Кәсіби борыш және абырой

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім
2.1 Кәсіби борыш
2.2 Кәсіби абырой
III. Қорытынды

Борыш категориясы – этикадағы маңызды категориялардың бірі. Ал кәсіби этикадағы оның алатын орны тіпті ерекше. Мораль саласын жеткілікті негізбен міндеттіліктер саласы деп те атайды: қайырымды бол, адал бол, әділ бол. Бол! Борышта басқа категорияларға қарағанда міндетті себепті жақ әлдекайда жоғары дамыған. Ол тек идеяға нақты анықтама беріп қоймайды, сонымен қатар, оған бұйрықтық сипат береді, шақырады, талап етеді, оның жүзеге асуын қалайды. Борышты адам болу – оның мәнін, талаптарын білу ғана емес, осы талаптарды тәжірибеде сақтау да.
Көптеген ғұламалар борыш сезімін жоғары бағалаған. И.Кант жазғандай, борыш – адамды өзінен өзі жоғары етіп қоятын ұлылық. А.Блок та оған қосылғандай: «Борышыңды ұмытпа , ол – бұл әлемдегі жалғыз әуен. Борышсыз өмір де, құштарлықта жоқ » деген.
Борыш категориясы кең қолдауды тапқан сала болып ежелден бері әскери және құқық қорғау қызметтері саналады. Осы салаларда шынайы да, жалған да борыш адамдарға әсер етуші негізгі күш ретінде қолданылып келген және әлі де қолданылуда. Сол себептіде, мансапқорлық мақсаттарға жетуде осы категорияны пайдалану жиі кездесіп жатады. Мұндай борыш шынайы ма, жалған ба – оны анықтау өте қиын.
Құқық қорғау органдарының қызметкерінің кәсіби борышы қоғымдық борыштың құрамдас бөлігі бола тұра, өзінің объективтік және суьъективтік көрінісі бойынша адмгершілік сипатқа ие. Борыштың объективтік мазмұнының моральдық құндылығы оның ең жоғарғы және әділ міндетті шешуге бағытталуымен тығыз байланысты. Бұл міндет тұлғаның – құқықтары мен бостандықтарын қорғау, өз мемлекетінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, құқықтық тәртіпті нығайту. Алайда, әскери борыштың шынайы мүмкіндіктері субъективтік адамгершілік қатынапен толықтырылғанда ғана айқын көрінеді. Себебі, адам қоғамдық міндеттерді өзінің жеке міндеттеріндей қабылдап, сезінгенде ғана, өз қызметіне бар жан тәнімен берілгенде ғана борыш туралы сөз қозғауға болады.
Құқық қорғау органдары қызметкерінің борышы – тұлғаны, қоғамды және мемлекетті қорғаудың объективтік қажеттіктерінен туындайтын, мемлекеттік-құқытық талаптармен және адамгершілік ішкі сезімдермен толықтырылатын ерекше міндет.
Негізгі тілек пен борыштың сәйкес келуі адамгершілік үшін ерекше бір мәселе.Борышпен тілектің объективтік талаптарының сәйкес келуін түрлі ғылымдар түрліше түсіндіреді. Кейбір ғалымдардың ойынша, міндетті нәрсе мен қалаулы нәрсенің арасында ешқандай қарама-қайшылықтар жоқ. Алайда, кез келген адам эмпирикалық жол арқылы басқаша қорытындыға келе алады. Әрине, қоғамдық міндеттілікті өзіндік талап ретінде түсіну міндеттілік пен қалаушылықтың арасын біршама қысқартады. Мұндай жақындастыққа күмән жоқ, бірақ, ол ешқашан обсалюттік сипатқа ие бола алмайды және міндеттілік пен қалаушылықтың арсындағы белгілі бір қарама қайшылықтарды жоя алмайды. Сонымен қатар, борыш пен тілекті бірін бірі жоққа шығарытын талпыныс, оларды мәңгілік қарама – қайшылық ретінде қарастыратын көз қараста дұрыс емес. Ақиқат осы екі көз қарастың ортасында деген дұрыс болар.Борыш пен тілек – бірін бірі жоймайтын қарама – қайшылықтар. Олар бір біріне жақындасуы немесе бір – бірінен алшақтауы мүмкін, бірақ іс жүзінде бірін – бірі ешқашан жоймайды. Бұл жерде ерекше атап өтетін жайт – ақыр аяғында борыш белгілі бір тілекке жетуге негіз болып табылады,ал тілекті дұрыс түсіну борышты нәтижелі орындауға алып келеді. Борыш сезімі жоғары дамыған тұлға әрқашан өзінің субъективтік талаптары мен құштарлықтарынан жоғары тұра алады және өзін борыштың талаптарына бағындыра алады.