Банктік қызметті ұйымдастырудың негізі
КIРIСПЕ
1. Банктердің типтері
2. Банк қызметінің құрылуы мен тоқтатылуы
3. Банктердің ұлттық банкпен қарым.қатынасы
4. Банктер арасында клиенттерді тарту бәсекесі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Банктердің типтері
2. Банк қызметінің құрылуы мен тоқтатылуы
3. Банктердің ұлттық банкпен қарым.қатынасы
4. Банктер арасында клиенттерді тарту бәсекесі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Банкі ісінің пайда болуы Италиядағы орта ғасырлық айырбастаушылар қызметінен басталады. «Банк» сөзі итальяннша «banco» сөзінен шыға отырып, «айырбас үстелі» деген ұғымды білдіреді. Банктердің алғашқы клиентері ақша-сауда капиталының өкілдері болған. Алғашқы банктер тек қана саудаға қызмет еткендіктен, олардың клиентері саудагер болып табылды№ сондықтан да, бұл банктерді «коммерциялық банктер» деп атап кеткен.
Қазіргі коммерциялық банктер бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға, сондай-ақ халыққа ететін банктерді білдіреді.
«ҚР банктер және банктік қызмет туралы» ҚР Президентінің заң күші бар жарлығының 1-ші бабына сәйкес «банк – бұл осы жарғыға сай банктік қызметті жүзеге асыруға құқылы, коммерциялық ұйым болып табылатын, заңды тұлға».
1. Банктер мынадай белгілеріне байланысты жіктеледі.
• Меншік сипатына қарай:
• Мемлекеттік;
• Акционерлік (ақша және жабдық типтегі);
• Жеке;
• Пай қосу арқылы (жауапкершілігі шектеулі серіктестік);
• Аралас;
• Кооперативтік.
2. Операцияларының түрлеріне қарай:
• әмбебап, яғни экономиканың барлық салаларына бірдей және кең көлемді банктік қызмет көрсететін банктер;
• маманданған, яғни бір гана салаға қызмет көрсететін банктер;
3. Аумақтық белісіне қарай:
• Халықаралық;
• Ұлттық;
• Аймақтық;
4. Салалық белгісіне қарай:
• өнеркәсіптік банктер;
• сауда банктері;
• ауылшаруашылық;
• құрылыс банктері;
• басқа да.
5. Филиалдар санына қарай:
• Филиалсыз;
• Көп филиалды.
Егер банк акционерлік қоғам формасында құрылатын болса, онда оның жарғылық капиталы ашық түрде жазылып таратылатын акциялардың номиналдық құнының сомасында, кейде құрылтайшылардың арасында жарғылық капитплдағы үлесіне байланысты барлық акциялар тартылады. Қазақстан Ресубликасында банктер мәлімдеуші акцияны шығарып сатуға құқысыз, яғни жабық акционерлік қоғам формасында құрылады.
Қазіргі коммерциялық банктер бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға, сондай-ақ халыққа ететін банктерді білдіреді.
«ҚР банктер және банктік қызмет туралы» ҚР Президентінің заң күші бар жарлығының 1-ші бабына сәйкес «банк – бұл осы жарғыға сай банктік қызметті жүзеге асыруға құқылы, коммерциялық ұйым болып табылатын, заңды тұлға».
1. Банктер мынадай белгілеріне байланысты жіктеледі.
• Меншік сипатына қарай:
• Мемлекеттік;
• Акционерлік (ақша және жабдық типтегі);
• Жеке;
• Пай қосу арқылы (жауапкершілігі шектеулі серіктестік);
• Аралас;
• Кооперативтік.
2. Операцияларының түрлеріне қарай:
• әмбебап, яғни экономиканың барлық салаларына бірдей және кең көлемді банктік қызмет көрсететін банктер;
• маманданған, яғни бір гана салаға қызмет көрсететін банктер;
3. Аумақтық белісіне қарай:
• Халықаралық;
• Ұлттық;
• Аймақтық;
4. Салалық белгісіне қарай:
• өнеркәсіптік банктер;
• сауда банктері;
• ауылшаруашылық;
• құрылыс банктері;
• басқа да.
5. Филиалдар санына қарай:
• Филиалсыз;
• Көп филиалды.
Егер банк акционерлік қоғам формасында құрылатын болса, онда оның жарғылық капиталы ашық түрде жазылып таратылатын акциялардың номиналдық құнының сомасында, кейде құрылтайшылардың арасында жарғылық капитплдағы үлесіне байланысты барлық акциялар тартылады. Қазақстан Ресубликасында банктер мәлімдеуші акцияны шығарып сатуға құқысыз, яғни жабық акционерлік қоғам формасында құрылады.
Ақша айналысы және несие.
Автроры: С.Б. Мақыш.
Коммерциялық банктердің операциялары.
Авторы: С.Б. Мақыш
Көшенова Б.А. Ақша.Несие.Банктер.Валюта қатынастары. Оқу құралы/-Алматы: Экономика, 2000.
Саниев М.С. Ақша, Несие, Банктер. Оқу құралы-Алматы: Алматы экономика және статистика институты, 2001.
Автроры: С.Б. Мақыш.
Коммерциялық банктердің операциялары.
Авторы: С.Б. Мақыш
Көшенова Б.А. Ақша.Несие.Банктер.Валюта қатынастары. Оқу құралы/-Алматы: Экономика, 2000.
Саниев М.С. Ақша, Несие, Банктер. Оқу құралы-Алматы: Алматы экономика және статистика институты, 2001.
Банктік қызметті ұйымдастырудың негізі
КIРIСПЕ
1. Банктердің типтері
2. Банк қызметінің құрылуы мен тоқтатылуы
3. Банктердің ұлттық банкпен қарым-қатынасы
4. Банктер арасында клиенттерді тарту бәсекесі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КIРIСПЕ
Банкі ісінің пайда болуы Италиядағы орта ғасырлық айырбастаушылар
қызметінен басталады. Банк сөзі итальяннша banco сөзінен шыға отырып,
айырбас үстелі деген ұғымды білдіреді. Банктердің алғашқы клиентері ақша-
сауда капиталының өкілдері болған. Алғашқы банктер тек қана саудаға қызмет
еткендіктен, олардың клиентері саудагер болып табылды№ сондықтан да, бұл
банктерді коммерциялық банктер деп атап кеткен.
Қазіргі коммерциялық банктер бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға,
сондай-ақ халыққа ететін банктерді білдіреді.
ҚР банктер және банктік қызмет туралы ҚР Президентінің заң күші бар
жарлығының 1-ші бабына сәйкес банк – бұл осы жарғыға сай банктік қызметті
жүзеге асыруға құқылы, коммерциялық ұйым болып табылатын, заңды тұлға.
1. Банктер мынадай белгілеріне байланысты жіктеледі.
• Меншік сипатына қарай:
• Мемлекеттік;
• Акционерлік (ақша және жабдық типтегі);
• Жеке;
• Пай қосу арқылы (жауапкершілігі шектеулі серіктестік);
• Аралас;
• Кооперативтік.
2. Операцияларының түрлеріне қарай:
• әмбебап, яғни экономиканың барлық салаларына бірдей және кең көлемді
банктік қызмет көрсететін банктер;
• маманданған, яғни бір гана салаға қызмет көрсететін банктер;
3. Аумақтық белісіне қарай:
• Халықаралық;
• Ұлттық;
• Аймақтық;
4. Салалық белгісіне қарай:
• өнеркәсіптік банктер;
• сауда банктері;
• ауылшаруашылық;
• құрылыс банктері;
• басқа да.
5. Филиалдар санына қарай:
• Филиалсыз;
• Көп филиалды.
Егер банк акционерлік қоғам формасында құрылатын болса, онда оның
жарғылық капиталы ашық түрде жазылып таратылатын акциялардың номиналдық
құнының сомасында, кейде құрылтайшылардың арасында жарғылық капитплдағы
үлесіне байланысты барлық акциялар тартылады. Қазақстан Ресубликасында
банктер мәлімдеуші акцияны шығарып сатуға құқысыз, яғни жабық акционерлік
қоғам формасында құрылады.
Акционерлік банктердің шығаратын акциялары екі түрге бөлінеді: жай
және артықшылығы бар. Жай акция – оның иелеріне сол қоғамды басқару
ісіне араласуына, оның пайдасына қарай дивидент алып отыруға құқық
береді. Ал артықшылығы бар акция – оның иесіне қоғамды басқаруға
қатысуына құқық бермегенмен, уақытылы, ягни қоғамның пайдасына
байланыссыз тұрақты пайызын алуға, қоғам банкроттыққа ұшыраған
жағдайларда жәй акция иесінен бұрын қоғамға қосқан өз үлессін алуға құқық
береді.
Ал мемлекеттік банктер мемлекеттік кәсіпорын формасында құрылады.
Ашық типтегі акционерлік қоғамға банктердің (жабық типтегі акционерлік
қоғам формасындағы) өтуі үшін. Ұлттық банктен банктік опреацияларды
жүзеге асыруға қағазын алғаннан кейін бір жыл бойына Ұлттық банк
тарапынан бекітілген пруденциялдық нормативтерді және басқа да
міндеттемелерді орындауы қажет.
Егер де банк жауапкершілік шектеулі қоғам түрінде құрылған болса,
онда оның жарғылық қорының әр құрылтайшыға тиетін үлесі құрылтайшылық
құжатта анықталады және бұл банктің қатынасушылары немесе құрылтайшылары
өздеріне тиісті үлес шегінде ғана оның міндеттемелеріне береді.
Банктің ұйымдастырылуы және құқықтық формасынан байланыссыз, оның
жарғылық капиталы оның қатынасушылары, жеке және заңды тұлғалар есебінен
құрылады. Және олардың міндеттемелерінің қамтамасыз ету құралы болып
табылады. Жарғылық капитал, оның қатынасушыларының меншікті қаражаты
есебінен ғана құрылуы мүмкін. Банктік несиелер есебінен жарғылық
капиталды құруға тиім салынады. Банктің жарғылық капиталы тек ақшалай
қаражаттар есебінен де құрылуы мүмкін.
Тіркеуге алынатын уақытта жаңадан құрылған банктің жарғылық
капиталы, құрылтайшылық құжатта хабарланған, оның акционерлерінің 50%
төленуі тиіс, ал тіркеуге алған кезінен бастап бір жыл ішінде оның
жарияланған сомасы толық төленуге тиісті. Жарғылық капиталдың сомасы
заңдылықтармен шектелмейді.
Коммерциялық банктер қызметін жүзеге асыру барысында филиалдарын,
өкілеттіктерін, сондай-ақ еншілес банктерін аша алады.
Банктің филиалы – филиал туралы ережеде немесе лецензияда
көрсетілетін банктік операцияларды жүзеге асыруға құқылы және өзінің
дербес бухгалтерлік балансы бар заңды тұлға болып табылмайтын банктік
мекеме.
Банктің өкілеттегі – банктік операцияларды жүзеге асырмайтын, яғни
банктік тапсырмасымен және оның атынан әрекет ететін банктің орналасқан
жерінен тыс орналасқан, заңды тұлға болып табылмайтын банктің құрылымдық
бөлімшесі.
Еншілес банк – жарғылық капиталдың елу пайыздаң астамы бас банкке
тиселі және өзінің дербес бухгалтерлік балансы бар, заңды тұлға.
Банктік қызметті ұйымдастырудың негізі
1. Банктердің типтері.
Банктік заңдарда, банктердің жарғылық қоры қандай көздерден
құралғанына байланысты оларды: мемлекетік, жеке меншік, акционерлік,
аралас және шетелдік банктер деп жіктеледі.
Банктерді ұйымдастырудың акционерлік формасының ерекшеліктері мен
артықшылықтары неде? Шаруашылық серіктестіктер мен акционерлік қоғамдар
туралы заңға сәйкес, біріншіден, акционерлік қоғам – бұл құрылтайшылардың
меншік құқығын, Ұлттық банк берген лицензия негізінде шығарылатын
акциялармен куәландырылатын заңды тұлға. Акционерлердің банк меншігіндегі
үлесі мен табысы сатып алынған акциялардың санымен тікелей байланысты.
Акционерлердің жауапкершілігі тек сатып алынған акция сомасымен ғана
шектелген. Егер банкротқа, ұшыраса немесе өз қызметін тоқтатса, барлық
кінә жеке акционерлерге емес, банкке қойылады.
Банкті басқаруда акционердің жауапкершілігі тек басқарманы сайлау мен
жылдық жиналыстарда банк саясатына қатысты сұрақтар бойынша дауыс берумен
шектеледі.
Банкті ұйымдастырудың акционерлік емес формасы (үлестік жарна формасы)
қатысушылардың меншік құын куәландыратын қандайда бір формалды куәлікті
қажет етпейді.
Үлес қосушы банк қызметімен байланысты бар тәуекелді өз мойнына алады
да, оның барлық міндеттері бойынша жауап береді. Банкрот болған жағдайда
кінә банкке және де өзінің бар мүлкімен жауап беретін әрбір үлескерге де
қойылады.
Екіншіден, акйионер өз акцияларын басқа тұлғаға бере алады. Бұл жерде
банктің қызмет етуі жекеленген акционерлердің қоғамнан шығуына,
біліксіздігіне банкроттыққа ұшырауына байланыссыз. Ал үлестік жарна
формасында қатысушы өз үлесін, басқа қатысушылардың келісімсіз бере
алмайды.
Үшіншіден, акционерлік банкте оны басқару бойынша қызметтер нақты
үлестірілген. Акционерлер басқарманы таңдайды, соңғысы – төрағаны, ал ол
басқару аппаратын, басқару аппараты өз кезеңінде мамандар мен
қызметкерлердің міндеттерін анықтайды.
Жеке банкте қатысушылар өздері тікелей банкті басқаруға қатысады да
әкімшілік қызметкерлері болады және басқарудың тиімділігі олардың жеке
бастарының жұмыс сапасына байланысты.
Банкті ұйымдастырудың акционерлік формасының кемшіліктеріне мыналар
жатады: акционерлік банкті құру қиындығы (жергілікті билік органдарынан
рұқсат алуды талап етеді), өзгермелі жағдайларға бейімделу мен икемділік
дәрежесінің төмен болуы.
Осы жоғарыда аталған кемшіліктерге қарамастан банкті ұйымдастырудың
акционерлік формасы нарық жағдайда тиімді, қолайлы болып келеді және
нарықтық экономикасы дамыған барлық елдерде банктер акционерлік компания
немесе корпорация нысанда ұйымдастырылуы да кездейсоқтық емес.
2. Банк қызметінің құрылуы мен тоқтатылуы.
Банкті ұйымдастыру қиын процедураны білдіреді және ол елдің арнайы
заңдарымен реттеліп отырады. Ұлттық банк ҚР-сының аумағында банктерді
құруға рұқсат береді және банктермен, олардың филиалдарын тіркеуге алу
кітабын жүргізеді.
Рұқсат Ұлттық банк белгілеген мөлшердегі төлем негізінде беріледі.
Рұқсат берген кезде Ұлттық банк атқарылатын банктік операциялардың
шеңберін анықтайды. Банктің заңдар мен актілерінде банктердің қызметінің
ашылуы мен тоқтатылуы реттеліп отырады.
Банкті құруға рұқсат алу үшін келесі құжаттар қажет:
• рұқсат беруге арыз;
• экономикалық негіздеме;
• алдағы 2-3 жылдағы толық ақпараттарды қамтитын іскерлік болжалды
жоспар;
• құрылтайшылар ұсынатын банк жетекшілерінің (төраға мен бас
бухгалтердің) кәсіби жарамсыздығы жайлы мәліметтер;
• құрылтайшылардың қаржылық тұрақтылығы жайлы аудиториялық
қортынды;
• жарғылық қор шотына қаражат салғанын растайтын құжат.
Сонымен қатар, бірлескен немесе шетелдік банк де олардың еншілік
банктерін құруға рұқсат алу үшін келесідей құжаттар қажет:
• құрылтайшы заңды тұлғалар үшін: олардың заңды мәртебесін
растайтын, жарғы немесе басқа да құжат және алдыңғы екі жылдың
жарияланған балансы; Қазақстан аумағында шетелдік банк құруға
немесе қатысу жөніндегі шетел құрылтайшыларының сәйкес
органдарының рұқсаты; шетел құрылтайшысы келген елдің бақылау
органының Қазақстан аумағындағы шетелдік бірлескен банкке
қатысуына қарсы еместігі жайлы жазбаша анықтама;
• құрылтайшы жеке тұлғалар үшін: шетелдік бетелді банктің осы
тұлғаның төлем қабілеттігін куәландыруы қажет.
Заңды және жеке тұлғалар банктің құрылтайшылары ретінде бола алады.
Мемлекет тек Үкімет тұлғасында ғана банктің құрылтайшысы және қатысушысы
бола алады.
Кез келген құрылтайшылардың, қатысушылардың қатысу үлесі мемлекеттен
және еншілес банктерден басқалары үшін жарғылық қордың 35%-ан аспауы тиіс.
Банкті ашуға рұқсат беру жайлы арыз-құжатты алған мерзімнен бастап, 3
айдан аспайтын уақыт ішінде Ұлттық банкте қарастырылады.
Рұқсат беруден бас тартудың себептері мынада: құрылтайшы құшатының
жұмыс істеп тұрған заңдарға сай келмеуі, құрылтайшылардың қаржылық
жағдайының тұрақсыздығы; банктің құрылтайшысының басқарма және жетекші
мүшелерінің алдағы қызметтеріндегі заңға қайшы әрекеттің болуы; алғашқы
екі жыл ішіндегі банктің меншікті қаражаттар есебінен активтік операциялар
жүргізе алмауы, т.б.
ҚР-сының банктерін тіркейтін кітапта тіркелгеннен бастап, банк заңды
тұлға мәртебесін алады. Оған тіркеу номері және бантік опеерацияларын
ж.ргізуге лицензия беріледі.
Көптеген елдерде банкті ашуға арнайы рұқсатты талап етеді, бірақ кей
жағдайда олар құрылтайшыларды тіркеумен ғана шектелуі мүмкін.
АҚШ-та жаңа банк құру қатал тәртіппен реттеледі. Өз қызметтерін
бастау үшін банк, штаттың билік органдарынан чартер-лицензия алуы қажет
немесе ақша айналысын федералды чартер тексерушісі алуы керек. Сонымен
бірге, банктің капиталының мөлшері (кіші және қалаларда 100-200 мың доллар
аралығында, ал ірі қалаларда әлде қайда жоғары) заңмен белгіленген
минималды номаға сәйкес болуы қажет. Сондай-ақ жергілікті тұрғындардың жаңа
банкке деген қажеттілігі, болашақта табыс алу мүмкіндігі, жетекшілер
құрамының өкілеттілігі, т.б. факторлар ескеріледі.
Банкті ашудың осыған ұқсас тәртібі – Германия, Англия, Швеейцария,
Жапония және басқа елдерге де тән.
Банктер және банктік қызметтер туралы заңға сәйкес, банкті ашуға
рұқсат беруде бас тартуды санамағанда, банктік операцияларды жүргізуге
берілген лицензия келесідей жағдайларда қайта қайтарылып алынуы мүмкін:
• рұқсат берген күннен бастап, 6 айдан аса уақыт ішінде банк өз
қызметін бастамаса;
• Ұлттық банк белгілеген пруденцтялық нормативтерді, ҚР-сының
жұмыс істеп отырған банктік заңдарды жүйелі түрде бұзу, Ұлттық
банк белгілеген нормативтік актілерді бұзу жағдайлары
анықталған кезде;
• Заңмен белгіленген мәліметтер мен есеп берулерді жүйелі түрде
бұрмалау;
• Осы заңмен және банк жарғысы, т.б. қарастырылған тыс
операцияларды жүргізу кезінде.
Банкті ашуға берілетін рұқсатты қайта қайтарып алу оның таратылуы
туралы шешімге сай келеді.
Банк өз қызметін банк құрылтайшыларының шешімі бойынша осы заңның 68,
69, 70, 71 баптарына сәйкес тоқтатады.
Банк акционерлері, құрылтайшылары бекіткен жарғы негізінде қызмет
істейді.
Банк жарғысында төмендегідей мәліметтер болуы қажет:
• банк аты және оның орналасқан жері;
• банкпен жүргізілетін банктік операциялар тізімі;
• жарғы қорының мөлшері және банкпен құрылатын басқа да қорлардың
тізімі;
• банктің басқарма органдары, оның бақылау органы, олардың
құрылымы, құрылуы және қызмет ету тәртібі жайлы ереже;
• банкті тарату тәртібі.
Банктің қалыпты жұмыс істеуі үшін жарғылық, резервтік, сақтандыру және
басқа да қорлар құрылады.
Жарғылық қор банктің міндеттемесін қамтамасыз етуінің негізі болып
табылады да, ол акция шығару ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КIРIСПЕ
1. Банктердің типтері
2. Банк қызметінің құрылуы мен тоқтатылуы
3. Банктердің ұлттық банкпен қарым-қатынасы
4. Банктер арасында клиенттерді тарту бәсекесі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КIРIСПЕ
Банкі ісінің пайда болуы Италиядағы орта ғасырлық айырбастаушылар
қызметінен басталады. Банк сөзі итальяннша banco сөзінен шыға отырып,
айырбас үстелі деген ұғымды білдіреді. Банктердің алғашқы клиентері ақша-
сауда капиталының өкілдері болған. Алғашқы банктер тек қана саудаға қызмет
еткендіктен, олардың клиентері саудагер болып табылды№ сондықтан да, бұл
банктерді коммерциялық банктер деп атап кеткен.
Қазіргі коммерциялық банктер бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға,
сондай-ақ халыққа ететін банктерді білдіреді.
ҚР банктер және банктік қызмет туралы ҚР Президентінің заң күші бар
жарлығының 1-ші бабына сәйкес банк – бұл осы жарғыға сай банктік қызметті
жүзеге асыруға құқылы, коммерциялық ұйым болып табылатын, заңды тұлға.
1. Банктер мынадай белгілеріне байланысты жіктеледі.
• Меншік сипатына қарай:
• Мемлекеттік;
• Акционерлік (ақша және жабдық типтегі);
• Жеке;
• Пай қосу арқылы (жауапкершілігі шектеулі серіктестік);
• Аралас;
• Кооперативтік.
2. Операцияларының түрлеріне қарай:
• әмбебап, яғни экономиканың барлық салаларына бірдей және кең көлемді
банктік қызмет көрсететін банктер;
• маманданған, яғни бір гана салаға қызмет көрсететін банктер;
3. Аумақтық белісіне қарай:
• Халықаралық;
• Ұлттық;
• Аймақтық;
4. Салалық белгісіне қарай:
• өнеркәсіптік банктер;
• сауда банктері;
• ауылшаруашылық;
• құрылыс банктері;
• басқа да.
5. Филиалдар санына қарай:
• Филиалсыз;
• Көп филиалды.
Егер банк акционерлік қоғам формасында құрылатын болса, онда оның
жарғылық капиталы ашық түрде жазылып таратылатын акциялардың номиналдық
құнының сомасында, кейде құрылтайшылардың арасында жарғылық капитплдағы
үлесіне байланысты барлық акциялар тартылады. Қазақстан Ресубликасында
банктер мәлімдеуші акцияны шығарып сатуға құқысыз, яғни жабық акционерлік
қоғам формасында құрылады.
Акционерлік банктердің шығаратын акциялары екі түрге бөлінеді: жай
және артықшылығы бар. Жай акция – оның иелеріне сол қоғамды басқару
ісіне араласуына, оның пайдасына қарай дивидент алып отыруға құқық
береді. Ал артықшылығы бар акция – оның иесіне қоғамды басқаруға
қатысуына құқық бермегенмен, уақытылы, ягни қоғамның пайдасына
байланыссыз тұрақты пайызын алуға, қоғам банкроттыққа ұшыраған
жағдайларда жәй акция иесінен бұрын қоғамға қосқан өз үлессін алуға құқық
береді.
Ал мемлекеттік банктер мемлекеттік кәсіпорын формасында құрылады.
Ашық типтегі акционерлік қоғамға банктердің (жабық типтегі акционерлік
қоғам формасындағы) өтуі үшін. Ұлттық банктен банктік опреацияларды
жүзеге асыруға қағазын алғаннан кейін бір жыл бойына Ұлттық банк
тарапынан бекітілген пруденциялдық нормативтерді және басқа да
міндеттемелерді орындауы қажет.
Егер де банк жауапкершілік шектеулі қоғам түрінде құрылған болса,
онда оның жарғылық қорының әр құрылтайшыға тиетін үлесі құрылтайшылық
құжатта анықталады және бұл банктің қатынасушылары немесе құрылтайшылары
өздеріне тиісті үлес шегінде ғана оның міндеттемелеріне береді.
Банктің ұйымдастырылуы және құқықтық формасынан байланыссыз, оның
жарғылық капиталы оның қатынасушылары, жеке және заңды тұлғалар есебінен
құрылады. Және олардың міндеттемелерінің қамтамасыз ету құралы болып
табылады. Жарғылық капитал, оның қатынасушыларының меншікті қаражаты
есебінен ғана құрылуы мүмкін. Банктік несиелер есебінен жарғылық
капиталды құруға тиім салынады. Банктің жарғылық капиталы тек ақшалай
қаражаттар есебінен де құрылуы мүмкін.
Тіркеуге алынатын уақытта жаңадан құрылған банктің жарғылық
капиталы, құрылтайшылық құжатта хабарланған, оның акционерлерінің 50%
төленуі тиіс, ал тіркеуге алған кезінен бастап бір жыл ішінде оның
жарияланған сомасы толық төленуге тиісті. Жарғылық капиталдың сомасы
заңдылықтармен шектелмейді.
Коммерциялық банктер қызметін жүзеге асыру барысында филиалдарын,
өкілеттіктерін, сондай-ақ еншілес банктерін аша алады.
Банктің филиалы – филиал туралы ережеде немесе лецензияда
көрсетілетін банктік операцияларды жүзеге асыруға құқылы және өзінің
дербес бухгалтерлік балансы бар заңды тұлға болып табылмайтын банктік
мекеме.
Банктің өкілеттегі – банктік операцияларды жүзеге асырмайтын, яғни
банктік тапсырмасымен және оның атынан әрекет ететін банктің орналасқан
жерінен тыс орналасқан, заңды тұлға болып табылмайтын банктің құрылымдық
бөлімшесі.
Еншілес банк – жарғылық капиталдың елу пайыздаң астамы бас банкке
тиселі және өзінің дербес бухгалтерлік балансы бар, заңды тұлға.
Банктік қызметті ұйымдастырудың негізі
1. Банктердің типтері.
Банктік заңдарда, банктердің жарғылық қоры қандай көздерден
құралғанына байланысты оларды: мемлекетік, жеке меншік, акционерлік,
аралас және шетелдік банктер деп жіктеледі.
Банктерді ұйымдастырудың акционерлік формасының ерекшеліктері мен
артықшылықтары неде? Шаруашылық серіктестіктер мен акционерлік қоғамдар
туралы заңға сәйкес, біріншіден, акционерлік қоғам – бұл құрылтайшылардың
меншік құқығын, Ұлттық банк берген лицензия негізінде шығарылатын
акциялармен куәландырылатын заңды тұлға. Акционерлердің банк меншігіндегі
үлесі мен табысы сатып алынған акциялардың санымен тікелей байланысты.
Акционерлердің жауапкершілігі тек сатып алынған акция сомасымен ғана
шектелген. Егер банкротқа, ұшыраса немесе өз қызметін тоқтатса, барлық
кінә жеке акционерлерге емес, банкке қойылады.
Банкті басқаруда акционердің жауапкершілігі тек басқарманы сайлау мен
жылдық жиналыстарда банк саясатына қатысты сұрақтар бойынша дауыс берумен
шектеледі.
Банкті ұйымдастырудың акционерлік емес формасы (үлестік жарна формасы)
қатысушылардың меншік құын куәландыратын қандайда бір формалды куәлікті
қажет етпейді.
Үлес қосушы банк қызметімен байланысты бар тәуекелді өз мойнына алады
да, оның барлық міндеттері бойынша жауап береді. Банкрот болған жағдайда
кінә банкке және де өзінің бар мүлкімен жауап беретін әрбір үлескерге де
қойылады.
Екіншіден, акйионер өз акцияларын басқа тұлғаға бере алады. Бұл жерде
банктің қызмет етуі жекеленген акционерлердің қоғамнан шығуына,
біліксіздігіне банкроттыққа ұшырауына байланыссыз. Ал үлестік жарна
формасында қатысушы өз үлесін, басқа қатысушылардың келісімсіз бере
алмайды.
Үшіншіден, акционерлік банкте оны басқару бойынша қызметтер нақты
үлестірілген. Акционерлер басқарманы таңдайды, соңғысы – төрағаны, ал ол
басқару аппаратын, басқару аппараты өз кезеңінде мамандар мен
қызметкерлердің міндеттерін анықтайды.
Жеке банкте қатысушылар өздері тікелей банкті басқаруға қатысады да
әкімшілік қызметкерлері болады және басқарудың тиімділігі олардың жеке
бастарының жұмыс сапасына байланысты.
Банкті ұйымдастырудың акционерлік формасының кемшіліктеріне мыналар
жатады: акционерлік банкті құру қиындығы (жергілікті билік органдарынан
рұқсат алуды талап етеді), өзгермелі жағдайларға бейімделу мен икемділік
дәрежесінің төмен болуы.
Осы жоғарыда аталған кемшіліктерге қарамастан банкті ұйымдастырудың
акционерлік формасы нарық жағдайда тиімді, қолайлы болып келеді және
нарықтық экономикасы дамыған барлық елдерде банктер акционерлік компания
немесе корпорация нысанда ұйымдастырылуы да кездейсоқтық емес.
2. Банк қызметінің құрылуы мен тоқтатылуы.
Банкті ұйымдастыру қиын процедураны білдіреді және ол елдің арнайы
заңдарымен реттеліп отырады. Ұлттық банк ҚР-сының аумағында банктерді
құруға рұқсат береді және банктермен, олардың филиалдарын тіркеуге алу
кітабын жүргізеді.
Рұқсат Ұлттық банк белгілеген мөлшердегі төлем негізінде беріледі.
Рұқсат берген кезде Ұлттық банк атқарылатын банктік операциялардың
шеңберін анықтайды. Банктің заңдар мен актілерінде банктердің қызметінің
ашылуы мен тоқтатылуы реттеліп отырады.
Банкті құруға рұқсат алу үшін келесі құжаттар қажет:
• рұқсат беруге арыз;
• экономикалық негіздеме;
• алдағы 2-3 жылдағы толық ақпараттарды қамтитын іскерлік болжалды
жоспар;
• құрылтайшылар ұсынатын банк жетекшілерінің (төраға мен бас
бухгалтердің) кәсіби жарамсыздығы жайлы мәліметтер;
• құрылтайшылардың қаржылық тұрақтылығы жайлы аудиториялық
қортынды;
• жарғылық қор шотына қаражат салғанын растайтын құжат.
Сонымен қатар, бірлескен немесе шетелдік банк де олардың еншілік
банктерін құруға рұқсат алу үшін келесідей құжаттар қажет:
• құрылтайшы заңды тұлғалар үшін: олардың заңды мәртебесін
растайтын, жарғы немесе басқа да құжат және алдыңғы екі жылдың
жарияланған балансы; Қазақстан аумағында шетелдік банк құруға
немесе қатысу жөніндегі шетел құрылтайшыларының сәйкес
органдарының рұқсаты; шетел құрылтайшысы келген елдің бақылау
органының Қазақстан аумағындағы шетелдік бірлескен банкке
қатысуына қарсы еместігі жайлы жазбаша анықтама;
• құрылтайшы жеке тұлғалар үшін: шетелдік бетелді банктің осы
тұлғаның төлем қабілеттігін куәландыруы қажет.
Заңды және жеке тұлғалар банктің құрылтайшылары ретінде бола алады.
Мемлекет тек Үкімет тұлғасында ғана банктің құрылтайшысы және қатысушысы
бола алады.
Кез келген құрылтайшылардың, қатысушылардың қатысу үлесі мемлекеттен
және еншілес банктерден басқалары үшін жарғылық қордың 35%-ан аспауы тиіс.
Банкті ашуға рұқсат беру жайлы арыз-құжатты алған мерзімнен бастап, 3
айдан аспайтын уақыт ішінде Ұлттық банкте қарастырылады.
Рұқсат беруден бас тартудың себептері мынада: құрылтайшы құшатының
жұмыс істеп тұрған заңдарға сай келмеуі, құрылтайшылардың қаржылық
жағдайының тұрақсыздығы; банктің құрылтайшысының басқарма және жетекші
мүшелерінің алдағы қызметтеріндегі заңға қайшы әрекеттің болуы; алғашқы
екі жыл ішіндегі банктің меншікті қаражаттар есебінен активтік операциялар
жүргізе алмауы, т.б.
ҚР-сының банктерін тіркейтін кітапта тіркелгеннен бастап, банк заңды
тұлға мәртебесін алады. Оған тіркеу номері және бантік опеерацияларын
ж.ргізуге лицензия беріледі.
Көптеген елдерде банкті ашуға арнайы рұқсатты талап етеді, бірақ кей
жағдайда олар құрылтайшыларды тіркеумен ғана шектелуі мүмкін.
АҚШ-та жаңа банк құру қатал тәртіппен реттеледі. Өз қызметтерін
бастау үшін банк, штаттың билік органдарынан чартер-лицензия алуы қажет
немесе ақша айналысын федералды чартер тексерушісі алуы керек. Сонымен
бірге, банктің капиталының мөлшері (кіші және қалаларда 100-200 мың доллар
аралығында, ал ірі қалаларда әлде қайда жоғары) заңмен белгіленген
минималды номаға сәйкес болуы қажет. Сондай-ақ жергілікті тұрғындардың жаңа
банкке деген қажеттілігі, болашақта табыс алу мүмкіндігі, жетекшілер
құрамының өкілеттілігі, т.б. факторлар ескеріледі.
Банкті ашудың осыған ұқсас тәртібі – Германия, Англия, Швеейцария,
Жапония және басқа елдерге де тән.
Банктер және банктік қызметтер туралы заңға сәйкес, банкті ашуға
рұқсат беруде бас тартуды санамағанда, банктік операцияларды жүргізуге
берілген лицензия келесідей жағдайларда қайта қайтарылып алынуы мүмкін:
• рұқсат берген күннен бастап, 6 айдан аса уақыт ішінде банк өз
қызметін бастамаса;
• Ұлттық банк белгілеген пруденцтялық нормативтерді, ҚР-сының
жұмыс істеп отырған банктік заңдарды жүйелі түрде бұзу, Ұлттық
банк белгілеген нормативтік актілерді бұзу жағдайлары
анықталған кезде;
• Заңмен белгіленген мәліметтер мен есеп берулерді жүйелі түрде
бұрмалау;
• Осы заңмен және банк жарғысы, т.б. қарастырылған тыс
операцияларды жүргізу кезінде.
Банкті ашуға берілетін рұқсатты қайта қайтарып алу оның таратылуы
туралы шешімге сай келеді.
Банк өз қызметін банк құрылтайшыларының шешімі бойынша осы заңның 68,
69, 70, 71 баптарына сәйкес тоқтатады.
Банк акционерлері, құрылтайшылары бекіткен жарғы негізінде қызмет
істейді.
Банк жарғысында төмендегідей мәліметтер болуы қажет:
• банк аты және оның орналасқан жері;
• банкпен жүргізілетін банктік операциялар тізімі;
• жарғы қорының мөлшері және банкпен құрылатын басқа да қорлардың
тізімі;
• банктің басқарма органдары, оның бақылау органы, олардың
құрылымы, құрылуы және қызмет ету тәртібі жайлы ереже;
• банкті тарату тәртібі.
Банктің қалыпты жұмыс істеуі үшін жарғылық, резервтік, сақтандыру және
басқа да қорлар құрылады.
Жарғылық қор банктің міндеттемесін қамтамасыз етуінің негізі болып
табылады да, ол акция шығару ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz