Негізгі құралдар туралы ақпарат

I Кіріспе
Негізгі құралдардың экономиалық мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
II Негізгі бөлім
2.1 Негізгі құралдардың келіп түсуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2.2 Негізгі құралдарды жөндеу мен жаңғыртудың есебі ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2.3 Амортизациясы мен тозуын есепке алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
III Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25

№6 БЕС бойынша негізгі құралдар бұл еңбек құралы ретінде материалдық өндіріс саласында, сондай-ақ өндірістік емес салада (материалдық емес өндіріс саласында) ұзақ уақыт бойы (1 жылдан аса) қолданыста болатын материалдық активтер.
Негізгі құралдарға мыналар жатады: жылжымайтын мүліктер (жер учаскелері, үйлер, ғимараттар, көпжылдық өсімдіктер және жермен өте тығыз байланысты, қозғалысы олардың мақсатына зиян келтірмеуі мүмкін емес басқа объектілер), көлік құралдары, жабдықтар, аулау аспаптары, өндірістік және шаруашылық құрал-саймандар, үлкен және өнім беретін малдар, арнайы қүралдар мен басқа да негізгі қорлар (кітапхана қорлары, мұражай құңдылықтары, жануарлар әлемінің экспонаттары, автомобиль жолдары және т.б.).
Негізгі құралдар көптеген өндіріс құралдары бойынша пайдаланылады, қасиеті мен нысанын сақтай отырып жанама түрде тозады, өзінің құнын жаңадан жасалған өнімге біртіндеп көшіреді. / 3
Айналым күралдары бір ғана өндірістік процесте тұтынылады және өзінің құнын жаңадан жасалған өнімге толықтай көшіреді.
Негізгі кұралдардың бухгалтерлік есебінің міндеті:
1. Расталған есептік мәліметтердің, техникалық паспорттардың, басқа да қүжаттар мен түгендеу журналдарының негізінде еңбек құралдарының барлық түрлерінің сақталуына жүйелік бақылауды үйымдастыру.
2. Негізгі құралдардың келіп түсуін, шығарылуын, қозғалысын есепте уақтылы және дұрыс көрсетілуін қамтамасыз ету.
3. Негізгі құралдардың тозуының дұрыс есептелуіне және тиімді пайдаланылуына бақылауды ұйымдастыру және қор қайтарымдылығын арттыру жөніндегі шараларды жүзеге асыру.
4. Негізгі құралдарға ағымдағы және күрделі жөндеулерді, қайта құруды және жаңғыртуды жүргізумен байланысты шығындарды есепте дұрыс және уақтылы көрсетуді жүзеге асыру.
5. Моральды және физикалық түрғыдан ескірген негізгі құралдарды жедел айқындау.
6. Негізгі құралдар бойынша дұрыс есептеме жасау үшін бухгалтерлік есептің деректері банкін уақтылы және дұрыс қалыптастыру.
Экономика саласы мен қызмет түрлері бойынша негізгі құралдар көп қорлардың қатысуымен өндірілген өнім немесе көрсетілген қызмет жатқызылған экономика саласы мен қызмет түріне жатады.
Өнеркәсіп саласына экономиканың барлық салаларында өнеркәсіптік өнімдерді өндіру процесімен тікелей байланысты негізгі қорлар жатады.
Мақсаттық бағыты мен орындайтын функцияларына байланысты негізгі қорлар бірнеше түрлерге белінеді. Негізгі қорлар тобының құрамына кіретіндер:
Субъект меншік құқығында сатып алған жердің саны мен құны. Жерге меншік кұқығы жерге меншік құқын беретін актімен расталуы тиіс. Оларға арнап акт берілген әрбір жер учаскесі инвентарлық объект болып табылады.
Үйлер - бұл мақсаттық бағыты халықтың еңбек етуіне, тұрғын үйіне, әлеуметтік-мәдени қамтамасыз етілуіне және материалдық құндылықтардың сақталуына жағдай жасаудан тұратын сәулет-құрылыс объектілері.

1. Сұлтанова Б.Б. «Салық есебі» Алматы, Экономика 2007;
2. Баймұханова С.Б. «Қаржылық есеп» Оқулық-Алматы 2007 ж. «Экономика» баспасы;
3. ХБЕС № 6 «Негізгі құралдар есебі»;
4. ХҚЕС № 16 «Негізгі құралдар»;
5. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік жөніндегі заң» 27 ақпан 2007 ж. № 544;
6. «Салықтар және бюджетке төленетін міндетті төлемдер» ҚР Кодексі;
7. Ануфриев В.Е. «Бухгалтерский учет основных средств, капитала и прибыли»
8. Бюллетень Бухгалтера Издательский дом «БИКО» №9, 2006ж.

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Есеп және аудит кафедрасы

Курстық жұмыс
Тақырыбы: Негізгі құралдар

Орындаған: Исагулова Р.Д
ЕжА 06 К2
Тексерген: Байдаулетов М.Б

Алматы 2008 ж.

Жоспар:

I Кіріспе
Негізгі құралдардың экономиалық
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
II Негізгі бөлім
2.1 Негізгі құралдардың келіп
түсуі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
2.2 Негізгі құралдарды жөндеу мен жаңғыртудың
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ...9
2.3 Амортизациясы мен тозуын есепке
алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
III
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... 24
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...25

I Кіріспе
Негізгі құралдардың экономикалық мәні

№6 БЕС бойынша негізгі құралдар бұл еңбек құралы ретінде материалдық
өндіріс саласында, сондай-ақ өндірістік емес салада (материалдық емес
өндіріс саласында) ұзақ уақыт бойы (1 жылдан аса) қолданыста болатын
материалдық активтер.
Негізгі құралдарға мыналар жатады: жылжымайтын мүліктер (жер
учаскелері, үйлер, ғимараттар, көпжылдық өсімдіктер және жермен өте тығыз
байланысты, қозғалысы олардың мақсатына зиян келтірмеуі мүмкін емес басқа
объектілер), көлік құралдары, жабдықтар, аулау аспаптары, өндірістік және
шаруашылық құрал-саймандар, үлкен және өнім беретін малдар, арнайы
қүралдар мен басқа да негізгі қорлар (кітапхана қорлары, мұражай
құңдылықтары, жануарлар әлемінің экспонаттары, автомобиль жолдары және
т.б.).
Негізгі құралдар көптеген өндіріс құралдары бойынша пайдаланылады,
қасиеті мен нысанын сақтай отырып жанама түрде тозады, өзінің құнын
жаңадан жасалған өнімге біртіндеп көшіреді. 3
Айналым күралдары бір ғана өндірістік процесте тұтынылады және өзінің
құнын жаңадан жасалған өнімге толықтай көшіреді.
Негізгі кұралдардың бухгалтерлік есебінің міндеті:
1. Расталған есептік мәліметтердің, техникалық паспорттардың, басқа да
қүжаттар мен түгендеу журналдарының негізінде еңбек құралдарының барлық
түрлерінің сақталуына жүйелік бақылауды үйымдастыру.
2. Негізгі құралдардың келіп түсуін, шығарылуын, қозғалысын есепте уақтылы
және дұрыс көрсетілуін қамтамасыз ету.
3. Негізгі құралдардың тозуының дұрыс есептелуіне және тиімді
пайдаланылуына бақылауды ұйымдастыру және қор қайтарымдылығын арттыру
жөніндегі шараларды жүзеге асыру.
4. Негізгі құралдарға ағымдағы және күрделі жөндеулерді, қайта құруды және
жаңғыртуды жүргізумен байланысты шығындарды есепте дұрыс және уақтылы
көрсетуді жүзеге асыру.
5. Моральды және физикалық түрғыдан ескірген негізгі құралдарды жедел
айқындау.
6. Негізгі құралдар бойынша дұрыс есептеме жасау үшін бухгалтерлік есептің
деректері банкін уақтылы және дұрыс қалыптастыру.
Экономика саласы мен қызмет түрлері бойынша негізгі құралдар көп
қорлардың қатысуымен өндірілген өнім немесе көрсетілген қызмет
жатқызылған экономика саласы мен қызмет түріне жатады.
Өнеркәсіп саласына экономиканың барлық салаларында өнеркәсіптік
өнімдерді өндіру процесімен тікелей байланысты негізгі қорлар жатады.
Мақсаттық бағыты мен орындайтын функцияларына байланысты негізгі
қорлар бірнеше түрлерге белінеді. Негізгі қорлар тобының құрамына
кіретіндер:
Субъект меншік құқығында сатып алған жердің саны мен құны. Жерге
меншік кұқығы жерге меншік құқын беретін актімен расталуы тиіс. Оларға
арнап акт берілген әрбір жер учаскесі инвентарлық объект болып табылады.
Үйлер - бұл мақсаттық бағыты халықтың еңбек етуіне, тұрғын үйіне,
әлеуметтік-мәдени қамтамасыз етілуіне және материалдық құндылықтардың
сақталуына жағдай жасаудан тұратын сәулет-құрылыс объектілері.
Ғимараттар - еңбек заттарының өзгеруіне байланысы жоқ қандай бір
функцияларды атқару жолымен өндіріс процесін жүзеге асыруға арналған
инженерлік-құрылыс объектілері (плотина (бөгет) көпір, автомобиль жолы,
шахта стволы, мұнай бұрғысы). Инвентарлық объект дегеніміз - барлық
икемділіктерімен бірге бір бүтінді құрайтын әрбір жеке ғимарат.
Беріліс құрылғылары - электронды, жылулық және механикалық қуатты
беруге арналған құрылғылар (электр тарату желісі, трансмиссиялар, құбырлы
өткізгіштер).
Машиналар мен жабдықтар. Әрбір машина, егер оның құрамына кіретін
саймандарды, керек-жарақтарды, аспаптарды, қоршауларды, іргетастарды қоса
алғанда, басқа инвентардың бөлігі болмаса, инвентарлық объект болып
табылады.
Негізгі құралдардың бұл тобы 5 ішкі топтан тұрады:
1. Күш беретін машиналар мен жабдық-машиналар, жылу және электр қуатын
өндіретін генераторлар, әртүрлі қуаттарды механикалыққа, яғни қозғалыс
қуатына айналдыратын машина-қозғалтқыштар (тракторлар мен өздігінен
жүретін шассилер, турбинаның бу қозғалтқыштары, іштей жану
қозғалтқыштары, электроқозғалтқыш).
2. Жұмысшы машиналар мен жабдықтар - бұл еңбек өнімдерін жасау процесінде
еңбек заттарына механикалық, термикалық және химиялық әсер етуге арналған
машиналар, аппараттар және жабдықтар (токарьлық темір жонғыш станоктар,
насостар, электрлі моторлар, экскаваторлар, грейдерлер).
3. Өлшеу және реттеу аспаптары, құрылғылар мен зертхана жабдықтары - бұл
өндіріс процестерін өлшеумен реттеуге арналған аспаптар мен құрылғылар
(дизаторлар, амперметрлер, микроскоптар, су өлшегіштер, монометрлер).
4. Есептеу техникасы — процесті жылдамдату мен автоматтандыруға арналған
машиналар, құрылғылар мен аспаптар (компьютерлер мен басқа да есептеу
машиналары).
5. Өзге де машиналар мен жабдықтар (телефон станцияларының, радио
желілерінің жабдықтары, өрт машиналары).
6. Көлік құралдары - адамдар мен жүктердің қозғалуына арналған қозғалыс
құралдары (автомобиль, теміржол, су көлігінің қозғалмалы құрамы).
7. Инвентарлық объект - барлық тиесілі керек-жарақтарымен және керек
заттарымен бірге жекеленген объект.
8. Құрал-сайман темірді, ағашты өңдеуге арналған, қол еңбегінің
механикаланған және механикаланбаған құралы немесе машиналарға бекітілген
заттар (кесетін, ұратын, қысатын және тығыздайтын еңбек құралдары).
9. Инвестициялық объект - басқа инвентарлық объектінің құрамына кірмейтін
заттар.
Өндірістік инвентарь және керек-жарақтар - өндірістік операцияларды
орындауға немесе жеңілдетуге қызмет ететін басқа мақсаттағы заттар (жұмыс
үстелі, верстактар, қамба, шкафтар). Түгендеу объектісі — қандай да бір
инвентарлық объектінің бөлігі болып табылмайтын және өзіндік мәні бар
заттар.
10. Шаруашылық инвентарь кеңсеге және шаруашылыққа қажетті заттар
(үстелдер, шкафтар, кілемдер және т.б.).
Жұмысқа қолданылатын және өнім беретін малдар.
Жұмысқа қолданылатын малдар, аттар, өгіздер, түйелер.
Өнім беретін малдар—бұл ірі қаралар, айғырлар, асыл түқымды биелер,
аталық түйелер мен ұрғашылары, бұғылар-үрғашы маралдар - еркек, саулық
қойлар, қошқарлар.
Инвентарлық объект- әрбір ересек жануар.
11.Көпжылдық өсімдіктер жасына қарамастан қолдан егілетін көпжылдық
өсімдіктер (жеміс-жидектер, жүзімдіктер, көпжылдық гүлөсімдіктері, раушан
плантациялары, тірі қоралар, қорғаныш өсімдіктер). 2
II Негізгі бөлім
2.1 Негізгі құралдардың келіп түсуі

Негізгі құралдар кәсіпорынға сатып алуға байланысты, құрылыс
нәтижесінде, өтеусіз, жарғылық капиталға салым ретінде және т.б.
жағдайларда келіп түседі.
Негізгі құралдардың есебін дұрыс ұйымдастырудың маңызды шарты оларды
бағалаудың қабылданған принципі болып табылады. Негізгі құралдарды
ақшалай өлшеммен бағалау олардың көлемін, құрылымын, тозуын анықтап,
қайта өңдіруді жоспарлауға мүмкіндік береді. №6 БЕС бойынша бастапқы,
ағымдағы, баланстық құндарды, сату құнын және жою құнын ажыратуға болады.
Негізгі құралдар бухгалтерлік есепте бастапқы құны бойынша кіріске алу
сәтінде көрсетіледі. Оған барлық қажетті нақты өндірістік шығындар,
негізгі кұралдарды орнату және сатып алу шығындары, соның ішінде:
1. Сатып алу кезінде төленген өтелмейтін салықтар мен алымдар (үйлер, жеңіл
автомобильдер бойынша ҚҚС және сатып алу шарты бойынша мемлекеттік баж).
2. Жеткізу, монтаждау, орнату, пайдалануға қосу жөніндегі шығындар.
3. Құрылыс мерзіміне берілген несие үшін пайыздар.
4. Активті жұмыс жағдайына келтіруге байланысты басқа да шығындар жатады.
Жер учаскесінің бастапқы құнына мыналар кіреді:
1. Шотта көрсетілген сату бағасы.
2. Жылжымайтын мүлік жөніндегі агенттерге комиссиялық сыйақы.
3. Сатып алу-сату құжаттарын ресімдеу бойынша заңгердің көрсеткен қызметін
төлеу.
4. Салықтар мен алымдар.
5. Жерді мақсатты пайдалануға әзірлеу жөніндегі шығындар (үйлерді бұзу,
тазалау, тегістеу).
Мысалы: компания 40000 теңгеге жер сатып алсын және мынадай шығындары
бар:
• Ескі құрылысты бұзу
400
• Заңгерлерге сыйақы
1000
• Құрылысты бұзған(материалдар) 100
• Агентке берілген комиссиондық төлемдер 1200
• Автотұрақтың маңына жол салу 7000
• Жөндеуге кеткен шығындар 400
Жердің бастапқы құны: 40000+400+1000+100+1200+400=43100 теңге
Д-т (жер) 43100 К-т (ақша қаражаттары) 43100
№ 16 ХҚЕС бойынша сатып алынған жабдықтардың бастапқы құнына мыналар
қосылады:
1. Сатып алу бағасы.
1. Тасымалдау шығындары (тасымалдау уақытыңдағы сақтандыру).
2. Монтаждау.
2. Жабдықтың пайдалануға жарамдылығын тексеру мақсатыңда сынақтан өткізу.
Үйлер мен ғимараттардың құрылысы кезінде бастапқы құнға құрылыс
жөніндегі мынадай шығындардың барлығы қосылады:
1. Материалдар.
2. Еңбекақы төлеу.
3. Үстеме шығындардың тиісті үлесі.
4. Сәулетшінің, заңгердің қызметін төлеу.
5. Құрылыс кезеңіндегі сақтандыру шығындары. Құрылыс кезеңіне берілген
кредиттер бойынша пайыздар. Құрылыс жүргізуге рүқсат алуға жұмсалған
шығыстар. 4
Кейде кәсіпорындар шаруашылық операциясында бірнеше материалдық
активтерді бір сомада алады, осыны біз Паушалдық сома деп атаймыз.
Мысалы: А компаниясы 180000 теңгеге ғимарат пен құрал-жабдық сатып
алды. Ғимараттың нарықтық құны 140000 теңге, ал құрал-жабдықтікі 60000
теңге. Онда олардың бастапқы құны былай есептеледі:
Нарықтық құны Пайыздық қойылым Сатып алу құнын
бөлу
Ғимарат 140000 70%
180000*0,7=126000
Құралдар 60000 30%
180000*3=54000
Жиынтғы: 20000 100%
180000 теңге
Негізгі табынға қосылған жас малдардың бастапқы құны жануарды
төлдетудің нақты өзіндік құнынан құралады. Негізгі табынды қалыптастыру
үшін сатып алынған малдар бойынша — жеткізу жөніндегі шығындарды қоса
алғанда сатып алу шығындарынан және сатып алумен байланысты өзге де
шығындардан құралады. 8
Жас өсімдіктердің бастапқы құны егу, күту, суару, тазалау жөніндегі
нақты шығындардан құралады (пайдалану бағасы бойынша алынған өнімнің
құнын немесе егу сәтінен бастап өсімдіктерді пайдалануға беруге дейінгі
өткізілуін шегергенде). 4
Негізгі кұралдардың келіп түсуі негізгі кұралдарды қабылдау-өткізу
(қозғалысы) (НҚ) №1 нысандағы актімен ресімделеді. Ол жекелеген
объектілерді негізгі кұралдардың кұрамына есептеу үшін, олардың
пайдалануға берілуін ресімдеу үшін, негізгі құралдардың бөлімше ішіндегі
қозғалысын ресімдеу үшін, негізгі құралдарды қоймадан (запастан)
пайдалануға беру үшін, сондай-ақ басқа субъектіге беру мақсатында
(жарғылық капиталға салымдар, өтеусіз беру) НҚ құрамынан шығарып тастау
үшін пайдаланылады, Негізгі құралдарды қабылдауды ресімдеген кезде басшы
тағайындаған қабылдау комиссиясы әрбір жеке объектіге бір дана акт
жасайды. НҚ бірнеше объектілерін қабылдау-өткізуді ресімдейтін жалпы
актіні жасауға шаруашылық бұйымдарын, құрал-саймандарын, жабдықтарын
есепке алған кезде, егер бұл объектілер біртектес болса, құндары бірдей
болса және бір күнтізбелік айда қабылданған болса, рұқсат етіледі. Акт
ресімделгеннен кейін осы объектіге қатысты техникалық құжаттармен бірге
бухгалтерияға беріледі. Оған бас бухгалтер қол қояды және оны субъект
басшысы немесе соған өкілетті адам бекітеді. НҚ ішкі қозғалысын
ресімдеген кезде акт екі данада жасалады (объектіні өткізетін және
қабылдайтын субъектілер үшін). НҚ басқа объектіге сатылған кезде акт 3
данада жасалады, оның екеуі өткізуші субъектіде қалады (1-сі НҚ қалдығы
мен қозғалысы туралы есептемеге, екіншісі есеп айырысу-төлем құжаттарына
қоса беріледі), үшіншісі НҚ қабылдайтын тұлғаларға беріледі. Жас
өсімдіктерді қабылдау мен оларды "жас өсімдіктер" тобына есептеуді,
сондай-ақ өсімдіктерді "пайдаланудағы өсімдіктер (толық ұрықтанғанға
немесе бұтақтар өскенге дейін)" тобына ауыстыру көпжылдық өсімдіктерді
қабылдау және пайдалануға беру актісімен ресімделеді. Акт бекітілгеннен
кейін техникалық құжаттарымен бірге бухгалтерияға тапсырылады.
Алаңдарды қорғайтын орман жолақтарын кіріске алу қорғаныс орман
өсімдіктерін пайдалануға қабылдау актісімен жүргізіледі. Ол сонымен қатар
ағаштардың бұтақтары толығымен шығып біткеннен кейін қорғаныс орман
өсімдіктерін егу және пайдалануға беру (5 жылдан кем емес) жөніндегі
орындалған жұмыстарды ресімдеуде қолданылады.
Малдың төлдерін негізгі табынға ауыстыру малды негізгі табынға
ауыстырған күні ферма меңгерушісі жасаған топқа ауыстыру актісімен
ресімделеді. Егер негізгі табынға ірі қара малдар, ұрғашы шошқалар,
биелер, айғырлар ауысатын болса, онда актіде әрбір жануардың инвентарлық
нөмірі, туған уақыты, жынысы, сыныбы, түр-түсі және басқа белгілері
көрсетіліп, бөлек жазылады. Ешкі, қой және басқа ұсақ жануарлардың
төлдері негізгі табынға ауыстырылған барлық малдарға тән белгілерін
(тұқымы, жынысы) көрсету арқылы жалпы санын жазады.
Негізгі құралдардың есебі активтік 2411-2417-шоттарда жүргізіледі,
оларда субшоттар бастапқы бағасымен немесе ағымдағы құнымен (негізгі
құралдар бойынша қайта бағалаудан кейін) ескеріледі. Есептелген тозу
сомаларын есепке алуға пассивтік 2421-2429-шоттар арналған.
Негізгі құралдар кәсіпорынға сатып алуға байланысты, құрылыс
нәтижесінде, өтеусіз, жарғылық капиталға салым ретінде және т.б.
жағдайларда келіп түседі.
I. Сатып алынған негізгі құралдардың есебі
I. Үйлер мен жеңіл автомобильдерді сатып алу.
1. Баланстық құнына Д-т 2411 - 2417 К-т 3310.
1. Тозу сомасына (егер пайдалануда болған объектілер сатып алынса) Д-т 2411-
2417 К-т 2421, 2425 - 100,0.
2. ҚҚС-ты қоса алғанда, жеткізуге байланысты шығындар Д-т 2414 К-т 3310-
50,0.
3. Жеткізушілер мен мердігерлер алдындағы берешек өтелгенде Д-т 3310 К-т
1010, 1040, 1020, 1050-350,0.
II. Сатып алынған басқа НҚ (бухгалтерлік жазбаларды
ақша шоттарымен жасауға болмайды, өйткеиі есепке алуға
арналған ҚҚС бөлініп көрсетіледі).
1. КҚС-сыз салық шот-фактураларына сәйкес келісім құнына біз мынадай жазба
жасаймыз: Д-т 2411-2417 К-т 3310-300.
2. ¥сынылған шот бойынша ҚҚС сомасына: Д-т 1420 К-т 3310 – 60,0
3. Төлем фактісіне қарамастан ҚҚС-ты есепке алу (бюджетке ҚҚС бойынша
төлемдерді кеміту). Кіріске алу сәті бюджет алдындағы берешекті кемітуге
ҚҚС-ты жатқызу сәті болып табылады. Д-т 3130 К-т 1420 - 60,0.
4.Жеткізушіге төленген шоттар: Д-т 3310 К-т 1040, 1050, 1010, 1020-360,0.
Егер алдын ала төлем жүргізілсе:
1. Жүргізілген алдын ала төлемнің сомасына Д-т 1610 К-т 1040, 1050, 1010,
1020 - 360,0.
2. НҚ келісім құнына Д-т 2415, 2416 К-т 3310 - 300,0.
3. ҚҚС сомасына Д-т 1420 К-т 3310 - 60,0.
4. ҚҚС есепке алу Д-т 3130 К-т 1420 - 60,0.
5. Берілген аванстарды (алдын ала төлемдерді) есепке алу Д-т 3310 К-т 1610-
60,0.
III. Объект құрылысының нәтижесінде келіп түскен НҚ
Үйлер мен ғимараттарды тұрғызу, жабдықтарды монтаждау жөніңдегі
шығындар мен күрделі құрылысқа сметалармен, сметалық-қаржылық
есептеулермен көзделген басқа шығындар (құрылыстың мердігерлік немесе
шаруашылық әдіспен жүзеге асырылуына қарамастан) 126-шотта (аяқталмаған
құрылыс) ескеріледі.
Құрылыстың мердігерлік әдісі:
1. ҚҚС-ты қоса алғанда, үйдің құрылысы бойынша сметалық және құрылыс-монтаж
жұмыстары үшін жобалау ұйымы мен мердігерлік-құрылыс ұйымына есептелді: Д-
т 2930 К-т 3310 - 1200,0.
2. Монтажға берілген жабдықтың құнына (егер жеткізу тікелей жүзеге
асырылса): Д-т 2930 К-т 3310, 1040 (егер жабдық монтажға қоймадан
берілсе, онда Д-т 2930 К-т 2930, орнатуға арналған жабдық субшоты).
3. Кұрылысқа жер учаскесін бөлуге байланысты өтемақы есептелді: Д-т 2930 К-
т.3540 - 480,0.
4. Жобалау және мердігерлер ұйымдарының шоттарына төлем жасалды; Д-т 3310 К-
т 1040, 1050, 1010, 1020 - 1 200,0.

5. Жер учаскесін бөлгені үшін өтемақы сомасы төленді Д-т 3310 К-т 1040,
1050, 1010, 1020-480,0.
6. Жұмыстар аяқталғаннан кейін объектіні акт бойынша қабылдау және
пайдалануға беру:
- егер өтемақы объектінің бастапқы құнына енгізілсе Д-т 2412 К-т 2930-1
980,0 (1 200,0 + 300,0 + 480,0);
* егер өтемақы сметада көзделмесе, онда құрылысқа байланысты шығындар
ретінде. Бірақ объектінің бастапқы құнына енгізілмеген шығындар кезең
шыгындарына жатқызылуға тиіс:
* өтемақы сомасына Д-т 7210 К-т 2930 - 480,0.
* объектілер пайдалануға берілген кезде олардың бастапқы құнына Д-т 2412 К-
т 2930-1 500,0 (1 200,0 + 300,0).
* жыл қорытындысы бойынша шыгындар жиынтық табыстың кемуіне жатқызылады Д-т
5410 К-т 7210 - 480,0.
Кұрылысты жүргізудің шаруашылық әдісі:
1. Құрылысқа пайдаланылатын материалдардың құнына Д-т 2930 К-т 1317-500,0.
2. Монтаждауға берілген жабдықтардың құнына Д-т 2930 К-т 3310, 1040-300,0.
3. Кұрылыс жұмысшыларына жалақының есептелуі Д-т 2930 К-т 3350-250,0.
4. ММСҚ зейнетақы қорына әлеуметтік сақтандыру аударымдары жасалды
(есептелген жалақыдан 20%) Д-т 2930 К-т 3150,-75,0.
5. Орындаған жұмыстары үшін жобалау ұйымына есептелгені Д-т 2930 К-т 3310 -
400,0.
6. НҚ (үй) объектісін пайдалануға беру актісіне сәйкес Д-т 2412 К-т 2930-1
530,0 (500,0 + 300,0 + 250,0 + 5,0 + 75,0 + 400,0).
IV. НҚ өтеусіз келіп түсуі
1-нұсқа. Егер НҚ демеушілік көмек ретінде алынса, онда оларды былайша
кіріске алады: Д-т 2411-2417 К-т 6280 — 1 200,0. Егер табыс ету
құжаттарында тозу сомасы көрсетілсе, онда: а) баланстық құнына Д-т 2411-
2417 К-т 6280-400,0; ә) тозу сомасына Д-т 2411-2417 К-т 2421-2429 -
800,0.
8-341-07
2-нұсқа. Егер негізгі құралдар атқарушы үкімет органдарынан демеуқаржы
(субсидия) түрінде алынса Д-т 2411-2417 К-т 6230 - 1 млн теңге, табыс
етілген НҚ пайдалануда болып, құжаттарында тозу құны көрсетілсе, онда:
а) баланстық құнына Д-т 2411-2417 К-т 6230 - 600,0;
ә) тозу сомасына Д-т 2411-2417 К-т 2421-2429-400,0.
Жыл қорытындысы бойынша 7-бөлімнің шоттарында көрсетілген табыстар
жиынтық табыстың өсуіне жатады Д-т 6230, 6280 К-т 5410.
V. НҚ жарғылық капиталға салым ретінде келіп түсуі
1. Мәлімделген жарғылық капиталдың сомасына Д-т 5020 К-т 5010-5 млн теңге.
2. Жарғылық капиталға салым ретінде келіп түскен НҚ келісім (келісілген)
құнына Д-т 2411-2417 К-т 5020-3 500,0.
Егер пайдалануда болған НҚ келіп түссе және келісім құны баланстық
құнына сай келсе, онда:
а) баланстық, келісімді кұнына Д-т 2411-2417 К-т 5020-2300,0;
ә) тозу сомасына Д-т 2411-2417 К-т 2421-2429 - 1 200,0.
3. Кұрылтайшылар енгізген салымның қалған сомасына Д-т 2730, 1310-1314,
1317, 1320-1330, 1040, 1050, 1010, 1020 К-т 5020 - 1 500,0.
VI. Тауар-айырбас операциясы нәтижесінде НҚ келіп түсу
(тауар беріліп, орнына НҚ алынған).
1. Босатылған тауарлардың сатып алу құнына Д-т 7010 К-т 1330-1200,0.
2. ҚҚС-сыз босатылған тауарлардың келісім құнына (салық шот-фактурасына
сәйкес) Д-т 1210 К-т 6010—1 500,0.
3. КҚС сомасына (салық шот-фактурасы бойынша) Д-т 1210 К-т 3130-300,0.
4. Алынған НҚ баланстық құнына (егер құжаттарда тозу сомасы көрсетілсе) Д-т
2412 К-т 3310 - 1 500,0.
5. Тозу сомасына (қабылдау-өткізу құжаттары бойынша) Д-1 т 2413 К-т 2423-
200,0.
6. ҚҚС сомасына (әріптестен алынған салық шоты бойынша) Д-т 1420 К-т 3310-
300,0.
7. ҚҚС есепке алу Д-т 3130 К-т 1420 - 300,0; 1210-1 800,0 (1500,0 + 300,0).
9. Жыл соңында:
а) шығындар жиынтық табысты кемітеді Д-т 5410 К-т 7010
- 1200,0; э) табыстар жиынтық табысты арттырады Д-т 6010 К-т 5410
-1500,0. Аталған операциядан алынатын табыс (571-шоттың кредиттік
сальдосы) - 300,0.
VII. НҚ түгендеу кезінде анықталған артықшылықтары (келіп түскен кезде
кіріске алынбағандары) мынадай бухгалтерлік жазбамен кірістеледі: Д-т
2411-2417 К-т 6280. 2

2.2 Негізгі құралдарды жөндеу мен жаңғыртудың есебі

Негізгі құралдарды жұмыс жағдайында ұстау үшін оларды мерзім сайын
жөндеу қажет. Мұның өзі машиналардың, жабдықтардың, үйлердің және НҚ
басқа түрлерінің жекелеген бөлшектерінің тозуы біркелкі еместігіне
байланысты болады. Бухгалтерлік есеп орындалған жөндеу жұмыстарының
көлемі мен оның құны туралы ақпаратпен, сондай-ақ жөндеуге жұмсалатын
қаражаттарға бақылау жасауды қамтамасыз етуге тиіс. Ұйымдастыру-
техникалық белгілері бойынша жөндеу:
а) күрделі жөндеу;
ә) шағын (ағымдағы) жөндеу болып бөлінеді. 7
Күрделі жөндеу дегеніміз - жалпы объектіні салыстырғанда тозу мерзімі
аз НҚ жекелеген бөлшектерін қалпына келтіру.
Бір жылдан артық мерзім сайын жүргізілетін, нәтижесінде агрегат
толықтай бөлшектелетін, алмастырылатын немесе тозған барлық тетіктері мен
желілері қалпына келтірілетін, агрегат жинақталатын және сынақтан өтетін
жөндеу машиналардың, жаб-дықтар мен көлік құралдарының күрделі жөндеуі
болып саналады, Машинаның агрегаттарына (қозғалтқышқа, шестеріне, қозғалу
қорабына) күрделі жөндеу машина маркасына байланысты белгіленген жүрістен
кейін жүргізіледі. Үйлер мен ғимараттардың күрделі жөнделуі, әдетте
жөнделетін объектілерді шамалап қайта құрумен ұштасады, мұндай кезде
тозған конструкциялар мен тетіктер алмастырылады. Шамалап қайта құру
немесе жаңғырту НҚ бастапқы құнын өсірмейді, №6 БЕС-ке сәйкес НҚ
объектілерінің бастапқы құнын өсіру кейінгі күрделі салымдардың
нәтижесінде объект күйі жақсаратын жағдайларда ғана жүргізіледі. Мұндай
кезде оның бастапқы бағалаудың нормативтік көрсеткіштері: қызмет мерзімі,
өндірістік қуаты артады. Объектінің техникалық күйін сақтау және ұстау
мақсатында НҚ жөндеуге жұмсалған шығындар бастапқы құнды өсірмейді, олар
пайда болған сәтте ағымдағы шығындар ретінде танылады.
Мысал: автомашинаның бастақы құны 1 500 000 теңге, ұтымды пайдалану
мерзімі 8 жыл, ал 5 жылдан кейін автомашинасының құны 2 900 000 теңге
болатын жаңа қозгалтқыш орнатылды, оң жақ қапталы 45 000 теңгеге
алмастырылды. Қозгалтқышты алмастыру нәтижесінде қызмет мерзімі 2 жылга
артады, сөйтіп, 2 900 000 теңге сомасындағы шығындар бастапқы құнды
өсірді, ал 45 000 сомадағы шыгындар ағымдағы шығындар ретінде танылады.
Ағымдағы жөндеу НҚ жұмыс жағдайында ұстау үшін оның тозған тетіктерін
алмастырудан немесе түзетуден тұрады. Оны НҚ пайдалану процесінде
жүргізеді. НҚ сақтандыру мақсатымен белгіленген мерзімдерден ертерек
жүзеге асырылатын жоспарлы-ескерту жөндеуінің маңызы зор болмақ.
Жөндеудің есебі барлық жұмыстардың құжатпен ресімделуін, жұмыстардың
көлемі мен өзіндік құнын анықтауды, жөндеуге арналған қаражаттардың
мақсатқа сай пайдаланылуына бақылау жасауды қамтамасыз етуге тиісті.
Жөндеуді үш әдіспен жүргізеді:
1. Мердігерлік.
2. Шаруашьшық.
3. Аралас.
1 * Мердігерлік әдіс кезінде негізгі құралдарды арнайы субъектілер
(автожөндеу, жөндеу-шаруашылық субъектілері) жөндейді.
2* Шаруашылық әдісі кезінде жөндеу субъектінің өз күші және
қаражаттарымен жүзеге асырылады.
3 * Аралас әдіс кезінде жөндеу жұмыстарының бір бөлігін өзкүштерімен,
екінші бөлігін арнайы ұйымдар жүзеге асырады.
Мердігерлік үйымдармен шарт негізінде мердігерлік әдіспен орындалған
НҚ күрделі және ағымдағы жөндеуі кезінде кәсіпорын жөнделетін
объектілерді жөнделетін жерге және кері қарай жеткізу жөніндегі
шығындарды қоса алғанда, объектіні жөндеу жөніндегі аяқталған жұмыстарды
төлейді. Жабдықтар мен көлік құралдарын жөндегені үшін мердігерлермен
есеп айырысуды жалпы объект бойынша аяқталған жұмыстар үшін толықтай
жүргізеді. НҚ күрделі жөндеуден, қайта құрудан және жаңғыртудан қабьлдап
өткізу (НҚ) №2 нысанындағы "Жөнделген, қайта құрылған және жаңғыртылған
обьектілерді қабылдау-өткізу актісімен" ресімделеді. Субъектінің НҚ
қабылдауға уәкілетті қызметкері мен жөндеуді жүргізген субъектінің өкілі
қол қойған акт бухгалтерияға өткізіледі. Акт екі данада жасалып, бас
бухгалтер қол қояды және оны кәсіпорын басшысы бекітеді. Негізгі
қорлардың жөңделген объектісінің техникалық паспортына күрделі жөндеуді,
қайта құруды және жаңғыртуды жүргізуге байланысты объект сипатындағы
қажетті өзгерістерді енгізу керек.
Жұмыстарды жүргізудің шаруашылық әдісі кезінде НҚ ақау ведомосы
жасалады. Оның негізінде НҚ жөндеу жүргізуге наряд-тапсырыс жасалады.
Кәсіпорынның жөндеу цехтарына (ЖЦ, РММ, РСУ) әрбір жөнделетін объектіге
көпбағандық карточкалар ашылып, онда жөндеудің шығындары жинақталады.
Жөңдеу жұмыстары аяқталғаннан кейін (НҚ) №2 нысаны бойынша объектілер
тапсырыс берушілерге табыс етіледі. НҚ объектілерін жөндеуден мерзімінде
алуды бақылау мақсатында (НҚ) №6 нысанындағы инвентарлық карточкаларды
объектілерді жөндеу кезінде картотеканың "жөндеуде" деген бөліміне
орналастырылады. Жөндеу карточкаларын бұл бөлімнен НҚ топтары бойынша
картотеканың тиісті бөлімдеріне көшіреді.
Өндірістік негізгі қорларды жөндеуге жұмсалатын шығындарды есепке алу
үшін 8044-шот (негізгі құралдарды жөндеу) қолданылады. Жалпы шаруашылық
мақсаттағы НК, жөндеу шығындары 7210-шотта (жалпы және әкімшілік
шығындар), тауарларды сататын жерінде сақтауға арналған НҚ жөндеу
шығындары - 7110-шотта (тауарлар мен қызметтерді сату жөніндегі шығындар)
көрсетіледі. Қажет болған жағдайда жөндеуге жұмсалған шығындарды өнімнің,
жұмыстың және қызметтің құнына біркелкі енуін қамтамасыз ету үшін
субъектілер жөндеудің барлық түрлері мен оның ұзақтығына жұмсалатын
шығындардың жылдық сметасына орай ай сайын аударымдар жасап, жөндеу қорын
(резерв) құра алады.
I. НҚ жөндеу жүргізудің мердігерлік әдісі
Орындалған және акті бойынша қабылданған НҚ жөңдеу жөніндегі жұмыстар
үшін мердігерлердің шотын төлеуге келісім берілді, олар мынадай қызметтер
көрсеткен:
күрделі құрылыс Д-т 2930 К-т 3310-5,0;
* негізгі өндіріс Д-т 8044не К-т 3310 - 280,0;
* кемекші өндіріс Д-т 8044көм.е. К-т 3310 - 62,0;
* жалпы және әкімшілік шығындарға жататындар Д-т 7210 К-тЗЗЮ;
* тауарды сату орны Д-т 7110 К-т 3310.

1. ҚҚС сомасына (480,0-нен 14%) Д-т 1420 К-т 3310.
1. ҚҚС сомасы бюджет төлемдерін кемітуге жатқызылды (ҚҚС есепке алу) Д-т
3130 К-т 1420.
2. Орындалған жұмыстары үшін мердігерлердің шоттары төленді Д-т 3310 К-т
1040, 1050, 1010, 1020.
3. Жыл қорытындысы бойынша шығыстар жиынтық табыстың кемуіне жатқызылады Д-
т 5410 К-т 7110, 7210.
II. Егер жөндеуді жөндеу цехы жүзеге асырса:
1. Күрделі құрылыстың негізгі құралдары бойынша Д-т 2930 К-т8030.
2. Негізгі өндірістің негізгі құралдары бойынша Д-т 8044не К-т 8030.
3. Көмекші өндірістің негізгі құралдары бойынша Д-т 8044 кем.о. К-т 8030.
4. Жалпышаруашылық мақсаттары негізгі құралдар бойыншаД-т 7210 К-т 8030.
5. Сату процесіне қызмет көрсететін негізгі құралдар бойыншаД-т 7210 К-т
8030.
Ш. Егер жөндеуді жөндеу жүргізбейтін цех шаруашылық әдіспен жүзеге
асырса:
Қозғалмайтын объектілерде (үйлерде, ғимараттарда) Д-т 7110, 7210,
8044, К-т 1310, 1314, 1315, 1317, 3350 жэне т.б.
Жалгер-кәсіпорынның негізгі құралдарының күрделі жөндеуге байланысты
шығындары шарт талаптарына сәйкес 2920-шотта (басқалар) ескеріледі
(жинақталады).
Жалдық төлем - бұл жалға алынған мүлік үшін жалгер жалдау мерзімі
ішінде төлейтін тұрақты төлемдер. Жалдау ақысының мөлшері мен оны
төлеудің тәртібі жалдау шартында белгіленеді. Жерді және басқа табиғи
ресурстарды жалдау жағдайларын қоспағанда жалдау ақысы өзіне мүлік
құнынан алынатын амортизациялық аударымдарды, жал мерзімі аяқталғаннан
кейінгі жөндеу құралдарын, сондай-ақ жалдау пайызын қосады.
Жалдау - бұл кәсіпорындар мен өзге мүліктік кешендер арасындағы шартқа
негізделген түрде жерді, өзге табиғи ресурстарды және жалгердің
шаруашылық немесе өзге қызметті өз бетінше жүзеге асыруына қажетті
мүліктерді мерзімді, қайтарымды түрде пайдалануы. Жалдау нәтижесінде
жалға беруші мен жалгер арасында жалдау шартына негізделген қатынастар
пайда болады.
Жалға беруші - жалдау шарты мүлікті жалға беретін меншік иесі. Мүлікті
жалға беруге меншік иесі өкілеттік берген органдар мен ұйымдар, сондай-ақ
заңды және жеке тұлғалар жалға беруші бола алады.
Жалгер - бұл жалдау шарты бойынша мүлікті жалға алатып занды немесе
жеке тұлға. Занды және жеке тұлғалар, біріккен кәсіпорындар, шетелдік
занды тұлғалар, халықаралық ұйымдар мен бірлестіктер жалгер болуы мүмкін.
2
Жалдау шарты - бұл тараптардың еркінділігімен толық тең құқықтылығы
негізінде жасалатын жалдау шартының талаптарына сай мүлікті жалға беру
туралы жалгер мен жалға беруші арасындағы келісім. Мүлікті жалға беру
меншік кұқын беруге әкеп соқтырмайды.
Халықаралық практикада жалдаудың үш түрі бар:
1. Ұзақ мерзімді жал (лизинг) - бүл мүлікті 3 жылдан артық
мерзімге жалдау. Ұзақ мерзімді лизинг жай және қаржылық (қар-
жыландырылатын) болып болінеді.
Жай лизинг — жалдау шартының мерзімі аяқталған бойда мүліктің жалға
берушіге қайтарылуын көздейді.
Қаржылық (қаржыландырылатьш) лизинг - жалды ұзақ мерзімге
несиелендерудің нысаны.
Жалгер мүлік құнын жалдық төлем арқылы өтейді. Қаржылық лизингтің үш
нысаны болады:
а) "стандарт" лизинг - мұндай кезде жабдықты әзірлеуші
оны қаржыландырушы қоғамға береді. Ол өзінің лизингтік
фирмасы арқылы оны тұтынушыға жалға береді;
ә) "Лиз-бек" лизингі - мұңдайда жабдық иесі оны лизингтік фирмаға
сатады және сонымен бірге одан жалға алады (жалға берушінің қаржылық
жағдайын уақьггша жақсарту әдісі);
б) "Жеткізушіге" лизингі — мұндай кезде негізгі құралдарды
сатушы "Лиз-бек" лизингіндегі сияқты жалгерге айнала-
ды, жалданған жабдықты ол емес, басқа жалгерлер пайда-
ланады.Қазақстан Республикасының шаруашылық практикасында жай лизинг
кеңінен таралған.
2. Орташа мерзімді жал (хайринг) — бұл жалгердің мүлікке меншік құқығынсыз
1 жылдан 3 жылға дейінгі мүлікті жалдауы.
3. Қысқа мерзімді жал (рейтинг, чартер)—мүлікті жалгердің кейінгі сатып алу
құқынсыз жалдау, жалдау мерзімі 1 жылға дейін созылады. 6
Рейтинг бойынша жалдау ақысы лизингке қарағанда төмендеу.
Чартер әдетте рейсті, кезекті бірнеше рейсті, белгілі бір мерзімге (тайм-
чартер) жалдауға жасалады (ұшақ, кеме). Чартерлер алдын ала немесе шұғыл
тәртіппен (промтчартер) және тіпті кейде жедел тиеуге дайындықпен
(спорпромт) жасалуы мүмкін.
Экономикалық жағдайлары бойынша жал ағымдағы және қаржыланатын болып
бөлінеді. №17 - "Жалдау есебі" БЕС-ына сәйкес негізгі құралдардың
ағымдағы жалы негізгі құралдардың жалға берушіге міндетті түрде
қайтарылуын көздейді, яғни жалдау кезеңінде жалгерге жалданған негізгі
құралдарға иелік ету және олардың пайдалануы мен жалға берушіге уақтылы
қайтарылуын бақылау құқығы ғана өтеді. Талдамалы есебі журналда
жүргізіледі, онда есеп талаптарына сәйкес қажет көрсеткіштер болады.
Қысқа мерзімге жалданатын негізгі құралдар жалгерде баланстан тыс 001-
шотта ескеріледі. Қысқа мерзімді жалға берілген НҚ жалға берушіде 2411-
2417-шоттарда ескеріледі. Оған "Меншікті НҚ" және "Жалға берілген НҚ"
деген субшоттар ашылады. 6
Дербес (интеллектуалды) меншік - бұл әртістердің, орындаушылардың,
дыбыс жазушылардың, радио және теле бағдарламалардың қызметіне қатысты
авторлық құқықты, өнер табысы және патенттік құқыққа, ғылыми жаңалық
құқығына, фирмалық атауға және коммерциялық белгілеуге теріс ниетті
бәсекелестерден қорғаныс және басқа құқықтарға қатысты заңдық ұғым.
Негізгі құралдардың талдамалы есебін ұйымдастыру. Инвентарлық объект
НҚ есебінің объектісі болып табылады, яғни оған тиесілі бейімдеулері және
керек-жарақтарымен бірге аяқталган құрылғы немесе жеке оқшауланган зат
(заттар кешені) белгілі бір дербес функцияларды орындауға арналған.
Инвентарлық объектіге инвентарлық нөмір тағайындалады. Объектінің
нөмірленуін әдетте реттік-сериялық жүйе бойынша құрады.
Мысалы, үйлер үгиін 0001-ден 0299-ға дейінгі ғимараттағы 0300-ден 0399-
ге дейінгі, беріліс құрылғылары үшін 0400-ден 0499-ге дейінгі нөмірлер
бөлінген.
Инвентарлық нөмірлер НҚ №1 нысанында және НҚ қолда бары мен қозғалысын
есепке алу жөніндегі барлық тіркелімдер мен құжаттарда келтіріледі.
Оларды тиісті объектілерде темір жетондарды бекіту, бояу жағу немесе
басқадай әдістермен белгілей-ді. Инвентарлык нөмір объектінің пайдалануда
болған барлық кезеңіне сақтайды, ал ол шығарылатын болса, жаңадан келіп
түскендеріне ұзақ уақыт бойы (5 жылға дейін) қайтадан нөмір қоймайды.
Бухгалтерлік есепте НҚ әрбір объекті бойынша бүтін теңгеге дейін
деңгелектелген сомамен ескеріледі.
НҚ талдамалы есебі екі нұсқамен ұйымдастырылуы мүмкін:
1. Негізгі құралдарының саны көп және есепті қол әдісімен жүргізетін
ұйымдарда объектілік, яғни НҚ талдамалы есебі инвентарлық карточкаларда
жүргізіледі. Олар шаруашылық инвентарлық біртектес заттарын, құрал-
саймандарын және өндірістік немесе шаруашылық мақсаты бір және техникалық
сипаттамасы, құны бірдей және бір өндірістік бөлімшеде тұрған басқа
заттарды қоспағанда, әрбір инвентарлық объектіге ашылады.
Бұл заттарды бір инвентарлық карточкада ескеруге рұқсат етіледі.
Негізгі құралдардың барлық түрлеріне ИНВЕНТАРЛЫҚ КАРТОЧКА НҚ №6 нысаны)
деген бірегей типтік нысан белгіленген. Оны келіп түскен НҚ жасалған
актінің, техникалық паспорттардың және басқа құжаттардың негізінде
жасайды. Объектілер мен олардың жекелеген құрамдас элементтерінің
сипаттамасы қысқаша болып, объектінің жекелеген ерекшеліктерін дәл
көрсетуге және техникалық құжаттаманың деректерін толықтай қайталамауға
тиіс. Топтың есепке алу жағдайында карточка НҚ жекелеген объектілерін
позициялық жазу жолымен толтырылады. НҚ №3 нысандағы НҚ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.