Материалдық емес активтердің есебі мен аудиті

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Экономика және бизнес факультеті

Есеп және аудит кафедрасы

Диплом жұмысы

Материалдық емес активтердің есебі мен аудиті

Орындаған

4 курс студенті

Ғылыми жетекші

аға оқытушы

Норма бақылаушы

Қорғауға жіберілді

Кафедра меңгерушісі

э. ғ. к., доцент

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕРДІҢ ЕСЕБІНІҢ

ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ . . . 6

1. 1 Материалдық емес активтердің негізі, олардың түрлері және бағалануы . . . 6

1. 2 Материалдық емес активтердің есебінің ерекшеліктері . . . 15

1. 3 Материалдық емес активтердің есебінің халықаралық тәжірибесі . . . 22

2 КӘСІПОРЫНДАҒЫ МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС

АКТИВТЕРДІҢ ЕСЕБІ . . . 27

2. 1 Зерттелетін кәсіпорынның нарықтағы орны мен есеп саясаты . . . 27

2. 2 Материалдық емес активтердің кірісі мен шығысының

есебі мен түгенделуі . . . 35

2. 3 Материалдық емес активтердің амортизациясының есебі . . . 42

3 МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕРДІҢ АУДИТІ . . . 46

3. 1 Материалдық емес активтердің аудитінің мақсаты мен міндеттері,

ақпарат көздері . . . 46

3. 2 Материалдық емес активтердің аудитін жүргізу әдістемесі . . . 49

3. 3 Материалдық емес активтерге салық салу және оларды есептілікте ашу . . . 52

3. 4 Материалдық емес активтерді қолдану тиімділігі мен айналымын талдау 56

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 62

ПАЙДАЛАНЫЛҒА ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 65

ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ

Нарықтық қатынастардың технологиялық өзгерістерінің тез әрі қарқынды түрде дамуына байланысты бәсекеге қабілеттілікті тек материалдық және қаржылық факторлармен қамтамасыз ету мүмкін емес. Бұндай жағдайда бәсекеге қабілеттілігі мен табыстылығын жоғарлататын құрал ретінде ұйымның қызметінде материалдық емес сипаттағы факторларды қолдану экономикалық қатынатарға түсушілердің ерекше қызығушылығын арттырады. Айналымдағы емес құралдардың құрамында материалдық емес активтердің болуы ұйымның нарықтық құнын ұлғайтады, инвестициялық тартымдылығын жоғарлатады, қиянатшыл бәсекелестіктен қорғайды, сыртқы және ішкі нарықта бәсекелестіктердің артықшылықтарын қамтамасыз етеді.

Алайда, материалдық емес активтер объектілерін құрғанда, қайта бөлгенде және коммерциялық айналымға қатыстыру кезінде оларды қолданумен, есептеумен, басқарумен, аудитпен және талдаумен байланысты көптеген мәселелер туындайды. Заңнамалық базаның жетілдірілмеуі, материалдық емес активтер объектісінің нақты сыныптамасының болмауы, материалдық емес активтер объектісінің есебінің, талдауының және аудитінің әдістерінің теориялық жетілдірудің жетіспеуі сияқты және басқа да мәселелер зерттеу үшін бүгінгі күні біршама өзекті болып келеді.

Айта кететін жай, бұған дейін біздің елімізде материалдық емес активтер түсінігінің өзі болмаған. Нарықтық қатынастардың дамуына қарай бұл түсінік

Қазақстандық бухгалтерлік есеп теориясына кіре қоймай, сонымен қатар тәжірибеде қолданыла бастады. Материалдық емес активтердің есебі, талдауы және аудиті көптеген сұрақтар туғызады, бұл зерттелетін тақырыптың тәжірибелік маңыздылығын және қажеттілігін куәландырады.

Өндірістің тиімділігін жоғарлатудың басты бағыттарының бірі - материалдық емес активтердің қолданылуын жақсарту, олардың қайтарымдылығын ұлғайту, қызмет ететін материалдық емес активтерді қазіргі жаңарту жүйелерін және құрлымын жетілдіру.

Қазақстан Республикасының есеп жүйесіне материалдық емес активтерді алғаш рет КСРОҚМ 01. 11. 91ж. № 56 бұйрығымен енгізілді. Бұған дейін материалдық емес активтердің бар болуы жалған капитал ретінде саналды. Соның көмегімен табысты азайту мақсатында фирманың меншік иелері шығындарды өзгерте алады.

Бухгалтерлік есепте материалдық емес активтердің жоқтығы кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштерін төмендетті. Өндірістің дамуына бірінші шенді рөл атқарған нақты бар капитал - интеллектуалдық меншіктің бар болуы жоқталды. Ал бұл активті танып, оны бағалай білгендерге үлкен табыс алып келеді.

Ән және өлең айту, кинофильмдер мен кітаптар, күрделі химиялық өнімдер, дәрі-дәрмектер мен тағамдық қоспалар, үнемді экологиялық таза технологиялар, интегралды микросхемалар мен ЭЕМ -ге программалық өнімдер сияқты өз елінің тұрғандары мен фирмаларының шығармашылық интеллектуалды қызметінің нәтижесін сату, жоғары дамыған елдерде табыстың басты қайнар көздеріне айналуда. Мысал ретінде АҚШ көрсеткіштерін алуға болады. Мұнда бизнестің мыңдаған бағыттарының ішінде табыстылығы жағынан бесінші орында тұрған шоу- индустрия жыл сайын елге 80 миллиард доллар алып келеді. Кейбір баға беру бойынша патент, сауда белгілері, авторлық құқық сияқты шығармашылық қызмет нәтижесін санкцияланбаған қолданудан болатын Құрама штаттарының табысынан жоғалтулар ғана бүкіл дүниежүзі бойынша 200 миллиард долларды құрайды.

Сондықтан да, кез келген елдің өз азаматтары мен басқа елдің азаматтарының қарамағындағы интеллектуалдық меншікке деген қарым-қатынасы сол елдермен сауда тиімділігіне және көлеміне тура әсер етеді.

Мысалы, интеллектуалдық меншік құқығын иеленетін Американдық ассоцияциясымен пират атанған ( интеллектуалдық құқық меншігін бұзушылыққа қарсы ешқандай шара қолданбайтын ел) және сәйкесінше сондай елдер тізіміне енген ел, АҚШ нарығына жеткізілетін сол елдің барлық тауарларына қатысты АҚШ-пен саудада ең үлкен жайлылық режимінен айырылу мүмкін.

Қазақстан Республикасы өзі тап болған нарықтық қатынастардың шынайылықтарын тани отырып, интеллектуалдық меншікке қатысты сұрақтарды реттейтін нормативтік-құқықтық негіздерін құрастырды және адамның шығармашылық объектілерінің ең маңызды статусын анықтады. Бұл саладағы нормативті - құқықтық актілер толық базасын құрайды және дүниежүзінде белгілі материалдық емес активтердің барлық түрін қамтиды.

Біздің еліміздің территориясында заңмен қатар сондай күшке ие, ал қайшылық кезінде артықшылықты күшке ие болатын интеллектуалды меншікті қорғайтын халықаралық конвенциялар қызмет атқарады. 1993 жылы 16 ақпаннан бастап ИМХҰ (Интеллектуалдық меншіктің халақаралық ұйымы) мен жіберілген арнайы деклорацияға сәйкес Қазақстанда өндірістік меншікке қатысты негізгі төрт халықаралық конвенциялар - 1883 жылы 20 наурызда құрылған өндірістік меншікті қорғау бойынша Париждік конвенция; 1891 жылы 14 сәуірінде құрылған заңдарды халықаралық тіркеу бойынша Мадридтік келісім; 1967 жылы 14 шілдеде Стокгольмде қол қойылған интеллектуалдық меншіктің дүниежүзілік ұйымдастырылуын растайтын конвенция; 1970 жылы 19 шілдесінде Вашингтонда қол қойылған патенттік кооперация жайлы келісім. 1995 жылы 5 қарашасынан бастап біздің еліміздің территориясында 1994 жылы 9 қыркүйегінде Мәскеуде үкімет басшыларымен қол қойылған Евразиялық патенттік конвенция таралған .

Құқық мирасқорлығы тәртібінде халықаралық міндеттемелер және бұрынғы КСРО келісімдер негізінде Қазақстанда сонымен қатар 1952 жылы 6 қыркүйегінен бастап авторлық құқық жайлы Бүкілдүниежүзілік (Женевалық) конвенция қызмет етеді. Бұл жайлы Қазақстан Республикасының үкіметінің деклорациясы 1992 жылы 6 тамызында ЮНЕСКО-ның Бас директорымен алынды.

Сондықтан да, материалдық емес активтердің дұрыс және сауатты анықталуы, бағалануы мен есебі кәсіпорындарының қаржы - шаруашылық қызметінде басты рөлді атқарады, өйткені фирма бағасына және бизнестің шешіміне әсер етеді.

Материалдық емес активтер Қазақстанның нарықтық қатынастарының қалыптасуы мен даму кезеңінде пайда болған бухгалтерлік есептің жаңа объектісінің бірі.

Егер батыс тәжірибесін ескерсек, айналымдағы емес материалдық емес активтер нарықтық экономиканың көптеген елдерінде жалпы танылғандығына қарамастан бағалауға, амортизацияға балансқа түсу тәсілімен олардың теңестірілуіне жақындай келу жолдары әлі де қызу дискуссиялардың объектілері болып қалуда.

Бұл отандық есептің реформацилау процесімен байланысты болатын берілген активтердің есебінің методологиясында әрдайым болатын өзгерістермен байланысты, сонымен қатар, салық салумен байланысты заңнамалық базаның қалыптасуымен байланысты.

«Аудиторлық қызмет туралы» заң Қазақстан Республикасында аудиторлық қызмет процесін жүргізу барысында мемлекеттік органдардың, заңды және жеке тұлғалардың, аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың арасында пайда болатын қатынастарды реттейді.

Материалдық емес активтердің ерекшелігі - олардың заттай - натуралды формасының болмауында және бұл жағдай олардың есебімен, талдауымен және аудитімен болатын қиыншылықтарды анықтайды. Бухгалтерлік есеппен бухгалтерлік есептілікте ұйымның материалдық емес активтері туралы құрастырылу талаптарын бухгалтерлік есеп бойынша Ережеде бекітеді.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - ұйымдағы материалдық емес активтердің есебі мен аудитін зерттеу.

Зерттеудің міндеті:

материалдық емес активтердің сыныптамасын, мәселелерін, бағалануын, қағидаларын қарастыру;
олардың келіп түсуі мен шығуының, амортизациясының есебін анықтау болып табылады.

Диплом жұмысы құрлымы бойынша кіріспеден, үш негізгі бөлімдерден, қорытынды, қолданған әдебиеттер тізімі мен қосымшадан тұрады. Жұмыс жалпы көлемі 66 беттен тұрады. Оның ішінде 7 кесте, 2 сурет бар.

1 МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕР ЕСЕБІ МЕН АУДИТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Материалдық емес активтердің негізі, олардың түрлері және бағалануы

Соңғы кездерде кәсіпорындардың мүліктерінде материалдық емес активтердің үлесі өсуде. Бұл көбінесе үлкен технологиялық өзгерістермен, активті инновациялық қызметпен, бәсеке күрестің күшеюімен, ішкі және әлемдік нарыққа танылуға талаптанумен, халықаралық және қаржылық нарықтың күрделенуімен интеграциялануымен байланысты.

Материалдық емес активтер - бұл өндірісте ұзақ мерзім бойында пайдалану үшін немесе тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді), сатуға, әкімшілік мақсатта және басқа субъектіге жалға беруге арналған табиғи нысаны (мәні) жоқ ақшалай емес активтер. Бұл активтерді анықтауға болады, олар субъектінің күшімен бақыланады және оларды пайдаланудан субъект болашақта экономикалық олжа табады деп күтіледі.

Материалдық емес активтерді былай анықтауға болады: егерде оларды жалға берсе, сатса, айырбастаса; егерде оны қолданудан болашақта экономикалық олжа алып келетін активтерге жатқызуға болса.

Кәсіпорын материалдық емес активтерді басқарады, егерде оларда материалдық емес активтерді қолданудан күтілетін экономикалық пайда алу құқығы бар болса.

Келешек экономикалық олжа, осы материалдық емес активпен тікелей байланысты, егер олар мынадай жағдай алынса: болашақ экономикалық олжаны өсіруде материалдық емес активтердің ролі анықталса; субъектінің осы активті пайдалану қабілеті мен ниеті болса; бүгінгі күнге пара-пар қаржылық, техникалық және басқа да ресурстар бар болып, субъектіге болашақта күтілетін болашақ экономикалық олжаны алуға қолайлы жағдай туғызса.

Материалдық емес (ұстап көруге болмайтын) активтер - нақты табиғи нысаны жоқ сезілмейтін құндылыққа ие болғанымен материалдық активтердің де, материалдық емес активтердің де құрамында кездесуі мүмкін.

Мысалға, кәсіпорын технологиялық құрал - жабдықты басқату үшін, оны компьютерлік бағдарламамен қамтамасыз ету керек, онсыз құрал-жабдықтар қызмет ете алмайды. Сондықтан, бағдарлама құрал-жабдықтың бөлінбейтін бөлігі болып саналады. Осыдан, компьютерлік бағдарламамен қамтамасыз етуді ненің құрамында екенін байымдап ақыл - парасатпен анықтау керек, өйткені ол негізгі құралдардың да, материалдық емес активтердің де құрамында есептелуі мүмкін.

Кейбір материалдық емес активтер физикалық заттың (алып жүрушілердің) құрамында болады, атап айтсақ: компьютерлік бағдарламамен қамтамасыз ететін - дискетте, фильм - лентасында, заңды құжаттау (лицензия, патент) - қағазда болады, бірақ дискет те, лента да, қағаз да өз кезегінде қосалқы элементтер болып табылады және олар активтің мәнін анықтау үшін негіз бола алмайды.

Бұған қарамастан, материалдық та, материалдық емес активтердің де есебінде көптеген ұқсастықтар бар, бірақ соңғының есебінде теңестіру немесе ұқсастыру, өлшеу, пайдалы қызмет ету мерзімін бағалау (анықтау) сияқты аспектілері өте күрделі болып саналады.

Кейбір материалдық емес активтер фирманың басқа да активтеріне жеке теңестірілуі мүмкін (мысалы, патент, тауарлық маркалар), ал басқалары болса жеке теңестірілмеуі мүмкін, керісінше, осындай материалдық емес активтердің құны басқа да фирманың активтерімен тығыз байланыста шығарылуы мүмкін: бұндай материалдық емес активтердің қатарына гудвилл жатады, ол клиенттердің сеніміне немесе қызметкерлердің машықтық деңгейіне негізделеді.

Кәсіпорынның келешектегі экономикалық пайдасы (олжасы) жоғарыда аталған лицензиялық келісіммен де байланысты болады, егер де:

сол жерде тұратын халықтың шығарылатын препаратқа деген сұранысы жоғары болса және онда жүргізілген әлеуметтік мәселелерге, сондай - ақ, өндірілетін препараттың келешекте үлкен экономикалық пайда әкелетіндігіне толық сенім болса;
препарат өндіру үшін кәсіпорын басшылығы келісімді пайдалануға ниет білдіріп, ол оның бизнес-жоспарында көрініс тапса;
кредиторлардың, келісім-шартқа сәйкес, қаржылық және басқа да қажет ресурстарды беруге ынтасы бар болса.

Субъекті кей жағдайларда тиістілі заңды құжаттардың құқын рәсімдемей-ақ осы экономикалық олжамен басқа кәсіпорындардың шұғылдануына тиым сала алады. Егер де шығарылатын өнімнің технологиясы патенттелген болса, онда ол басқа субъектінің айналысуына тиым салады.

Материалдық емес активтерге мыналар жатады: лицензиялық келісімдер; компьютерлік бағдарламамен қамтамасыз ету; патенттер; авторлық құқық; тауарлық белгіні сырттан сатып алу, қызмет көрсету белгілері, фирмалық атаулар; конструкторлық - тәжірибелік жұмыстарға шығын, лицензиялар мен франшизалар және тағы басқалар.

Материалдық емес активтерді шартты түрде 4 топқа бөлуге болады:

1. Өндіріспен байланысты материалдық емес активтер.

2. Коммерциялық қызметпен байланысты материалдық емес активтер.

3. Қолдану құқығымен байланысты материалдық емес активтер.

4. Материалдық емес активтердің өзге де түрлері.

Өндіріспен байланысты материалдық емес активтер. Бұл топқа «ноу-хау», ЭЕМ мен мәліметтер базасын бағдарламалық жабдықтау, интегралды микросхемалар технологиясы, ұйымдастыру шығындары, белгілі бір формуланы пайдалану технологиясы немесе өнімнің сыртқы бейнесі, өнеркәсіптік үлгілері, сервитуттары және тағы басқалары жатады. «Ноу -хау» -құжаттама өндірістік озық тәжірибесін құжатталған түрінде көрсетілген нысаны және т. б. түрінде көрінетін техникалық білімдерін айқындау үшін халықаралық қатынастарда қолданылатын термин.

Кең мағынада «ноу-хау» техникалық құжаттама түрінде рәсімделген, бірақ патенттелмеген, белгілі бір өндірістің түрін ұйымдастыруға қажетті өндірістік тәжірибесінің техникалық, коммерциялық және басқа да қыр- сырларын көрсететін білім жиынтығы. Лицензиялық келісім - шарттарда, техникалық ынтымақтастық туралы шарттарда, лизингте, «кілті қолма-қол» тапсырылатын құрылыста және т. б. қызмет көрсетудің сан алуан түрлерінде кеңінен қолданылады. Жаңалықтар патенті, тауар белгілері, авторлық құқықтар мен патенттік ақпараттар субъектінің меншігі болып табылады. Кәсіпорын «ноу-хаудың» құпиясын сақтап, оны пайдаланудан түскен табыстарын бақылай алған жағдайда ғана материалдық емес активтердің анықтамасына жауап бере алады.

«Ноу-хау» өзінің бағасы мен басты көрсеткіштерімен құнды. Өзінің табиғаты және төлем нысаны жағынан ол лицензия бағасына ұқсас. «Ноу-хау» сатып алушылардан қосымша алынған табыстың есебінен қалыптасады және ол оның иесіне төленетін сыйақының орнықты тағайындалған сомасы түрінде көрсетіледі. Субъект белгілі бір ақыға сатып алынатын лицензиялар мен патенттерден «ноу-хаудың» өзгешелігі, ол әдетте, субъектінің жарғылық капиталына құрылтайшының қосқан материалдық үлесі ретінде саналуы мүмкін. «Ноу-хаудың» субъект балансына алынатын құны құрылтайшылар немесе қатысушылардың келісім-шарттарының көмегімен анықталады.

Өндірістік ақпаратты пайдалану құқықтарын есепке алу. Оған материалдық емес активтер қатарына белгілі бір уақыт кезеңі ішінде табыс әкелетін, ақыға сатып алынған өндірістік ақпарат немесе субъектінің өнімін болашақ кезеңдегі тұтынушылары туралы; шикізаттармен, материалдармен және қызметтермен жабдықтау туралы, бәсекелестері және тағысы тағылар туралы мәліметтер жатады.

Ұйымдастыру шығындары. Бірлескен немесе акционерлік кәсіпорындарды құру кезеңінде пайда болған шығындар ұйымдастыру шығындарына жатқызылады. Бұл шығындар пайда болған кезеңнен бастап, материалдық емес активтер болып есептелінеді. Бұған кәсіпорын қызметінің бастапқы кезеңіндегі шығындар мен кәсіпорынның әрбір қатысушысының ұйымдастыру шығындары кірмеуге тиіс. Мұндай шығындарға жарнамаларға кеткен шығын, кеңесшілерге төленген ақы, кәсіпорынды тіркеу, құжаттарды дайындау, банктерде шоттарды ашу және т. б. шығындары жатады.

ЭЕМ бағдарламасымен жабдықтау - кәсіпорын иемденген, ұзақ уақыт бойы пайда әкелуге қабілетті бағдарламаларды падалануға қажетті мәліметтерді талдау және бағдарламалық құжаттар жүйесінің жиынтығы.

Коммерциялық қызметпен байланысты материалдық емес активтер. Бұл топқа тауар таңбалары, тауарлардың шыққан жері және т. б. жатады.

Тауар таңбалары мен қызмет көрсету таңбалары деп тауарларды тиесілі таңбалар бойынша айыра алатын белгісін айтады. Кәсіпкерлікті жүзеге асырушы заңды немесе жеке тұлға атына тіркелсе, тауардың таңбасы құқықтық заңдармен қорғалады. Тіркелген тауар таңбасының иесі тауар таңбасын қалай пайдаланамын десе де толық құқығы бар, басқа тұлғаларға пайдалануға тыйым сала алады. Тауар таңбасын немесе тауарды рұқсатсыз жасау, қолдану, әкелу, сатуға ұсыныс жасау, шаруашылық айналымына өзгеріс енгізу тағы басқа осы іспеттес әрекет жасаса, онда ол тауар иесінің құқықтарына қол сұғу болып есептеледі.

Таңдалар сөз түрінде, көркем-сурет түрінде, көлемді немесе бәрінің комбинациясы түрінде болуы мүмкін: ол кез - келген түсте немесе түстер үйлесімінде тіркеледі.

Айыру белгісі жоқ, тек бір ғана белгіден тұратын, сондай-ақ мемлекеттік елтаңба, ту, эмблемалар, мемлекеттердің ресми аттары, халықаралық немесе үкіметаралық ұйымдардың эмблемалары, толық немесе қысқартылған аттары, ресми қабылданған бақылау, кепілдік және сапасын (пробасын) көрсететін белгілері, мөрлер, марапаттау белгілері және басқа да айырым белгілерінен немесе соларға өте ұқсас, аралас деңгейіндегі белгілерден тұратын тауар таңбалары рұқсат етілмейді. Тауарды, тұтынушыны немесе жасаушыны жаңылыстыратын элеметтері бар, қоғамдық мүдделер мен адамгершілік принциптеріне қайшы келетін тауар таңбалары да тіркелмейді.

Заңды немесе жеке тұлға тіркелген барлық тауарға немесе оның бір бөлігіне қатысты тауар таңбасын, оның иесінің келісімі бойынша бере алады. Бұл әрекет лицензиялық келісім бойынша белгіленген тәртіпке сай істелінеді.

Тауардың шыққан жерінің атауы - тауарды таңбалау үшін пайдаланатын елдің, елді мекеннің, жердің немесе басқа географиялық объектінің атын қоса және басқа да ерекшеліктері арқылы сипатталады.

Тауардың шыққан жерінің атауы географиялық объектінің тарихи атауы болуы мүмкін. Ол белгіленген тәртіп бойынша тіркеледі. Тауардың шыққан жерінің атауын пайдалану деп оны тауарда, қорабында, жарнамада, проспектілерде, банкілерде және басқа да тауарды шаруашылық айналымына енгізуге байланысты басқа да құжаттарды пайдаланғанды санайды.

Тауар таңбасы мен тауардың шыққан жерінің атауы бәсекелестіктің әрекет етуші құралы болып табылады. Мысалы, ТМД елдерінде жасалынған өнімдер арасында шетелдік және ішкі нарықта сатылатын «Беларусь» (тракторлары), «Зенит» (фототауарлары), «Новоя заря» (парфюмериясы), «Лада» (автомобильдері), «Рахат» (конфеттері), «Слава» және «Чайка» (сағаттары) және тағы басқа тауарлық белгілерімен бұйымдарды шығарушылар өздерінің сенімді де іскер екендіктерін танытып отыр. Сонымен қатар шетелге өнім шығарушы кәсіпорын тауар таңбаларымен тауарлардың шығу орындарының атын қорғаға да қамқорлыққа алғаны жөн, себебі, мұндай қорғаудың болмауы ұқсас немесе дәл сондай шетелдік тауар таңбаларын пайдалану, арам пиғылды бәсекелестіктің де нәтижесі болып табылатын, кездейсоқ қайшылықтарға ұрындырмауы мүмкін. Ал енді географиялық белгілеулерге келсек, олардың арасынан тауардың жасанды таңбалары өте жиі кездеседі, өйткені ол кәсіпорынның танымал болуына септігін тигізеді және ол тауарлардың сипаттау мүмкіндігін кеңейтеді, сатып алушылардың санын өсіреді.

Сондықтан, нарықтық экономика жағдайында тауар таңбасы кәсіпорынның өте қымбат тұратын активі болып табылады, себебі кәсіпорын оны сата алады немесе жарғылық капиталға қосқан үлесі ретінде пайдалану құқығын береді. Бірақ ол үшін тауар таңбасының құнын білу керек. Есеп тәжірибесінде кәсіпорынның тауар таңбасын бағалаудың бірнеше әдісі бар: өзіндік құн, сатып алу құны, нарықтық құны бойынша бағалау. Алайда, меншікті тауар таңбаларын өзіндік құны арқылы есепке алған дұрыс болса, сатып алынған тауар таңбасын немесе тауар таңбасын пайдалану лицензиясын сатып алу құнымен, ал жарғылық капиталға үлес ретінде салынған тауар таңбасын нарықтық құнмен есепке алған жөн. Тауар таңбасының нарықтық құнын анықтау үшін арнайы есептеулер жүргізу керек.

Тауарлық таңбалар, қызмет көрсету таңбалары, тауардың шығу орындарының атауын қорғау және қолданумен байланысты туындаған құқықтық, экономикалық және ұйымдастыру қарым - қатынастары 1993 жылғы қаңтардың 18-і күні Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі қабылдаған «Тауарлық таңбалар, қызмет көрсету таңбалары және тауарлар шығарылған жерлердің атауы туралы» Қазақстан Республикасының Заңымен реттеледі.

Қолдану құқығымен байланысты материалдық емес активтер . Бұл топқа жаңалық ашу құқығы, өндірістік ақпаратты қолдану құқықтары, копирайт (көшіру құқығы) лицензиялар және басқалар жатады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.