Дидактикалық ойындар
1. Мектепалды балалардың ақыл.ой тәрбиесінің міндеті . танымдық қабілетін дамыту
2. Дидактикалық ойын . қоршаған ортаны тану құралы
3. 6.7 жастағы балаларға арналған ұлттық педагогикаға негізделген дидактикалық ойындар
4. Тәрбиелік.педагогикалық экспериментте халықтық педагогикаға негізделінген дидактикалық ойындардың тиімділігін анықтау.
5. Қорытынды, ұсыныстар.
2. Дидактикалық ойын . қоршаған ортаны тану құралы
3. 6.7 жастағы балаларға арналған ұлттық педагогикаға негізделген дидактикалық ойындар
4. Тәрбиелік.педагогикалық экспериментте халықтық педагогикаға негізделінген дидактикалық ойындардың тиімділігін анықтау.
5. Қорытынды, ұсыныстар.
Ойынның материалға, мазмұнына, ұйымдастыру формасына, баланың дербестігіне, оның қалыптасу деңгейіне байланысты бірнеше түрлері бар. Ойын туралы ХХ ғ. зерттеулер пайда болды. Тұңғыш рет ойын бала үшін еңбек деген пікірді неміс психологы-философ В.Вунд, орыс философы 1912 жылы Г.В.Плеханов өзінің еңбегінде көрсетті. Плеханов бұл проблеманы зерттейтін адамзат қоғамының бір өмірдің қалыптасуы деп түсіндірді. Сөйтіп өнер мен ойын арасында генетикалық жалпылық бар деп айтты. Плехановтың пікірі бойынша қоғам тарихында еңбек ойында белгілеп анықтайды. Плехов ойынның әлеуметтік мазмұнын ұрпақтан-ұрпаққа берілетін мәдениет деп түсінеді.
Еңбек құралдары күрделенуіне байланысты бала ересек еңбегінен араласа алмаған себебі білімнің, біліктің, икемділікті талап еткен. Сөйтіп ересектер балаға еңбек әрекетінің жаттықтыратындай ойыншық дайындаған.
Алғаш рет Фребель ойынды тәрбие құралдарын көрсете жіктей білген. Оның пікірінше ойынды саралау принципін негізін ақыл-ойынның ықпал етуі (ақыл-ой ойыны)
2. Ішкі сезім ойындардың сыртқы орган (сенсорлық ойындар).
3. Қимыл-қозғалыс ойындары (моторлық ойын),
К.Грос неміс психологы ойынның педагогикалық мәніне байланысты былайша жіктеледі:
1. қимыл-қозағлыс ойыны
2. ақыл-ой
3. сенсорлық
4. еркін дамытушылық
Ойынның үшеуін қарапайым қызметі бойынша топтасыратын ойындар. Екіншщі топ ойынның арнаулы қызметі бойынша «арнаулы» бұл ойындарға инстинг жетілдіру мақсаттары жатады. Оған отбасы, аң аулау, күту ойындары.
Еңбек құралдары күрделенуіне байланысты бала ересек еңбегінен араласа алмаған себебі білімнің, біліктің, икемділікті талап еткен. Сөйтіп ересектер балаға еңбек әрекетінің жаттықтыратындай ойыншық дайындаған.
Алғаш рет Фребель ойынды тәрбие құралдарын көрсете жіктей білген. Оның пікірінше ойынды саралау принципін негізін ақыл-ойынның ықпал етуі (ақыл-ой ойыны)
2. Ішкі сезім ойындардың сыртқы орган (сенсорлық ойындар).
3. Қимыл-қозғалыс ойындары (моторлық ойын),
К.Грос неміс психологы ойынның педагогикалық мәніне байланысты былайша жіктеледі:
1. қимыл-қозағлыс ойыны
2. ақыл-ой
3. сенсорлық
4. еркін дамытушылық
Ойынның үшеуін қарапайым қызметі бойынша топтасыратын ойындар. Екіншщі топ ойынның арнаулы қызметі бойынша «арнаулы» бұл ойындарға инстинг жетілдіру мақсаттары жатады. Оған отбасы, аң аулау, күту ойындары.
1. Г.М.Коджаспирва, А.Ю.Коджаспиров Словарь по педагогике (междисциплинарный). Мар Т. Москва – Ростов-на-Дону, 2005.
2. В.И.Ядэшко, Ф.А.Сохин. Мектеп жасына дейінгі педагогика. Алматы, Мектеп. 1982.
3. С.А.Козлова, Т.А.Куликова. Дошкольная педагогика. Москва, АКАDEMA, 2004.
4. Л.Р.Болотина, С.П.Баранов, Т.С.Камарова. Дошкольная педагогика. М., Культура. 2005.
5. Р.С.Буре. Нравственно-трудовое воспитание в детском саду. М., 1987
6. Т.А.Илина. Педагогика.
7. С.Сағындықов. Ұлттық ойындар.
2. В.И.Ядэшко, Ф.А.Сохин. Мектеп жасына дейінгі педагогика. Алматы, Мектеп. 1982.
3. С.А.Козлова, Т.А.Куликова. Дошкольная педагогика. Москва, АКАDEMA, 2004.
4. Л.Р.Болотина, С.П.Баранов, Т.С.Камарова. Дошкольная педагогика. М., Культура. 2005.
5. Р.С.Буре. Нравственно-трудовое воспитание в детском саду. М., 1987
6. Т.А.Илина. Педагогика.
7. С.Сағындықов. Ұлттық ойындар.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты
Педагогика және психология факультеті
К У Р С Т Ы Қ ЖҰМЫС
ТАҚЫРЫБЫ: Дидактикалық ойындар
ОРЫНДАҒАН:
Байтакова Г.
ТЕКСЕРГЕН:
Жиенбаева С.Н.
Алматы 2006
ЖОСПАР
1. Мектепалды балалардың ақыл-ой тәрбиесінің міндеті – танымдық
қабілетін дамыту
2. Дидактикалық ойын - қоршаған ортаны тану құралы
3. 6-7 жастағы балаларға арналған ұлттық педагогикаға негізделген
дидактикалық ойындар
4. Тәрбиелік-педагогикалық экспериментте халықтық педагогикаға
негізделінген дидактикалық ойындардың тиімділігін анықтау.
5. Қорытынды, ұсыныстар.
Ойынның материалға, мазмұнына, ұйымдастыру формасына, баланың
дербестігіне, оның қалыптасу деңгейіне байланысты бірнеше түрлері бар. Ойын
туралы ХХ ғ. зерттеулер пайда болды. Тұңғыш рет ойын бала үшін еңбек
деген пікірді неміс психологы-философ В.Вунд, орыс философы 1912 жылы
Г.В.Плеханов өзінің еңбегінде көрсетті. Плеханов бұл проблеманы зерттейтін
адамзат қоғамының бір өмірдің қалыптасуы деп түсіндірді. Сөйтіп өнер мен
ойын арасында генетикалық жалпылық бар деп айтты. Плехановтың пікірі
бойынша қоғам тарихында еңбек ойында белгілеп анықтайды. Плехов ойынның
әлеуметтік мазмұнын ұрпақтан-ұрпаққа берілетін мәдениет деп түсінеді.
Еңбек құралдары күрделенуіне байланысты бала ересек еңбегінен араласа
алмаған себебі білімнің, біліктің, икемділікті талап еткен. Сөйтіп
ересектер балаға еңбек әрекетінің жаттықтыратындай ойыншық дайындаған.
Алғаш рет Фребель ойынды тәрбие құралдарын көрсете жіктей білген.
Оның пікірінше ойынды саралау принципін негізін ақыл-ойынның ықпал етуі
(ақыл-ой ойыны)
2. Ішкі сезім ойындардың сыртқы орган (сенсорлық ойындар).
3. Қимыл-қозғалыс ойындары (моторлық ойын),
К.Грос неміс психологы ойынның педагогикалық мәніне байланысты былайша
жіктеледі:
1. қимыл-қозағлыс ойыны
2. ақыл-ой
3. сенсорлық
4. еркін дамытушылық
Ойынның үшеуін қарапайым қызметі бойынша топтасыратын ойындар. Екіншщі
топ ойынның арнаулы қызметі бойынша арнаулы бұл ойындарға инстинг
жетілдіру мақсаттары жатады. Оған отбасы, аң аулау, күту ойындары.
ТМД елдеріндегі мектепке дейінгі педагогика балалар ойынының жіктелуі
баланың шығармашылығына және дербестігіне тұңғыш рет осы принциппен
Ф.Лесгаф, П.Ресга бұл теорияны Н.Крупская жалғастырды. Лесгафтың пікірінше
мектепке дейінгі педагогика жаңа балалардың жаңа әсеріне иметациялық
әрекеттері көрініп ақыл-ой еңбегінің саналы түсінгендігін түсінетін кезең
болып саналады.
6-7 жастағы баланың сыртқы орта туралы түсінігі ойын арқылы көрініп,
мазмұны иметациямен беріліп. Ал ұйымдастырылуы бойынша дербестігін көрсетіп
ешқандай ересектердің көмегінсіз. Ал мектепке келгенде арнаулы
ұйымдастырылған ересек көрсетіп берген ойындар ойнайды.
Лесгаф балалардың ойынын 2 түрге жіктеген:
1. иметациялық ойындар (еліктеу)
2. қимыл-қозғалыс (ережелік ойындар)
Лесгаф әрбір ойынның түрінде педагогикалық ұйымдасуына белгілі бір
білімі болып бала бақшада ұйымдасу қажетіне, сол сияқты Баланы отбасында
тәрбиелеу жөнінде еңбек те балалардың 8 жасқа дейінгілері балалар үйінде
тәрбиелеу. Балалар бақшасының аздығына байланысты қимыл-қозғалыс ойындары
тек қана мектепте ғана ұйымдастырылады деді.
Н.Крупская осы принцип бойынша баланың ойынын былайша топтастырған:
1. шығармашылық ойын
2. ережелік ойын
Бала мен бала колликтивінің дамуында мектеп жасына дейінгі балалар іс-
әрекетінің негізгі түрі - ойын орасан зор роль атқарды.
Ойын теориясына Н.К.Крупская елеулі үлес қосты. Балалар ойынының
әлеуметтік сипатының, онда өмір құбылыстарының бейнеленетінін атап көрсете
келе, ол алдымен ойынды қоршаған болмыс жөніндегі әсер мен ұғымды
кеңейтудің құралы деп білді. Мектеп жасына дейінгі балалар үшін - деп
жазды ол, - ойынның айрықша маңызы бар, ойын олар үшін – оқу, ойын, олар
үшін – еңбек , ойын олар үшін – тәрбиенің мақсаты, формасы.
Ойын мектепке дейінгі балалар үшін айналадағына танып білу тәсілі.
Ойын мен ойын әрекеті мазмұнының әлеуметтік сипаты баланың қоғамда
өмір сүретіндігімен байланысты.
Ол алғашқы айлардан бастап-ақ маңайындағылармен қарым-қатынас жасйды.
Ақыл-ой тәрбиесінің міндеттеріне: ғылыми-дидактикалық, материалистік
дүниеге көзқарасты қалыптастыру;
Ақыл-ой күштерін, яғни интеллектуальдық күш жұмсауға және ұзақ
интеллектуальдық қызметке қабілеттілік жатады.
Дүниеге көзқарасты қалыптастыру ең маңызды негізгі адамды қоршап
тұрған табиғат және әлеуметтік орта туралы ғылыми-материалистік білімдердің
негіздерін игеру және адамды осы негізде дербес талдау жасауға және өзі
өмірде кездестіруге тура келетін жаңа, бұрын өзіне мәлім емес табиғат пен
қоғам құбылыстарын дидактикалық ойнауда ойлауды дамыту болып табылады.
Баланың ақыл-ой тәрбиесі процесіне қалыптасатын ғылыми дидактикалық
материалистік көзқарастардың негіздері адамдардың табиғатқа және онда
болып жатқан өзгерістерге қатынасын түсінуді, сондай-ақ қоғам дамуының
заңдары мен табиғат пен қоғамды қайта өзгертуге халық бұқарасының тарихи
ролін танып білуде қамтиды.
Сонымен балалардың дүниеге көзқарасын қалыптастырудың ғылыми
материалистік негізі өздері түрлі оқу пәндерін оқып үйренгенде алған
табиғат пен қоғам дамуының заңдылықтары туралы білім негіздерімен
қаруландыру болып табылады.
Интеллектуальдық күш жұмсау мен ұзақ интеллектуальдылық қызметке
адам қабілетіне жағдай жасайтын ақыл-ой күштерінің дамуы өте күрделі міндет
болып табылады да, психология әлі жеткілікті зерттеп үлгермеген, педагогика
игермеген салаларға қатысты болып келеді.
Адамды абстракты ойлауға қабілетті ететін ақыл-ойдың даму дәрежесін:
негізгі ой әрекетті мен операцияларын жасауға (анализ, синтез, салыстыру,
қорыту, клссификациялау және басқалар сияқты); жұмыстың сан алуан түрлері
мен оқу пәндеріне ортақ әдістерді бөлуге және жаңа міндеттерді шешуге
бұларды пайдалануға; яғни құбылыстардың белгілі заңдылықтарының келуін
болжап білуге ақылдық дамығандық дәрежесін ақыл-ой күштері деп түсінуге
болады.
Абстрактылы ойлау елеулі емес екінші дәрежелі белгілерден аулақтануға,
жалпы және елеулерін бөліп алуға, сөйтіп осы негізгі абстрактылы ұғымдарды
тұжырымдауға, адамның іскерлігін көздейді.
Тасымалдауға қабілеттілік те ақыл-ойдың дамуында өте маңызды болып
табылады. Егер де балалар оқып үйреніп отырған материалында немесе өзі
жүзеге асырып отырған қимылдарында қолда бар ұқсастықты табатын болса,
тасымалдау мүмкін болып саналады.
Тасымалдау немесе генерализациялау (яғни білімді, іскерлік пен
дағдыларды анықтау) қазіргі кезде – ғылыми информация қауырт өсіп отырған
кезде ерекше маңызға ие болды.
Интеллектуальдық әрекетке адам қабілеттерін ой еңбегінің мәдениеті
игерумен де.
Оқу - адамның жеке басы танымының ерекше түрі. Ой жұмысының
нәтижелігі, жұмыста белгілі бір жүйені ұстанатын болса, едәуір артады, бұл
әрекет жұмыс, оқу құралдарын және оқу материалдарын т.б. көрінеді.
Дербес танымдық қызметке қабілетті дамыту да ақыл-ой тәрбиесінің аса
маңызды міндеттеріне саналады.
Дербес танымдық қызметке қабілеттілік жалпы мәдени ой-өрісін ұлғайтып,
өздігінен білім алу және адамды жан-жақты дамыту үшін де керек.
Дербес танымдық қызмет ақыл-ой дамуының жеткілікті дәрежесін, дербес
жұмыс істеу іскерліктер мен дағдыларын игеруді, сондай-ақ белгілі
мотивтердің болуын көздейді. Дербес жұмыс істеу іскерліктері мен дағдылары,
сөзсіз ой еңбегінің міндеттері мен де байланысты, өйткені бұл жұмыстың
нәтижелі болуы үшін оны тиімді де ойластырып ұйымдастыру керек.
Дербес жұмыс істеудің іскерлігі мен дағдыларын өзін алатын болсақ, ең
алдымен, қандай салада болса да білімді игеру үшін қажетті бірқатар жалпы
қасиеттерді қалыптастыруды көздейді. Бұлардың қатарына: шүйіліп, мұқият
жұмыс істей білу, қиыншылықтарды жеңуге табандылық, дамыған ес және түрлі
формаларын – логикалық қимылға келтіру, көру формаларын пайдалану, кітаппен
жұмыс жасау, байқау және жазба жүргізе білу ой әрекетінің бірқатар тиімді
тәсілдерін игеру: өзін бақылай білу жатады.
Дербес танымдық қызметке қабілеттілікті қалыптастыру үшін қажетті
жалпы қасиеттер, ең алдымен, оқу тәрбие ықпалының барлық комплексі арқылы
жасалады.
Балалардың танымдық белсенділігін қоздыру үшін ақыл-ой қызметінің
ерекше формасы ретінде сол шындықтың өзі тударған мотивтердің орасан үлкен
маңызы бар.
Бұл мотивтер білімге деген ерекше эмоциональдық тұжырымдауға жол
ашады, бұлардың негізіне танымның өзін білім құмар және әуесқой ақылдың
интеллектуальдық қажет ететін мүдделері мен қуанышы алынады.
Еріктілік өте жиі дербес танымдық қызметке деген аса күшті ойысулардың
бірінен саналады.
Қарым-қатынас жасау мен қоғамдық тәжірибені игерудің қуатты құралы -
тілді бірте-бірте меңгереді. Балалар ересектер өміріне белсенді қатысқысы
келеді, бірақ бұл ықылас әлі оның мүмкіндіктеріне сәйкес келмейді. Ойында
үлкендердің қызметіне еліктеп, өзінің шамасы келмейтіндей дәрежеде олардың
қуанышы мен ренішін түсіне отырып, ол сондай өзіндік жолмен қоршаған өмірге
етене араласады.
Балалар ойындарының тәрбиелік маңызын жоғары бағалай келіп,
А.С.Макаренко былай деп жазды: Бала өмірінде ойынның маңызы зор, ересек
адам үшін еңбектің, жұмыстың, қызметтің қандай маңызы болса, нақ сондай
маңызы бар. Бала ойында қандай болса, өскесін жұмыста да көп жағын сондай
болады. Сондықтан келешек қайраткерлерді тәрбиелеу алдымен ойында
басталады.
Ойынның негізгі ерекшелгі ол балалардың қоршаған өмірде - адамдардың
өмірін, қимылын, іс-әрекеттерін, олардың бала қимылдарынан туған жағдайдағы
қарым-қатынасын бейнелеуі болып табылады. Ойында бөлме теңіз де, метро
станциясы да, темір жол вагоны да болуы мүмкін. Балалар жағдайға ойынның
өздері ойлаған түпкі ниеті мен мазмұнына лайықты маңыз береді.
Аса көрнекті режиссер әрі актер К.С.Станславский Актердің өзімен
жұмыс істеуі деген кітабында балалар ойынын сипаттай келіп, былай деді:
бала ойынының ерекшелігі – ол өз ойлағанына сенеді. Бала өзіне солай
болған екен десе бітті, оның қиялы шарықтай жүре береді. Сонымен бірге
баланың тағы бір қасиеті байқалады: балалар өздерінің неге сене алатынын,
нені елемеу керек екенін біледі.
Ойын қызметінің тағы бір ерекшелігі - оның өз әрекеттік сипаты.
Балалар ойын шығарушылар, ойынды жасаушылар болып табылады.
Ойын процесінде сөйлеу қарым-қатынасы үлкен роль атақарады. Сөйлесе
жүріп баллар пікірлесіп, әсер алысып, ойынның түпкі ниеті мен мазмұнын
анықтайды. Ойында сөзбен уәделесу ұйымдастырушылық қызмет атқарады, балалар
арасында өзара түсінісу мен достықтың, қоршаған өмірдің қайсыбір фактілері
мен құбылыстарына бірдей көзқарастың пайда болуына және дамуына
көмектеседі.
Дидактикалық ойын сонымен бірге кішкентай балаларға мейлінше тән
оқыту формасы болып табылады. Оның арғы тегі ойынды өлеңмен, қимылмен
ұштастыру негізінде көп нәрсеге үйрететін ойындар жасаған халық
педагогикасында жатыр. Күлдіргіштерде, ойын өлеңдерде Алақай-ау, алақай,
Ала қанат сауысқан, Саусақ санау ойындарында анасы баласының назарын
қоршаған ортадағы заттарға аударады, солардың аттарын атайды.
Дидактиалық ойында балалардың ойын әрекетіне тән құрылым
элементтерінің бәрі: ой-ниет, мазмұн, ойын әрекетті, ереже, нәтиже бар.
Дидактикалық ойынның зор маңызы балалардың дербестігі және ойлау мен
сөйлеу белсенділігін дамытатындығында.
Дидактикалық ойын элементтерінің бірі - ережелер. Ережелер оқыту
міндеті мен ойын мазмұнына қарай белгіленеді және өз тарапынан ойын
әрекетінің сипаты мен тәсілін белгілейді, балалардың мінез-құлқын, тәрбиеші
мен балалардың өзара қарым-қатынасын ұйымдастырады және бағыттайды.
Дидактикалық ойынның нәтижесі - қандай жолмен болсын әйтеуір ұтып
шығуы керек емес, балалардың білімді игеруде, ақыл-ой қызметін дамытуда,
өзара қарым-қатынас жасауда жеткен жетістіктерді дәрежесінің көрсеткіші.
Мектеп жасына дейінгі балалардың түйсіну және қабылдау қабілетін
дамытуға, ұғымдарын қалыптастыруға, білім меңгеруіне көмектеседі.
Халқымыздың тарихи мәдени мұраларының түрлері сан алуан. Солардың қай-
қайсысы да адамға, оның игілігіне қызмет етуге бағытталған.
Осындай құндылықтардың мәдени игіліктердің бірі – ұлт ойындары.
Бүгінде ойынды халық педагогикасының құрамды бір бөлігі деп тегін айтпаса
керек, адам басласы жасаған жеті кереметтің қатарына сегізінші етіп осы
ойынның аталып жүруі де жайдан-жай емес.
Қазақ халқы материалдық мұраларға қоса мәдени қазыналарға да аса абй
халықтардың бірі. Сондай қомақты дүниелер қатарына ұлттық ойындар жатады.
Бүгінгі замандастарымыз бен болашақ ұрпақтарымыздың оны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты
Педагогика және психология факультеті
К У Р С Т Ы Қ ЖҰМЫС
ТАҚЫРЫБЫ: Дидактикалық ойындар
ОРЫНДАҒАН:
Байтакова Г.
ТЕКСЕРГЕН:
Жиенбаева С.Н.
Алматы 2006
ЖОСПАР
1. Мектепалды балалардың ақыл-ой тәрбиесінің міндеті – танымдық
қабілетін дамыту
2. Дидактикалық ойын - қоршаған ортаны тану құралы
3. 6-7 жастағы балаларға арналған ұлттық педагогикаға негізделген
дидактикалық ойындар
4. Тәрбиелік-педагогикалық экспериментте халықтық педагогикаға
негізделінген дидактикалық ойындардың тиімділігін анықтау.
5. Қорытынды, ұсыныстар.
Ойынның материалға, мазмұнына, ұйымдастыру формасына, баланың
дербестігіне, оның қалыптасу деңгейіне байланысты бірнеше түрлері бар. Ойын
туралы ХХ ғ. зерттеулер пайда болды. Тұңғыш рет ойын бала үшін еңбек
деген пікірді неміс психологы-философ В.Вунд, орыс философы 1912 жылы
Г.В.Плеханов өзінің еңбегінде көрсетті. Плеханов бұл проблеманы зерттейтін
адамзат қоғамының бір өмірдің қалыптасуы деп түсіндірді. Сөйтіп өнер мен
ойын арасында генетикалық жалпылық бар деп айтты. Плехановтың пікірі
бойынша қоғам тарихында еңбек ойында белгілеп анықтайды. Плехов ойынның
әлеуметтік мазмұнын ұрпақтан-ұрпаққа берілетін мәдениет деп түсінеді.
Еңбек құралдары күрделенуіне байланысты бала ересек еңбегінен араласа
алмаған себебі білімнің, біліктің, икемділікті талап еткен. Сөйтіп
ересектер балаға еңбек әрекетінің жаттықтыратындай ойыншық дайындаған.
Алғаш рет Фребель ойынды тәрбие құралдарын көрсете жіктей білген.
Оның пікірінше ойынды саралау принципін негізін ақыл-ойынның ықпал етуі
(ақыл-ой ойыны)
2. Ішкі сезім ойындардың сыртқы орган (сенсорлық ойындар).
3. Қимыл-қозғалыс ойындары (моторлық ойын),
К.Грос неміс психологы ойынның педагогикалық мәніне байланысты былайша
жіктеледі:
1. қимыл-қозағлыс ойыны
2. ақыл-ой
3. сенсорлық
4. еркін дамытушылық
Ойынның үшеуін қарапайым қызметі бойынша топтасыратын ойындар. Екіншщі
топ ойынның арнаулы қызметі бойынша арнаулы бұл ойындарға инстинг
жетілдіру мақсаттары жатады. Оған отбасы, аң аулау, күту ойындары.
ТМД елдеріндегі мектепке дейінгі педагогика балалар ойынының жіктелуі
баланың шығармашылығына және дербестігіне тұңғыш рет осы принциппен
Ф.Лесгаф, П.Ресга бұл теорияны Н.Крупская жалғастырды. Лесгафтың пікірінше
мектепке дейінгі педагогика жаңа балалардың жаңа әсеріне иметациялық
әрекеттері көрініп ақыл-ой еңбегінің саналы түсінгендігін түсінетін кезең
болып саналады.
6-7 жастағы баланың сыртқы орта туралы түсінігі ойын арқылы көрініп,
мазмұны иметациямен беріліп. Ал ұйымдастырылуы бойынша дербестігін көрсетіп
ешқандай ересектердің көмегінсіз. Ал мектепке келгенде арнаулы
ұйымдастырылған ересек көрсетіп берген ойындар ойнайды.
Лесгаф балалардың ойынын 2 түрге жіктеген:
1. иметациялық ойындар (еліктеу)
2. қимыл-қозғалыс (ережелік ойындар)
Лесгаф әрбір ойынның түрінде педагогикалық ұйымдасуына белгілі бір
білімі болып бала бақшада ұйымдасу қажетіне, сол сияқты Баланы отбасында
тәрбиелеу жөнінде еңбек те балалардың 8 жасқа дейінгілері балалар үйінде
тәрбиелеу. Балалар бақшасының аздығына байланысты қимыл-қозғалыс ойындары
тек қана мектепте ғана ұйымдастырылады деді.
Н.Крупская осы принцип бойынша баланың ойынын былайша топтастырған:
1. шығармашылық ойын
2. ережелік ойын
Бала мен бала колликтивінің дамуында мектеп жасына дейінгі балалар іс-
әрекетінің негізгі түрі - ойын орасан зор роль атқарды.
Ойын теориясына Н.К.Крупская елеулі үлес қосты. Балалар ойынының
әлеуметтік сипатының, онда өмір құбылыстарының бейнеленетінін атап көрсете
келе, ол алдымен ойынды қоршаған болмыс жөніндегі әсер мен ұғымды
кеңейтудің құралы деп білді. Мектеп жасына дейінгі балалар үшін - деп
жазды ол, - ойынның айрықша маңызы бар, ойын олар үшін – оқу, ойын, олар
үшін – еңбек , ойын олар үшін – тәрбиенің мақсаты, формасы.
Ойын мектепке дейінгі балалар үшін айналадағына танып білу тәсілі.
Ойын мен ойын әрекеті мазмұнының әлеуметтік сипаты баланың қоғамда
өмір сүретіндігімен байланысты.
Ол алғашқы айлардан бастап-ақ маңайындағылармен қарым-қатынас жасйды.
Ақыл-ой тәрбиесінің міндеттеріне: ғылыми-дидактикалық, материалистік
дүниеге көзқарасты қалыптастыру;
Ақыл-ой күштерін, яғни интеллектуальдық күш жұмсауға және ұзақ
интеллектуальдық қызметке қабілеттілік жатады.
Дүниеге көзқарасты қалыптастыру ең маңызды негізгі адамды қоршап
тұрған табиғат және әлеуметтік орта туралы ғылыми-материалистік білімдердің
негіздерін игеру және адамды осы негізде дербес талдау жасауға және өзі
өмірде кездестіруге тура келетін жаңа, бұрын өзіне мәлім емес табиғат пен
қоғам құбылыстарын дидактикалық ойнауда ойлауды дамыту болып табылады.
Баланың ақыл-ой тәрбиесі процесіне қалыптасатын ғылыми дидактикалық
материалистік көзқарастардың негіздері адамдардың табиғатқа және онда
болып жатқан өзгерістерге қатынасын түсінуді, сондай-ақ қоғам дамуының
заңдары мен табиғат пен қоғамды қайта өзгертуге халық бұқарасының тарихи
ролін танып білуде қамтиды.
Сонымен балалардың дүниеге көзқарасын қалыптастырудың ғылыми
материалистік негізі өздері түрлі оқу пәндерін оқып үйренгенде алған
табиғат пен қоғам дамуының заңдылықтары туралы білім негіздерімен
қаруландыру болып табылады.
Интеллектуальдық күш жұмсау мен ұзақ интеллектуальдылық қызметке
адам қабілетіне жағдай жасайтын ақыл-ой күштерінің дамуы өте күрделі міндет
болып табылады да, психология әлі жеткілікті зерттеп үлгермеген, педагогика
игермеген салаларға қатысты болып келеді.
Адамды абстракты ойлауға қабілетті ететін ақыл-ойдың даму дәрежесін:
негізгі ой әрекетті мен операцияларын жасауға (анализ, синтез, салыстыру,
қорыту, клссификациялау және басқалар сияқты); жұмыстың сан алуан түрлері
мен оқу пәндеріне ортақ әдістерді бөлуге және жаңа міндеттерді шешуге
бұларды пайдалануға; яғни құбылыстардың белгілі заңдылықтарының келуін
болжап білуге ақылдық дамығандық дәрежесін ақыл-ой күштері деп түсінуге
болады.
Абстрактылы ойлау елеулі емес екінші дәрежелі белгілерден аулақтануға,
жалпы және елеулерін бөліп алуға, сөйтіп осы негізгі абстрактылы ұғымдарды
тұжырымдауға, адамның іскерлігін көздейді.
Тасымалдауға қабілеттілік те ақыл-ойдың дамуында өте маңызды болып
табылады. Егер де балалар оқып үйреніп отырған материалында немесе өзі
жүзеге асырып отырған қимылдарында қолда бар ұқсастықты табатын болса,
тасымалдау мүмкін болып саналады.
Тасымалдау немесе генерализациялау (яғни білімді, іскерлік пен
дағдыларды анықтау) қазіргі кезде – ғылыми информация қауырт өсіп отырған
кезде ерекше маңызға ие болды.
Интеллектуальдық әрекетке адам қабілеттерін ой еңбегінің мәдениеті
игерумен де.
Оқу - адамның жеке басы танымының ерекше түрі. Ой жұмысының
нәтижелігі, жұмыста белгілі бір жүйені ұстанатын болса, едәуір артады, бұл
әрекет жұмыс, оқу құралдарын және оқу материалдарын т.б. көрінеді.
Дербес танымдық қызметке қабілетті дамыту да ақыл-ой тәрбиесінің аса
маңызды міндеттеріне саналады.
Дербес танымдық қызметке қабілеттілік жалпы мәдени ой-өрісін ұлғайтып,
өздігінен білім алу және адамды жан-жақты дамыту үшін де керек.
Дербес танымдық қызмет ақыл-ой дамуының жеткілікті дәрежесін, дербес
жұмыс істеу іскерліктер мен дағдыларын игеруді, сондай-ақ белгілі
мотивтердің болуын көздейді. Дербес жұмыс істеу іскерліктері мен дағдылары,
сөзсіз ой еңбегінің міндеттері мен де байланысты, өйткені бұл жұмыстың
нәтижелі болуы үшін оны тиімді де ойластырып ұйымдастыру керек.
Дербес жұмыс істеудің іскерлігі мен дағдыларын өзін алатын болсақ, ең
алдымен, қандай салада болса да білімді игеру үшін қажетті бірқатар жалпы
қасиеттерді қалыптастыруды көздейді. Бұлардың қатарына: шүйіліп, мұқият
жұмыс істей білу, қиыншылықтарды жеңуге табандылық, дамыған ес және түрлі
формаларын – логикалық қимылға келтіру, көру формаларын пайдалану, кітаппен
жұмыс жасау, байқау және жазба жүргізе білу ой әрекетінің бірқатар тиімді
тәсілдерін игеру: өзін бақылай білу жатады.
Дербес танымдық қызметке қабілеттілікті қалыптастыру үшін қажетті
жалпы қасиеттер, ең алдымен, оқу тәрбие ықпалының барлық комплексі арқылы
жасалады.
Балалардың танымдық белсенділігін қоздыру үшін ақыл-ой қызметінің
ерекше формасы ретінде сол шындықтың өзі тударған мотивтердің орасан үлкен
маңызы бар.
Бұл мотивтер білімге деген ерекше эмоциональдық тұжырымдауға жол
ашады, бұлардың негізіне танымның өзін білім құмар және әуесқой ақылдың
интеллектуальдық қажет ететін мүдделері мен қуанышы алынады.
Еріктілік өте жиі дербес танымдық қызметке деген аса күшті ойысулардың
бірінен саналады.
Қарым-қатынас жасау мен қоғамдық тәжірибені игерудің қуатты құралы -
тілді бірте-бірте меңгереді. Балалар ересектер өміріне белсенді қатысқысы
келеді, бірақ бұл ықылас әлі оның мүмкіндіктеріне сәйкес келмейді. Ойында
үлкендердің қызметіне еліктеп, өзінің шамасы келмейтіндей дәрежеде олардың
қуанышы мен ренішін түсіне отырып, ол сондай өзіндік жолмен қоршаған өмірге
етене араласады.
Балалар ойындарының тәрбиелік маңызын жоғары бағалай келіп,
А.С.Макаренко былай деп жазды: Бала өмірінде ойынның маңызы зор, ересек
адам үшін еңбектің, жұмыстың, қызметтің қандай маңызы болса, нақ сондай
маңызы бар. Бала ойында қандай болса, өскесін жұмыста да көп жағын сондай
болады. Сондықтан келешек қайраткерлерді тәрбиелеу алдымен ойында
басталады.
Ойынның негізгі ерекшелгі ол балалардың қоршаған өмірде - адамдардың
өмірін, қимылын, іс-әрекеттерін, олардың бала қимылдарынан туған жағдайдағы
қарым-қатынасын бейнелеуі болып табылады. Ойында бөлме теңіз де, метро
станциясы да, темір жол вагоны да болуы мүмкін. Балалар жағдайға ойынның
өздері ойлаған түпкі ниеті мен мазмұнына лайықты маңыз береді.
Аса көрнекті режиссер әрі актер К.С.Станславский Актердің өзімен
жұмыс істеуі деген кітабында балалар ойынын сипаттай келіп, былай деді:
бала ойынының ерекшелігі – ол өз ойлағанына сенеді. Бала өзіне солай
болған екен десе бітті, оның қиялы шарықтай жүре береді. Сонымен бірге
баланың тағы бір қасиеті байқалады: балалар өздерінің неге сене алатынын,
нені елемеу керек екенін біледі.
Ойын қызметінің тағы бір ерекшелігі - оның өз әрекеттік сипаты.
Балалар ойын шығарушылар, ойынды жасаушылар болып табылады.
Ойын процесінде сөйлеу қарым-қатынасы үлкен роль атақарады. Сөйлесе
жүріп баллар пікірлесіп, әсер алысып, ойынның түпкі ниеті мен мазмұнын
анықтайды. Ойында сөзбен уәделесу ұйымдастырушылық қызмет атқарады, балалар
арасында өзара түсінісу мен достықтың, қоршаған өмірдің қайсыбір фактілері
мен құбылыстарына бірдей көзқарастың пайда болуына және дамуына
көмектеседі.
Дидактикалық ойын сонымен бірге кішкентай балаларға мейлінше тән
оқыту формасы болып табылады. Оның арғы тегі ойынды өлеңмен, қимылмен
ұштастыру негізінде көп нәрсеге үйрететін ойындар жасаған халық
педагогикасында жатыр. Күлдіргіштерде, ойын өлеңдерде Алақай-ау, алақай,
Ала қанат сауысқан, Саусақ санау ойындарында анасы баласының назарын
қоршаған ортадағы заттарға аударады, солардың аттарын атайды.
Дидактиалық ойында балалардың ойын әрекетіне тән құрылым
элементтерінің бәрі: ой-ниет, мазмұн, ойын әрекетті, ереже, нәтиже бар.
Дидактикалық ойынның зор маңызы балалардың дербестігі және ойлау мен
сөйлеу белсенділігін дамытатындығында.
Дидактикалық ойын элементтерінің бірі - ережелер. Ережелер оқыту
міндеті мен ойын мазмұнына қарай белгіленеді және өз тарапынан ойын
әрекетінің сипаты мен тәсілін белгілейді, балалардың мінез-құлқын, тәрбиеші
мен балалардың өзара қарым-қатынасын ұйымдастырады және бағыттайды.
Дидактикалық ойынның нәтижесі - қандай жолмен болсын әйтеуір ұтып
шығуы керек емес, балалардың білімді игеруде, ақыл-ой қызметін дамытуда,
өзара қарым-қатынас жасауда жеткен жетістіктерді дәрежесінің көрсеткіші.
Мектеп жасына дейінгі балалардың түйсіну және қабылдау қабілетін
дамытуға, ұғымдарын қалыптастыруға, білім меңгеруіне көмектеседі.
Халқымыздың тарихи мәдени мұраларының түрлері сан алуан. Солардың қай-
қайсысы да адамға, оның игілігіне қызмет етуге бағытталған.
Осындай құндылықтардың мәдени игіліктердің бірі – ұлт ойындары.
Бүгінде ойынды халық педагогикасының құрамды бір бөлігі деп тегін айтпаса
керек, адам басласы жасаған жеті кереметтің қатарына сегізінші етіп осы
ойынның аталып жүруі де жайдан-жай емес.
Қазақ халқы материалдық мұраларға қоса мәдени қазыналарға да аса абй
халықтардың бірі. Сондай қомақты дүниелер қатарына ұлттық ойындар жатады.
Бүгінгі замандастарымыз бен болашақ ұрпақтарымыздың оны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz