизельдік локоматив т. б.) жөндеу кезінде де компьютерді ақпараттық және
бағдарламалық қамсыздандырудағы қателіктерді болдырмау кезінде де өте
қажет.
g) оқыту үйрету.
Білімге негізделген жүйелер компьютермен оқыту жүйесінің құрамдық
бөлігіне кіреді. Жүйе қайсыбір объект мысалы, студент жұмысы туралы ақпарат
алады, оның тәртібін талдайды. Білім қоры объект тәртібіне сәйкес өзгереді.
Бұл оқытуға мысал ретінде ойнаушының квалификация дәрежесі өсу реті бойынша
күрделене беретін компьютерлік ойынды айтуға болады. Аса қызықты оқытылатын
ЭЖ-лердің бірі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
Кіріспе
1. Геометриялық интерпретация
1.1 Қолмен жазылған мәтіндерді тану
1.2 Формальды емес (семантикалық) модельдер
2. ЭЖ-ді анықтау ЭЖ-дің басты артықшылығы және белгіленуі
2.1 Эксперттік жүйелерде шешімдерді іздеу әдістері
2.2 Эксперттік жүйелердің қолданылу облысы
2.3 Эксперттік жүйелер жасау сатылары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Кескінді қасиеттері арқылы тану есебіне геометриялық интерпретация
сипаттамасын беруге болады. Мысалы адам кескінін сипаттау үшін бойының
ұзындығы мен салмақ сияқты екі белгіні қолданатын болсақ, онда
координаталар жүйесінде европа елдерінің тұрғындарының салмағы мен бойының
ұзындығын сипаттайтын аумақ, азия елдерінің салмағы мен бойын сипаттайтын
аумақтан ерекше болады. Азия елдерін сипаттайтын аумақ А европа елдірін
сипаттайтын аумақ В-ға қарағанда солырақ және жоғарырақ орналасады.
Қолмен жазылған мәтінді тану проблемасы баспа түрімен жазылған
мәтінді тану проблемасынан әлдеқайда күрделірек. Соңғы жағдайда біз
қаріптер кескінінің шектелінген нұсқаларымен (шаблондарымен) жұмыс істейтін
болсақ, қолмен жазылған мәтіндерді тануда біз әлдеқайда көп нұсқалармен
(шаблондармен) жұмыс жасаймыз. Қосымша күрделілікті элементтер кескінінің
әр түрлі сызықтық өлшемдерінің қатынасы тудырады.
Сонда да бүгінде біз қолмен жазылған (қолмен жазылған жеке элементтер)
мәтінді танудың негізгі технологиялық кезеңдері артта қалғанын айту керек.
Cognitive Technologies арсеналында негізгі мәтін түрлерін таныйтын
(стилденген сандар, баспа символдары мен қолдан жызылған) барлық
технологиялар бар. Бірақ, қолмен жазылған символдарды енгізу технологиясы
үшін бейімделу сатысын өту қажет. Осыдан кейін ғана мұрағатқа құжаттарды
енгізуді лекпен жүргізу үшін құрал-жабдықтар толық дайын деп айта аламыз.
Эксперттік жүйелер (ЭЖ) жасанды интелектпен (ЖИ) әдісін қолдану және
дамытуда-ЭЕМ қолданып интелектуалды сипаттағы мәселелерді шешу әдістерін
оқытатын ғылыми пәндер жиынтығын дамытудағы ең маңызды тәжірибелік
қорытынды ретінде пайда болады.
ЖИ облысы 40 жылдан астам даму тарихына ие. Басынан онда қатарында
әлі күнге дейін зерттеу заты: автоматты дәлелдеу, машиналық аудару, бейнені
тану және таңдау, робот әрекеттерін жобалау, алгоритмдер және бағдарламалар
т. б. болып табылатын көптеген күрделі мәселелер қарастырылады.
ЭЖ-бұл қайсыбір заттық облыстың мәселелерін шешу кезінде эксперт
қызметін атқаратын бағдарламалар жинағы. ЭЖ кеңестер береді, таңдау
жүргізеді, ақыл-кеңестер береді, диагноз қояды. Кәсіпорындарда ЭЖ-нің
қолданылуы жұмыс эффективтілігіне әсер етеді және мамандар квалификациясын
көтереді.
ЭЖ-дің басты артықшылығы-білімді жинақтау мүмкіндігі және оларды ұзақ
уақыт сақтауы. Адамнан ерекшелігі ЭЖ кез келген ақпаратқа объективті түрде
қарайды, бұл жүргізілетін тәжірибе сапасын жақсартады. Үлкен көлемді
білімді өңдеуді қажет ететін мәселелерді шешу кезінде қатенің болуы өте аз.
Эж көру кезінде көптеген қиындықтар туады. Бұл ең алдымен, заказ
берушінің жасататын жүйеге деген өз талаптарын әрқашан қалыптастыра
алмайтыны мен байланысты. Сондай-ақ психологиялық жағынан да қиындықтар
тууы мүмкін. Жүйенің білім қорын көру кезінде, эксперт өз білімін беруге
кедергі келтіреді нәтижесінде оны “машина”. Бірақ бұл қорқыныштар негізсіз,
себебі ЭЖ оқытыла алмайды, олар сапаны ойлай алмайды, интуйциясы жоқ. Бірақ
қазіргі уақытта өздігінен үйрену идеясын жүзеге асыратын эксперттік жүйелер
жасалуда. Сондай-ақ ЭЖ үлкен заттық облыстарда және эксперттер жоқ
облыстарда қолданылмайды.
ЭЖ білім қорынан (фактор саталған жүйе бөлігі) шығыс жүйелігінен
түсініктеме жүйелігінен, білім алу диалогтық процессор жүйесінен тұрады.
1. Геометрикалық интерпретация.
Кескінді қасиеттері арқылы тану есебіне геометриялық интерпретация
сипаттамасын беруге болады. Мысалы адам кескінін сипаттау үшін бойының
ұзындығы мен салмақ сияқты екі белгіні қолданатын болсақ, онда
координаталар жүйесінде европа елдерінің тұрғындарының салмағы мен бойының
ұзындығын сипаттайтын аумақ, азия елдерінің салмағы мен бойын сипаттайтын
аумақтан ерекше болады. Азия елдерін сипаттайтын аумақ А европа елдірін
сипаттайтын аумақ В-ға қарағанда солырақ және жоғарырақ орналасады.
5-ші суреттегі аумақты эталон ретінде алып, жаңа объектіні (адамдарды)
тану (классификациялау) үшін зерттеуші объектіні сипаттайтын R нүктесінен
А және В эталонды аймақтардың центріне дейінгі ара қашықтықты есептеу
арқылы оларды салыстыруға болады. Эталонды аумақтар бір - бірімен
қиылысуы мүмкін немесе бір - бірінен белгілі ара қашықтықта орналасуы
мүмкін. Сол сияқты бір-бірімен қиылысатын аумақтар бейнелерді тану есебіне
жарамсыз. Ю.В.Девингтальдың көмегімен дәлелденгендей, эталонды аумақтар бір-
бірінен координаталар жүйесін түрлендіру арқылы ажыратылынуы мүмкін. Сол
себептен олардың арасында аумақтарды бөлу үшін белгілі бір гипержазықтық
жүргізілуі мүмкін. Координаталар жүйесін түрлендіру механизмі
төмендегідей болады. Белгілі бір N өлшемді кеңістікте а және b нүктелерінің
арасындағы ара қашықтық евклид метрикасы арқылы өлшенеді.
енді салмақтық коэффициент мен бірге.
Объектілерді тануды геометрикалық трактовкасында координаталар жүйесін
түрлендіретін интерпретация процесіне жүгінеді. Бұл жағдайда бір класты
объектілер сығылып, басқа көптеген кластар бір – бірінен алшақтайды.
Сызықты және сызықты емес түрлендірулер болады. Жалпы жағдайда белгілер
аумағын сызықты түрлендіру төмендегі матрица көмегімен беріледі.
Егер алғашқы координаталар жүйесінде объект векторы а(а1, а2,...аN), b(b1,
b2,...bN) түрінде берілсе, түрлендірілген векторлар a’ мен b’ төмендегі
қатынас бойынша анықталынады.
1.1 Қолмен жазылған мәтіндерді тану.
Қолмен жазылған мәтінді тану проблемасы баспа түрімен жазылған мәтінді
тану проблемасынан әлдеқайда күрделірек. Соңғы жағдайда біз қаріптер
кескінінің шектелінген нұсқаларымен (шаблондарымен) жұмыс істейтін болсақ,
қолмен жазылған мәтіндерді тануда біз әлдеқайда көп нұсқалармен
(шаблондармен) жұмыс жасаймыз. Қосымша күрделілікті элементтер кескінінің
әр түрлі сызықтық өлшемдерінің қатынасы тудырады.
Сонда да бүгінде біз қолмен жазылған (қолмен жазылған жеке элементтер)
мәтінді танудың негізгі технологиялық кезеңдері артта қалғанын айту керек.
Cognitive Technologies арсеналында негізгі мәтін түрлерін таныйтын
(стилденген сандар, баспа символдары мен қолдан жызылған) барлық
технологиялар бар. Бірақ, қолмен жазылған символдарды енгізу технологиясы
үшін бейімделу сатысын өту қажет. Осыдан кейін ғана мұрағатқа құжаттарды
енгізуді лекпен жүргізу үшін құрал-жабдықтар толық дайын деп айта аламыз.
1.2 Формальды емес (семантикалық) модельдер.
Білім көрінісінің әдістерінің екі типі бар:
1. БК-ның формальді моделі;
2. БК-нің формальді емес (семантикалық, реляционды) модельдері.
Жоғарыда аталып өтілгендей, білім көрінісінің барлық әдістері, оған қоса
өнімдері (бұл білім көрінісінің өнімдік моделі негізделген жүйесі)
формальді емес модельдерге жатады. Қатаң математикалық теория негізделген
формальді модельдермен салыстырғанда, формальді емес модельдер мұндай
теорияны ұстанбайды.
Әрбір форамльді емес модель тек нақты пән ауданы үшін ғана жарамды және
сондықтан формальді модельдерге ғана тән жан-жақтылығы жоқ. Логикалық
қорытынды СИИ-дегі негізгі операция - формальді жүйелерде қатаң және түзу,
себебі қатаң аксиомалық ережелерге бағынышты. Формальді емес жүйелерде
қорытынды көбінесе жауап беретін зерттеушінің өзімен анықталады.
Жасанды интеллект
Жасанды интеллект – бұл адам түсінігнде дұрыс деп табылатын концепциялар
ғылымы. Ал адам интеллекті дегеніміз не? Ол ойлау қабілеті болып табылады
ма? Бұл қабілетте игеру мен білімді қолдануға болады ма? Әрине, бұл
қабілеттердің барлығы интеллекттің бір бөлігі болып табылады. Сонымен,
көріп отырғанымыздай оған анықтама беру мүмкін емес, себебі интеллект -
өңдеу және ақпаратты қабылдаудағы дағдылардың жиыны. ЖИ-дің негізгі міндеті-
ол есептеу машинасын аса пайдалы ету және интеллект негізінде жатқан
принциптерді түсіну.Оның негізгі міндетінің бірі аса пайдалы ету
болғандықтан, оқымыстылар мен инженерлерге ИЖ-нің күрделі проблемаларды
шешуге қалайша жәрдемдесетінін білуі қажет.
Жасанды интеллект – адамның интеллектуалды жұмысын моделдеуге арналған
ақпараттану бөлімі. Жасанды интеллект әдістері адамның түрлі жұмыс
орталарында әсерлі программаларды құруға мүмкіндік берді.
Продукционды модель – қазіргі экспертті жүйеде білім көрсетуге жиі
қолданатын әдіс. Оның негізгі қасиеттері – модульділігі, қосымшалар мен
өзгертулерді оңай енгізу, логикалық нәтиже механизмінің қарапайымдылығы.
Продукционды жүйелер.
Продукциялар фреймалармен қатар, ЖИ-те білім көрсетудің танымал құралы.
Бір жағынан продукциялар логикалық моделдерге жақын, олар нәтиже шығарудың
пайдалы жолын ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Ал екінші жағынан,
классикалық логикалық моделдерге қарағанда, білімді түсінікті етіп
көрсетеді. Оларды қатты шектеулер жоқ, ол продукция элементтерінің
интерпретациясын өзгерту мүмкіндігін береді.
2. ЭЖ-ді анықтау ЭЖ-дің басты артықшылығы және белгіленуі.
ЭЖ-бұл жасанды интеллект облысындағы ашық және тез дамушы бағыт. Аса
қызығушылық себебіне түрлі адамзат еңбегінің маңызды мәселелерін шешуде
қолдану мүмкіндігіне жатады.
ЭЖ-бұл оның компенсациясы облысында қандай да бір мәселені шешу
кезінде эксперт қызметін атқаратын бағдарламалар жинағы немесе
бағдарламалық қамсыздандыру. ЭЖ эксперт-адам сияқты өз жұмысы кезінде
білімдері мен операция жасайды. ЭЖ жұмысына қажетті заттың облыс туралы
білімдер белгілі түрде қалыптасқан және ЭЕМ жадысында жүйе дамуы
процессінде өзгере және толықтырыла алатын білім қоры ретінде көрінеді.
ЭЖ кеңестер береді, таңдау жүргізеді, жіктеу жүргізіледі, ақыл-кеңес
береді және диагноз қояды. Олар адам-маманмен жүргізуді қажет ететін
экспертиза мәселелерін шешуге бағытталған. Процедуралық таңдауды қолданатын
машиналық бағдарламалардан айырмашылығы, ЭЖ дедуктивті таңдау негізіндегі
тар заттық облыстағы мәселелерді шешеді. Мұндай жүйелер нашар анықталған
мәселелерді шешуге қабілетті болып табылады. Олар эвристикті тарту жолымен
құрылымдықтың болмауын да шеше алады.
ЭЖ-нің басты артықшылығы-білімді жинақтау мүмкінділігі, оларды ұзақ
уақыт сақтау, жаңарту және нақты ұйымның салыстырмалы тәуелсіздігін
қамтамасыз етеді. Білімнің жинақталуы кәсіпорында жұмыс істейтін
мамандардың квалификациясын көтеруге мүмкіндік береді.
Жасанды интеллекттің машина жасау кәсіпорындарында және экономикада
қолданылуы сапаны көтеруге және шешім қабылдау уақытын сақтауға мүмкіндік
беретін, сондай-ақ жұмыс эффективтілігін өсіруге қабілетті және мамандар
квалификациясын көтеруге негізделген ЭЖ-ге негізделген.
2.1 Эксперттік жүйелерде шешімдерді іздеу әдістері.
Іздеу мәләметтеріне негізделген мәселелерді шешу әдістері
психоматикадағы психодиагностикамен тәуелді, сондай-ақ басқа жүйелер
тұтынушымен шешімге қойылатын талаптардан тәуелді. Шешу әдістері тұрғысынан
заттық облыс ерекшеліктерінен келесі параметлермен сипаттауға болады.
Шешімді іздеу қажет кеңістікте көлемін анықтайтын өлшемі; облыс
өзгертілмелігі, облысын уақыт бойынша және кеңістікте өзгеру дәрежесін
сипаттайды (статистикалық және динамикалық облыстар);
Облысты суреттейтін үлгі толықтығы берілген облысты анықтау үшін
қолданылатын үлгі адекваттылығын сипаттайды. Әдетте, егер үлгі толық
болмаса, онда облысты анықтау үшін заттың облыстың түрлі қасиеттерінің
бейнесі есебінен бір-бірін толықтыратын бірнеше үлгілер қолданылады,
шешілетін мәселе туралы деректер анықтығы деректердің нақтылық дәрежесін
сипаттайды. Дәлелдік заттық облыс шешілетін мәселе тұрғысынан дәл немесе
дәл емес деректермен суреттелетінін көрсеткіші болып табылады; деректер
толықтылығы деп-кіріс деректердің жеткіліктілігін айтады. Іздеу көмегімен
шешілетін есеп нәтижесіне тұтынушының талабын шешім санымен және нәтиже
қасиеттерімен және оны алу әдісімен сипаттауға болады. “Шешім саны”
параметрі келесі негізгі мәндерді қабылдайды: бір шешім, бірнеше шешім,
барлық шешімдер “Қасиеттер” параметрі алынған нәтиже немесе оны алу тәсілі
қанағаттандыратын шектеулер береді: Сонымен, мысалы науқастарды емдеу
бойынша ұсыныстар беретін жүйе үшін, тұтынушы кейбір дәрі-дәрмекті
қолданбауға талап көрсету қажет.
Төменде қарастырған әдістер статистикалық және динамикалық орталарда
жұмыс істей алады. Олар динамика жағдайында жұмыс істеу үшін
айнымалылардың, айнымалылар үшін деректер көзінің өмірлік уақыт мәнін
ескеру қажет, сондай-ақ айнымалы мәндерінің тарихи сақталу мүмкіндігін,
сыртқы ортаның үлгіленуін қамтамасыз етуі қажет.
Эксперттік жүйелерде қолданылатын шешу әдістерін келесі түрде жіктеуге
болады. Бір кеңістікте іздеу әдістері-шағын өлшемдер, үлгі толықтылығы, дәл
және толық деректер облысында қолдануға арналған әдістер;
Иерархиялық кеңістікте іздеу әдістері-үлкен өлшем облыстарда жұмыс
істеуге арналған әдістер;
Дәл емес және толық емес деректер кезінде іздеу әдістері;
Бір үлгі жеткіліксіз болатын облыстармен жұмыс істеуге арналған
бірнеше үлгілер қолданатын іздеу әдістері. Қажет болғанда аталған әдістер
бір уақытта бірнеше параметрі бойынша күрделенетін мәселелерді шешуге
мүмкіндік беру үшін бірігуі болжайды.
2.2 Эксперттік жүйелердің қолданылу облысы.
Білімге негізделген жүйелердің қолданылу облыстары бірнеше негізгі
кластарға топталады: медициналық диагностика, бақылау және басқару,
механикалық және электрлік құрылғылардағы қателіктер диагностикасы, оқыту.
a) медициналық диагностика.
Диагностикалық жүйелер организм жұмысының бұзылуы және оның мүмкін
себептері арқылы байланысты орнату үшін қолданылады. MYCIN диагностикалық
жүесі жақсы танымал, ол менингит және бактериялық инфекциялар кезіндегі
науқастың жағдайын диагностикалау және бақылау үшін арналған. Оның алғашқы
үлгісін 70-ші жылдардың ортасында Стенфордтық университетте жасады. Қазіргі
уақытта бұл жүе дәрігер-маман деңгейінде диагноз қояды. Ол басқа да
медицина салаларында қолданыла алатындай кеңейтілген білім қорына ие.
b) Болжамдау.
Болжамдаушы жүйелер деректер негізінде объекттің ағымдығы күйі туралы
мүмкін нәтижелерін және оқығаларын болжайды “Завоевание Уолл-Стрита”
бағдарламалық жүйесі нарық конъюктурасын талда, алгоритм әдістері көмегімен
сізге перспективаға қаржы бөлу жоспарын жасап береді. Ол білімге
негізделген жүйелер қатарына кірмейді, себебі дәстүрлі бағдарламалау
процедераларымен алгоритмдерін қолданылады. Нарық конъюктурасы туралы өз
ақпараты есебінен сіздің капиталыңызды көбейтуге көмектесе алатын ЭЖ әлі де
болмағандықтан болжамдаушы жүелер ауа райын, жолаушылардың көлемін және
ағымын қазір алдын ала айтып бере алады. Персоналдық компьютерлерді білімге
негізделген жай жүйе орнатып сіз жергілікті ауа райы болжамын ала аласыз.
c) жоспарлау.
Жоспарлаушы жүелер үлкен айнымалылар саны бар мәселелерді шешу кезінде
нақты нәтижелер алу үшін арналған. Informat Дамасстық фирмасы алғаш рет
сауда тәжірибесінде қажеттіліктері мен бюджетіне жауп беретін компьютерді
таңдауға көмектесу мақсатымен тегін 15 минуттық ақыл кеңес жүргізген өз
офисі холлында орнатылған 13 жұмыс станцияларды сатып алушыларға берді.
Сонымен қатар, Boeing компаниясы космостық станцияларды жобалау үшін және
ұшақ жетектерінің істен шығу себептерін және тікұшақтарды жөндеуді анықтау
үшін ЭЖ-ді қолданылады. DEC фирмасымен жасалған XCON эксперттік жүйесі VAX
түріндегі компьютерлік жүйелер конфигурациясын өзгерту немесе анықтау үшін
қызмет етеді. DEC фирмасы сатып алушыларға қажетті конфигурациясы бар
есептеу жүйелерін таңдауға көмектесу мақсатымен, XCON жүйесінің білім
қорынан тұратын XSEL қуатты жүйесін жасап жатыр. XCON-нан айырмашылығы XSEL
жүйесі интерактивті.
d) интерпритация.
Интерпритациялаушы жүйелер бақылау нәтижелері негізінде белгілі қорытынды
алу қабілеттілігіне ие. Белгілі интерпритациялаушы жүйелердің бірі
PROSPECTOR жүйесі 9 эксперт білімін біріктіреді. 9 экспертиза әдісінің
қосылысын пайдаланып, жүйе құны миллион доллар болатын кен рудасын тапты,
бірақ бұл кеннің бұрын 9 эксперттің біреуі де болжаған жоқ. Басқа
интерпритациялаушы жүйе- HASPSIAP. Ол берілген акустикалық бақылау
жүйелері бойынша тынық мұхиттағы кемелердің орналасқан жерін және түрін
анықтайды.
e) бақылау және басқару.
Білімге негізделген жүйелер бірнеше көздерден түсетін деректерді талдай
отырып, интеллектуалды бақылау жүйелері ретінде қолданылады. Мұндай жүйелер
атомдық электр станцияларында жұмыс істейді, ауа қозғалысын басқарады және
медициналық бақылау жүргізеді. Олар сондай-ақ кәсіпорындардың финанстық
жұмыстарын реттей алады және критикалық жағдайда шешім қабылдауға
көмектеседі.
f) механикалық және электрлік құрылғылардағы жөндеу диагностикасы.
Бұл сферадағы жүйелер механикалық және электрлік машиналарды (автокөлік,
дизельдік локоматив т. б.) жөндеу кезінде де компьютерді ақпараттық және
бағдарламалық қамсыздандырудағы қателіктерді болдырмау кезінде де өте
қажет.
g) оқыту үйрету.
Білімге негізделген жүйелер компьютермен оқыту жүйесінің құрамдық
бөлігіне кіреді. Жүйе қайсыбір объект мысалы, студент жұмысы туралы ақпарат
алады, оның тәртібін талдайды. Білім қоры объект тәртібіне сәйкес өзгереді.
Бұл оқытуға мысал ретінде ойнаушының квалификация дәрежесі өсу реті бойынша
күрделене беретін компьютерлік ойынды айтуға болады. Аса қызықты оқытылатын
ЭЖ-лердің бірі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz