Қазақстан Республикасындағы шағын бизнесті дамыту

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
I ШАҒЫН БИЗНЕС ЖАНЕ ОНЫҢ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ДАМУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.1 Шағын бизнес тусінігі, мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің рөлі ... ... ... ... ..8
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ШАҒЫН БИЗНЕСТІ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.1Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің жағдайы ... ... ... ... .11
2.2Қазақстан Республикасындағы шағын бизнесті дамытудағы шетелдік тіжірбиесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
2.3Қазақстан Республиаксындағы шағын бизнесті дамыту проблемалары және оларды шешу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29

Қазақстанның 2030 жылға дейін дамуының стратегиялық жоспарындағы ең маңызды мақсаттардың бірі – ең елелулі проблемаларды шешу және кедейлік пен жұмыссыздықпен күресу. Бұл мәселелерді шешу ушін шағын және орта бизнесті дамытудың, Қазақстанның неғұрлым көп халық санын кәсіпкерлік қызметке жұмылдырудың маңызы үлкен. Сонымен қатар шағын кәсіпкерлік қазіргі қоғамның саясы тұрақтылықтың негізі – орташа топтың пайда болуына әлеуметтік экономикалық алғышарттар құрады.
Егемендік алғаннан кейін макроэкономикалық көрсеткіштерге назар аударсақ ұлттық экономикада 1998 жылдан бастап экономикалық өсу байқалды. Тіпті сонғы екі-үш жылда ЖІӨ-нің өсу деңгейі 10 % көлемінде болып отыр. Бұл шама еліміз үшін үлкен жетістік, яғни әлем бойынша ЖІӨ өсімі бойынша басты орындардамыз. Бірақ осы ЖІӨ-нің үлесінде шағын бизнестің рөлі бүгінгі таңда 30% асып отыр. Ал Елбасымыздың кезекті Жолдауында шағын бизнестің ЖІӨ-гі үлесін алдағы жылдары 60%-ға дейін жеткізу керектігін баса атап өтті. Осы аталған шағын бизнестің үлесін арттыру еліміздегі басты мәселелердің бірі болып отыр. Сондықтан экономикалық дамудағы және халықты әлеуметтік жумыссыздық мәселесінен алып шығудың маңызды жолы болып отырған шағын бизнесті макроэкономикалық талдаудың маңыздылығы жоғары болып отыр.
Осыған байланысты курстық жұмыс тақырыбы «Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің дамуы» деп алынды.
Шағын бизнестің артықшылықтары және Республикамызда оның дамуы курсттық жұмыстың тақырыбының өзектілігін ашады. Еліміздің экономикасы шағын кәсіпкерлік дамуының жетілдіру жолдарын қажет етеді. Жұмысты орындаудағы мақсат болып Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерліктің қалыптасу мәселелері мен даму болашағын қарастыру.

1. Арзаева,М.Ж. Шағын және орта бизнесті қаржылық – несиелік белсендірудің объектівтік қажеттілігі//ҚазҰУ хабаршысы.Экон.сер.- Алматы,2006.-№3 ( 55).- 34-37 б.
2. Шағын бизнесті дамыту [ режим доступа] :http:// referaty. Кz./ nodr/ 2434
3. Наржан, Е. Бәсекелестіктің басты буыны: шағын және орта бизнесті дамытуды ынталандыру қажет // Егемен Ќазаќстан.- Аматы.-2006.- 22 шілде.-2-4 б.
4. http://www.kaz.stat.kz/digital/Шағын кәсіпкелік/Pages/default.aspx

5. Шаяхметова, К.О. Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің шағын және орта бизнесті несиелеу жағдайы // ҚазҰУ хабаршысы.Экон.сер.- Алматы.-2005.- 1(47).- 20-23 б.
6. Шағын бизнестің шынайы қолдаушысы [ режим доступа]: http://nurastana. кz/?Р=408
7. Шағын бизнес жағдайы [ режим доступа]: http://kz .goverment.kz/ sait/ news/ 2004/ 12 /news2009

8. Қазақстан Республикасының Призиденті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы// Егемен Қазақстан.-2006.-18 ақпан.-1-3б.

9. Бажиева, М.С. Қазақстан Республикасында шағын бинестің қалыптасуы және дамуы // ЌазҰУ хабаршысы. Экономика сер.- Алматы.- 2006.- №4(56).- 58-62 б.

10. Арзаева, М.Ж. Лизинг шағын және орта бизнестің белсенділігін арттыру құралы ретінде// ҚазҰУ хабаршысы.Экон.сер.- Алматы,- 2006.- №5(57).- 33-36 б.

Пән: Бизнесті бағалау
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Экономика және Бизнес факультеті

Макро және микроэкономика кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы: Қазақстан Республикасындағы шағын бизнесті дамыту

Орындаған: Идрисова
Ж.

УА08К1

Ғылыми жетекші:
э.ғ.к Дуланбаева Р.

Алматы 2009

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

I ШАҒЫН БИЗНЕС ЖАНЕ ОНЫҢ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА
ДАМУЫ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..5

1. Шағын бизнес тусінігі,
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5

2. Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің рөлі ... ... ... ... ..8

II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ШАҒЫН БИЗНЕСТІ ДАМЫТУ
ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11

2.1Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің жағдайы ... ... ... ... .11

2.2Қазақстан Республикасындағы шағын бизнесті дамытудағы шетелдік
тіжірбиесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17

2.3Қазақстан Республиаксындағы шағын бизнесті дамыту проблемалары және
оларды шешу
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..23

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...26

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .29

Кіріспе

Қазақстанның 2030 жылға дейін дамуының стратегиялық жоспарындағы
ең маңызды мақсаттардың бірі – ең елелулі проблемаларды шешу және кедейлік
пен жұмыссыздықпен күресу. Бұл мәселелерді шешу ушін шағын және орта
бизнесті дамытудың, Қазақстанның неғұрлым көп халық санын кәсіпкерлік
қызметке жұмылдырудың маңызы үлкен. Сонымен қатар шағын кәсіпкерлік қазіргі
қоғамның саясы тұрақтылықтың негізі – орташа топтың пайда болуына
әлеуметтік экономикалық алғышарттар құрады.

Егемендік алғаннан кейін макроэкономикалық көрсеткіштерге назар аударсақ
ұлттық экономикада 1998 жылдан бастап экономикалық өсу байқалды. Тіпті
сонғы екі-үш жылда ЖІӨ-нің өсу деңгейі 10 % көлемінде болып отыр. Бұл шама
еліміз үшін үлкен жетістік, яғни әлем бойынша ЖІӨ өсімі бойынша басты
орындардамыз. Бірақ осы ЖІӨ-нің үлесінде шағын бизнестің рөлі бүгінгі таңда
30% асып отыр. Ал Елбасымыздың кезекті Жолдауында шағын бизнестің ЖІӨ-гі
үлесін алдағы жылдары 60%-ға дейін жеткізу керектігін баса атап өтті. Осы
аталған шағын бизнестің үлесін арттыру еліміздегі басты мәселелердің бірі
болып отыр. Сондықтан экономикалық дамудағы және халықты әлеуметтік
жумыссыздық мәселесінен алып шығудың маңызды жолы болып отырған шағын
бизнесті макроэкономикалық талдаудың маңыздылығы жоғары болып отыр.

Осыған байланысты курстық жұмыс тақырыбы Қазақстан Республикасындағы
шағын бизнестің дамуы деп алынды.

Шағын бизнестің артықшылықтары және Республикамызда оның дамуы курсттық
жұмыстың тақырыбының өзектілігін ашады. Еліміздің экономикасы шағын
кәсіпкерлік дамуының жетілдіру жолдарын қажет етеді. Жұмысты орындаудағы
мақсат болып Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерліктің қалыптасу
мәселелері мен даму болашағын қарастыру.

Міндеттері:

- Шағын кәсіпкерліктің даму проблемаларын анықтау;

- Қазақстанда шағын кәсіпкерліктің даму тенденциясын құрастыру;

- Қазақстандағы жағдайын анықтау.

Курстық жұмысты жазу барысында теориялық және тәжрбиелік негіздеме
ретінде оқулықтар, заңдар, интернет, Қазақстан Республикасының
Статистика жөніндегі Агенттігінің мәләметтері мен баяндамалары
қолданылды.

Курстық жұмыс екі тараудан, қорытындыдан,қолданылған әдебиеттер көздерінен
тұрады.

I ШАҒЫН БИЗНЕ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАЗАҚСТАНДА ДАМУЫ

1.1 Шағын бизнес түсінігі және мәні

Қазақстан республикасының қазіргі таңдағы даму барысындағы өзекті
мәселелерінің бірі болып тұрақты әлеуметтік – экономикалық даму арқылы
халықтың тұрмыс деңгейінің сапасының артуын қамтамасыз ету болып
табылады. Қазақстан – 2030 стратегиясы, 2015 жылға дейінгі индустриялық-
инновациялық даму стратегиясы мен елбасының Қазақстан халқына арнаған
Жолдауында кәсіпкерлік ортаны одан әрі нығайту мәселесіне, оның ішінде
ұлттық экономиканы инновациялық технологиялар негізінде
диверсификациялауды жузеге асыруда шағын және орта бизнеске жетекші орын
беріліп отыр. [8, б 1-3]

Осыған байланысты еліміздегі өзекті мәселелердің бірі – осы аталмыш саланы
одан әрі жетілдіріп, өркендету. Бұл жердегі бизнес дегеніміз (ағылшын: іс,
кәсіп) азаматтар мен азаматтар тобының жеке мүлікті жауапкешілігі, тәуекелі
мен қауіп – қатері негізінде пайда немесе экономикалық тусімдердің өзге де
нысанын алуға бағытталған дербес қызметі. Қазақстан Республикасының
1997жылғы 19 маусымдағы Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы
Заңына сәйкес, шағын кәсіпкерлік субьектілері болып жұмыскерлерінің жылдық
саны 50 адамнан аспайтын арі орташа есеппен жылына айлық есептік
көрсеткіштің 60мың мәртесіне аспайтын мөлшерде актив ұстайтын кәсіпкерлік
қызметпен шұғылданатын заңды тұлғалар мен заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік
қызметпен айналысатын жеке тұлғалар танылады.[1, б 34]

Шағын және орта кәсіпорындар, үнемі жаңарып тұратын номенклатурасымен
және ассартиментімен, аз ғана партияда өнім дайындау, шектеулі тұтынушылар
жағдайында елеусіз материалдар мен шикі затты қолдану қажет болған жағдайда
пайда болады. Сонымен, шағын кәсіпорындар нарықтың салыстырмалы толған
кезінде жекелеген тапсырыстарды есепке алып өнімді аяқтайды, яғни ұсақ –
түйек өнімдер өндіріледі. Сонымен қатар, шағын кәсіпорындар қызметтің
барлық саласында нолдік нәтиже алумен байланысты жоғары тәуекелге ие болып
табылады. Бұл әрі инновациялық қызмет, әрі жаңа технологияны игеру. Өнімнің
жаңа түрін игеру. Шағын кәсіпорындардың капиталымен тәуекел, іріге
қарағанда қоғамға аз шығындар алып келеді, сондықтан мемлекет шағын
кәсіпорындарды құру және дамыту үшін арнайы жеңілдіктер тәртібін тағайындау
керек.[6]

Сондай-ақ шағын бизнес сферасына өздерінің тәуелсіз меншігі бар,
шаруашылық еркіндікке ие және өз қызметі сферасында үстемдік етпейтін
фирмалар жатады. Көптеген шетелдік зерттеулер шағын кәсіпорындарға 500
адамнан аспайтын жұмысшылар бар және сату көлемі 20 млн доллардан аспайтын
фирмаларды жатқызады. Бірақ бұл көрсеткіштер шартты болып табылады.

Қазақстанда шағын және орта бизнеске бірнеше инвесторлармен құрылатын,
географиялық шектелген зоналарда қызмет ететін және нарықтың шектеулі
үлесіне ие, басқаруды құрушылар жүзеге асыратын, барлық негізгі
стратегиялық шешімдерді өздері қабылдайтын кәсіпорындар жатады. Басқару
сипаты икемділігімен, форьмалділіктің жоқтығымен шешімін қабылдау
барысында, өндіріс саласындада, басқару саласындада жұмысшылардың өз-ара
алмасуының жоғарылығымен ерекшеленеді.

Нарықтық экономиканың шаруашылық жүргізуші субъектілерде кәсіпкерлік
және бизнес ұғымдары өзара тығыз байланысты. Кәсіпкерлік пен бизнесті
экономикалық қызметтің бір түрі ретінде қарастыра отырып, отандық және
шетелдік зерттеушілердің айтулары бойынша, бұл терминдер - өндіру немесе
алу және тауарларды сату, басқа тауарларға айырбастау үшін қызмет көрсету
немесе жай қызмет көрсету, серіктестіктер арасында екі жақты пайда табу
негізіндегі ақшалар арқылы пайда табуға бағытталған, жеке тұлғалармен,
кәсінорындармен немесе ұйымдармен жүзеге асырылатын ( тек заңмен тыйым
салынбаған ) еркін шаруашылықты білдіреді.[2]

Көптеген адамдардың ойы бойынша, нарыққа тек ірі капиталы бар
кәсіпорындар ғана қол жеткізулері мүмкін, ал шағын және орта кәсіпорындар
үшін орын жоқ. Басты аргумент ретінде шағын бизнестің қуатты ірі
компаниялармен бәсекелестікке түсе алмаитындығы. Ал, егер дұрыс тұрғыдан
қарастырсақ, шағын бизнестің тиімді бәсекелес болуының бірнеше себебін
көрсетуге болады. Біріншіден, шағын кәсіпорындыр үшін 0,5 – 1 жыл ішінде
өздерінің стратегияларын өзгерту қиындық тудырмаиды, ал ірі кәсіпорындар
үшін 5 – 6 жыл қажет. Екіншіден көпшілігі қателесіп инновация ірі
кәсіпорындардан жүреді деп ойлайды, ал статистика болса, Екінші Дүние
Жүзілік соғыстан кейін 95 % инновациялық технология шағын және орта бизнес
сфераларынан шыққанын көрсетіп отыр. Шағын кәсіпорындардың ірі
кәсіпорындарға қарағанда капиталының күйіп кету тәуекелі төменірек, жәнеде
әртүрлі инновациялық технологияларды енгізуден қорықпайды.

Шағын және орта бизнестің жаңа жұмыс орындарын қамтамасыз етуі сияқты
артықшылығын көрсету қажет. Әсіресе, бұл елде кризис және жұмыссыздық
кезеңі болған кезде артықшылыққа ие, өйткені ірі компаниялар қызметі
экономикалық кризиске байланысты болғандықтан, жаңа жұмыс орындарын ұсына
алмайды.

Шағын бизнестің артықшылықтары көрініп отыр. Бұл, шағын және орта
бизенстің динамикалығы, икемділігі, тұтынушылар қажеттілігінің өзгеруіне
тез жауап беру және тауарлар ассортиментін ауыстыру, технология саласына
жаңалықтар енгізу мүмкіндігі. Персоналды басқару сферасында бұл еңбек
ұжымында бейресмилік, бюрократияның жоқтығы, жұмысшылардың басқаруға және
табысқа тікелей қатыс алу мүмкіндігі.

Шағын және орта бизнестің ерекшелігі қызмет ету сферасы болып табылады.
Ірі кәсіпорындар жаппай өндіріс жағдайында, тұрақты тауар номенклатурасымен
және көтерме сатып алушылармен жұмыс істейді. Шағындар ұсақ партиялармен
шығарады, жеке тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандырады, нарықтық
арнайы сегментіндегі және екінші реттік шикізат өндірісінің қалдықтарын
пайдаланады. Мысалы, автомобиль өндірісі – ірі кәсіпорын қызметіне жатса,
автомобильді жөндеу – шағын және орта бизнес қызметі.

Шағын және орта бизнестің келесі бір тиімді ерекшелігі коллективті
еңбекке ұмтылуы, жұмыс орнын сақтап қалуға тырысу және пайдаға қатысуға
негізделген жұмыстың нәтижесінің максималды болуына мүдделілік болып
табылады. Ірі компаниялар кәсіби менеджерлерді жалдайды, алолар
акционерлердің барлық талпыныстарының ерекшеліктерін білмейді, нәтижесінде
басқару проблемаларына алып келеді, ал шағын кәсіпорындарда құрушының өзі
менеджер, бір тұлға, сондықтан бұл жерде ешқандай түсініспеушілік мәселесі
туындамайды.[2 ]

1.2 Қазақстан Республикасындағы шағын бизнес рөлі

Әлемдік тәжірибе шағын және орта бизнестіңэкономикадағы рөлі бағалауға
клмейтіндей жоғары екнің көрсетіп отыр. Ал мемлекет өмірінің барлық
салаларына әсерін тигізеді: жұмысшылар саны бойынша, өндірілетін
тауарларының көлемі бойынша, орындайтын жұмыстары мен көрсететін қызметтері
бойынша жекелеген елдерде шағын және орта бизнес субъектілері маңызды рөль
ойнайды. Экономика үшін шағын кәсіпорындардың толықтай қызметі оның
икемділігінартырытын маңызды сұрақтар болып табылады. Тіпті, шағын және
орта бизнестіңдаму деңгейіне байланысты, мамандар елдердің өзгермелі
экономикалық жағдайға бейімделу мүмкіндіктерін жталдайды. Қазақстан үшін
шағын бизнестің қалыптасуы жоғары дамыған қоғамға, жоғары дамыған
экономикаға өтетің көпір болуы қажет. Қиыншылықтар мен сәтсіздіктерге
қарамастан шағын және орта бизнес даму үстінде, экономиклық, әлеуметтік,
ғылыми-технологиялық мәселелерді шеше отырып қарқын алуда. Шағын және орта
бизнесті дамыту келесі мәселелерді шешеді:

-қоғамның және халықтың қажеттіліктерін жақсы қанағаттандыруға
мүмкіндік береті, өркениетті бәсекелестік нарықтық қатынастардың
қалыптасуы;

-ассортименттің кеңеюі мен тауарлар мен қызметтердің сапасының артуы.
Тұтынушылардың қажеттілігін қанағаттандыруға ұмтылу арқылы, шағын бизнес
қызмет көрсету мен өнім сапасының артуына мүмкіндік туғызады;

-тауарлар мен қызметтердің нақты бір тұтынушыларға жақындауы;

-экономиканың құрылымдық өзгеруіне әсер ету. Шағын кәсіпкерлік
экономикаға өтімділік, икемділік береді;

-өндірісті дамытуға халықтың өз ақшаларын тартуы. Шағын кәсіпорын
иегерлері өз істеріне өз ақшаларын үлкен қызығушылықпен салады;

-қосымша жұмыс орындарының ашылуы, жұмыссыздық деңгейінің қысқаруы;

-адамдардың шығармашылық мүмкіндіктерін тиімді пайдалануға,
дарындарының ашылуына, әр түрлі қолөнердің дамуына ықпал етеді;

-еңбек қызметіне ірі кәсіпорындар белгілі – бір шектеу қоятын халықтың
жекелеген топтарын (үй жұмысымен айналысушылар, зейнеткерлер, мүгедектер,
оқып жатқан адамдар) тарту;

-меншік иелері, кәсіпкерлер, басқарушылардың әлеуметтік қатарларының
қалыптасуы;

-ғылыми-техникалық дамуды жандандыру;

-жергілікті шикізат қайнары ірі кәсіпорындар қалдықтары қолдану және
игеру;

- ірі кәсіпорындарға комплетелетін бұйымдарды дайындау және жеткізу
жолымен, көмекші және қызмет көрсету өндірісін құру арқылы әсер ету.

Осы барлық аталған және басқа да шағын және орта бизнестің
экономикалық, әлеуметтік функцилары, оның дамуы ең маңыздылар қатарына
жатқызып, экономиканың ажырамас бөлігі ретінде қалыптастырады. Бірақ шағын
және орта бизнестің ролін таңдай отырып, оның дамуына кедергі болатын
себептерді айтпауға болмайды:

1) Қазақстан Республикасындағы күрделі экономикалық жағдай (инфляция,
өндірістің құлдырауы, шаруашылық байланыстардың үзілуі, төлемеушілік,
несиені пайдаланудағы жоғары пайыз, кәсіпкерлердің құқықтық қорғалуы).

2) Кәсіптіліктің төменгі деңгейі, кәсіпкерлердің өз өздерін теңгеруі.

3) Халықтың кәсіпкерлерге толық сенімнің болмауы.

4) Шағын және орта бизнесті мемлекеттік қолдаудың әлсіздігі, тіпті,
керісінше мемлекеттік органдардың жиі араласуы.

5) Қазіргі заманға сай ақпаратардың жеткізілуі, құрал – жабдық,
технологияның болмауы, күрделі есеп беру жүйесінің және арендалық төлем
құнының жоғары болуы.

Сонымен кәсіпкерліктің одан ары кеңеюі мемлекеттік маңызды
мәселелерінің бірі болып табылады, кәсіпкерлер мәселелерінің шешу үшін
әкімшілік – ұйымдық, технологиялық, техникалық ресурстар қолданылуы қажет.

Қазіргі уақытта қалыптасқан экономикалық жағдайда мемлекеттік тікелей
немес жанама қолдау көрсететін елеулі ресурстары жоқ. Сондықтан, барлық күш
жағымды сыртқы ортаны қалыптастыруға бағытталуы керек. Бұл бағытты жүзеге
асыру үшін келесідей шаралар қажет: заңдық және нормативтік базалар ары
қарай қалыптасуы мен дамуы, өндірісті қолдайтын инфрақұрылымының барлық
қажетті элементтерін қалыптастыруы, бюджеттен тыс қаражаттар есебінен
кәсіпкерлікті қаржылық қолдлау аясын кеңйтуге әсер ету, тиімді
инвестициялық климатты қалыптастыру, мемлекеттік бақылауды тәртіпке
келтіру.

Соңғы жылдары шағын және орта бизнесті дамыту мен кәсіпкерлік қызметті
қолдау бойынша бірқ О атар шаралар әзірлеген болатын.

Ол өзінің нәтижесін берді, статистиктердің айтуы бойынша, тіркелген
кәсіпкерлердің санының артуы, жұмыспен қамтылған халықтың үлесіне де әсерін
тигізген. Шағын кәсіпорындардың өнім өндірудің жалпы көлеміндегі үлес
салмағы артып келеді. Шағын және орта бизнестің ролінің артуын кәсіпкерлер
форумының тұрақты жүргізілуі шағын кәсіпкерлікті дамыту қорының құрылу,
барлық екінші деңгейлі банктердің шағын кәсіпкерлік субъектілеріне несие
берудің минимал мөлшерін тағайындауы (банктің несие қоржынының негізгі
қарыздан 10 % - тен аз болмау), орта және шағын кәсіпкерлікті қолдау
Агегнттігінің құрылуы, шағын кәсіпкерлікті қолдау бойынша әкімдердің
қызметін қатаң қадағалау, шағын кәсіпкерлік субъектілерінің жұмыстарына
жағдай жасау және жеңілдіктер беру. [2]

Әлемдік тәжірбиені зерделей зерттегенде шағын бизнестің нарықтық
экономикада жетекші сектор болып табылатындығын айқын аңғаруға болады.
Мемлекеттің шағын бизнесті дамытуда ынталандыруға ден қоюы ірі
кәсіпорындардың жедел дамуына қуатты серпін береді. Ірі өндірістерге
қарағанда, шағын кәсіпкерліктің бірқатар артықшылықтары бар екенін де айту
керек. Шағын бизнес нарықта тауарлар мен қызметтерден толықтыруға жағдай
жасайды. Салалық және аумақтық монополизм қарамағына түсіп қалмайды. Ең
бастысы – бәсекелестік деңгейін арттыруға жол ашады. [3,б 4]

II ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ШАҒЫН БИЗНЕСТІ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ

2.1 Қазақстан Республикасындағы шағын бизнес жағдайы

Шағын және орта бизнес ел экономикасында жетекші орынға шыға бастады.
Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі күшеюде. Дамыған индустриалды
мемлекеттерде шағын бизнестің өзі ғана жалпы ішкі өнімнің 50% - дан
астамын алады. Біздің елімізде болса, шағын бизнесті және оған орта
бизнесті қосқанның өзінде олардың ЖІӨ - гі сыбағалы үлесі 30% - дан
аспайды.Қазір елімізде 174,5 мың шағын және орта бизнес субъектілері
тіркелген. Бірақ , сол тіркелген шағын кәсіпорындардың барлығы толық жұмыс
істемейді. Оны мына салыстырмалы шеңбер арқылы білуге болады:

1 сурет.1 диограмма.[5,б 3]

Шағын бизнес субъектілерінің елеулігі бөлшек сауда саласында
байқалады. Осы саладағы олардың үлесі 90% - ға жетеді. Мұндай жағдайдың
қалыптасуын ең алдымен осы сектордың бәсекелестік еместік қабілетімен
байланысты.Шағын және орта кәсіпкерлік секторындағы қалыптасып
отырған жағдайдың қандай екенін көру үшін енді статистикалық
мәліметтерді келтірейік. Қазақстандық экономиканың соңғы бес жылдағы
қарқынды өсуі өзінің бастауын әлемдік рыноктардағы шикізат
ресурстарына бағалардың шарықтауынан және үкіметтің сауатты нарық
реформаларды жүргізуінен алады. Олардың нәтижесінде Қазақстандық
экономикаға ақша массасының (мұнай долларының түсімінен) қысымы артып
барады.

2 сурет. 1 кесте. Шағын және орта кәсіпкерлерінің мониторингі [4]

1 кестеде көріп отырғанымыздай республика бойынша шағын және орта
бизнестің белсенді субъектілерінің саны 95,2 болып отыр. Жұмыспен
қамтылғандар саны да артып отыр.

3 сурет. 2 кесте. Шағын және орта бизнес субъектілерінің саны [4]

Мұнда көріп отырғанымыздай соңғы жылдары шағын бизнес субъектілер саны
артып келеді. Бұл дегеніміз шағын бизнес даму жолында.Қазақстан
Республикасының статистикалық агенттігінің 2009 жылғы мәліметі бойынша
шаығын бизнес саны республика бойынша 62732 болып отыр.Кестеде көрсетіліп
отырғандай тіркелген шағын бизнес субъектілерінің саны бойынша 1-ші орынды
Алматы қаласы алады. Алматы қаласы шағын бизнестің ең шоғырланған жері
болып табылады.

Қазақстандағы қазіргі таңда кіші және орта бизнестің жағдайы дамыған
мемлекеттермен салыстырғанда нашарлау болып табылады. Себебі, кіші және
орта бизнестің дамуындағы кедергілер өте көп. Бұл кедергілер мемлекеттің
саясатымен рыноктың инфрақұрылымының жетілмегендігінен.Қазіргі таңда шағын
кәсіпкерлік жаңа даму сатысында. Осы секторларға елеулі үлкен қаражаттар
инвестициялануда. Бірақ бұл инвестициялау ассиметриялы болып отыр. Капитал
салымдары көбінесе осы сектор бойынша, яғни кіші және орта кәсіпкерлік
сферасында сауда саласына және сервиспен шағын және қызмет көрсету
бағыттары бойынша жүзеге асырылуда. Оның себебі, шағын және орта бизнестің
осы сфераларында инвестициялы ақталу мерзімі қысқалау және бұл сфераларда
өтемпаздықты көтеретін айналым қажаттары көп болғандықтан.

Сондай-ақ біздің еліміздегі кіші және орта кәсіпкерлік секторында
инновациялық қызметті жүзеге асыру дамымаған. Жалпы инновациялық қызмет
айналысатын венчурлық кәсіпорындар біздің елімізде жоқтың қасы. Бірақ
болашақта мемлекеттің жүргізіп жатқан ұлттық экономиканы диферсификациялау
мен модернизациялау бойынша қабылданған тұрлі бағдармалар мен жүргізіліп
жатқан саясатына байланысты мұндай кәсәпорындар көбейді деген үміт бар.
[10, б 33]

Ал мұндай кәсіпорындар үшін кіші бизнес субъектісі болуы тиімді, себебі,
венчурлық кәсіпорындар сыртқы орталық түрлі өзгерістеріне тез
бейімделеді.

Жоғарыда жасалған талдау келесі тендецияларды көрсетеді:

1. Белсене жұмыс істейтін кәсәпорындардың аз үлесі кезінде шағын
кәсіпкерлік объектілерінің тұрақты сандық өсуі;
2. Сауда мен қызмет көрсету сферасында шағын кәсіпкерлік
объектілерінің шоғырлануы;
3. Мемлекеттік органдармен өзара әрекеттесу мен салық салуды,
несиелеудің шешілмеген проблемалары;
4. Үлкен қаржылық мүмкіндіктері бар адамдардың осы секторға
инвестициялауды жүзеге асыра бастауы;
5. Шағын бизнеспен орта кәсіпкерлікті мемлекеттік қолданудың
тиімсіздігі. [3, б 3]

4 сурет. 1 график. Шағын және орта бизнес субъектілерің белседі
жұмыс істейтіндер сандарының өзгеруі [4]

1 графикте көріп отырғанымыздай, шағын жәе орта кәсіпкерліктің
төмендегенін көріп отырмыз. Шағын бизнестің заңды тұлғалары, жеке
кәсәпкерлер және шаруа қожалықтары 2008 жылғы көрсеткіштер 2009жылғы
көрсеткіштермен салыстырғанда біршама төмен деңгейде көрініп отыр.

Егер елімізде шағын бизнеке қолдау көрсетіп, оны одан әрі дамыта
білсе онда еліміздің жұмыссыздар саны да азайатын еді.

5 сурет. 2 график. Шағын және орта кәсіпкерліктегі жұмыспен
қамтылғандар санының өзгеруі [4]
Жалпы бұл графикте көріп отырғанымыздай шағын бизнесте жұмыспен
қамтылғандардың саны 2008 жылғы көрсеткіш бойынша 2009 жылы біршама
өзгергенін көріп отырмыз. Яғни көрсеткіш бойыша азайғанын көріп отырмыз.

2.2 Қазақстан Республикасындағы шағын бизнесті дамытудағы
шетелдік тәжірбиесі

Шағын бизнесті дамыту үшін Қазақстан шағын бизнесті басқару процесін
жетілдіруге көп күш жұмсау қажет. Шетелдік мамандардың айтуы бойынша
қазіргі бизнес ішкі және сыртқы факторлардың әсеріне тәуелді.Бизнестің ішкі
және сыртқы ортасын сараптаудан екі факторды есепке алған жөн: ішкі және
сыртқы ықпалдардың көлемі және ортаның өзгеру деңгейі. Кәсіпкерлікке барлық
сыртқы ықпалдарды өз кезегінде макроэкономикалық және салалық деп бөлуге
болады.

Экономикалық Бизнесті
факторлар мемлекеттік
реттеу
Ортаның бизнеске
макро ықпалы
Әлеуметтік Технологиялық
факторлар факторлар
Ресурстық факторлар

6 сурет. 3 кесте.Ортаның бизнеске макроықпалы [2]

Көптеген шетел мемлекттерінің тәжірибесі көрсетіп отырғандай, шағын
бизнеске байланысты мемлекеттік саясат маңызды өз бетінше жүйелік бағыт
болып табылады. Ұйымдық құрылымдарды және шағын кәсіпкерлікді қолдау
механизмдерін басқа мемлекеттерде зерттеу қандай да болмасын ұлттық
ерекшеліктерге қарамастан барлық сипаттамаларға анықтауға мүмкіндік береді.

№ Дамыған мемлекеттер тәжірибесі ҚР деңгейін бағалау
1 Мемлекттік саясат мақсаттарын анықтайтын Даму үстінде
кәсіпкерлік қызметті қолдау сұрақтарын
реттейтін әлеуметтік құқықтық актілер
болуы.
2 Мемлекеттік қаржылық, технологиялық, Даму үстінде
ақпараттық, кеңістік және кадрлық
мемлекеттік жобалардың жүйесін құрастыру
және жүзеге асыру
3 Шағын кәсіпкерлікті қолдаудың тікелей жәнеЖоқ
жанама шараларының байланысы
4 Әр түрлі деңгейдегі бюджеттерден шағын Даму үстінде
кәсіпкерлікті қолдау жобаларын жүзеге
асырудың ассигновациясын анықтау
5 Шағын бизнес саласындағы барлық Жоқ
міндеттерді міндеттерді реттейтін дамыған
арнайы мамандандырылған мемлекеттік
мекемелердің болуы
6 Орталық, аймақтық және жергілікті билік Даму үстінде
органдарының функцияларын өзара рационалды
бөлу
7 Мемлекеттік билік органдарының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.