Микроэкономикадағы өндiрiстiк функция

КIРIСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
I ӨНДIРIС ФУНКЦИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАСИЕТТЕРI ... ... ... ... ... ... .5
1.1 Өндiрiс теориясы туралы жалпы түсiнiк ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Өндiрiстiк функция және оның қасиеттерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
II ӨНДIРIСТIК ФУНКЦИЯ ЖӘНЕ ӨНIМ ТҮРЛЕРI ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.1 Өндiрiстiк функцияның түрлерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
2.2 Жалпы, орташа және шектi өнiмдер, олардың арасындағы
байланыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
Ш ҚАЗАҚСТАННЫҢ ӨНДIРIС САЛАСЫНДАҒЫ ЖАЛПЫ КӨРIНIСТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
3.1 Өндiрiс саласының елiмiз экономикасындағы орны, мәселелерi және шешу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
3.2 Өндiрiс саласының статистикалық көрсеткiштерi ... ... ... ... ... ... ... 25
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28

Бүгiнгi таңда елiмiз ұлттық экономикасын дамытып, халықтың әл-ауқатын жақсартып, макроэкономикалық көрсеткiштерiн тұрақты дамуын қамтамасыз ету үстiнде. Ал мұның бәрi осы елдегi адамдардың қызметiне, шаруашылықтарына, жалпы айтқанда микроэкономика саласынан бастау алады.
Микроэкономика пәнi адамдардың экономикалық iс-әрекетiн зерттеп, олардың жалпы негiзгi заңдылықтарын белгiлейдi. Адамдардың iс-әрекетi өз қажеттiлiктерiн қанағаттандыруға бағытталады және бұларды құрайтын: қажеттiлiк, ресурстар, технологиялар, өнiмдер және оларды пайдалану. Бұлар бiр-бiрiмен тығыз байланыста болады.
Бұл жерде келесi сұрақтар туындайды:
“Қажеттiлiк” бойынша – не өндiремiз?
“Ресурстар мен технология” бойынша – қалай өндiремiз?
“Өнiмдер” бойынша – кiм үшiн өндiремiз? / 3, 7 бет /.
Мысалы, мен өз басым бұл сұраққа былай жауап берушi едiм:
1-сұраққа, елiмiзде шикiзат ресурстары жеткiлiктi, яғни осы ресурстарды тиiмдi өндiруiмiз керек;
2-сұраққа, ресурстарды шикiзат түрiнде өндiру тұрақсыз, шығындары көп, тиiмсiз экономикаға алып келедi, сондықтан ғылыми-технологиясы жоғары, инновациялы, жоғары сапалы өндiрiс әдiстерiн қолданып, ресурстарымызды шикiзат түрiнде емес, оларды жоғары деңгейде өңдеуiмiз керек;
3-сұраққа, әрине шығарылған өнiм жоғары сапалы, бәсекеқабiлеттi болса, ол өз тұтынушысын тауып алады.
Яғни, бұл тақырыптың өзектiлiгi, ең негiзгi шектеулi ресурстарды тиiмдi пайдалануымыз керек. Бұл әсiресе өндiрiс саласында маңызды мәселенiң бiрi, өйткенi қызмет көрсетудiң шектеулi ресурс деген ұғым сирек кездеседi.
Сондықтан мен, микроэкономика пәнiнен курстық жұмысымның тақырыбын “Микроэкономикадағы өндiрiстiк функция” деп алдым. Микроэкономика курсының бұл тарауы өндiрiсте қолданылатын өндiрiс факторлары мен осы ресурстарды пайдалану арқылы өндiрiлетiн тауарлардың мөлшерi арасындағы байланысты зерттейдi. Өндiрiлетiн тауарлардың саны өндiрiстегi технологиялық әдiстердiң ерекшелiктерiне байланысты / 3, 168 б. /.

1. Н.Ә. Назарбаев. Қазақстан – 2030. Қазақстан халқына Жолдауы.
2. Н. А. Назарбаев. Задача науки – способствовать развитию экономики // Казахстанская правда, 16 апрель, 2002 г.
3. Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тлеужанова М.А. Микроэкономика / Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2000 ж. – 420 бет.
4. Пиндайк Р., Рубинфельд Д. Микроэкономика. – М.: Экономика, Дело, 1992.
5. Мұхамедиев Б.М. Микроэкономика: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университетi, 2003. – 219 б.
6. Хайман Д.Н. Современная микроэкономика: анализ и применение. В 2-х т. Т. II. – М: Финансы и статистика, 1992. – 384 с.
7. Мэнкью Н.Г. Принципы экономикс. – Спб: Питер Ком, 1999. – 784 с.
8. Максимова В.Ф. Микроэкономика. / Учебник, - Москва.: “Соминтек”, 1996г. – 328 с.
9. Ю. К. Шокоманов Состояние и перспективы экономического развития Казахстана в переходной период // Вестник КазНУ, Серия экономическая, №4, 2001 г. - с. 38-44.
10. Есентугелов А. Долгосрочная стратегия развития экономики и размещение производительных сил в РК // Аль-Пари. - №6, 2000 г. – с. 3-6.
11. Статистический ежегодник. Алматы. – 2003г.
12. Статистический ежегодник. Алматы. – 2004г.
13. Есентугелов А. Долгосрочная стратегия развития экономики и размещение производительных сил в РК // Аль-Пари. №6, 2000 г. - С.3-6.
14. “Қазақстан Республикасының Индустриялы-инновациялы дамуының 2003-2015 жылдарға арналған ұзақ мерзiмдi стратегиясы” Стратегия. – Алматы, 2003 ж.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КIРIСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...3

I ӨНДIРIС ФУНКЦИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАСИЕТТЕРI ... ... ... ... ... ... .5

1. Өндiрiс теориясы туралы жалпы түсiнiк
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
2. Өндiрiстiк функция және оның қасиеттерi
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8

II ӨНДIРIСТIК ФУНКЦИЯ ЖӘНЕ ӨНIМ ТҮРЛЕРI
... ... ... ... ... ... ... ... 11

2.1 Өндiрiстiк функцияның түрлерi
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2. Жалпы, орташа және шектi өнiмдер, олардың арасындағы
байланыс
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...15

Ш ҚАЗАҚСТАННЫҢ ӨНДIРIС САЛАСЫНДАҒЫ ЖАЛПЫ КӨРIНIСТЕР
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .19

3.1 Өндiрiс саласының елiмiз экономикасындағы орны, мәселелерi және
шешу жолдары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ..19
2. Өндiрiс саласының статистикалық көрсеткiштерi
... ... ... ... ... ... ... 25

ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ..26

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28

КIРIСПЕ

Бүгiнгi таңда елiмiз ұлттық экономикасын дамытып, халықтың әл-ауқатын
жақсартып, макроэкономикалық көрсеткiштерiн тұрақты дамуын қамтамасыз ету
үстiнде. Ал мұның бәрi осы елдегi адамдардың қызметiне, шаруашылықтарына,
жалпы айтқанда микроэкономика саласынан бастау алады.
Микроэкономика пәнi адамдардың экономикалық iс-әрекетiн зерттеп,
олардың жалпы негiзгi заңдылықтарын белгiлейдi. Адамдардың iс-әрекетi өз
қажеттiлiктерiн қанағаттандыруға бағытталады және бұларды құрайтын:
қажеттiлiк, ресурстар, технологиялар, өнiмдер және оларды пайдалану. Бұлар
бiр-бiрiмен тығыз байланыста болады.
Бұл жерде келесi сұрақтар туындайды:
“Қажеттiлiк” бойынша – не өндiремiз?
“Ресурстар мен технология” бойынша – қалай өндiремiз?
“Өнiмдер” бойынша – кiм үшiн өндiремiз? 3, 7 бет .
Мысалы, мен өз басым бұл сұраққа былай жауап берушi едiм:
1-сұраққа, елiмiзде шикiзат ресурстары жеткiлiктi, яғни осы
ресурстарды тиiмдi өндiруiмiз керек;
2-сұраққа, ресурстарды шикiзат түрiнде өндiру тұрақсыз, шығындары көп,
тиiмсiз экономикаға алып келедi, сондықтан ғылыми-технологиясы жоғары,
инновациялы, жоғары сапалы өндiрiс әдiстерiн қолданып, ресурстарымызды
шикiзат түрiнде емес, оларды жоғары деңгейде өңдеуiмiз керек;
3-сұраққа, әрине шығарылған өнiм жоғары сапалы, бәсекеқабiлеттi болса,
ол өз тұтынушысын тауып алады.
Яғни, бұл тақырыптың өзектiлiгi, ең негiзгi шектеулi ресурстарды
тиiмдi пайдалануымыз керек. Бұл әсiресе өндiрiс саласында маңызды мәселенiң
бiрi, өйткенi қызмет көрсетудiң шектеулi ресурс деген ұғым сирек кездеседi.
Сондықтан мен, микроэкономика пәнiнен курстық жұмысымның тақырыбын
“Микроэкономикадағы өндiрiстiк функция” деп алдым. Микроэкономика курсының
бұл тарауы өндiрiсте қолданылатын өндiрiс факторлары мен осы ресурстарды
пайдалану арқылы өндiрiлетiн тауарлардың мөлшерi арасындағы байланысты
зерттейдi. Өндiрiлетiн тауарлардың саны өндiрiстегi технологиялық
әдiстердiң ерекшелiктерiне байланысты 3, 168 б. .
Жұмы барысында өндiрiс теориясы туралы жалпы түсiнiк, өндiрiстiк
функцияның қасиеттерi мен түрлерiн, өнiмнiң түрлерiн және олардың
арасындағы өзара байланысты қарастырмақшымын. Сондай-ақ, елiмiздегi қазiргi
өндiрiс пен өнеркәсiп саласының жағдайын, ондағы туындап отырған мәселелер
және оларды шешудiң жолдарын, жалпы сатистикалық көрсеткiштерiн келтiрiп
өтпекшiмiн.

I ӨНДIРIС ФУНКЦИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАСИЕТТЕРI

1. Өндiрiс теориясы туралы жалпы түсiнiк

Микроэкономика курсының бұл тарауы өндiрiсте қолданылатын өндiрiс
факторлары мен осы ресурстарды пайдалану арқылы өндiрiлетiн тауарлардың
мөлшерi арасындағы байланысты зерттейдi. Өндiрiлетiн тауарлардың саны
өндiрiстегi технологиялық әдiстердiң ерекшелiктерiне байланысты 3, 168 б.
.
Өндiрiстегi технологиялық әдiс деп өндiрiстiк факторлардың, яғни
шикiзаттар мен ресурстарды, белгiлi бiр өңдеу процестерi арқылы дайын
өнiмге айналдыруды айтамыз. Өндiрiстiк процесте қолданылатын факторларды
негiзгi төрт түрге бөледi:
1. шикiзаттар мен материалдар;
2. басқа өнеркәсiптiң өндiрген өнiмдерi;
3. еңбек күшi;
4. капитал.
Өндiрiстегi игiлiк дегенде тек қана материалдық игiлiктiң өндiрiсi
емес, оны бөлу, айырбастау және тұтыну үрдiсiн бiрге қарастыруымыз керек.
Өндiрiс теориясы ең алдымен өндiрiсте қолданылатын факторлардың және
өндiрiстiк өнiмнiң ара қатынасын анықтайды. Сұраныс теориясына қарағанда
ұсыныс (өндiрiс) теориясы белгiлi бiрлiктердiң объективтi табиғатын және
олардың өзгерiсiн анықтайды.
Нақты өмiрде өндiрiстiк процестi зерттеу үшiн көптеген өндiрiс
факторларын пайдаланады. Өндiрiстiк процесте n өндiрiстiк факторлары
қатысады деп қарастырсақ, бұл төмендегiдей шығын векторы түрiнде көрсетiлуi
мүмкiн: 4, 241 бет .
X = ( x1, x2 , ... , xn ) (1)
Мұнда, xi -i – факторларының саны. Бұл факторлар n – түрлi дайын
өнiмдер өндiру үшiн қолданылады, ол келесi вектор түрiнде болады:
Y = ( y1, y2,..., yn ) (2)
Мұнда, yj - j - өнiмнiң саны. Енгiзiлген белгiлеулр арқылы өндiрiстiк
процестi былай жазуға болады.
V = ( X, Y ) (3)
Егер барлық өндiрiс факторлары тек қана бiр өнiм түрiн өндiру үшiн
қолданылса, онда осы өндiрiстiк процестi шартты түрдi келесi өндiрiстiк
функция түрiнде көрсетуге болады:
y = f ( x1, x2 , ... , xn ) (4)
Өндiрiстi ұйымдастыру кезiнде, әдетте, өндiрiстiк процесс тиiмдi
болуын қалайды, сондықтан өндiрiс функциясы, өндiрiстiк шығындар құрылымы
тұрақты деп ұйғарғандағы шығаратын өнiм көлемiнiң ең жоғары деңгейiн
көрсетедi деп айтады. Өндiрiс функциясы белгiлi технология үшiн жасалады.
Бұларды түсiндiру үшiн, өндiрiс шығындары тек қана L – еңбек және K –
капиталдан тұрады деп қарастырайық. Осы жағдайда өндiрiстiк функцияны
келесi жағдайда қарастыруға болады: 5, 98 бет .
Q = F ( K, L ) (5)
Мұнда, Q - өндiрiлетiн өнiмнiң ең жоғары көлемi.
F – функциялық тәуелдiлiгi қолданылатын технология.
Фирма бiртектi өнiм шығарады деп есептейiк. Аталған технология үшiн
өндiрiс мүмкiндiктерi өндiрiстiк функция көмегiмен берiледi. Өндiрiстiк
функцияны кесте түрiнде беруге болады ( Кесте-1 ) 5, 98 бет .
Кесте 1

Еңбек және капитал шығынының өндiрiстiк функция кестесi

Капитал Еңбек шығыны, L
шығыны, K
10 20 30 40 50
5 8 16 22 26 30
10 16 24 30 34 36
15 22 30 36 40 42
20 26 34 40 44 46
25 30 36 42 46 48

Кестеден көретiнiмiз еңбек шығыны 10 ( L=10), капитал шығыны (K=15)
болған жағдайда өнiм шығару көлемi Q=22 бiрлiк болып табылады. Изокванта
деп шығарылатын өнiм көлемiнiң бiр деңгейiн қамтамасыз ететiн , өндiрiс
факторларының әр түрлi үйлесiмдiлiктерi орналасқан қисығын айтамыз. Q
=22, 30, 36 өндiрiс көлемiнiң изоквантасын 1-шi суреттен көруге болады 5,
99 бет .
K

25
20
15 Q=36
10
5 Q=22 Q=30
0 10 20 30 40 50 L

Сурет-1 – Изокванталар

Изокванта терiс ылдилы екенiн айтып өтейiк, себебi бiр фактор
шығындары азайғанда өнiм шығарылуын өзгерiссiз сақтап қалу үшiн басқа
факторлардың шығынын көбейту қажет. Изокванталар қиылыспайды, себебi
олардың қиылысу нүктелерiнде әр түрлi көлемдi өнiм шығарылуы керек едi.
Өндiрiстiк функцияны формула түрiнде көрсету мүмкiндiктерi бар. Кобба-
Дуглас функциясы: 6, 206 бет .
Q = AK α * L β (6)
Мұндағы: А, α, β – оң сандар.
Ендi осы өндiрiстiк функцияларға, олардың қасиеттерiне және өнiм
түрлерiне кеңiнен тоқталсақ.

2. Өндiрiстiк функция және оның қасиеттерi

Фирма белгiлi ресурстарды қолданып өнiм өндiрген кезде белгiлi
шығындармен iске асырады. Яғни фирманың өндiрiсi мен шығындары арасында
тiкелей байланыс орын алады. Мысалы: нан заводын алатын болсақ, яғни нан
өнiмдерiнiң өзгерiсi тек қана жұмыс күшiнiң өзгерiсiне байланысты. Мұнда 1
жұмысшы 50 бөлке пiсiрсе, ал 2 жұмысшы қосылып 90 бөлке пiсiре алады. Егер
5 жұмысшы қызмет етсе деп алсақ олардың өндiрiс көлемi келесi кесте және
графиктен көруге болады. 7, 281 бет .
Кесте 1
Өндiрiс функциясы және жиынтық шығындар.

Жұмысшылар Шығарылған Еңбектiң Құрал – Жұмыс күшiн Ресурстардың
саны бөлке саны шектi жабдықтарға жалдау жиынтық
өнiмдiлiгкеткен шығындары шығыны
i шығындар
0 0 0 30 0 30
1 50 50 30 10 40
2 90 40 30 20 50
3 120 30 30 30 60
4 140 20 30 40 70
5 150 10 30 50 80

Кестеден көрiп отырғанымыздай жұмысшы саны өсуiне байланысты нақты
шығарылған бөлкенiң саны өскенiмен еңбектiң шектi өнiмдiлiгi азаяды. Мысалы
кете бойынша 1-шi жұмысшынiң шектi өнiмдiлiгi 50 болса, ал соңғы 5-шi
жұмысшыныкi 10 ғана бөлкенi құрайды. Мұнда құрал-жабдықтардың шығыны
тұрақты, өзгеретiн жұмыс күшiн жалдау шығындары өсiп отыр, сондықтан жалпы
жиынтық шығындарда өседi.

Шығару көлемi

150 Өндiрiстiк
функция

100

50

0 1 2 3 4 5
Жұмысшы саны

Сурет-1 – Нан заводының өндiрiстiк функциясы.

Бұл график қолданылған ресурстың көлемi өсуiне байланысты өнiм
көлемiнiң өсуiн көрсетiп тұр. Бiрақ бұл функция шексiз өсе бермейдi,
өйткенi еңбектiң шектi өнiмдiлiгi азаюына байланысты бiр мезеттен кейiн
кемуi мүмкiн. Бұл дегенiмiз егер фирма өндiрiстi қайта ұйымдастырмаса
банкротқа алып баратын жағдай. Себебi жұмысшы көбейген сайын олар бiр-
бiрiне кедергi жасайды, қосымша құрал-жабдық қажет етедi. Графиктен
өндiрiстiк функцияның қисығынан шектi өнiмдiлiктiң кемуiн анық көруге
болады.
Жалпы өндiрiстiк функция белгiлi өндiрiс факторларын қолдана отырып
максималды өнiм өндiрiсiн сипаттайды. Әдетте өндiрiс теориясында үлгi
бойынша екi факторлы өндiрiстiк функция қарастырылады. Яғни капитал (К)
және еңбек (L) 3, 169 бет .
Q = f (L K) (5)
Бұл функцияны алдындағы мысалдың функциясы деп айтсақ болады. Әрбiр
технологияға арналған осы тәрiздi өндiрiстiк функциялар әрқалай
белгiленедi. Егер технология өзгерсе өндiрiс көлемiде өзгередi, сондықтан
өндiрiстiк функцияларда қайтадан жасалады. Алайда осыншама өндiрiстiк
функциялардың түрлерi көп болғанымен олардың барлығына тән қасиеттерi бар.
Өндiрiс функциясының жалпы қасиеттерiн төмендегiдей топтастыруға болады:
3, 170 бет .
1. Фирмалар өндiрiс факторларын барынша көп тиiмдiлiкпен қолданылуы
мүмкiн, яғни қолданылып фактордың санының көбеюi шығару көлемiнiң
төмендеуiне әкелiп соқтырмайды. Оны математика бойынша былай көрсетуге
болады:
dy dL ≥ 0; dy dK ≥ 0.
2. Басқа факторлар тұрақты болып, тек қана бiр фактордың санын көбейту
арқылы өнiм шығару көлемiн ұлғайтқан уақыт оның жоғарылау шегi болады,
яғни айнымалы фактордың өнiмдiлiгiнiң төмендеу заңы орын алады.
d2 y d L2 ≤ 0; d2 y d K2 ≤ 0.
Бұл екi қасиет өндiрiстiк функцияның бiр факторлық графигiн
алуға мүмкiндiк бередi. Зерттелiп отырған тәуелдiлiк төмендегiдей болған
уақытта, Y=f(x), оның жазықтықтағы графигi 1-шi суретте көрсетiлгендей
болуы мүмкiн 6, 208 бет .
Y

Y=f(x)

X
Сурет-2 - Өндiрiстiк функция.

3. Өндiрiс факторлары бiрiн-бiрi өзара алмастырады және толықтырады.
Өндiрiстiк процестi зерттеген кезде уақыт мерзiмi 2 түрге бөлiнедi:
қысқа және ұзақ мерзiмдi кезең 3, 171 бет .

II ӨНДIРIСТIК ФУНКЦИЯ ЖӘНЕ ӨНIМ ТҮРЛЕРI

2.1 Өндiрiстiк функцияның түрлерi

1. Тұрақты коэффиценттi функция.
Коэффиценттерi тұрақты өндiрiс функциясын тұрғызуды қарастырғанда,
өнiмдi шығаруға қажеттi еңбектiң және капиталдың белгiлi бiр санын алдын
ала жорамалдау қажет. Осы кезде:
L = a * Y; K = b * Y (7)
Мұнда, a, b – параметрлер.
Осыны өндiрiстiк функцияның бiркелкi (стандартты) түрiне келтiру үшiн,
былай белгiлейiк: 3, 180 бет .
y = min La; Kb немесе yL = min 1a; 1b; KL
(8)
(8)-шi функцияның жазықтықтағы графигi келесiдей:

YL

1a

0 ba KL
Сурет-3 – Коэффиценттерi тұрақты болатын функция

Егер, y = YL; x = KL белгiлеулердi енгiзсек, онда келесiдей
болады:
1b * x; 0 x * ba
y =
1a; ba x ∞ 3, 180 бет .
Бұл функция бойынша орташа өнiм:
1b * 0 x ba
AP = yx =
1a * 1x, ba x ∞.
Берiлген функция үшiн шектi қнiм мынадай түрдi қабылдайды:
1b, 0 x ba
MP = dydx =
0, ba x ∞.
Осы функция үшiн икемдiлiк:
1, 0 x ba
E = MPAP =
0, ba x ∞.
Берiлген функцияның изокванта сызығы келесiдей ( Сурет-3) 4,

К

А

L

Сурет-4 – Коэффиценттерi тұрақты болатын функцияның изоквантасы

3-шi суретте факторлар алмасуы болмайды, тек қана А нүктесiнде
комбинация болады, яғни изокванта қисығы көлбеу емес 4,

2. Сызықтық өндiрiстiк функция.
Екi факторлы сызықтық өндiрiстiк функцияның төмендегiдей түрiн
қарастырайық: 3, 181 бет .
y = a + b * K + c * L (9)
Мұндағы, а, b және с – параметрлер.
Факторлардың орташа өнiмдiлiгiнiң көрсеткiштерi:
APK = YK; APL = YL (10)
Мұндағы, APK – капиталдың орташа өнiмдiлiгi;
APL – еңбектiң орташа өнiмдiлiгi.
Шектi өнiмдiлiктiң көрсеткiштерiн анықтайық:
MPK = ∆Y∆K = ∂Y∂K = b; MPL = ∆y∆L = ∂y∂L = c
Мұндағы, MPK – капиталдың шектi өнiмдiлiгi;
MPL – еңбектiң шектi өнiмдiлiгi.
Факторларға деген икемдiлiктiң көрсеткiштерi:
EK = MPKAPK = b YK = b * KY; EL = MPLAPL = c YL = c * LY;
Мұнда, EK – капитал икемдiлiгi;
EL – еңбек икемдiлiгi.
y = a + b * K + c * L = Y0 = const деп алайық, осы кезде изоквантаны
құру теңдеуiн аламыз.
b * K + c * L = Y0 = const (11)
Бұл теңдеудiң жазықтықтағы графигi – түзу сызық болады. Оны 2-шi
суреттен көруге болады. 3, 182 бет .

К

L

Сурет-5 – Сызықтық функцияның изоквантасы

Технологиялық алмастырудың шектi нормасы коэффицентiнiң мәнiн
есептеймiз:
MRTSLK = MPLMPK = cb = const (12)
Олай болса, өдiрiс факторлары өзара бiрiн-бiрi толықтай ауыстыра
алады деймiз.

3. Сызықтық емес өндiрiск функция.
Екi факторлы сызықтық емес өндiрiстiк функцияның келесi түрiн
қарастырайық: 3, 183 бет .
y = A * Kα * Lβ (13)
Мұнда, А, α, β – параметрлер және 0 α 1, 0 β 1. Берiлген
функция үшiн шектi өнiмдiлiктiң көрсеткiштерiнiң түрi төмендегiдей:
MPL = β * YL; MPK = α * YK (14)
Изоквантаны тұрғызу үшiн мына теңдеудi қарастырамыз:
Y = A * Kα * Lβ = Y0 = const немесе Kα * Lβ = С0 = const.
Берiлген функция үшiн технологиялық алмастырудың шектi нормасы
төмендегiдей түрде болады: 5, 106 бет .
MRTSLK = MPLMPK = β * YL α * YK = β α * KL (15)
Мұндағы, MRTSLK – технологиялық алмастырудың шектi нормасы.

K

y = y0
L

Сурет-6 – Сызықтық емес өндiрiстiк функцияның изоквантасы

Бұл коэффицинеттiң мәнiнiң сызықтық функциядан айырмашылығы: ол
изоквантаның бойымен төмен жылжығанда әрдайым төмендеп тұрады.

2.2 Жалпы, орташа және шектi өнiмдер, олардың арасындағы байланыс

Жалпы өнiм – басқа өндiрiс факторлары тұрақты деп ұйғарып, зерттелiп
отырған фактордың белгiлi санын пайдалану арқылы өндiрiлген өнiм саны. Оны
өндiрiс функциясында У әрпiмен белгiлейдi.
Экономикалық талдауда жалпы көрсеткiштермен қатар орташа және шектi
өнiмнiң көрсеткiштерi де кеңiнен қолданылады 8, 125 бет .
Айнымалы өндiрiс факторының орташа өнiмi жалпы өнiм (У) мен зерттелiп
фактордың санының қатынасымен анықталады және берiлген факторлардың
қайтымын немесе қолданылуының тиiмдiлiгiн бейнелейдi. Мысалы, еңбектiң
орташа өнiмдiлiгi былай анықталады:
APL = YL (16)
Мұндағы, APL – орташа еңбек өнiмi.
Бұл көрсеткiш бiр уақыт бiрлiгiнде өндiрiлетiн тауарлар санын
көрсетедi және ол еңбек өнiмдiлiгi деп аталады.
Сол сияқты капиталдың орташа өнiмi келесi түрде есептеледi:
APK = YK (17)
Мұндағы, APK – орташа капитал өнiмi.
Берiлген көрсеткiш негiзгi өндiрiстiк қордың қолданылуының
тиiмдiлiгiн бiлдiредi және ол қор қайтымы деп аталады 3, 171 бет .
Шектi өнiм өндiрiс нәтижесiнiң өзгеруi мен өндiрiстiк процесте
өолданылып отырған айнымалы фактордың санының өзгеруiнiң қатынасымен
анықталады. Яғни капитал мен еңбек үшiн олардың шектi өнiмi былай
белгiленедi:
MPK = ΔYΔK; MPL = ΔYΔL (18)
Басқа факторлар тұрақты болып, бiр айнымалы фактордың санын көбейту
арқылы өнiм шығарғанда шектi өнiм азаяды. Бұл жағдай шектi өнiмдiлiктiң
азаюы занын көрсетедi 3, 172 бет .
Ендi осы айтылғандарды кесте түрiнде көрсетейiк. Қысқа мерзiмдi
кезеңде капитал тұрақты, ал еңбек айнымалы фактор деп ұйғарайық:

Кесте2

Жұмысшылар саны,Өнiм шығару Орташа өнiмдiлiк, Шектi өнiмдiлiк,
адам көлемi, дана дана дана
L ТРL АРL МРL
0 0 0 0,5
2 1 0,5
3 3 1 2
4 7 1,75 4
5 10 2 3
6 12 2 2
7 13 1,85 1
8 13 1,65 0

2-шi кестеде берiлгендер бойынша еңбектiң орташа және шектi
өнiмдiлiгiн анықтайық. Мысалы, екi еңбек күшiн пайдаланып өнiм өндiргенде
жалпы өнiм саны ТРL = 1 дана болады. Ал еңбектiң орташа өнiмдiлiгi:

APL = TPLL = 12 = 0,5 дана

Шектi өнiмдiлiктi есептегенде жалпы өнiм көлемi мен жұмысшылар
санының өзгеруiн ескеремiз:
1. ∆TPL = TPL2 - TPL1 = 1-0 = 1;
∆L = L2 – L1 = 2 – 0 = 2;
Сонда шектi өнiм: MPL = ∆TPL ∆L = 1 2 = 0.5 дана;
2. ∆TPL = TPL3 - TPL2 = 3 - 1 = 2;
∆L = 3 – 2 = 1.
MPL = 2 1 = 2 дана.
Ендi 2-шi кестедегi деректрдi графикте бейнелеймiз 3, 173 бет .

Q
TPL
13
12
10

7

6
5
4
3
2
1
1 2 3 4 5 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.