Бейнелеу өнері сабақтарында көрнекілікті қолдану жолдары

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Еліміздің егемендік алып, қоғамдық өмірдің барлық салаларында, соның ішінде білім беру саласында жүріп жатқан демократияландыру мектепті қазіргі кездегі дағдарыстан шығаратын қуатты талпыныстарға жол ашты. .

Бұған Қазақстан Республикасының “Білім туралы” Заңы, “Қазақстан Республикасы Жалпы орта Білім берудің Мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттары” (Жалпы бастауыш білім) айғақ болады. Мұнда бастауыш және орта мектептегі оқу-тәрбие үрдісіне қойылатын талаптарды күрделендіре түсіп, оқу сапасын арттыру міндеті көзделіп отыр.

Қазіргі жалпы білім беретін мектеп жан-жақты дамыған, интеллектілік деңгейі мен практикалық машығы заман талабына сай жеке тұлғаларды оқытып, тәрбиелеуі тиіс. Әрбір жеке тұлғаның бойындағы жетістіктің де, олқылықтың да негізі бастауыш мектепте берілетін білім мен дағдыға байланысты болатыны белгілі. “Бастауыш мектептің маңызы мен қызметі оның үздіксіз білім беру жүйесіндегі басқа буындармен тек сабақтас болуымен ғана емес ең алдымен оқушы тұлғасы ұйытқысының қалыптасуы мен дамуы қуатты жүретін ерекше құнды, қайталанбайтын буын екендігімен анықталып, негізделеді. ”

Сондықтан бастауыш мектепте оқушыларға берілетін ғылым негіздерін олардың болашақ іс - әрекетінің берік негізі әрі тірегі болатындай етіп оқытуды, оқу - тәрбие үрдісін, білім мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың әдіс - тәсілдері мен әр алуан құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап етеді.

Бүгінгі жағдайда білім беру ісін жетілдіру мақсаты мен оқушылардың таным әрекетінің белсенділігін арттыратын әдіс - тәсілдерді іздестіруге көп көңіл бөлініп отыр.

Осыған орай бастауыш мектепте оқытудың дидактикалық принциптерін басшылыққа ала отырып, оқушының жас ерекшелігіне сай сабақтың әдістемелік жабдықталуын (оқу әдістері, құралдары, оқу әрекетін ұйымдастыру формасы) қамтамасыз ету керек.

Егер бастауыш сатыдағы оқушыда көрнекі іс-әрекеттік және көрнекі бейнелі ойлау түрлерінің деңгейі басым болатынын ескерсек, оқытудың көрнекілік әдісін жетекші, негізгі әдіс деп қарауымызға әбден болады.

Соңғы жылдардағы психологиялық-педагогикалық зерттеу жұмыстарының нәтижелеріне қарағанда көрнекілік пайдалану сабақта оқушыларды жалықтырмай, жаңа білімді игеру кезеңінде оң

нәтижеге жетудің басты шарты болатыны дәлелденді.

Бастауыш мектептегі оқу - тәрбие жұмысында көрнекілік әдісін пайдалану бағдарламалық материалды оқыту әдісіне ықпал жасаумен қатар, оқу ісінің тәрбиелік, дамытушылық жақтарының жақсаруына да жәрдемін тигізеді.

Оқыту үрдісінде көрнекілік пайдаланудың маңызы көне кезеңдерден бастап, күні бүгінге дейін айтылып, дәлелденіп, танылып келе жатқаны ғылымда белгілі. Классикалық дидактикада көрнекілік оқыту принципінің бірі деп танылды және онда оқушыны заттың өзімен немесе оның суретімен таныстыру көрнекілік принципінің негізі боып саналды.

Педагогика классиктерінің (Я. А. Коменский, Н. М. Пирогов, И. Г. Песталоцци) еңбектерінде балаларды оқытуда көрнекіліктің маңызын талдап, көрнекілік принципін ғылыми тұрғыдан негіздеп берді.

Оқыту процесінде көрнекілік әдісі қазақ халқының ағартушы ғалымдарының (Ы. Алтынсарин, А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев,

Ж. Аймауытов) еңбектерінен де көрініс тапқан.

Бірсыпыра ғалымдардың (Ю. К. Бабанский, И. Ф. Харламов, Р. Т. Лемберг, т. б. ) оқыту әдістерін классификациялауды жүйелеп көрсете отырып, оқыту әдістерін ұштастыра пайдаланудың оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудағы маңызы өзіміздің педагог-ғалымдардың Т. Сабыров, Ж. Б. Қоянбаевтардың еңбектерінде жан- жақты қарастырылған.

Мектеп мұғалімдері де сабақта көрнекі құралдарды пайдалануда-

ғы өздерінің іс - тәжірбиелерін ортаға салып келеді.

Мектеп тәжірбиесінде байқалып отырғандай, бастауыш сынып мұғалімдері сабақта көрнекілікке қойылатын талаптарды орындауда, жас ерекшелігіне сай оқушының танымдық іс - әрекетін арттыру мақсатында көрнекілік пайдалануда олқылықтар орын алып отыр. Осындай мектеп практикасындағы елең еткізер кемшіліктер диплом жұмысымыздың тақырыбын “Бейнелеу өнері сабақтарында

көрнекілікті қолдану жолдары” деп алуымызға себеп болды.

Осы жұмысты жазу барысында алға қойған мақсатымыз: “Бастауыш мектепте оқыту үрдісінде көрнекілікті қолданудың теориялық негізін оқып түсіну әдістемесін көрсету”.

Осы мақсатқа байланысты төмендегідей міндеттер анықталды:

1) Бастауыш оқыту сатысында көрнекілікті қолданудың маңызын анықтау, түсіну, көрсету.

2) Озат мұғалімдер тәжірбиелерін зерттеп, қолданылып жүрген тиімді әдіс - тәсілдерді саралап, жинақтау.

Зерттеу объектісі:

-Бастауыш сыныптағы оқыту үрдісі.

Зерттеу пәні:

- Бейнелеу өнері сабақтарында көрнекілікті қолдану әдістемесі.

Зерттеу әдістері:

- әдебиеттермен танысу.

- бақылау, байқау.

Демек, оқушының оқу материалын игеруі, оқытудың нәтижелі болуы сабақтың әдістемелік жабдықталуына тікелей байланысты, яғни сабақта қолданылатын оқыту әдістері мен тәсілдеріне, оқу құралдарына және сабақта оқу әрекетін ұйымдастыру формасына байланысты.

Біздің талдау жасайтын бөлігіміз- оқыту әдістері мен тәсілдері.

Жоғарыда (сызбадан) көріп отырғанымыздай оқыту әдістері оқы-

тудың мақсат, міндеттері мен мазмұнына сәйкес, сонымен бірге

ең бастысы оқушының жас және дербес ерекшелігіне және мұғалімнің мүмкіншілігіне сәйкес таңдап алынады.

Алдымен әдіс дегеніміз не? Тәсіл деп нені айтамыз? Осыны анықтап алалық.

Осы екі ұғымның ара жігін ашып түсіндіруде педагог ғалым Ж. Қоянбаев: “Әдістемелік тәсіл оқыту әдістерінің элементі”- деп келіп, “әдіс” пен “тәсілдің” тығыз байланыстылығын “әдіс кейде тәсілге, ал тәсіл оқыту әдістеріне айналатындығымен төмендегідей түсіндіреді”

“1. Егер мұғалім баяндау процесінде суреттерді демонстрациялап көрсетсе, онда демонстрация әдістемелік тәсілге жатады.

2. Оқушылар зерттеу негізінде суреттермен танысып, тақырып бойынша нақты білім алса, онда суреттерді демонстрациялау әдіске, ал баяндау тәсілге жатады”- делінген.

Біздің пікірімізше, мұнда 2 жағдайда да сөздік әдіс пен көрнекілік әдісі қатар пайдаланылып отыр.

Тек, 1- жағдайда сөздік әдіс басым болып, ол көрнекілік әдісімен ұштастырылып қолданылған, яғни түсіндіру мен көрсету қатар қолданылып, бір - бірін толықтырып тұр.

Ал, 2- жағдайда көрнекілік әдісі басым қолданылып, сөздік әдіс оған қосымша ұштастырылып қолданылған. Сонымен, баяндау- сөздік әдісінің, демонстрациялау-көрнекілік әдісінің тәсілі болып табылады. Яғни, тәсіл-әдісті іск асырудың түрлері, жолдары іспеттес, оның құрамды бөлігі болып табылады.

Демек, оқыту әдістері, бұл, мұғалім мен оқушылардың оқу - тәрбие жұмысының міндеттерін ойдағыдай шешуге бағытталған өзара байланысты іс - әрекеінің тәсілдері.

Білім беру ісін жетілдіру үшін әдістерді бірыңғай жүйеге келтіру басты міндет. Бірақ, бұл жөнінде ұзақ жылдар бойындағы зерттеушілер нәтижесінде бірыңғай көзқарастардың жоқ екендігі байқалды. Әрбір ғалым оқыту әдістерінің жіктелуін өзінше дәлелдейді.

50- жылдардан бастап оқыту әдістерін жіктеуге айрықша көңіл бөлінді. Осы кезеңде орыс ғалымдары Е. Я. Голант, С. Т. Шаповаленко, Н. М. Верзимен білім көзін негізге алып, оқыту әдістерін үш топқа бөлді:

I. 1. Сөздік әдіс: әңгімелеу, түсіндіру, лекция, кітаппен жұмыс.

2. Көрнекілік әдіс: демонстрация, иллюстрация, бақылау.

Практикалық әдіс: лабораториялық, практикалық, графикалық жұмыстар, жаттығулар.

II. Сабақтың дидактикалық міндеттерін негізге алып:

(И. А. Данилов, Б. П. Есипов)

1. жаңа білімді меңгеру әдісі.

2. іскерлік пен дағдыны қалыптастыру әдісі.

3. білімді практикада қолдану әдісі.

білімді бекіту.

білім, білік, дағдыларды тексеру және бағалау әдістері.

III. Оқушылардың танымдық іс- әрекетін негіз етіп алады.

(М. Н. Скаткин, И. Я. Лернер) .

түсіндірме - иллюстративті әдіс.
репродуктивті әдіс.
проблемалы баяндау әдісі.
ішінара іздену немесе эвристикалық әдісі, зерттеу әдісі.

Бұл жіктеулер орта мектепте лайықты болғанмен, бастауыш мектептің алдында тұрған міндеттерді толығымен шеше алмайды. Бастауышта зерттеу әдісі, прогроммалау әдістері, сонымен бірге лекция, лабораториялық сабақтар жайлы шартты түрде ғана айтуға болады. Бұл әдістер оқушылардың ой белсенділігін арттыру үшін өте құнды екендігін ескерсек, оларды кіші жастағы оқушылар үшін қажетті мөлшерде ғана пайдаланып отыруға болады. Бірақ орта мектепте лайықты бүкіл әдістердің жиынтығын бастауыш мектепте сол күйінде көшіруге болмайды.

Осыған орай, біз соңғы жіктеулердің бірі Ю. К. Бабанский ұсынған оқыту әдістерін қарастырайық.

Ю. К. Бабанский бірсыпыра ғалымдардың (Е. Я. Галант, Б. П. Есипов, И. Я. Лернер, М. И. Махмудов, С. Т. Шаповаленко т. б. ) оқыту әдістері жіктеуіне сүйеніп, оларды үш топқа бөлуді ұсынды.

Ю. К. Бабанскийдің жіктеуі бойынша оқыту әдістерінің І тобына оқушылардың оқу- танымдық іс- әрекетін ұйымдастыру және іск асыру әдістері жатады.

Олар:

- сөздік, көрнекілік, практикалық әдістер;

-индуктивтік, және дедуктивтік, аналитикалық және синтетикалық әдістер;

- репродуктивті, проблемалық - іздену әдістері.

Әдістердің ІІ тобы - оқушылардың оқу - танымдық іс -әрекетін бақылау және өзін - өзі бақылау әдістеріне:

- танымдық қызығушылығын қалыптастыру әдістері.

- танымдық ойындар;

- оқу талаптарын қою әдістері;

- мадақтау, ұялту әдістері жатады.

Ал, ІІІ топтағы әдістер-оқушылардың оқу-танымдық іс - әрекетіни бақылау және өзін - өзі бақылау әдістері.

Бұл әдістердің барлығы орта және жоғары мектеп жасындағы балалар үшін өте маңызды. Ал кіші жастағы оқушылар үшін бұлар оқыту әдістерінен гөрі әр әдіске тән психологиялық негіз сияқты (әсіресе, ІІ тобы) . Бастауыш мектеп үшін ынталандыру, олардың танымдық қызығушылығын ояту- кез-келген әдіске әдіске тән ерекше психологиялық фон деп есептейміз.

Кейінгі уақыттарда І топтағы әдістер дамыта оқытуды іске асыруда ұтымды әдістер ретінде қолданылып жүр.

Алайда педагогикада ең көп тараған жіктелу түрі - оқыту әдістерінің білім алудың көзін негізге алып бөлінуі (сөздік, көрнекілік, практикалық) .

Жоғарыда көрсетілгендей оқыту әдістерін жіктеуді әрбір автор өзінше дәлелдейді. Қазіргі жағдайда, қоғамдық өмірдің барлық салаларын жаңарту кезеңінде оқыту әдістерін жасау педагог - ғалымдардың міндеті деп санаймыз.

Енді біздің кеңінен қарастыратын әдісіміз- бастауыш оқытуда ең қолайлы, тиімді болып табылатын көрнекілік әдісі. Оқыту жұмысы нәтижелі болуы үшін оқыту әдісін таңдағанда ең алдымен басшылыққа алатын критерийіміз - әдістердің оқыту заңдылықтары

мен принциптеріне сәйкестігі.

Оқытудың барлық дидактикалық принциптерімен бірге көрнекілік принципіне сай келетін көрнекілік әдісі бастауыш сынып оқушысының таным мүмкіндігін іске асыратын бірден - бір құрал болып табылады.

Оқыту үрдісіндегі көрнекілік әдісінің маңызы көне кезеңдерден бастап дәлелденіп, танылып келе жатыр. Бұл жөнінде §2-де толық қарастытырылады. Алдымен көрнекілік әдісін талдап көрелік.

Көрнекілік әдістер тобына: демонстрация, иллюстрация және бақылау әдістері жатады.

1. Бақылау әдісі: Қазіргі кезде оқыту өмірмен тығыз байланыстың негізінде құрылып отырғанда оқу процесінде бақылау әдісін пайдалану кеңейе түсті. Табиғат, адам еңбектері, қоғамдық өмір құбылыстарының сан алуандығын байқамайынша, мұғалім бағыттап, ұйымдастырған бақылауларды, оқытудың өмірмен байланысты міндеттерін ойдағыдай жүзеге асыруды көз алдына келтіруге болмайды.

Бақылау әдістерін кеңінен қолданудың қажеттігі қоршаған шындық -болмыс құбылыстарын балалардың танып- білу процесін есте ұстаудан туады. Бақылаулар негізінде оқушылардың ұғымы қалыптасады және олардың білімі тереңірек, тиянақтырақ бола түседі.

Дұрыс жолға қойылған бақылау балалардың ақыл - ой қабілеттерін дамытуға жол ашады. К. Д. Ушинский “егер оқу балаларда ақыл- ойды дамытуға талап қоятын болса, онда бұл олардың бақылау қабілетін жаттықтыруға тиіс”- деп әділін айтқан болатын.

Бақылау арнайы мақсат қойып, қабылдауды белгілі жоспармен жүргізуге байланысты келеді. Бақылау жұмысы мақсатпен жүргізілмесе, онан ешбір нәтиже шықпайды.

Дидактика бақылаудың тиімділігін арттыратын кейбір шарттарды белгіледі. Бұлардың біріншісі оқушыларды бақылау жүргізуге дайындау болып табылады, оларға бақылаудың мақсаты, пәні мен әдістері белгілі болуға тиіс. Екінші шарт- ұғып қабылдауға бір мезетте мүмкіндігінше көптеген сезім мүшелерін қосу.

Өз бақылауларының нәтижелерін ауызша немесе жазба түрінде жасаудың да олардың тиімділігінің маңызды шарты болып саналады. Бұл бақылаған материалды айқын, саналы, әрі жан- жақты ұғып қабылдауға көмектеседі.

Байқау кезіндегі теңестіру, салыстыру тәсілдері ұғынып ойлауды жеңілдетеді, материалдың есте беріктігін арттырады.

Педагог- ғалым Т. Сабыров оқушылардың бақылауын ұйымдастырудың негізгі әдістемелік ережелері мен тәсілдерін төмендегіше жүйелеп көрсетеді:

1) Мұғалім оқушылардың бақылауын ұйымдастыру үшін, ең алдымен, бақылаудың мақсатын, бақылайтын нәрсенің мөлшерін немесе көлемін анықтап, жоспарын жасап беру керек;

2) Бақылауда мүмкіндігінше, оқушылардың барлық сезім мүшелерін қатыстыру арқылы нәрсенің неғұрлым көп және әр түрлі қасиеттерін жан -жақты байқатқан жөн;

3) Мұғалім бақылау кезінде оқушының анализ бен синтез, салыстыру, нәрселердің негізгі қасиеттерін айыру, топтастыру сияқты ойлау амалдарын қолданып, қорытындылар жасауына басшылық ете білу;

4) Бақылау кезінде мұғалім өз сөздерінің басшылық етудегі ролі мен оқушылардың өздігінен жұмыс істеуінің арасында дұрыс байланыс болуын қамтамасыз етіп, олардың өздігінен бақылау қабілетін мейлінше дамыту мақсатын көздеуі керек.

Бақылау нақты көріністердің өзіне тән қасиеттерін ажырату мақсатымен жүргізілетіндігінен мектептегі көрнекі оқытуды дәлелдеуге мүмкіндік береді.

2. Демонстрациялық әдіс дегеніміз - түрлі заттарды, материалдарды, құралдарды көрнекілеп көрсету. Демонстрацияны кеңінен пайдалану оқу материалын қабылдаудың алғашқы кезеңінде оқушылардың бірінші сигнал жүйесінің қосылуын қамтамасыз етеді.

Оқу үрдісінде мұғалім заттарды, картиналар мен сызбаларды, диапозитивтерді, диафильмдер мен оқу кинофильмдерін демонстрациялауда қолданады.

Оқыту үрдісінің теориясына сәйкес таным процесі сезім арқылы қабылдаудан басталуы тиіс. Мұнда затты немесе құбылысты қабылдауға қатысатын сезім мүшелері неғұрлым көбірек болса, оқушы жаңа білімді соғұрлым жақсы және берік меңгереді.

Демонстрациялаудың бүкіл маңыздылығына қарамастан, бөлектеп алынған күйінде бұл әдіс ешуақытта нәтиже бере алмайды, ал әңгіме, әңгімелесу, кітаппен жұмыс істеу дербес әдіс болып табылады. Демонстрациялық әдіс, ең жақсы және жетілдірілген көрнекі құралдың болуына қарамастан, егер мұғалімнің сөзімен толықтырылмаса, онымен қоса жүргізілмесе ешуақытта қажетті нәтиже бере алмайды. Сондықтан ол түсіндірумен, баяндаумен қоса қолданылады.

3. Иллюстрация әдісінің көмегімен оқушыларға иллюстративті құралдарды көрсетуге болады.

Сыныпта заттың бәрін бірдей көрсете беруге болмайды, сондық-тан да оқу процесінде картиналар мен суреттерді пайдаланудың зор маңызы бар. Картиналарды іріктеп алғанда мұғалім оқушылардың қабылдап ұғуына картиналардың ықпал ететін кейбір психоло-гиялық жағдайларын ескермей қала алмайды. Оқу мақсатында пай-даланылатын картиналар, суреттер барлық оқушы көре алатындай әсем боялған, көлем жағынан жеткілікті, ал төңірегінде бөгде зат болмауға тиіс.

Көрнекілік әдісінің негізделген бірнеше факторлар мен оның маңызын И. Ф. Харламовтың жүйелеуі бойынша түсіндіреміз.

I-ден. Оқыту көрнекілігі дегеніміз - оқушыларды айнала қоршаған

дүниені тану құралы ретінде қолданудан шыққан, сондықтан бұл процесс біршама сапалы болады, егер затты, құбылысты және оқиғаны бақылауға және зерттеуге негізделсе. Ұлы педагог Я. А. Ко-

менский: “Егер біз оқушылардан заттың ақиқаты терең мазмұнды, білімді болуын қаласақ, олардың өздерінің жеке бақылауы мен сезімдік нанымдар арқылы білім алуын қамтамасыз етуіміз керек”.

ІІ-ден. Танымдық процесс білімді меңгеру мен қабылдауда әр түрлі сезім мүшелерінің бірігуін талап етеді. К. Д. Ушинскийдің айтуынша, білімді меңгеруде сезім мүшелерінің саны жөнінен көп

мөлшерде қызмет атқаруды, оның, яғни, білімнің толығырақ және сапалы болуын қамтамасыз етеді. Осы ойды дамыта отырып, ол былай деп бекітеді. Қандайда да болмасын бір әсерді қабылдауда біздің сезім мүшелеріміз қаншалықты көп мөлшерде қабылдаса, осы әсер біздің есте көбірек сақталады және оны еске түсіру жеңілірек болады. “Оның пікірінше көрнекілік арқылы оқыту оқушылардың көңілін көтеріп, білімді тереңірек меңгеруге ықпал жасайды.

III-ден көрнекілік арқылы оқыту балалардың ойлау қабілетінің нақтыдан абстрактіге қарай даму ерекшелігіне негізделген. Балалар бейнелер көмегімен көбірек ойлана алады. 2-жағынан алсақ, түсінік пен абстрактан жағдай оқушыларға оңай түсіндіріледі, егер олар нақты фактлармен, мысалдармен келтіріліп бекітілсе.

IV-ден көрнекілік оқушылардың білімге қызығушылығын арттырып, оқыту процесін біршама жеңілдетеді. Көптеген теориялық ұғымдар, жағдайлар көрнекілікті тиімді пайдалану барысында оқушыларға түсінікті, мағыналы әсер етеді. Осыған байланысты К. Д. Ушинский былай деген “Баланы өзіне таныс емес кез-келген бес сөзбен оқытсақ, олар оны жаттаймын деп ұзақ уақыт бойы әрі босқа әуреленеді, егер сондай сөздерді суреттермен түсіндірсек, бала оны бірден үйреніп алады”.

Жоғарыда көрсетілген классикалық дидактиканың мәселелері өзінің ғылыми мәнін қазіргі таңдағы оқыту процесінде де жойған жоқ. Оның айырмашылығы қазіргі таңда көрнекілікті оқыту құралдардың жүйесі кең көлемде дамып жетілдірілген.

I. 2. Көрнекілік әдістерінің даму тарихы

және атқаратын функцияс ы.

Оқыту процесіндегі көрнекілік принциптерінің маңызы көне кезеңдерден бастап, күні бүгінге дейін айтылып, дәлелденіп, танылып келе жатқан ғылымда белгілі.

Классикалық дидактикада көрнекілік оқыту принциптерінің бірі деп танылды және онда оқушыны заттың өзімен немесе оның суретімен таныстыру көрнекілік әдісінің негізі болып саналды.

Көрнекілік арқылы оқытудың қажеттігін біздің жыл санауымыздан бұрын IV ғасырдың 322-384 жылдарында өмір сүрген грек философы Аристотель де мадақтап, дәріптеп, соны жақтаған болатын. (2; 16)

Көрнекілік принципін ғылыми тұрғыдан XVII ғ. ұлы педагогы Ян Амос Коменский негіздеді. Сол кездің өзінде Я. А. Коменский өзінің құнды шығармаларының бірі - “Чувственный мир в картинках” деген еңбегін жазды. Сонымен бірге атақты “Ұлы дидактикасында” да көрнекілікке байланысты құнды пікірлер айтты.

Я. А. Коменский балаларды оқытуда мына жағдайды ең бағалы ереже деп санады: “мұғалім үшін “алтын ереже” - бала сезім арқылы қабылдай алатын нәрселердің барлығын сезім әсерлерін туғызып білдірген жөн: көруге болатынды көзге көрсет, естуге болатын нәрсені құлақ түріп тыңдасын, иісін иіскеп білсін, дәмін татып көрсін, қолына ұстап нәрсенің қаттылығы мен жұмсақтығын,

тағы-тағыларын байқасын, кейбір нәрсені түрлі сезім мүшелерімен бірдей түйсініп қабылдағаны жақсы”(21; 53)

Мұнан кейінгі кезеңдерде педагогиканың классиктері, әдіскерлер жеке пәндердің оқыту әдістерін зерттеп, оқытудың көрнекілік әдісін нақты анықтай түсті.

Орыс ғалымы Н. И. Пирагов негізгі дидактикалық принциптерді саналылық, көрнекілік, оқушылардың белсенділігі мен дербестігі деп санады. Ол әдіскерлік өнердің негізі - көрнекілік пен сөзді орынды бірлікте қолдана білу, - деді. Оның пікірінше, мектептегі бүкіл оқу жұмысын бір ғана көрнекілікке не болмаса баяндау түрінде құруға қарсы болды.

“Көрнекіліктің, - деп жазды Н. И. Пирогов, - негізгі мақсаты оқушыардың сыртқы сезім мүшелеріне әсер ету. Сөз де сырттан ықпал жасай отырып, адамдардың ең негізгі, ең қажетті қабілеттілігіне әсер етеді”.

Демек, Н. И. Пирогов көрнеклік пен сөздің оқу- тәрбие үрдісіндегі бір- бірімен байланыстылығын көрсетіп берді. Бірінсіз екіншісінің жүзеге аспайтындығын өз еңбектерінде дәлелдеп түсіндірді. “Көрнекіліктің бір өзі сөздің көмегінсіз балалардың есінде әр уақытта сақталмайды”.

Швед педагогы И. Г. Песталоцци “оқыту бақылауға, тәжірибеге негізделіп ұйымдастырылып, қорытынды жасауға, жалпылауға қарай жүргізілуі керек”, - деді.

“Бақылау арқылы балада көру, есту және т. б. түйсінулер пайда болады. Солардың негізінде ойлау және сөйлеу дамиды”.

Оқытуды жеңілдету мақсатымен И. Г. Песталоцци дүние заттары туралы білімнің ең жай элементтерін білу арқылы адам айналадағы дүниені таниды деп көрсетті. Ондай элементтерге ол заттың санын, формасын және атын жатқызды. Оқыту процесінде өлшеу арқылы бала заттың формасын, санау арқылы санын, тілін дамыту арқылы заттың атын таниды деп санады. Сөйтіп, білім беру өлшеу, санау және сөзді меңгеруден тұрады деп есептеді.

Ол “көрнекілікті кең түрде қолданған жағдайда ғана айналадағы дүние туралы дұрыс білім қалыптасады, ойлау және тіл дамиды”, - деп көрсетті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.