Қазақстан Республикасында жергілікті өзін-өзі басқару органдары

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

І Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім

Қазақстан республикасында жергілікті өзін-өзі басқару органдары

а. Жергілікті өзін-өзі басқарудың түсінігі мен теориясы.

б. Жергілікті өзін-өзі басқарудың қағидалары, функциялары мен үлгілері.

в. Жергілікті өзін-өзі басқару жүйесі.

ІІІ Қорытынды

ІV Қолданылған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

Тікелей демократияның өзіндік институтының бірі болып жергілікті өзін-өзі басқару табылады. Қазіргі түрдегі жергілікті басқару дамыған демократиялық мемлекеттерде негізінен ХІХ ғасырдағы муниципалдық реформалар нәтижесінде қалыптасты. Оның қалыптасуы феодалдық ұйымнан қазіргі индустриялық қоғамға өту процесстерімен байланысты болды.

Бір кездері жергілікті өкілді органдар үкіметке және оның орталықтағы, жергілікті жерлердегі органдарына бағынбайтын, заңмен және сот бақылауымен байланысты “төртінші билік” болып табылады деп есептелді. Кейінірек, атқарушы биліктің дамуы мен нығаюының нәтижесінде жергілікт іөзін-өзі басқару ақырындап атқарушы қызметтің жалпы мемлекеттік саясат шегінде жүзеге асырылатын түріне айналды.

Сол уақыттардан бері жергілікті өзін-өзі басқарудың көптеген теориясы мен тұжырымдамасы, бірнеше үлгілері жасалды. Қаншамай теория мен үлгілер жасалса да жергілікті өзін-өзі басқаруға қатысты мына бір ой өзгеріссіз сақталып отыр: жергілікті өзін-өзі басқару - бұл тікелей демократияның өзіндік нысаны, онда тікелей халықбилігінің өкілді жүйемен байланысы көрініс береді және мұнда жергілікті өзін-өзі басқару органдарының жұмысына бақылау жасау тез және әбден мүмкін.

Қазақстан республикасында жергілікті өзін-өзі басқару органдары

1. Жергілікті өзін-өзі басқарудың түсінігі мен теориясы.

Жергілікті өзін-өзі басқарудың түсінігін анықтауда оның мазмұнына кіретін элементтерді анықтау негізгі болып табылады. Жергілікті өзін-өзі басқарудың мазмұнына кіретін элементтер:

Жергілікті өзін-өзі басқарудың негізін мыналар құрайды: адам, өндіріс және оны жасау жөніндегі еркін қызмет;
мүдделері бойынша адамдардың бірлескен қызмет үшін бірігуі;
муниципалдық, қауымдық меншік немесе енбек ұжымдарының меншігі;
негізінен өз кірістерінен, өз қаржы көздерінен және ішінара мемлекеттік дотациядан құралатын жеткілікті қаржылық база;
жергілікті өзін-өзі басқару органдарын құру оның қызметін ұйымдастыруда азаматтар мен мемлекеттік органдардың бірлескен қызметі;
жергілікт іжәне қоғамдық маңызы бар мәселеерді шешуге азаматтардың қатысуы;
жергілікті өзөін-өзі басқарудың мемлекет пен қоғамды басқарудың біртұтас жүйесіне кіруі;
жергілікті өзін-өзі басқарудың мемлекетпен өзарабайланысы;
жергілікті өзін-өзі басқарудың функцияларымен өкіленттіктері;
өзін-өзі басқарудың заң актілері мен заңға тәуелді актілер негізінде әрекет етуі;
жергілікті өзін-өзі басқарудың қоғам мен мемлекетке тәуелділігі.

Жергілікті өзін-өзі басқару экономикалық, аумақтық және демографиялық факторларды үйлестіру негізінде қалыптасуы тиіс.

Жергілікті өзін-өзі басқарудың егемен Қазақстанның заңнамасында реттелуі мәселесіне келсек, 1993 жылғы ҚР Конституциясында жергілікті өзін-өзі басқару туралы ештеңе де айтылған жоқ. 90 бабының 2 тармағында “жергілікті маңызы бар мәселелерді шешу жергілікті өкілді және атқарушы органдармен жүзеге асырылады” деп бекітілді. 1993 жылғы 10 желтоқсандағы “ҚР жергілікті өкілді және атқарушы органдары туралы” заңда “жергілікті өзін-өзі басқару” термині тіпті еске алынған да жоқ. Тек тиісті аумақтың тұрғын халқының мүдделеріне қатысты аса маңызды мәселелерді қарау үшін поселке, ауыл(село), ауылдық (селолықө) округтің 18 жасқа толған азаматтарынан тұратын азаматтардың өкілдерінің жиналысын өткізу мүмкіндігі ғана бекітілді және жиналыстың құзыреті реттелді.

1995 жылғы Конституция 1993 жыфлғы Конституцияға қарағанда 89 бабын жергілікрті өзін-өзі басқаруға арнаған. Бірінші рет Конституцияда жергілікті өзін-өзі басқару туралы норма көрініс тапты. Олардың өз өкілеттіктері шегінде дербестігіне кепілдік беріледі. Осылайша жергілікті басқару және өзін-өзі басқару жүйесін қалыптастыру мен дамыту үшін алғышарттар түзілді. ҚР Конституциясы Қазақстан Республикасында жергілікті маңызы бар мәселелерді тұрғын халықтың өзі шешуін қамтамасыз ететін жергілікті өзін-өзі басқару танылатынын бекітті (89 бап., 1 т. ) . Осы түсіәнікті нақтылау үшін ҚР Конституциясының түсіндірме сөздігі жергілікті өзін-өзі басқаруды былай анықтайды: “жергілікті өзін-өзі басқару - 1995 жылғы Конституцияда тұрғын халықтың жергілікті мәні бар мәселелерін дербес шешетін демократиялық институт”.

Конституцияның 89 бабы біздің республикамыздағы жергілікті өзін-өзі басқарудың бір ғана құқықтық негізі болып табылады.

Жергілікті өзін-өзі басқарудың Еуропалық Хартиясының ережелерін, Ресей Федерациясы мен өзге егемен мемлекеттердің - ТМД елдерінің ережелерін, Қазақстанның және өзге елдердің жетекші ғалымдары-мемлекет танушылардың ұсыныстары мен пікірлерін ескере отырып жергілікті өзін-өзі басқаруға келесідей анықтама беруге болады: жергілікті өзін-өзі басқару - бұл селолық және қалалық қауымдастықтың тұрғындарының мүдделеріне сүйене отырып жергілікті маңызы бар мәселелерді дербес шешуді қамтамасыз ететін азаматтардың ұйымы мен қызметінің жүйесі.

2. Жергілікті өзін-өзі басқарудың қағидалары, функциялары мен үлгілері.

Жергілікті өзін-өзі басқарудың қағидалары - бұл жергілікті істерді басқаруды дербес жүзеге асыратын тұрғын халықтың, ол құратын органның ұйымдастырылуы мен қызметіне негіз болатын, жергілікті өзін-өзі басқарудың табиғатымен себептелген түпкілікті бастаулар мен идеялар.

Біздің ойымызша “Жергілікті өзін-өзі басқару туралы” заңның жобасын “жергілікті өзін-өзі басқарудың қағидалары” деп аталатын баппен толықтыру қажет және онда мынадай қағидалар бекітілгені жөн:

тұрғын халықтың жергілікті маңызы бар мәселелерді дербес шешуі;
жергілікті өзін-өзі басқаруды жүзеге асыруға азаматтардың кеңінен қатысуын қамтамасыз ету;
экономикалық дербестігі қамтамасыз ету;
жергілікті өзін-өзі басқару үлгілерінің көптүрлігін қамтамасыз ету;
жергілікті өзін-өзі басқарудың қоғам мен мемлекетті басқару жүйесіндегі ұйымдық жекелігін қамтамасыз ету;
жергілікті өзін-өзі басқарудың кепілдендірілуі;

Осы қағидалармен қоса бұрыңғы кеңестік “Жергілікті өзін-өзі басқару және ҚазССР халық депутаттарының жергілікті кеңестері туралы” заңда бекітілген мына бір қағидаларды да реттеу қажет:

жергілікті өзін-өзі басқару оршгандарының сайланбалығы, олардың тұрғын халық алдында есептілігі мен бақылауында болуы;
заңдылық;
азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау;
жариялылық пен қоғамдық пікірді ескеру.

Бұл аталған қағидалардың бекітілуі жергілікті өзін-өзі басқарудың нық теориясын жасауға мүмкіндік береді. Осы мақсатты жергілікті өзін-өзі басқарудың функцияларын да бекіту керек.

Жергілікті өзін-өзі басқарудың функциялары ретінде муниципалдық қызметтің негізгі бағыттары түсініледі. Олар жергілікті өзін-өзі басқарудың табиғатымен, оның қағидаларымен, сондай-ақ жергілікті өзін-өзі басқару қол жеткізуге ұмтылып отырған мақсаттар мен міндеттермен себептеледі.

Жергілікті басқаруға арналған әдебиеттерде тиісті негізгі құқықтық жүйелерге жалпы сәйкес келетін жергілікті өзін-өзі басқарудың үш негізгі үлгілерін қарастырады: англосаксондық (ағылшындық), континенталдық (француздық) және кеңестік. Аталмыш үлгілерді бөліп көрсету алдымен, жергілікті органдардың өзара қатынастары секілді, жоғары тұрған билікпен де қатынасының негізіне алынған қағидаларға негізделеді.

Жергілікті өзін-өзі басқарудың англосаксондық үлгісі (АҚШ, Ұлыбритания, Канада, австралия және т, б, ) жергілікті өкілді органдардың өзіне берілген өкілеттіктер шегінде автономды түрде әрекет ететіндігін және төменгі тұрған органдардың жоғары тұрған органдарға тікелей бағынуы болмайтындығын шамалайды. Олай болса, орталық үкіметтің жергілікті өзін-өзі басқаруға қамқорлық ететін (опекать) уәкілдері болмайды.

Әлемнің көпшілік елдерінде (континенталдық Еуропа, француз тілдес Африка, Латын Америка, Жақын Шығыс елдерінде) жергілікті өзін-өзі басқарудың континенталдық (француздық) үлгісі кең тараған. Бұл үлгіге жергілікті өзін-өзі басқарудың жергілікті басқарумен үйлестігі тән. Олай болса, басқарудың жергілікті органдарына жергілікті өзін-өзі басқаруға қатысты белгілі бір функциялар жүктеледі.

Жоғарыда аталған үлгілерден “кеңестік” деп аталатын үлгі күрт ерекшеленеді. Бүгінгі уақытта ол практикалық емес, ғылыми қызығұшылық тудырады. Бүгінде ол өзін социалистік мемлекет деп есептеуді жалғастырып отырған бірнеше елдерде (Қытай, Куба, КНДР, Вьетнам) белгілі бір нысанда сақталып отыр. Социализмнің көпшілік елдері өз заңнамасында континенталдық үлгіні немесе оған жақын үлгіні бекіте отырып, “кеңестік” үлгіден бас тартты.

3. Жергілікті өзін-өзі басқару жүйесі.

Жергілікті өзін-өзі басқару жүйесі деп жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, аумақтық қоғамдық өзін-өзі басқару органдарының, азаматтардың тікелей ерік білдіру нысандарының, муниципалдық құрылымның тұрғын халқы Конституциямен танылған және кепілдендірілген билікті жүзеге асырады, өзінің жеке мүдделеріне, тарихи және өзге де жергілікті дәстүрлерге сүйене отырып жергілікті маңызы бар мәселелерді шешеді. Жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің элементтерін қарастыратын болсақ, олар біріншіден - жергілікті референдум. ҚР Конституциясы жергілікті референдумды қарастырмайды, ал Ресей Федерациясы Конституциясы оны жергілікті өзін-өзі басқаруды жүзеге асырудың қалған барлық нысандарының ішінде бірінші орынға қояды.

Референдум - бұл қоғамдық өмірдің түрлі маңызды мәселелері жөнінде дауыс беру арқылы жүзеге асырылатын азаматтардың тікелей ерік білдірулері. Референдумдар аумағы бойынша бүкіл халықтық және жергілікті болады. РФ заңнамасында “жергілікті референдум” ұғымы түрліше анықталады.

Жергілікті референдум түсінігі өзіндік ерекше белгілерге ие:

Конституцияға сәйкес биліктің бастауы болып табылатын халықтың - жергілікті құрылымның азаматтарының билікті тікелей жүзеге асыруы. Тиісті жағдайда билік тікелей ерік білдіру - дауыс беру арқылы жүзеге асырылады.
жергілікті референдумға тиісті референдум өткізілетін аумақта тұратын азаматтар ғана қатысады;
жергілікті референдум өткізілетін аумақтың шектелуі;
референдумның әсер ету аясы жергілікті маңызы бар мәселелермен шектеледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.