Іңкәй уран кенорны

Кіріспе 2

1. Кенорнының қысқаша геология.гидрогеологиялық сипаттамасы 3
2. Кен орнын ашу тәсілдері 5
2.1 Уран кенін сілтілеу технологиясы 5
2.2 Уран кенорнын ашу тәсілдері 5
2.3 Уран кен сілемдерін ашу тәсілдері 6
2.4 Ұңғымалардың қатарлы орналасу тәртібі 7
2.5 Ұңғымалардың гексогональдық орналасу тобының жүйесі 7
2.6 Ұңғымалардың ұялы орналасу тобы 8
3. Ұяшықтық тиімді радиусын анықтау 9
4. Жер асты сілтілеу тәсілдері 17
5. Жұмыс кезіндегі техника қауіпсіздігі 31
Қорытынды 33
Әдебиеттер тізімі 34

Осы курстық жұмыста біз іңкәй кен орнынын жылдық қуатын оның ұңғымаларының жұмыс күшін есептеуді үйрендік. Қазіргі кезде Қазақстанда уран өңдірісі беделді орын алып келе жатыр. Оның басты бір себебі дүние жүзіндегі уранға сұраныстың күрт өсуі. Орталық кен басқармасы уранды жер асты ұңғымалық ерітінділеу тәсілі арқылы өндіреді. (ПСВ).
Өндірістік жоспарлар кен блоктарын ұңғыманы бұрғылау, технологиялық құбырлар жүйесін біріктіру және оларды күкіртқышқылды ерітіндіменмалатотықтандыру жолымен пайдалануға дайындайтын жер қойнауынан өнімдік ерітінділерді алатын кеніштер арқылы жүзеге асырылады.
Қазіргі кезде кен басқарудың соңғы өнімі табиғи уранның (сары қоқым) химиялық концентратын және ионалмасу процестеріне негіз құрайтын технология бойынша тауар регенератын алу болып табылады. Технологиялық ұңғымаларды «Волковгеология» ААҚ бөлімшесі жабдықтайды. Қосалқы бөлімшелері өндірісті жылумен, электр энергиясымен, қысылған ауамен, материалдармен, тексеру мен ақпаратпен қамтамасыз етеді.
Сары қоқым И3О8 дейін гидрометаллургия зауыттарында қайта өңделеді, «Қазатомпром» ҰАК келісім-шарты бойынша Қазақстаннан сыртқа шығарылады, тауар регенераты кен басқару аймағында орналасқан аффинажды зауытта қайта өңделеді.

1. Алтаев Ш.А., Чернирев Е.Е.
Технология разработки гидрогенных урановых месторождений Казахстана.
Алматы 2003 г
2.Уе.(каз)(038) С32 Сейітов Н. Абдулин А.
Геология терминінің сөздігі. Алматы 1996
3. 555.495 (075)Б. 778. Бойцов В.
Геология месторождений урана. Москва Недра 1989г
4. «Горная энциклопедия» IIIтом
Москва, Недра 1989г.
5. 553.495(075) С84 «Уранның гидрогеологиясы» Баязит Н. Х.
Алматы 2006 ж.

Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Іңкәй уран кенорны.

Мазмұны

Кіріспе
2

1. Кенорнының қысқаша геология-гидрогеологиялық сипаттамасы 3
2. Кен орнын ашу тәсілдері
5
2.1 Уран кенін сілтілеу технологиясы
5
2.2 Уран кенорнын ашу тәсілдері
5
2.3 Уран кен сілемдерін ашу тәсілдері
6
2.4 Ұңғымалардың қатарлы орналасу тәртібі
7
2.5 Ұңғымалардың гексогональдық орналасу тобының жүйесі 7
2.6 Ұңғымалардың ұялы орналасу тобы
8
3. Ұяшықтық тиімді радиусын анықтау
9
4. Жер асты сілтілеу тәсілдері
17
5. Жұмыс кезіндегі техника қауіпсіздігі
31
Қорытынды
33
Әдебиеттер тізімі
34

КІРІСПЕ

Осы курстық жұмыста біз іңкәй кен орнынын жылдық қуатын оның
ұңғымаларының жұмыс күшін есептеуді үйрендік. Қазіргі кезде Қазақстанда
уран өңдірісі беделді орын алып келе жатыр. Оның басты бір себебі дүние
жүзіндегі уранға сұраныстың күрт өсуі. Орталық кен басқармасы уранды жер
асты ұңғымалық ерітінділеу тәсілі арқылы өндіреді. (ПСВ).
Өндірістік жоспарлар кен блоктарын ұңғыманы бұрғылау, технологиялық
құбырлар жүйесін біріктіру және оларды күкіртқышқылды
ерітіндіменмалатотықтандыру жолымен пайдалануға дайындайтын жер қойнауынан
өнімдік ерітінділерді алатын кеніштер арқылы жүзеге асырылады.
Қазіргі кезде кен басқарудың соңғы өнімі табиғи уранның (сары қоқым)
химиялық концентратын және ионалмасу процестеріне негіз құрайтын технология
бойынша тауар регенератын алу болып табылады. Технологиялық ұңғымаларды
Волковгеология ААҚ бөлімшесі жабдықтайды. Қосалқы бөлімшелері өндірісті
жылумен, электр энергиясымен, қысылған ауамен, материалдармен, тексеру мен
ақпаратпен қамтамасыз етеді.
Сары қоқым И3О8 дейін гидрометаллургия зауыттарында қайта өңделеді,
Қазатомпром ҰАК келісім-шарты бойынша Қазақстаннан сыртқа шығарылады,
тауар регенераты кен басқару аймағында орналасқан аффинажды зауытта қайта
өңделеді.

1 КЕНОРНЫНЫҢ ҚЫСҚАША ГЕОЛОГИЯ-ГИДРОГИОЛОГИЯЛЫҚ
СИПАТТАМАСЫ

Іңкәй кенорны Оңтүстік Қазақстан облысының Созақ ауданы, батыс Шу-
Сарысу депрессиясында орналасқан. Мемлекеттік картадағы масштабы 1:200000
сіңбелі тақталы уран кен орнына жатқызылады.Уран кен орны алғаш рет 1976
жылы ашылған. Және де, кен орнында толық барлау (1979-1983 ж) өткізілген.
Кен орнынын ауданы 1100км меридияндық созылым бағытында 55 км ал қалындығы
7-17 км , соның ішінде 8 кен орны табылған. Мынқұдықта 3 және Іңқұдықта 5.

Ауданның неоген дәуірінде пайда болған нақты белгілері 400– 350 м
болатын жинақталған жазықтары бар және шөлейт дала аймағына жатады. Аудан
климаты шұғыл континентті, қысы қар аз, суық (- 300с дейін) және жазы
құрғақ (+400с дейін). Жауын-шашын мөлшері жылына 350-ден 120мм-ге дейін
өзгереді. Ауданға жиі соғатын шаңды боран желі сипаттас (қазан-наурыз
айында) негізгі бағыты – оңтүстік батыс және солтүстік шығыс. Ағын өзендері
жоқ. Сумен қамтамасыз ету жер асты сулары, құдықтар арқылы қамтамасыз
етіледі. Шаруашылық № 3 су қоршауымен ақылы түрде қамтамасыз етіледі, ауыз
су – Таукент ауылының жанындағы су қоршауымен. № 3 су қоршауы өндіріс
кешенін толықтай сумен қамтамасыз етеді. Жұмысқа жарамды. 1979 ж. құрылған
үш ұңғыма тұтастай жөндеуді немесе қайта бұрғылауды талап етеді. Жұмысқа
жарамды 5 ұңғыма 138 м3сағ. Су береді, ал ауылға қажетті 225-255 м3сағ.
Кенорын бөлімшелерінің энергиямен қамтамасыз етілуі 41 км қашықтықта
орналасқан станциядан 110 кВ екі сым арқылы, Шолаққорған ауылында өндіріс
кешенінен 11 км қашықтықта орналасқан бас станция арқылы жүзеге асырылады.
Іңкәй кенорны Шу-Сарысу депрессиясының Қаратаудың оңтүстік
батысындағы бөлігінде ірі құрылымдық, морфологиялық жар болып табыллатын
орналасқан. Жар қуаттылығы 300 м (Вт) палеоген-неоген дәуірінен келе жатқан
теңіздік-жағалық, құмды-сазды қопсымалы қалдықтармен толтырылған. Қыртыстың
барлығы алювиальды-деливиальды құммен көмкерілген (қуаттылығы 10-20 есе жиі
50 м).
Іңкәй кенорны қабаттық қышқылдану аймақтық зонасына байланысты
гидрогенді кенорны тобына жатады. Рудалығы палеоген шөгіндісі болып
табылады, оның бөлігінде 9 горизонтқа бөлінеді: ала, Іңкәй, қызылшы, ұйық
және икан. Негізгі кен сыйатын жері Іңкәй мен ұйық горизонттары болып
табылады.
Бөлік негізінде жатқан ала горизонттың шөгіндісі ұсақ құм
қиыршықтарының линзалары бар ала түсті саздар мен алевриттер түрінде
көрінеді. Бөліктің сазды бөлігі негізгі кен шөгіндісі шегінде 5 м-ге жуық
қуаты бар және Іңкәй кенорны горизонтының төменгі су өткізбейтін қабаты
болып табылады. Іңкәй горизонты кенорны шегінде сұр түсті шөгінділердің
арналы және жабыспалы түрінде көрінеді, олардың ішінде ұсақ құм қиыршықтары
45% болады, алвро-сазды жыныстар – 55%. Құм шөгінділер бөліктің ортаңғы
және жоғарғы жағында көбірек. Горизонттың көлбеу тереңдігі 128-390 м,
қуаттылығы 30-45 см.
Іңкәй шөгіндісінде жатқан Қызылшы горизонты жасыл және қара саздан
құралған, тозаңды құмдар мен аргилиттердің жұқа қабаттарында түзілген. Оның
қуаттылығы 10 – 20 метрге дейін болады. Кенорны шегінде ол Іңкәй
горизонтының жоғары тірегі болып табылады.
Іңкәй кен орнының өте үлкен болуына байланысты оны негізінен тәртке
бөлген олар:
Бөлен №1
Бөлен № 2
Солтүстік қанат № 3
Оңтүстік қанат № 4
Ал жалпы бөлендердегі қорына келетің болсақ:
Бөлен №1-13%
Бөлен № 2-32,5 %
Солтүстік қанат № 3-26,6 %
Оңтүстік қанат № 4-27,9 %

1 Кесте- Блоктың өнімділігі
Шөгінді № 1 жылдағы кенің 1 жылда 2005 жыл Пайыз,%
қазылғаны, т қазудан ішінде
күтілетіні, т қазылған кен,
т
1 к 17,0 20,5 37,5 9,1
2 к 120,5 133,6 254,1 61,2
2 у 1,7 0,0 1,7 0,4
4у 7,2 6,2 13,4 3,2
5у 66,6 41,8 108,4 26,1
6у 213,0 202,1 415,1 100,0

ПВ – 2 қабатында жыл соңына дейін қазуда 16-ның 1 блогы болады, ПВ-1
қабатында 11-дің 3 блогы, ПВ-2 қабатында 1-дің 1 блогы және № 3 қабатында –
9-дың 9 блогы, 2у қабатында – 8-дің 8 блогы болады. 2005 жыл аяқталғанға
дейін 2 к қабаттағы №№41 және 37 блоктар ашылады. 2 у қабатта блоктарды
пайдалануға І тоқсанда енгізу кестесі бойынша № 115а блогын өндіру іске
қосылды. ІІ тоқсанда 2у қабатта № 114а блок пайдалануға енгізілді, №121
блок қышқылданып, өндіруге дайындалды.
Кенорнын пайдаланудың бүкіл кезеңі ішінде 2005 жылға дейін 10459
тонна уран өндіріледі.

2.Кен орнын ашу тәсілдері.

Кен орнын қазу технологиясы – пайдалы қазбаларды жер қойнауынан шығарып
алуға арналған кеңістікпен уақыт арасында үйлескен жалпы кен қорын қазу
жұмыстарын айтады.
Қазу технологиясының түрлері:
1. Кенді ашып қазу технологиясы
2. Кенді жер астында қазу технологиясы
3. Кен орнын пайдалануға дайындау технологиясы
4. Кен орнын жерасты тәсілдері мен ашу және даярлау
5. Кен қазбаларын ұңғымалау - өту технологиясы
5.1 Жер асты жазық қазбаларды қазу технологиясы
5.2 Жер асты тік қазбаларды қазу технологиясы
5.3 Жер асты көлбеу қазбаларды қазу технологиясы
5.4 Жер асты қазбаларды арнаулы тәсілдермен қазу
6. Кен орнын ашу және дайындау
6.1 Кен орнын жазық қазбалармен ашу технологиясы
6.2 Кен орнын тік қазбалармен ашу
6.3 Кен орнын ашық қазбалармен ашу
6.4 Кен орнын арнаулы тәсілдермен ашу (оқпанды цементтеу, мұздату, бұрғылау
т.б)
7. Жер асты кенді тазалай қазу
Тазалай қазу дегеніміз – кенді уату, тиеп жеткізу, тау қысымын басқару
жұмыстарын айтады.

2.1 Уран кенін сілтілеу технологиясы

Кеннін ішінен таза металл алу үшін, кенді өңдеу керек. Айталық мысты
кеннен бөліп алу үшін оныбаытады (Обогащение). Байытылған қорытпаны
(концентратты) балқытып мыс шығарады. Ол уранды алу үшін оның үш түрлі
технологиясы кездеседі:
1. Қатты, берікті сулфидті жыныстардың шоғырланып жатқан орнын уранды
бөлшектерден, кен үңгірлерінен кенді алдын-ала уатып сілтілеп ашады.
2. Кедей кендерді немесе өткен жылдарда жинап үймелеп қойған кендерді
үймелеп сілтілейді.
3. Борпылдақ, шөгінді түзілімдерден (рыхлые, осадочные отношения)
сілтілеп алу технологиясы

2.2 Уран кенорнын ашу тәсілдері
Ұңғыма деп – ұзындығына қарағанда диаметрі әлденешедей аз өлшеммен
сипатталатын жер қыртысындағы дөңгелек тау-кен қазбасын айтады.Ұңғыма үш
бөлімнен тұрады:
1. Ұңғыманың сағасы
2. Ұңғыманың оқпаны
3. Ұңғыманың кенжары
Ұңғымалардың пайдаланатын себебі: Жер қабатын зерттеу, барлау
ұңғымалары, мұнай газ ұңғымалары, өртке қарсы бұрғыланған ұңғымалар және
геотехнологияда пайдаланатын ұңғымалар. Барлау төтелдері, ең төтелдері,
көмкеру төтелдері.

2.3 Уран кен сілемдерін ашу тәсілдері

Уран кен орнын ашу деп – жер бетінен кен қорына дейін өтетін қазба
жұмыстарын айтады.
Уран кен орнының пәрменділігі қолданған қазу жүйесінің түсінігіне:
1. Төтелдердің орналасу торы.
2. Төтелдерді жұмысқа қосу реті.
3. Олардың жұмыс тәртібі
4. Сілтілеуді қарқындату
5. Істен шыққан төтелдерді жабу, жою, жер асты суларын экологиялық
шарттарына сай тазарту жұмыстары жатады.
Жер асты сілтілеу тәсілдерін бастапқы қолданған кезінде ұңғымаларды
қатар орналастыру сүлбесі.
1. Қатарлы орналасқан төтелдердің ең басты ерекшелігі кен сілемдерінің
қорын 1,2 немесе одан да көп қатарлы ұңғымалармен алуға болады.
2. Қатарлы ұңғымалар кез келген кен сілемдерінде қолдана алады және кез
келген қалыңдықта, кез келген құрамында қолдануға болады.
3. Бұл топтың пәрменділігі тек кен сілемінің тау жыныстар арасында
өтімділік еселеушінің айырмашылығы жоғары болғанда қолданылады.
4. Енсіз кешен (50 м дейін) кен сілемінің қатарлы орналасқан
ұңғымалардың пәрменділігі жоғары болып келеді.
5. Ерітінді қышқылының кен сілемінің шекараларында жоғалымы аз болып
келеді.
6. Ерітінділерді құю сору үдірістері жиі орындалып тұрғандықтан
сүзбелердің және оның аймағы тығыздалып қалуы сирек болады.
7. Қатарлы орналасқан ұңғымалармен кез келген уран кен сілемдерін
сілтілеп алуға болады.
Кемшіліктері:
1. Өнімдердің құнырсыздандырылуы
2. Ұңғымаларды байлауға (обвязать) қосымша шығын шығады.
3. Ұңғымалардың көп кезде бірдей қызмет істеуі ерітінділерді қиынға
түседі (тексеру қызметі қиынға түседі).
4. Ортазаңдық сараптардың қолданылуы қиынға түседі.

2.4 Ұңғымалардың қабаттық орналасу торы

Кен сілемінің орналасуна қарай құю және сору ұңғымалары қабаттық
тәсілімен орналасқаны – сору ұңғымалары кен сілемінің табанында орналасса,
құю ұңғымалары кен сілемінің төбесінде орналасады.
Артықшылықтары:
1. Сүзгілерді ұңғымаларда қабатты орналастырғанда ерітінді қышқылдары
60-80% кен сілемінің үстінен келгентіктен оның ерітінділігі арта түседі,
олай болса қышқыл шығыны арта түседі.
2. Бұл тәсіл өзін-өзі жақсы көрсеткендіктен жоғары пәрменді болып
есептеледі.
3. Басқа жүйелермен салыстырғанда бұның өнімділігі 1,5 – 1,6 артады.
Осы айтқандарды қорытындылай келе бұл жүйенің артықшылықтарын былай
қорытындылауға болады:
1. Сүзгілердің еселеуіші төмен болғанда кен сілімінің сілтілеу
пәрменділігі арта түседі.
2. Қышқылдық шығының азаюының мүмкіншілігінің тууы – қышқылдардың кен
сілемін толық қамтуы.
3. Бұл жағдай кен сілемінің пәрменділігін арттырады.
4. Ұңғымылардың кеңістікте орналасу биіктігінің әр деңгейде
болғандығынан гидродинамикалық қысымның өнімінің өсуіне жақсы әсер етеді,
сору ұңғымасында да, құю ұңғымасында жақсы әсер етеді.
Кемшілігі:
1. Ерітінді қышқылдары жыныстарының орналасуы мен және олардың бұзуынан
ағып кетуі.
2. Осы топ жүйесінің өндірісте аз қолдануы – саз балшықтың кездесуі,
кен сілемінің ені 50 м, ал оның қалыңдығы 10-15 м.

2.5 Ұңғымалардың тікбұрышты орналасу тобының жүйесі.

Бұл топтың басты бөлігі болып тұтынымдық бөлен бір сорып алу, екі құю
ұңғымаларынан тұрады. Бұл жүйелер жобалауға ұңғымаларды бір қалыпты
байқауға, ұңғымаларды бұрғылау және оларды жабдықтау сілтілеуін басқарып
тұруға тым қарапайым болып саналады. Бұл жүйенің ерекшелігі – ұңғымалардың
орналасу торы төртбұрышты геометриялық пішін болып келуі. Ұңғымалардың
қатарлы кенсілемінде орналасуы, сондықтан оларды геохимиялық кеңістікте
пайдалануына оңай болады. Бұл жүйенің бір кемшілігі сандық қатынасы бірге
тең болады.
Бұл топта құю ұңғымасының өнімділігі сорып алу ұңғымасына қарағанда 2-3
есе кем болады, оның себебі құю және сору ұңғымаларының гидродинамикалық
айырмашылығында. Мұндай жағдайларда ұңғымалар ішкі қысымы әртүрлі болуы
мүмкін, кейде статикалық қысымның жоғары болғандықтан құю ұңғымасына
қышқылдарды қысым беріп айдайды.
Бұл тәсіл қышқылдардың кен сілемінің ауданының өзінен емес, тіпті оның
шекарасында да жойылып кетуіне әкеліп соғады. Әсіресе кен орнының сүзбелік
еселеуіші тым жоғары болатын жағдайда кездеседі. Бұл ретте кен сілемінің
қазу ретін анықтап алғаннан – шекарадан ортасына немесе ортасынан шекараға
қарай.

2.6 Ұңғымалардың ұялы орналасу тобы.

Бұл топ соңғы жылдары АҚШ, Канада, Қазақстанда жиі қолданып жүр. Оның
себептері ұңғымалардың ұялы орналасу кен сілемінің ауданы үлкен болып
келгенде және сүзбелік еселеуші тым жоғары болып келгенде.
Бұл тәсілде кен сілемінің шеткі ауданы жақсы сілтіленеді, кеннің барлық
ауданы тез арада сілтілене бастағандықтан оның қоры тез арада алынады.
Ұңғыманың ұялы орналасуы қышқыл ерітінділерінің құю ұңғымасынан сору
ұңғымасына көп бағытта жылжуына жақсы әсер етеді.
Ұңғыманың ұялы орналасуы күрделі кен сілемінен жақсы сілтілейді және
бөлініп бөлек жатқан кен сілемін сілтілеуге болады.
Ұялардың мөлшеріне, кен сілемінің пішініне кеңістікте орналасуына қарай
құю, сору ұңғымаларының қатынасына қарай ұялы ұңғымалардың түрлері мынадай
болады:
1. Үшбұрышты төрт ұңғымалы - құю, сору ұңғымаларының ара қашықтығы.
2. Төртбұрышты бес ұңғымалы – құю, сору ұңғымаларының қатынасы 1-1,
сілтілеу ауданы 75%
3. Қабырғалы алты ұңғымалы – құю, сору ұңғымаларының қатынасы 1-2,
сілтілеу ауданы 80%
4. Алты қабырғалы он үш ұңғымалы

3. Ұяшықтық тиімді радиусын анықтау.

Гексогендік кесте

Төртбұрышты кестелерге ұсынылған кейіптеме:

Үшбұрышты ұңғымаларға ұсынылған кейіптеме:

Кез-келген қатармен кестеге ұңғымалар ұсынылған кейіптеме

Мұндағы – ε1- вс және ва
в-шығару мен айдау қатарларының ара-қашықтығы, м
с-қатардағы шығару ұңғымаларының ара-қашықтығы, м
а-қатардағы айдау ұңғымаларының арақашықтығы,
м.
Ұяшықта орналасқан ұңғымаларды бір-бірінің аймағындағы оңтайлы
радиусын анықтау кейіптемесінің белгілері:
SM – кен орнының ауданы.
- сору – құю ұңғымаларының қатынасы.
Скскр – 1м ұңғыманың бұрғымен жабдықтау бағасы, долл, тенге
H – кен тақтасының төменгі сутірегіне дейінгі жату тереңдігі, м
Ө= - ұңғымалардың қатар қашықтығы, м.
- қатардағы ұңғымалар арасындағы қашықтығы, м.
Кф – бір бүлендегі өнімдік қабаттық ортақ сүзу еселеушісі, мтәу.
n – орын теңіздің деңгейінен биік орналасқан геометриялық нүкте
өңірдегі су массасы шартты бірлігінің потенциялдық энергиясы.
S – депрессия – қысымының энергиялық ауытқуы, м.
Ұңғымадағы динамикалық қайнау қабаттың қысымымен ұңғыма окпанның
қысым арасындағы айырма, м.
Кс - технологиялық ұңғыманың радиусы, м;
; Ж – қатынасы;
- тау жыныстарының тығыздығы, тм3;
- сілтілену жылдамдығы мен сүзу жылдамдығының қатынасы.
Сэ – тұтынымдық шығындар қышқылдандыру, сілтілеу бүлінулері жою
сияқты шығындар.
, және көрсеткіштерге тәуелді елеуіш құю және сору
ұңғымаларының қатар арақашықтығы.
Rқұю, сору, м.
Сору ұңғымаларының қатар қашықтығы:
Ссору, м.
Құю ұңғымасының арақашықтығы
Qқұю , м.
- сілтілеу тәлімі бөлінгендегі ұңғымалардың радиусы.

Қышқыл ерітіндісінен сүзбелеу жылдамдығы.
мтәул.
- қышқылдың ерітінді аймағында жай радиусы, м.
Құю тақталы кеннің сүзбелік еселеуіші, мтәул.
- құю, сору ұңғымаларында судың статистикалық қысымымен
көтерілу деңгейі,м.
Sсору – сору ұңғымаларында судың статистикалық деңгейінен
төмендеуі, м.
Кен орнының тұтынымдық ауданына қарап олардың саны ұңғымалары ұтнықты
орнатылады
.
Ұңғымаларды төртбұрышты орналасуында

Ұңғымалар қатарлы орнатылуында

мұнда, Sn – сілтілеу ауданы м2;
R – сілтілеу тәсілінің радиусы, м;
v – квадраттың қабырғасы, м;
- параметр;
α1 α2 – кен сілемінің ұзындығы, ені, м.
Олай болған ұяшықты орналысуының саны:

Төтбұрышты орналасқан ұяшықтар саны

көрсеткіштерге тәуелді еселеуші. Ең бастасы бұлар емес кен
сілемінің ішіндегі уранның мөлшері
1. Ұяшықты ұңғымалардың тәулік өнімі
м3тәул
2. Төртбұрышты орналасқан ұңғымалардың тәулік өнімі
м3тәул
3. қатарлы орналасқан ұңғымалардың тәулік өнімі
мтәул
мұнда, Sn – сілтілеу ауданы м2;
v – қатардағы төмендеу қашықтығы;
к0,0 – сүзгіштік есептеуші;
Н – кен сілемінің қалыңдығы, м;
Sn – күю ұңғымасының қысымы, м;
S0 – сору ұңғымасының депрециясы, м;
Сэ – тәулік тұтынымды сызығы, докп;
- параметр.
өндірістік жағдайда ұңғымалардың өнімділігі сүзгіштің диаметрін,
ұзындығы және сүзгіштік жылдамдығын қамтиды, мына кейіптемемен анықталады.
м3тәул
Dcэ – сүзгіштің сызықты диаметрі, м;
αсу – сүзгіштің ұзындығы, м;
Vcж – сүзгіштің кіріс жылдамдығы, мтәул;

Vсэ – сүзгіш елеушісі, мтәул.
Мысалы, егер Ксс=7,7 мтәул. тең болса, онда мтәул. Сүзгіштің
ұзындығы α = 10 м болса, өнімділік мтәул.=20 м2сағ. сорып алынған
ерітіндінің ішіндегі уранның құрам бөлігі.
м3тәул
Np – кеннің сұзбелік елеуіші, мтәул;
ε – электр қойнауының уранды алу елеуіші мтәул;
m.с – орташа металл қоры, м%;
Т – су өтімділік. Тау жыныстарының өз бойындағы қуыстар (кеуектер,
жарықтар т.б.) арқылы су өткізу қабілеті. Бұл көрсеткіш сүзбелеу еселеуші
(мсек) көлем (мтәул) өлшемдерімен өрнектеледі.
Ұңғымалардың орналасу тәсілі анықталғаннан кейін уран қорының орналасу
ауданының сілтілеу уақыты үш тәсілмен анықталады.
1. Ұңғыманың орташа қуаты арқылы
тәул.
- сору ұңғымасының өнімділігі м3тәул.
2. Сілтілеу еселеушінің жылдамдығы арқылы

с – құю сору ұңғымасының қашықтығы, м;
β – сілтілеудің жылдамдық еселеуші;
- сүзбелік еселеуші жылдамдығы, қышқылданған аймақтық жоюдағы
жылдамдығы.
Vқыш
l0,0 – қышқылдың жойылған орташа ұзындығы, м;
t – қышқылдың жойылған орташа уақыты.
Орталық бүлінудегі қышқылдың орташа жылжу жылдамдығы
Vорт.ж = Н Іn
п – сүзбелік еселеуші
І – гидравликалық тиімділігі, тау не өз бойында сұйықтардың сүзбеленуін
қамтамасыз ететін жиынтық қаб.
Кен орнының қоры
Qқор = t · m j f100 т
m·t – орташа уранның қоры, м%;
m – кен сілемінің қалыңдығы, м2;
α – кендегі уран мөлшері, %;
f – кен жыныстардың көлемдік өлшеуіші.
Wқыш · орт = f ·t·F·M
F – кен сілемдерінің сілтімелік ауданы, м3;
М – кен сілемінің сілтілік қалыңдығы.
Кен орнының уран қорын есептеу
Qu = S ·m·t (c100)т
Іңкәй кен орнының қоры
Qu = 11000 ·3,78 · 1,6 · 0,090100 = 598,7 т
S – жобалаушы буланудың ауданы, м3;
m – ерітінділенетін кен денесінің орташа қалыңдығы, m = 3,75 м;
с – кендегі уранның орташа мөлшері, c = 0,090%;
t – кеннің көлемдік салмағы, Тм3, t = 3,6 Tм3.
3. Тәжірибелік деректерді экстронациялау сілтілеу уақытымен сору-құю
ұңғымалар қашықтығы тура прапорциялық қатынаста екендігі және сүзбелік
жылдамдығының кері прапорциялықта тұжырымға сүйеніп кен орнының сілтілеу
уақытын мына кейіптемемен анықтайды

Уран кен орнының мателл бойынша орташа қуаты:
кг(т) тәулік
Сорт.кб – ерітіндідегі уранның құрам бөлігі, кгт.
Жер асты сілтілеу тәсілімен өндірілген 1т уранның өз құнын анықтау
бойынша шайыр сіңірген өндірістік уранның өнімнің 1т өз құны мына
кейіптемемен анықталады:

мұндағы: Н – кен сілемінің қышқылдану қашықтығы м (м=10,7 м);
ρ – тау жыныстарының тығыздығы м3 т (ρ=1,58 м3т);
сілемнің өнімділігі, ;
ұяшық – бір ұяшықты жылдық өнімі;

ε – уранды алу еселеуіші (ε=0,9)
дм3 қыш – бір текшеметр қышқылдың бағасы,
(дм3 қыш = 0,147$ 130 = 19,12 т);
ΔQu – кеніштің қызмет мерзіміндегі уранның ерітіндідегі жайылу көлемі,
тм3 (ΔQu = 0,0000742 тм3);
штұр.ш - өндірістің жылдық тұрақты шығыны, долг, теңге
(штұр.жыр.ш = 25900 доп = 566820000 теңге);
ε1 – кинетикалық еселеуші ε1= 0,67;
θ31м3 шайыр – 1м3 шайырды регонерациялау шығыны допл. теңге
(θ31м3 шайыр = 42,1$ = 5470 теңгем3);
t шайырм3 – шайырдың көлемі (t = 0,02 тм3).
Өндірісте дайындалған уран қоры мына кейіппен анықталады:
см
мұнда: εк.о – кен орнын пайдалану еселеуші, (εқосалқы = 1,25);
N – бір мерзімде пайдаланудағы ұңғымалар саны, (N = Q ұңғыма);
Qұйым – бір ұйымнан алатын уран қоры, т. (Qұйым = 20,6 т);
Аж.и – кеніштің жылдық қуаты, тм. (Аж.и =78,64 тм).
см
Көрсеткіштерді пайдаланып 1т уранның өз құнын анықтаймыз.

Орталық кеніш басқармасының өнімін қоз атом уран 2005 ж бағасы бойынша
1 т уранды 14470$ өткізген. Олай болса, 1т уранның түскен таза пайда
мөлшері
Пайда = 14470 – 12621,14 = 184т = 240352 теңгет.

Жер асты сілтілеу тәсілдері және ұнғыманың қуатының төмендеуі
Сору ұңғымаларының қуатының төмендеуінің басты себебі одардың сүзгісі
және аймағының механикалық және химиялық кальматациясы болып табылады.
Кальматациялық заттар әдетте тақталы құм мен тотығу өнімдері дәне химиялық
байланыс заттары жатады. Сүзгіні механикалық ерітінділер заттарынан толтыру
барлық ұңғымаларды пайдалану кезеңі барысында жүреді. Алайда балқыманың бір
бөлігі ерітіндімен бірге сорылады, ол кейбір ірілеу бөлгіден тұратын келесі
бөлігі тұндырылып ішіне қоймаланып жиналады. Ал одан кейін сүзу аймағында
да қалқып жүреді. Бұл белгілі сору барысындағы сүзу ішіндегі сұйықтық
қозғалыс жылдамдығы оның ұзындығында бірдей болмайды және төменгі бөлігіне
қарай жылдамдығы азаяды. Бөлімшелердің ернін құлау жылдамдығы барысында
соңғысы тұндырылып, жиналып құмды тығын құрайды, уақыт өте келе сүзгінің
жұмыс аймағының бір бөлігі жабылып қалады.
Сору ұңғымаларында құм түзілуі уақыт өте біркелкі болмайды және
ұңғымалардың өніміділігі ерітінді көтергіштік түріне сүзгінің құрылысына
және оның шама шарттарына қара құмның түйіршіктерінің, жыныстардың
минералды құрамын, сілтілеу ерітідісінің түрімен оның концентрациясына,
сонымен қатар сілтілеудің технологиялық кезеңіне тәуелді болуы.
Үнемі өзгерілетін сору өндірісі барысында құм түзілу аз мөлшерде
болады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.