Инновациялық секторды инвестициялау

ҚР президенті Нұрсұлтан Назарбаев ел экономикасының бәсекелестікке қабілеттілігін дамытудың, сондай-ақ халықтың әл-ауқатын көтерудің негізгі құралы ретінде Индустриалды-инновациялық даму Стратегиясына аса үлкен мән бөледі. Экономиканы диверсификациялау бағытындағы масштабты міндеттерді Елбасының әр жылдағы Жолдауларынан көруге де болады. Қазіргі таңда аса қарқынды дамып келе жатқан және айнымалы конъюнктуралы сыртқы нарықтар жағдайында экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз ету өте маңызды. Сонымен қатар бұл міндеттер дамудың ішкі факторларын реттеу жүйесіндегі күрделі өзгерістерді көздейді. Қоғамда ұлттық экономиканың инновациялық даму жолына өтуі инновацияға деген «сезімталдықсыз», бұл сектордың көпжақты байланыс механизмінсіз мүмкін емес деген саналы пікір қалыптасуда.
2006 жылы IBM ғылыми зерттеу нәтижелерін жариялады. Зерттеу негізінде әлемдік алдыңғы қатарлы компаниялардың 750-ден аса басшыларымен жеке интервью материалдары жатыр. Қорытынды мынадай: бүгінгі таңда басшылар жаңа тауар өндіру мен қызмет көрсету өсудің жеткілікті шарты деп есептемейді. Дамудың жаңа бағыттарын іздеуде олар әлдеқайда жиірек инновациялық бизнес модельдерді өндіріс процесіне енгізуге жүгінеді.
Дамыған елдерде ғылыми-техникалық құрылымдардың өндіріспен тиімді байланысын қамтамасыз ететін буындар инновациялық орталықтар болып табылады. Ғылым, негізінен, кіші және орта бизнес кәсіпорындарымен байланысады. Аталмыш орталықтардың стратегиялық бағыты олардың ғылыми-техникалық инфрақұрылым субъектілері арасындағы инновациялық технологиялармен, сондай-ақ ақпаратпен алмасуды жеделдету, ынталандырудағы потенциалды әдстеріне негізделген.
Инновациялық орталықтар нақты функцияларды атқарады. Солардың ішіндегі ең маңыздысы білім мен технологияны ғылыми-зерттеу секторынан өндірістік секторға өткізу (трансферт) проблемасы. Бұл функция бизнестің көмегінсіз іске аспайды. Осы мақсатта технологиялық сұрақтар бойынша қызмет көрсететін коммерциялық компаниялар құрылады. Мұндай компаниялар инновация жүйесінің ғылыми-техника секторы бойынша маманданады. Бұл тұрғыдан алағанда, Нидерландтағы инновациялық орталықтардың жұмысы көңіл аударарлық. Оның ерекшелігі сол, орталықтың қызметі, негізінен, инновациялық процестегі жаңа технологияларға баяу әрі қиын бейімделетін компанияларға көмек көрсетуге бағытталған.
Ал, Ұлыбританияда инновациялық орталықтарды қаржыландыру мен ынталандыру толығымен жеке көздер есебінен жүзеге асырылады. Алайда, алғашқы үш жыл ішінде (1987-1990 ж.ж.) бұл салаға бағытталған қаржы толығымен мемлекеттік болды. 1990 жылдан бастап, технологиялық орталықтар коммерциялық қызмет көрсету есебінен өзін-өзі ақтауға және мемлекеттен қаржылық тәуелсіздікке қол жеткізді.
Біздің елде экономиканы диверсификациялау саясатын іске асыру мен оны инновациялық жолға қоюдың басты буыны болып Ұлттық инновациялық жүйені (ҰИЖ) құру табылады. Шынымен де, өтпелі экономикалы барлық елдер үшін табысты девирсификация маңызды міндетке айналды. Соның ішінде, көпшілік халықаралық мамандар ТМД елдерінде жүргізіліп жатқан инновациялық даму стратегияларындағы бірқатар кемшіліктерді атаап көрсетеді. Посткеңестік елдердің экономикалық дамудың инновациялық моделіне көшудегі негізгі тежеуіші себебі деп, бүгінгі таңда, нарықтық өзгерістердің толық аяқталмауын санайды.
Менің ойымша, бұл мәселеде қаржы-несие жүйесінің жағдайы соңғы емес роль ойнайды. Бүгінде, қаржы қаражаттарының шектік дефициті жағдайында қаржы ағымдарын шикізат саласынан жоғарытехнологиялы салаға құюдың эффективті механизмдері жасалған жоқ. Экономиканың инновациялық даму механизмін құрудағы мемлекеттік орган функциялары мен нарықтық тетіктерді қолданудың тиімді ара қатынасын табу қиындай түсуде.