Машина мен құрал –жабдықтарды жүйелі талдау

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...2

Негізгі бөлім:
I.Машина мен құрал.жабдықтарды жүйелі талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.1.Бағалау процесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2.Бағалау методологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.3.Бағалау мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7

II.Объектілердің жағдайына ішкі және сыртқы факторлардың әсері...9

III. Табыстық тәсілдің әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
3.1Бағалау технологиясындағы қаржылық математиканың негізі ... ... ... .18
3.2Ақша бірлігінің болашақ құны(жиналған қор) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
3.3Ағымдағы бірлік құны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22

3.4 Таза табысты дисконттау әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27

Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29

Қазіргі кезде тәуелсіз бағалау компанияларың мүліктік құқыққа берген қорытындыларының рөлі өсуде. Құндық бағалаудың қазіргі кезде қиын сұрағы кәсіпорынның қаржылық-экономикалық көрсеткіштер, таза активтер көлеміне, салыққа, өнімнің өзіндік құнына машиналар мен құралдар құнының әсер ету талдауы болып табылады.
Машиналар мен құралдар ( МО) кәсіпорындардың көбі өте тозған. МО маңызды бөлігінің бухгалтерлік мәліметтер бойынша 100 пайыздық тозуы бар, бірақ белсенді қолданылады және нарықтық құны бар. Басқа бөлігі керісінше бухгалтерлік тозуы болмай, экономикалық және моральдық, функционалдық есебінен нөлдік құны болады.
Машиналар мен құралдардың кәсіпорындарда саны көп болып, топтық М және О бірліктер құнын анықтау сұрағы туындайды, сондай-ақ машиналар мен құралдар паркінің толығымен. Тек белгілі мерзімге құнның көлем сұрағы ғана маңызды емес, мерзімдегі құнның өзгеруінің болжамы, сондай-ақ құнның белгілі уақыттан кейін өзгеруі.
Бағалаушының жұмысы жоба алдындағы бағалау жұмыстары кезінде тапсырыс берушінің ойлары шындықпен қаншалықты жанасатынын түсіну. Бағалау жұмыстары бойынша есептеулер бағалаушының экспресс-талдаудан алынған қорытындыларын растау керек. Бағалаушының жолындағы негізгі кедергілердің бірі, бағалау объектісінің бір мәнді идентификациясының болмауы, толық мәліметтер тізімін ала алмау.
Бірінші және екінші нарық болмаған кездер алыста қалған жоқ. Құралды алғаннан кейін оның өзінің бірінші иесінің қолында тозып қалатын. Сирек кездерде иелерін ауыстыру болған. Құралдар қайтарымсыз « бір баланстан екінші балансқа» берілген, болмаса бекітілген есептік – қалдық құны бойынша сатылады.
Қазіргі кезде толық сенімділікпен бірінші және екінші мүліктік нарықтың әрекет ететіндігі туралы және құралдардың кең таралған және белсенді тауар екендігі туралы айтуға болады. Нарық пайда болды – бағалауға қажет болды. Ал бағалау бағаланатын объектілерінің нақты идентификация жөнінде талаптарын қойды. Идентификация – бұл объектілердің қасиеттерін, техникалық сипаттамаларын тауып оларды негізгі құралдардың белгілі бір тобына жатқызу. Бұл ақпарат кейін объектілер құнын есептеуге қажет мәлімет болып табылады (9.1 кесте). Орташа кәсіпорындағы құралдар санын мен түрлерін есепке алсақ бұл ең жауапты және қиын процесс екенін түсінеміз.

1. С.В.Валдайцев «Оценка бизнеса», «Проспект» Москва 2006г.
2. М.Қ.Байгісиев «Жылжымайтын мүлік экономикасы», «Қазақ университеті» Алматы 2003ж.
3. Под ред. В.И.Ресина «Экономика недвижимости» Москва 2002
4. Балабанов И.Т. «Экономика недвижимости», «Дело» Москва 2000г
5. Под ред. В.В.Григорева «Оценка недвижимости» Уч. п. Москва 1994г
6. Конституция РК – А.:1995

7. Гражданский кодекс РК – А.:Жеті Жарғы,2000

8. Жилищный кодекс РК-А.: Жеті Жарғы, 1997.

9. Указ Президента Р.К. от 23.12.1995г. №2723, имеющий силу Закона, «Об ипотеке недвижимого имущества».

10.Постановление Правительства Р.К. от 06.06.1996г. №710 «ОБ утверждении Порядка ведения земельного кадастра в Р.К.».

11. Положение об оценке стоимости объектов приватизации, утвержденное Постановление Правительства Р.К. от 06.05.1996г. №562.

12. Принципы практики оценки и Кодексы этики.- Американское общество оценщиков, 1968 г.

13. Международные стандарты оценки.-Международный комитет по стандартам оценки имущества.

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2

Негізгі бөлім:

I.Машина мен құрал-жабдықтарды жүйелі
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ..3

1.1.Бағалау процесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .4

1.2.Бағалау методологиясы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 6

1.3.Бағалау мақсаты
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 7

II.Объектілердің жағдайына ішкі және сыртқы факторлардың әсері...9

.

III. Табыстық тәсілдің
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...12

3.1Бағалау технологиясындағы қаржылық математиканың
негізі ... ... ... .18

3.2Ақша бірлігінің болашақ құны(жиналған
қор) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20

3.3Ағымдағы бірлік
құны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .22

3.4 Таза табысты дисконттау
әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .25

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27

Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .29

Кіріспе

Қазіргі кезде тәуелсіз бағалау компанияларың мүліктік құқыққа берген
қорытындыларының рөлі өсуде. Құндық бағалаудың қазіргі кезде қиын сұрағы
кәсіпорынның қаржылық-экономикалық көрсеткіштер, таза активтер көлеміне,
салыққа, өнімнің өзіндік құнына машиналар мен құралдар құнының әсер ету
талдауы болып табылады.
Машиналар мен құралдар ( МО) кәсіпорындардың көбі өте тозған. МО
маңызды бөлігінің бухгалтерлік мәліметтер бойынша 100 пайыздық тозуы бар,
бірақ белсенді қолданылады және нарықтық құны бар. Басқа бөлігі керісінше
бухгалтерлік тозуы болмай, экономикалық және моральдық, функционалдық
есебінен нөлдік құны болады.
Машиналар мен құралдардың кәсіпорындарда саны көп болып, топтық М және
О бірліктер құнын анықтау сұрағы туындайды, сондай-ақ машиналар мен
құралдар паркінің толығымен. Тек белгілі мерзімге құнның көлем сұрағы ғана
маңызды емес, мерзімдегі құнның өзгеруінің болжамы, сондай-ақ құнның
белгілі уақыттан кейін өзгеруі.
Бағалаушының жұмысы жоба алдындағы бағалау жұмыстары кезінде тапсырыс
берушінің ойлары шындықпен қаншалықты жанасатынын түсіну. Бағалау жұмыстары
бойынша есептеулер бағалаушының экспресс-талдаудан алынған қорытындыларын
растау керек. Бағалаушының жолындағы негізгі кедергілердің бірі, бағалау
объектісінің бір мәнді идентификациясының болмауы, толық мәліметтер тізімін
ала алмау.
Бірінші және екінші нарық болмаған кездер алыста қалған жоқ. Құралды
алғаннан кейін оның өзінің бірінші иесінің қолында тозып қалатын. Сирек
кездерде иелерін ауыстыру болған. Құралдар қайтарымсыз бір баланстан
екінші балансқа берілген, болмаса бекітілген есептік – қалдық құны бойынша
сатылады.
Қазіргі кезде толық сенімділікпен бірінші және екінші мүліктік нарықтың
әрекет ететіндігі туралы және құралдардың кең таралған және белсенді тауар
екендігі туралы айтуға болады. Нарық пайда болды – бағалауға қажет болды.
Ал бағалау бағаланатын объектілерінің нақты идентификация жөнінде
талаптарын қойды. Идентификация – бұл объектілердің қасиеттерін, техникалық
сипаттамаларын тауып оларды негізгі құралдардың белгілі бір тобына жатқызу.
Бұл ақпарат кейін объектілер құнын есептеуге қажет мәлімет болып табылады
(9.1 кесте). Орташа кәсіпорындағы құралдар санын мен түрлерін есепке алсақ
бұл ең жауапты және қиын процесс екенін түсінеміз.

I.Машина мен құрал –жабдықтарды жүйелі талдау

Машиналар мен құрал-жабдықтар – күрделі, көп сыңарлы бұйым. Бұл
объектілердің нарықтық құнын анықтағанда, жоғарыда айтылған жалпы
экономикалық принциптер ғана емес, сонымен қатар басқа да жалпы алынған
ғылыми зерттеулер мен әдістер, соның ішінде мыналарды айтуға болады,
статистикалық талдау, функционалды әдіс, статистикалық модельдеу мен
өмірлік цикл принципі қолданылады.
Жүйелі талдау қарастырылатын бағалау объектіні күрделі техникалық
жүйе ретінде болжайды, сабақтастық, әрекеттілік элементтерден тұратынын
және басқа да системамен кірісі мен шығысының болуы (сыртқы орта)
Интегративті жүйенің сипаты ерекше қасиетті және ол система элементіне
кіретін алгебралық сомамен табыстырылмайды. Жүйелі талдау өзінің
операциясына структуризациялық жүйе, элементтердің бір-бірімен байланысын
зерттейтін және сыртқы ортамен, элементтер параметрін анықтау жүйені
толығымен қосады. Осыған қоса жүйелі әдіс техноэкономикалық талдау
көрсеткіштерінің объектісіне қолданылуы мүмкін. Ол негізінде комплексті
көрсеткішті жүйелі жеке көрсеткіштер ретінде әр түрлі деңгейде қаралады.
Функционалды әдістемеде әрбір материалдық объект дақпыртты функцияны
тасушы ретінде болады. Бұл функциялар пайдалы және пайдасыз болуы мүмкін.
Пайдасыз функциялар объектінің ақталмайтын қымбаттауына әкеледі. Осының
негізінде объектінің құны бірінен құн функциясын зерттейді. Функционалды
әдіс принциптері құн талдау теориясында және инжиринг құнының негізінде
жатыр.
Статистикалық үлгілеу – методология, математикалық статистика
теориясына ахуал сүйенеді және бағалаушының экономика-математикалық
корреляциялық әдістерін тұрғызуға арнайы аспабы болып келеді. Статистикалық
модельдеу сонымен қатар бағалау нәтижесіне түзету анализін өткізуге
мүмкіндік береді, жетілдіру және экономикалық нормативті шығындарын
негіздеу және рентабельділік есептеу құнында қолданылады.
Өмірлік цикл принципі барлық объектінің өмірлік кезендерінің
параметрлерін зерттеуін болжайды: жобалау, өңдеу, сату, эксплуатация және
утилизация. Әр бір өмірлік цикл кезеңдерінде ақша ағымдарын бағалайды және
пайда мен шығынды талдайды. Өмірлік цикл теория дәрежесі мынандай
практикалық тапсырманы есептеуге, объектінің қызмет ету тиімділігін
бағалау, пайдалылық мерзімін пайдалануын болжау ( қызмет мерзімі ),
объектінің тозу дәрежесін бағалау және т.б.

1.1 Бағалау процессі.

Бағалау процессі бірнеше негізгі кезеңдерден тұрады.
Тапсырма қаулысы. Тапсырыс берушінің бағалау қажеттілігі пайда болып
бағалаушы тапсырыс ерушімен бірге ситуацияны қарастырады. Әдетте бұндай
ситуациялар Қазақстан Республикасының бағалау қызметі туралы заңда
ескеріледі және регламенттеледі. Содан кейін бағалау нәтижесі қалай
пайдаланатыны және меншік қандай бағалау объектісіне жататынын қарастырады.
Бағалау күні бағалау объектісінің мақсаты мен ситуациясына байланысты
анықталады. Бағалау күні – бұл бекіту күні, бұл күнге барлық есептемелер
жүргізіледі. Нарықта үздіксіз ситуация ауысуы нәтижесінде, бағалау күніне
байланысты әр түрлі нәтижелер алынады.
Құнды анықтау. Бұл этапта бағалаушы бағалау мақсатын салыстыру, ол
бұл кезеңде көрсетіледі және есептелуі керек. Машина мен құралжабдықтарды
бағалауда әр түрлі құн құн түрлері қарастырылады. Оның ішінде ең маңызды
нарықтық құн болып есептеледі. Бағалаудың міндеттемелеріне бағалау
объектісінің мақсатына байланысты ең тиімді тәсілдерін, құнның кезеңдері
мен түрін тапсырыс берушіге ұсынуы кіреді.
Меншік объектісін анықтау. Бұл этапта меншікті теңдестіру және оны
инвентаризациялық тізіммен салыстыру жұмыстары атқарылады.
Мәліметтер жиыны. Бұл ең күрделі және өзекті жұмыстардың бірі болып
саналады. Мұнда міндетті түрде активтерді жүйелеу және оларды
классификациялау жүргізуі тиіс. Ол бухгалтерлік есептеуде қолданылатын
стандартты классификация немесе +жекеменшік, бағалаушының өз шартымен
құрастырылған егер ол қойылған тапсырманы тез және жақсы есептеуге
көмектессе.
Содан кейін бағалаушы объектіні физикалфқ қарастырады, объектінің
сипаттамасын жүргізеді ( листинг ), машинаның физикалық күй – жағдайын
анализдейді, техникалық қызмет әдістемелермен танысады, технология және
әрдайым жөндеу графикасымен, сонымен қатар олардың орындалуын анализдейді.
Бұл мәліметтер келешекте машинаның күй-жағдайын дұрыс анықтауға мүмкіндік
береді. Мәліметтер жинау этапы ең маңызды болып табылады, себебі бұл
жинақталған мәліметтер барлық бағалау жұмысының нәтижесішығарылады. Жиі
машина мен құралжабдықтарды бағалағанда көптеген агрегаттар мен буындарды
қоса бағалауымыз қажет. Егер барлық қажетті мәліметтерді анықтап алмасақ,
әсіресе физикалық қарастыруда, онда бұл себептерден әр түрлі түсініктемелер
пайда болуы мүмкін және ол қате нәтижеге соқтыруы мүмкін.
Бағалаушы физикалық қарастыруды жүргізбеуіне болады, бірақ ол өз
атчетында бұл мәліметті көрсетуі тиіс. Күтілетін нақты құн нәтижесі екі есе
түседі.
Мәліметтер жинау барысында негізгі үш бағытқа негізделуі жөн:
Шығындар әдісінің ерекшелігі мынада, индекстеуге объектінің тұтастай
алғандағы құны (бағасы) емес, оның өзіндік құны реттелетін шығынға
ұшырайды.
Салыту осындай немесе осы объектіге ұқсас т.б. осындай құралжабдықтар
құнының анализі.
Пайдалылық ол объектінің болашақта қандай пайда әкелетіні.

Тозу анализі. Бұл этапта бағалаушы мәліметтерді талдайды, сонымен
қатар осы мәліметтерге сүйене отырып машинанын физикалық күй-жағдайын нақты
анықтайды. Эксплуатациядағы машина әр түрлі физхикалық факторлерге дұшар
болатыны бізге түсінікті және тозу кезеңі анықталады.
Бірақ та физикалық тозу ғана емес сонымен қатар функционалды және
экономикалық ескіруі де машина құнының түсуіне себепкер болады.
Функционалды немесе материалдық тозу техника және технологиялық
прогресс кезінде пайда болады. Осыдан бірнеше жыл бұрын шығарылған машина
бүгінгі кезде шығарылғанмен ерекшеленеді. Бұл ерекшеліктер әр түрлі болуы
мүмкін.
--- капиталды шығындардың және эксплуатациялық шығынның көп болуы,
нашар техникалық сипаттамалар, ескі техника мен материалдарды қолдану және
т.б. Бұның бәрі техниканың тартымдылық құнын төмендетеді.
Сыртқы экономикалық тозу – сыртқы және ішкі нарықта болып жатқан
экономикалық өзгерістерге байланысты туындайды.
Объектінің жағдайын, қолдану деңгейін талдап, бағалаушы жұмыстың ең
маңызды бөлігіне, яғни объектіні бағалау және есептеуге кіріседі.

1.2 Бағалау методологиясы.

Машина мен құралжабдықтарды практикалық бағалауда негізгі үш тәсіл
қолданылады.
Шығындық тәсіл, құнды бағалауда мына жағдайға сүйенеді: баға, құн және
өзіндік құн арасындағы айырмашылықтарға қарамастан, нарықтық
қатысушыларықұн мен бағаны, өндіріс және сатушығындарына байланысты. Мұнда
физикалық тозу басты рөл атқарады.
Нарықтық тәсіл, жиі салыстырмалы тәсіл (салыстыру арқылы) деп аталады,
әділетті анықтау немесе дәйекті объекті нарықтық құнына негізделеді.
Табысбық тәсіл, пайдадан шыға нарықтық құнның анықтауы негізделеді, ол
болашақта объектінің эксплуатациядан әкелетін пайдасы.
Барлық үш тәсіл нарықтық мәліметтерді қолданады. Шығындық тәсіл
материалға, еңбекке және т.б. ресурстар, машиналарды ауыстыруға немесе
қалпына келтіру үшін керек ресурстардың нарықтық құнын қолданады. Нарықтық
тәсіл берілген құрылыстың бірлігінің нарықтық құнын анықтайды. Ал табыстық
тәсіл арқылы бағаланатын объектінің болашақта әкелетін табысы негізінде
құнын анықтайды.
Үш тәсілдің есебін жүргізгенде, бағалаушы көп жағдайда үш нәтиже
алады. Сол себепті келесі кезеңде бағалаушы алған нәтижелерді салыстырып
талдау жасап, қорытынды жасайды. Содан кейін бағалаушы қорытынды құн
шығарады. Соңғы кезең бұл – бағалау туралы есеп жасау. Төменде аталып
кеткен кезеңдерге толық тоқталып кеттік.

1.3 Бағалау мақсаты.

Мүлікті бағалау әрқашанда мақсатты сипаты бар. Машиналарды және
құралжабдықтарды бағалауда келесідей бағалау мақсаттары және дәлелдері аса
маңызды.
• Салық салу және бухгалтерлік есеп беру мақсатында кәсіпорынның
активтерін қайта бағалау,
• Акционерлік қоғам құру кензінде мүліктік кешеннің жалпы құнын
бағалау,
• Несиелеу жағдайында белгілі объектіні кепіл ретінде алу үшін
машинаның және құрылыстың кепілдік құнын анықтау,
• Машиналар мен жабдықтардың сақтандыру құнын анықтау,
• Қаржылық менеджмент мақсатындағы машиналармен құрылғылардың құнын
анықтау.
Сонымен қатар машиналар мен құрылғылардың құнын анықтағанда:
• Сату, сатып алу кезінде;
• Жалға немесе лизинг беру кезінде;
• Жарғылық капиталда мүліктің үлесін анықтау;
• Кәсіпорынды жабу кезінде;
• Кәсіпорынды ликвидациялаған кезде;
• Инвестициялық жобаның бизнес жоспарын жасау кезінде;
• Объектілерді утилизациялаған кезде және т.б.

Бағалау объектісінің мақсаты мен дәлелдеріне байланысты мынадай болуы
мүмкін:
• Жекеше, бір ғана машина немесе құрылғылар, нарықтық құн, салыстыру
құны, ликвидациялық құн, жалға беру құрылғылар құны, утилизациялық
құн анықтаған жағдайда;
• Көптеген шартпен бір бірі тәуелсіз бірлік машиналар мен құрылғылар,
қалпына келтіру құны анықталған жағдайда;
• Машина және құрылғылар комплексін өндіріс – техникалық ақпаратпен
тіркеу, комплекстік бөлек элементтерімен және олардың арасында, бір
жағынан оны қоршаған инженер – техникалық инфраструктурамен, ал
екіншіден нарықтық құн анықталған кезде, ликвидациялық құн,
инвестициялық құн.
Құн түрін бағалау мақсаты мен ахуалына байланысты таңдалады.
Бағалау мақсаты мен дәлелдері бағалау объектісін таңдауына ықпал
етеді, бағалау әдістерінде қолданады, бағалау құнының түрін анықтау және
анықталу әдістері.
Осыған байланысты әр бір бірдей құрылғылар жиыны бағалау мақсатына
байланысты әр түрлі бағалануы мүмкін және жалпы жиынның құны да әр түрлі
болады.
Дүние жүзілік тәжірибеде келесідей бағалау мақсаты мен құн кезеңдері
ұсынады:
• Меншік құқықтарын беру – дәйекті нарықтық құн;
• Қаржыландыру (несие беру мақсатымен және т.б.) – дәйекті нарықтық
құнын тоқталмай пайдалануы (бұл құн көбінесе өте жоғары нәтиже
береді), дәйекті нарықтық құнның ауысуы, ликвидацияны ретке салу
құны, тездетілген ликвидациялық құн;
• Табыс салығы – пайдалануда дәйекті нарықтық құн, қондырылған
құрылғылар дәйекті нарықтық құны, ауыстырудағы дәйекті нарықтық
құн;
• Мүлік салығы – көбінесе батыс заңдары дәйекті нарықтық құнды
қолдануға бет бұрған, себебі бұл құн кезеңдері ең жоғары
көрсеткішті көрсетеді;
• Сақтандыру – физикалық тозудан толық қайта өндіру немесе ауыстыру
құнын алып тастау. Кейбір мемлекеттерде – тоқталмай пайдаланудың
дәйекті нарықтық құны, ауыстырудағы дәйекті нарықтық құн;
• Лизинг – қаржэылықтағыдай көп нұсқалық есептеулер болуы мүмкін;
• Серіктестікті бұзу (мысалы, ажырау) – қолдануда дәйекті нарықтық
құн, ауыстырудағы дәйекті нарықтық құн;
• Заңды капитал салымы – қондырылған құрылғылар дәйекті нарықтық
құны, ауыстырудағы дәйекті нарықтық құн;
• Мұраға салық (жағдайға байланысты) пайдаланудың дәйекті нарықтық
құны, ауыстырудағы дәйекті нарықтық қөұны;
• Жобаның орындалуын зерттеу – барлық құн түрлері;
• Сату бағасын үлесу – 99% жағдайда дәйекті нарықтық құнды пайдалану;
• Ставка мен тарифтерді анықтау – кәсіпорын коммуналды қызметтерде
қолданылады (электр-энергие, жылу және телефон желісі), көбінесе
толық қайта өндіру құны, толық ауыстыру құны немесе ары
қарайпайдаланудағы дәйекті нарықтық құн.

Жалпы ережеде алғанда, бағалаушы керекті құн кезеңін және бағалау
мақсатын теңестіруі міндетті. Ол ликвидациялық құнды анықтауға тікелей
қатысы болып келеді. Бұл жағдайда тапсырыс беруші нақта ликвидациялық
құнды анықтауын талап ете алады және бағалаушы оны орындауы тиіс

II. Объектілердің жағдайына ішкі және сыртқы факторлардың әсері.

Белгілі бір машинаны шығару барысында, адам өз біліміне, жаңа
технологияға сүйенеді. Білімнің жоғары деңгейлігі, жаңа технологиялар,
сондай ақ кәсіпорындардың пайдаланылатын әдістері - өнімнің жоғары сапада
шығарылуын қамтамассыз етеді.
Қазіргі көп машиналар құрылымының сапас жағынан төмендігі –
механикалық, химиялық, электромагниттік, жылулық энергияларына тікелей
байланысты болып келеді. Ішкі және сыртқы факторлардың қандай түрі
болмасын машиналардың эксплуотациялық кезеңіне айтарлықтай әсерін
тигізуде.
Классикалық ғылым, машиналардың механикалық қарастыра отырып, атқарылып
жатқан жұмыстардың қателіктерін, дәл еместігін, қызу деформациясын,
технологиялық факторларын және т.б, жай ғана машинаның кемшілігі ретінде
қарастырған.
Ал қазіргі заман ғылымы, әсірісе кибернетика жағынан, бұл сауалдарға
аса көп назар аударады: әр құрылғы сапасының жоғарлығы, жасалу жолдарының
дұрыстығы машинаның жалпы сапасын жоғарлатады, яғни машинаның сапасына
әсер ететін барлық себептерді ескере отырып, функционалдық және
эксплуотациялық зерттеулер жүргізіледі.
Машинаның жұмыс барысында, энергияның барлық түрі механизмдері мен
техникаларына әсер етеді.
Механикалық энергия – бұл құбылыс машинаның жұмыс істеу барысында
жүреді, бірақ машинаның динамикалық салмағы сыртқы ортамен байланысты
болып келеді.
Машинада пайда болған күштер әдетте кинаматикалық құрылғылармен
байланыста болады, бірақ бұл күштер толық анықталмаған, уақытша болып
келеді. Мысалы, двигательдің айналу барысында, станоктың кесу күшінде,
ауылшаруашылық жұмыстарындағы құрылыс және т.б. машиналардың күштері.
Машинаның қозғалыс күштерінің жылдамдығы, уақыттың кездейсоқ
функцияларымен байланысты.
Машинаның механикалық энергия қозғалыс кезінднгі кеткен энергияға
байланысты болуы мүмкін. Мысалы, құрылғылардың деформациялық қуаттылығы,
термикалық өзгеру кезіндегі құрылғылардың көлемінің өзгеруі сыртқы
әсерсіз болады.
Жылулық энергиы – бұл машинаның сыртқы ортадағы жылудың әсері, жұмыс
барысындағы двигательдер мен техникалық құрылғылардың құбылысы кезіндегі,
сондай ақ механизмдер, электротехникалық және гидравикалвқ құрылғылардың
жұмысы уақытында пайда болады.
Химиялық энергия – бұл құбылыс та машинаға өз әсерін тигізеді.
Машинаның коррозиялық тармақтарына ылғалды ауа әсер етекеннен пайда болуы
мүмкін.
Электромагниттік энергия – бұл энергия радиотолқын түрінде машинаның
электрондық аппаратураларына әсер етеді. Бұл энергия түрі жаңа
машиналарда көп кездеседі.
Осындай амалмен, барлық энергия түрлері жалпы машиналар мен оның
механизмдеріне әсер ете отырып, машина жұмысына қолайсыз жағдайлар
тудырып, техникасына кері әсерін тигізеді.
Машинадағы болып жатқан барлық құбылыстар оның техникалық мінездемесіне
әсер етеді. Құбылыстар – қайтымды және қайтымсыз болып екіге бөлінеді.
Қайтымды құбылыстар – олар машинаның құрылғыларын уакытша және кері
әсерсіз өзгертеді. Мысалы, машинадағы деформациялық тармақтар мен
құрылғылардың ішкі және сыртқы күштер әсерінен өзгереді.
Қайтымсыз құбылыстар – уақыт өте келе машинаның техникалық
мінездемесінің нашарлауына әкеп соғады. Мысалға, ішкі құрылғылардың
тозуы, коррозия т.б. бұның барлығы уақытқа байланысты пайда болған
құбылыстар, сондай ақ ол машинаның жалпы сапасына әсер етеді.
Машинаның құрылғылары тозып, қирайды: жылдамдық пен көп мөлшердегі
ауырлық (функциялық алаң ) әсерінен, бұл факторларды F, v, T; деп атайды,
олар қышқылды сұйықтықтар әсерінен пайда болады ( химиялық алаң ); Көп
жағдайда бір құрылғыға бірнеше құбылыстар әсер етеді, бірақ басты
құбылыс, заң бойынша біреу ғана болады.
Сыртқы ортамен байланыстыфакторлардың көптігіне қарамастан машинаның
құрылғыларының қирауы ішкі факторларға байланысты. Оларға:
1. Ішкі жүктеу құбылыстары мен қирауының нәтижесінде материалдардың
ескіруі;
2. Көлемді газдық коррозия. Бұл ескіру уақыт өте келе пайда болатын
құбылыс. Мысалға, шынаудың пайда болуы, макро және микромөлшерде
үстінгі қабатының өзгеруі, сондай ақ толық құрылғылардың қирауы.
Төменде көлік құрылғыларының көптеген күштер мен қоршаған ортаның
әсерінен қирауын қарастырамыз.
Құрылғылардың физикалық алаңыныңәсерінен қирауы.
Физикалық алаң – температура, жылдамдық және т.б. физикалық көлем
жинағы. Егер физикалық алаң уақытқа байланысты өзгерсе, ол
керістационарлық деп аталады; ал егер уақытқа байланысты өзгермесе –
стационарлық деп аталады.
Құрылғыларға әсер ететін келесі физикалық алаңдар бар:
механикалық, жылулық, электрикалық, магниттік, дыбыстық, жарықтық және
т.б.
Пластикалық құрылғылардың деформациясы майысу түрінде айқындалады.
Бұл құбылыс статикалық және динамикалық қысым әсерінен пайда болады,
және өз шегінен артық қысым болып келеді. Осылайша құрылғылардың
бөлшектері майысып, созылып, бұралып кетеді.
Кезектілік – металл құрамының деформациялық балқуы, бұл құбылыс
деформация қысымының шамадан тыс болуынан пайда болады. Поликристалдық
металлдардың сапалы түрінде бұл құбылыс тез арада байқалады . Осындай
жағдайда пластикалық деформацияның шартты шегін анықтайды .
Құрылғылардың бөліктері ( блок, қорап аудару бөліктері, редуктор,
цилиндр және т.б. ) қысым, вибрация, қызу, ағу құбылыстар әсерінен
ескіреді. Сол себептен де ішкі қысым өзгереді және құрылғылар майысады.
Нәзік және нақтылы қирау. Нәзікті қирау деформациясыз жәй қысым
уақытында пайда болады.
Нақтылы қирау алдын ала қарастырылған деформация кезінде үлкен
көлемді қысымнан пайда болады.
Тозулық қирау – құрылғылардың сатикалық және циклдік ауыр
қысымдардың нәтижесінде ( машиналардың элементтері, серіппелр, рессор
және т.б. ) қиратады. Тозулық қирау металлдардың пластикалық
деформациясымен байланысты. Бұл машинаның толық жарамсыздығына әкеп
соғады.
Мықтылық – бұл материалдардың белгілі бір деңгейдегі қысымға
дейін қарсыласу мүмкіндігі ( мықтылықтың шегі ). Ол материалдардың
түріне байланысты және қысымның күштілігіне, деформация түріне
байланысты анықталады.
Шыдамдылық шегі (R) – бұл металлдың тозулық қирауысыз, қысымдық
циклге б мах шыдауы. Сонымен қатар қысымның өзгеруі бір қалыпты және
шектен аспауы тиіс.
Метеаллдардың мықтылығының басқа да критерийлері бар, олар:
Өмір бойғы N – бұл қысымның бақылау жағдайындағы қираудың циклдық
мезгілдері.
Тозулық қираулар құбылысы екі кезеңге бөлінеді:
1. Металлда көптеген локальдық, микродеформациялық өзгерулерге
байланысты пайда болған майда шынаулар.
2. Шынаулардың өсуі.
Жылулық қирау ( тепловое разрушение ) – бұл қирау жылулық алаңға
байланысты. Машина жұмыс істеу барысында металлдар бастапқы күйін
жоғалтады да, олар жарамдылығын жоғалтады. Бұндай құрылғыларға
цилиндрлер, форкамерелар, коллекторлар т.б жатады.
Жылулық қысымның үлкен көлемі машиналардың тоқтармақты
электроқұрылғыларының істен шығуына ықпал етеді. Тозулық қирау әсерінен
сынған құрылғыларды жөндеу мүмкін емес.

III.Табыстық тәсілдің әдістері

Табыстық тәсілді қолдана отырып, обьектінің нарықтық құнын есептеуі
бұл, табыстарды жаңғырту болып табылады, бұл өз кезегінде, бағаланатын
активтің өзінің қалған экономикалық өмірінің құнымен байланысты болады.
Теориялық көзқараспен алатын болсақ, табыс көзі болып кез-келген бола
алады: аренда, сату, дивидендтер, игілік. Ең бастысы ол бағаланушы активтің
өнімі болуы керек.
Бұл тәсіл арқылы келешекте табыс табу мақсатында активтардың құнын
анықтауға болады (жылжымайтын мүлік, акциялар, облигациялар, вексельдер,
материалдық емес активтер және т.б.). Бағалаудың табыстық тәсілінің негізгі
қағидалары – күту қағидасы және орынбасу қағидасы. Күту қағидасы бұл
тәсілде негізгі қағида болып табылады. Оның мағынасы, активтің құны
ағымдағы (бүгінгі, ағымдағы) құнымен (PV- ағыл. present value) барлық оның
болашақ табыстарымен анықталады.
Неғұрлым бағаланатын активтің болашақ табысы жоғары болса, соғұрлым
оның құны жоғары болады. Табыстардың анализі сол бағалатын активтің қалған
барлық экономикалық өмірінде тиімді жолмен қолданылуы тиіс.
Орын басу принципіне сәйкес активтің максималды құны, осындай
активті, сатып алатын ең төмен бағадан жоғары болмауы тиіс. Бұл принцип
инвестицияның альтернативасының экономикалық принципіне ұқсас болады.
Табыстық тәсілде тікелей капитализация мен капиталға қайтарып беру
нормасы бойынша табыстық капитализация әдістері бөлініп көрсетіледі (1.1
сурет). Бұл тәсілдердің негізінде таза, операциялық табыстың бағалануы және
капитализация коэффициенті немесе дисконттау анализі жатыр.
Тура капитализация әдісі ақылы активтің таза операциондық табыстың
бірінші жылдағы қолданылуы бағаланады, капитализация коэффициентін бағалау
бұл, ағымдағы құнмен табыстың қайта құру табысын анықтау болып табылады, ал
капитализация әдісімен капиталға беру нормасымен – активті қолданыдағы таза
операциялық табыстың болжамы, сатқанан кейінгі таза табыс пен бложамдаған
кезеңнің соңындағы табыстықоса алғанда, ал дисконттау коэффициенті бұл
ағымдағы табыстардың құнын анықтау болып табылады.

1.1 сурет. Табыс тәсілі бойынша бағалаудың түрлері.
Бұл тәдістер өз кезегінде анализ тәсілдерімен және табыс ағымдарының
құрылуымен және капитализацияның ағымдығы құнның құылуымен қалыптасады.
Тікелей капитализация кезінде табыстың генерация сатысындағы активтің
бірінші жылындағы пайдалануының табыс операциясының бағалануы жүреді. Ал
капиталға қайтарып беру нормасы бойынша капитализация кезінде активті
пайдалану кезіндегі табыс операциясының болжамы болады. Бұл әдістер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.