Банктік маркетингтің теориясы және оның маңыздылығы
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 БАНКТІК МАРКЕТИНГТІҢ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.1 Банктік маркетинг теориясы және оның даму эволюциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Банктік маркетингтік қызметтерді ұйымдастырудың негізгі элементтері мен тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.3 Банктік маркетингтің әлеуметтік . экономикалық мәні және оның концепциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2 ҚАРЖЫ НАРЫҒЫНДАҒЫ «НҰРБАНК» АҚ МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.1 «Нұрбанк» АҚ ның эволюциялық дамуына маркетингтік сипаттама ... ... ... 19
2.2 «Нұрбанк» АҚ ның жалпы шығындарымен табыстарын, активтері мен пассивтерін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
2.3 «Нұрбанк» АҚ ның маркетингтік қызметін жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... 29
3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕ МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТТЕРДІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ БАҒЫТТАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
3.1 «Нұрбанк» АҚ.ның маркетингтік қызмет көрсетуінің басты бағыттары ... 38
3.2 «Нұрбанк» коммерциялық банктің қызметтерін салыстырмалы талдауы ... 51
3.3 Факторинг коммерциялық банктердің маркетингтік қызметін жетілдірудегі ең тиімді бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .64
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..66
1 БАНКТІК МАРКЕТИНГТІҢ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.1 Банктік маркетинг теориясы және оның даму эволюциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Банктік маркетингтік қызметтерді ұйымдастырудың негізгі элементтері мен тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.3 Банктік маркетингтің әлеуметтік . экономикалық мәні және оның концепциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2 ҚАРЖЫ НАРЫҒЫНДАҒЫ «НҰРБАНК» АҚ МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.1 «Нұрбанк» АҚ ның эволюциялық дамуына маркетингтік сипаттама ... ... ... 19
2.2 «Нұрбанк» АҚ ның жалпы шығындарымен табыстарын, активтері мен пассивтерін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
2.3 «Нұрбанк» АҚ ның маркетингтік қызметін жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... 29
3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕ МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТТЕРДІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ БАҒЫТТАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
3.1 «Нұрбанк» АҚ.ның маркетингтік қызмет көрсетуінің басты бағыттары ... 38
3.2 «Нұрбанк» коммерциялық банктің қызметтерін салыстырмалы талдауы ... 51
3.3 Факторинг коммерциялық банктердің маркетингтік қызметін жетілдірудегі ең тиімді бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .64
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..66
Дипломдық жұмыстың өзектілігі қазіргі уақытта Қазақстан банк жүйесіндегі жағдайы әлемдік дағдарыстың әсерімен жаңаша бағытта дамып жетілуі маңызды. Ел экономикасын дамытуда коммерциялық банктердің экономикаға тигізетін әсері өте жоғары. Олар нарық жүйесін дамыта отырып, елдің әлеуметтік экономикалық жағдайын жақсартуда маңызды орынды алады.
Коммерциялық банктердегі маркетинг бүкіл банктің дамуына, оның болашақтағы табысытылығы мен тиімді қызмет атқаруына жол ашады.
Дамыған елдерде банктік маркетингті шаруашылықтың тиімділігін көтеруде, сондай ақ қоғамның дамуында маңызды факторларға жатқызады.
Шетел банктердің тәжірибесіне қарасақ, банк қызметінің алға басуын қамтамасыз ететін стратегиялық бағдарламалармен қатар, олардың менеджменттік, маркетингілік белсенділігінің дәрежелерін жеке дара қарауымыз керек. «Маркетинг» түсінігі нарық, яғни нарықта шаруашылық субъектілерінің дамуындағы негізгі де тиімді бағыттары. Осыған байланысты банктік маркетинг деген сөз, банктің және оның ұжымының қызметтерінің нарықта және ұйымдастырылуы деуге болады.
Қазақстан Республикасындағы банк секторының дамуы қаржы жүйесінің ең табысты және тұрақты элементтерінің бірі болып табылады. Біздің банк жүйеміз ТМД елдерінің ішінен алдыңғы қатарлы деп саналып, Ресейдің банк жүйесінен кейбір көрсеткіштері мен жетілу жолдары арқылы көп уақыт бойы алда тұрды. Сондықтан банк маркетингінің мәселелерін ашып көрсетуіміз қазіргі уақытта өзекті болып саналады.
Банк маркетингі нарықтың ерекше стержені ретінде тек дамыған нарықтық экономика жағдайында ғана пайда болады. Банк операцияларының өркениетті елдерде қабылданған деңгейге дейін жетуі келесі қызметтердің болуымен сипатталады:
- бағалы қағаздармен,
- несиелік карточкалармен,
- валютамен жүргізілетін операциялар,
- басқа банктер мен коммерциялық құрылымдардың акцияларын тарату мен үнемдеуге көмектесу,
- клиенттерге олардың қаражаттарын рационалды түрде салуға, инвестициялық жобаны бағалауға көмектесу,
- лизинг,
- факторинг басқа да қызметтер.
Нарықтық экономика несиелік мекемелер арасындағы қаржылық нарықтағы нақты бәсекеге негізделген, кәсіпорындарды мемлекеттік қаржыландыруға көшетін, инфляцияға әкелетін, нақты инвестициялық жобалар мен бизнес – жоспарларды нарықтық механизммен несиелендіру, жаңа тауар массасын құруға көзделген банк маркетингі арқылы жүріп отырады.
1991 жылы Қазақстанның алдында тарихи өзгерістер болды. Еліміз нарықтық экономикалық қайта құрулар жолында халық бірлігіне, әлеуметтік әділеттілігін және қоғамның барлық күштерінің бірігуінің қағидаларына негізделген тәуелсіз, егеменді мемлекет құруға бет алды. Бұл баламасы жоқ, революциялық қадам болды: социалистік әкімшіл - әміршіл басқару негізінде экономикаға пара – пар жаңа шаруашылық жүйесін құру.
Коммерциялық банктердегі маркетинг бүкіл банктің дамуына, оның болашақтағы табысытылығы мен тиімді қызмет атқаруына жол ашады.
Дамыған елдерде банктік маркетингті шаруашылықтың тиімділігін көтеруде, сондай ақ қоғамның дамуында маңызды факторларға жатқызады.
Шетел банктердің тәжірибесіне қарасақ, банк қызметінің алға басуын қамтамасыз ететін стратегиялық бағдарламалармен қатар, олардың менеджменттік, маркетингілік белсенділігінің дәрежелерін жеке дара қарауымыз керек. «Маркетинг» түсінігі нарық, яғни нарықта шаруашылық субъектілерінің дамуындағы негізгі де тиімді бағыттары. Осыған байланысты банктік маркетинг деген сөз, банктің және оның ұжымының қызметтерінің нарықта және ұйымдастырылуы деуге болады.
Қазақстан Республикасындағы банк секторының дамуы қаржы жүйесінің ең табысты және тұрақты элементтерінің бірі болып табылады. Біздің банк жүйеміз ТМД елдерінің ішінен алдыңғы қатарлы деп саналып, Ресейдің банк жүйесінен кейбір көрсеткіштері мен жетілу жолдары арқылы көп уақыт бойы алда тұрды. Сондықтан банк маркетингінің мәселелерін ашып көрсетуіміз қазіргі уақытта өзекті болып саналады.
Банк маркетингі нарықтың ерекше стержені ретінде тек дамыған нарықтық экономика жағдайында ғана пайда болады. Банк операцияларының өркениетті елдерде қабылданған деңгейге дейін жетуі келесі қызметтердің болуымен сипатталады:
- бағалы қағаздармен,
- несиелік карточкалармен,
- валютамен жүргізілетін операциялар,
- басқа банктер мен коммерциялық құрылымдардың акцияларын тарату мен үнемдеуге көмектесу,
- клиенттерге олардың қаражаттарын рационалды түрде салуға, инвестициялық жобаны бағалауға көмектесу,
- лизинг,
- факторинг басқа да қызметтер.
Нарықтық экономика несиелік мекемелер арасындағы қаржылық нарықтағы нақты бәсекеге негізделген, кәсіпорындарды мемлекеттік қаржыландыруға көшетін, инфляцияға әкелетін, нақты инвестициялық жобалар мен бизнес – жоспарларды нарықтық механизммен несиелендіру, жаңа тауар массасын құруға көзделген банк маркетингі арқылы жүріп отырады.
1991 жылы Қазақстанның алдында тарихи өзгерістер болды. Еліміз нарықтық экономикалық қайта құрулар жолында халық бірлігіне, әлеуметтік әділеттілігін және қоғамның барлық күштерінің бірігуінің қағидаларына негізделген тәуелсіз, егеменді мемлекет құруға бет алды. Бұл баламасы жоқ, революциялық қадам болды: социалистік әкімшіл - әміршіл басқару негізінде экономикаға пара – пар жаңа шаруашылық жүйесін құру.
1. Закон РК «О банковской деятельности»
2. "Положение об экономических нормативах" (28.03.2004г., пр.№ 7);
3. "Положение о предоставлении права банкам второго уровня на открытие корреспондентских счетов друг у друга" (28.03.2004г., пр.№ 7);
4. "Положение о классификации ссудного портфеля и порядке формирования резервов (провизии) для покрытия убытков от кредитной деятельности банками второго уровня Республики Казахстан" (20.07.2005г., постановление N76);
5. "Инструкция о порядке предоставления банками Республики Казахстан данных для расчета пруденциальных (экономических) нормативов" (20.07.2005г., постановление N 95);
6. Банковское дело: стра¬тегическое руководство. -М.: Консалтбанкир, 2003. -432 с.
7. Банковское дело. /Под ред. Лаврушина О. И./. М.: Банковский и биржевой научно-консультационный центр. 2002.
8. Банковское дело / Под ред. О.И. Лаврушина. М., 2002.
9. Долан Эдвин Дж. Деньги, банки и денежно-кредитная политика.-Санкт-Петербург, 1999.
10. Долан Эдвин Дж., Лидсней Дэйвид Е. Рынок. Микроэкономическая модель.-М.,2005.
11. Ефимова Л.Г. Банковское право. М.: БЕК, 2007.
12. Захаров B.C. Банковская система и ее роль в стабилизации экономики // Деньги и кредит. 2001. № 3. С.З.
13. Турысова К.Т., Есентугелов А. Экономические реформы, состояние экономики, пути и перспективы экономического развития. - Алматы.2001.
14. Назарбаев Н.А. Концепия внешней политики требует адаптации к совре-менным условиям. «Казах¬станская правда», 3 октяб¬ря 2005г.
15. О положении в стра¬не и об основных направле¬ниях внутренней и внешней политики на 2007 год. Еже¬годное послание Президен¬та республики народу Ка¬захстана. «Казахстанская правда», 4 сентября 2006г.
16. Лидеры и аутсайде¬ры. Экспресс-оценка финан¬сового состояния казах-станских банков. Деловое обозрение «Республика», № 44 (76) 15 ноября 2006г.
17. Консультативное письмо Базельского комите¬та по банковскому регулированию (Базель, апрель 2002г.)
18. Журнал «Банки Ка¬захстана», №№ 1,2,3 2003г., №№ 1-10 2004г., №№ 1-6 2005г, №№ 3-7 2008г.
19. Саханова А.Н. Исследо¬вание и развитие кейс-ме¬тода. Алматы: Экономика, 2007.-74с.
20. Банки Казахстана № 1.2007
21. Банки Казахстана № 4.2008
22. Альфа Навигатор. Корпоративный журнал НурБанк. Спец. выпуск. «БОР» 2008.
23. Нацбанк РК. Банковская система за 10 лет независимости Казахстана. Алматы: Деловая литература и образование, 2000.
24. Конакбаев Б.Ж., Нуркенова Б.С. Банковский маркетинг на современном этапе.// Экономическое обозрение НБ РК.- 2001 - №2.
25. Сейткасымов Г. С. Банковское дело. – Алматы: Экономика, Каржы
Каражат, 1998
26. Данько Т.П. Управление маркетингом. - Москва: ИНФРА, 1997.
27. Тулембаева А. Маркетинг в банковской системе Казахстана.// АльПари-2007-№2
28. Гайдунько Д. Банковский маркетинг в современных российских условиях.// Банковские технологии. - 2007 - № 11.
29. Банки Казахстана. - 2008 - №10, с. 25.
30. Банки Казахстана. - 2005 - №5, с. 24.
31. Банки Казахстана.- 2005 - №12, с. 57.
32. Стоянова Е. С. // Финансовый менеджмент: теория и практика. Москва. 2008
33. Уткин Э. А.// Банковский маркетинг. Москва. ИК «Инфра-М».1995
34. «Финансы и кредит» под редакцией А.А. Адамбековой, Л.П. Корниловой. Алматы.2005
35. Копбаева Г.П., Ергенбекова Н.С. Стратегическое планирование в банке: основные аспекты.//Банки Казахстана -2003. -№3, с. 28
36. Сайт: www.swot-analysis.ru
37. Ф. Котлер. Основы маркетинга. Москва. «Бизнес-книга», ноябрь 1995
38. Майкл Портер «Конкуренция». ИД «Вильямс». Москва. 2001
39. Краткий статистический ежегодник Казахстана. 2008.
40. Варьяш И.Ю. Банковская социология. Экспертные оценки в банковском деле. Москва: Альфа, 1999
41. Нацбанк РК. Статистический бюллетень. - 2008. - №3.
42. Джоэл Джей Дэвис. Исследование в рекламной деятельности: теория и практика. Москва: ИД «Вильяме», 2003
43. Афанасьев И. Мониторинг банковской рекламы.//Advertising/ - 2004 -№1
44. Том Хопкинс. Искусство торговать. Москва, 2000
45. Баранов П.А. Особенности рекламы в коммерческих банках.// Финансы и кредит. - 2006.- №10-11.
46. Абдильманова Ш.Р. Некоторые аспекты формирования имиджа банков в Казахстане./ Банки Казахстана - 2000 -№ 1-2.
47. Абдильманова Ш.Р. Влияние рекламы на формирование имиджа банков в Казахстане.// АльПари - 2000 - № 5
48. Закон "О Национальном банке РК" Указ Президента Республики Казахстан от 30 марта 1995 года № 2155 (имеющий силу закона).
2. "Положение об экономических нормативах" (28.03.2004г., пр.№ 7);
3. "Положение о предоставлении права банкам второго уровня на открытие корреспондентских счетов друг у друга" (28.03.2004г., пр.№ 7);
4. "Положение о классификации ссудного портфеля и порядке формирования резервов (провизии) для покрытия убытков от кредитной деятельности банками второго уровня Республики Казахстан" (20.07.2005г., постановление N76);
5. "Инструкция о порядке предоставления банками Республики Казахстан данных для расчета пруденциальных (экономических) нормативов" (20.07.2005г., постановление N 95);
6. Банковское дело: стра¬тегическое руководство. -М.: Консалтбанкир, 2003. -432 с.
7. Банковское дело. /Под ред. Лаврушина О. И./. М.: Банковский и биржевой научно-консультационный центр. 2002.
8. Банковское дело / Под ред. О.И. Лаврушина. М., 2002.
9. Долан Эдвин Дж. Деньги, банки и денежно-кредитная политика.-Санкт-Петербург, 1999.
10. Долан Эдвин Дж., Лидсней Дэйвид Е. Рынок. Микроэкономическая модель.-М.,2005.
11. Ефимова Л.Г. Банковское право. М.: БЕК, 2007.
12. Захаров B.C. Банковская система и ее роль в стабилизации экономики // Деньги и кредит. 2001. № 3. С.З.
13. Турысова К.Т., Есентугелов А. Экономические реформы, состояние экономики, пути и перспективы экономического развития. - Алматы.2001.
14. Назарбаев Н.А. Концепия внешней политики требует адаптации к совре-менным условиям. «Казах¬станская правда», 3 октяб¬ря 2005г.
15. О положении в стра¬не и об основных направле¬ниях внутренней и внешней политики на 2007 год. Еже¬годное послание Президен¬та республики народу Ка¬захстана. «Казахстанская правда», 4 сентября 2006г.
16. Лидеры и аутсайде¬ры. Экспресс-оценка финан¬сового состояния казах-станских банков. Деловое обозрение «Республика», № 44 (76) 15 ноября 2006г.
17. Консультативное письмо Базельского комите¬та по банковскому регулированию (Базель, апрель 2002г.)
18. Журнал «Банки Ка¬захстана», №№ 1,2,3 2003г., №№ 1-10 2004г., №№ 1-6 2005г, №№ 3-7 2008г.
19. Саханова А.Н. Исследо¬вание и развитие кейс-ме¬тода. Алматы: Экономика, 2007.-74с.
20. Банки Казахстана № 1.2007
21. Банки Казахстана № 4.2008
22. Альфа Навигатор. Корпоративный журнал НурБанк. Спец. выпуск. «БОР» 2008.
23. Нацбанк РК. Банковская система за 10 лет независимости Казахстана. Алматы: Деловая литература и образование, 2000.
24. Конакбаев Б.Ж., Нуркенова Б.С. Банковский маркетинг на современном этапе.// Экономическое обозрение НБ РК.- 2001 - №2.
25. Сейткасымов Г. С. Банковское дело. – Алматы: Экономика, Каржы
Каражат, 1998
26. Данько Т.П. Управление маркетингом. - Москва: ИНФРА, 1997.
27. Тулембаева А. Маркетинг в банковской системе Казахстана.// АльПари-2007-№2
28. Гайдунько Д. Банковский маркетинг в современных российских условиях.// Банковские технологии. - 2007 - № 11.
29. Банки Казахстана. - 2008 - №10, с. 25.
30. Банки Казахстана. - 2005 - №5, с. 24.
31. Банки Казахстана.- 2005 - №12, с. 57.
32. Стоянова Е. С. // Финансовый менеджмент: теория и практика. Москва. 2008
33. Уткин Э. А.// Банковский маркетинг. Москва. ИК «Инфра-М».1995
34. «Финансы и кредит» под редакцией А.А. Адамбековой, Л.П. Корниловой. Алматы.2005
35. Копбаева Г.П., Ергенбекова Н.С. Стратегическое планирование в банке: основные аспекты.//Банки Казахстана -2003. -№3, с. 28
36. Сайт: www.swot-analysis.ru
37. Ф. Котлер. Основы маркетинга. Москва. «Бизнес-книга», ноябрь 1995
38. Майкл Портер «Конкуренция». ИД «Вильямс». Москва. 2001
39. Краткий статистический ежегодник Казахстана. 2008.
40. Варьяш И.Ю. Банковская социология. Экспертные оценки в банковском деле. Москва: Альфа, 1999
41. Нацбанк РК. Статистический бюллетень. - 2008. - №3.
42. Джоэл Джей Дэвис. Исследование в рекламной деятельности: теория и практика. Москва: ИД «Вильяме», 2003
43. Афанасьев И. Мониторинг банковской рекламы.//Advertising/ - 2004 -№1
44. Том Хопкинс. Искусство торговать. Москва, 2000
45. Баранов П.А. Особенности рекламы в коммерческих банках.// Финансы и кредит. - 2006.- №10-11.
46. Абдильманова Ш.Р. Некоторые аспекты формирования имиджа банков в Казахстане./ Банки Казахстана - 2000 -№ 1-2.
47. Абдильманова Ш.Р. Влияние рекламы на формирование имиджа банков в Казахстане.// АльПари - 2000 - № 5
48. Закон "О Национальном банке РК" Указ Президента Республики Казахстан от 30 марта 1995 года № 2155 (имеющий силу закона).
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 БАНКТІК МАРКЕТИНГТІҢ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...6
1.1 Банктік маркетинг теориясы және оның даму
эволюциясы ... ... ... ... ... ... . ... ... ...6
1.2 Банктік маркетингтік қызметтерді ұйымдастырудың негізгі элементтері мен
тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Банктік маркетингтің әлеуметтік – экономикалық мәні және оның
концепциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2 ҚАРЖЫ НАРЫҒЫНДАҒЫ НҰРБАНК АҚ МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУДЫҢ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .19
2.1 Нұрбанк АҚ ның эволюциялық дамуына маркетингтік
сипаттама ... ... ... 19
2.2 Нұрбанк АҚ ның жалпы шығындарымен табыстарын, активтері мен
пассивтерін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...26
2.3 Нұрбанк АҚ ның маркетингтік қызметін жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... 29
3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕ МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТТЕРДІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ
БАҒЫТТАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
3.1 Нұрбанк АҚ-ның маркетингтік қызмет көрсетуінің басты
бағыттары ... 38
3.2 Нұрбанк коммерциялық банктің қызметтерін салыстырмалы талдауы ... 51
3.3 Факторинг коммерциялық банктердің маркетингтік қызметін жетілдірудегі
ең тиімді
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...56
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...64
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .66
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі қазіргі уақытта Қазақстан банк
жүйесіндегі жағдайы әлемдік дағдарыстың әсерімен жаңаша бағытта дамып
жетілуі маңызды. Ел экономикасын дамытуда коммерциялық банктердің
экономикаға тигізетін әсері өте жоғары. Олар нарық жүйесін дамыта отырып,
елдің әлеуметтік экономикалық жағдайын жақсартуда маңызды орынды алады.
Коммерциялық банктердегі маркетинг бүкіл банктің дамуына, оның
болашақтағы табысытылығы мен тиімді қызмет атқаруына жол ашады.
Дамыған елдерде банктік маркетингті шаруашылықтың тиімділігін
көтеруде, сондай ақ қоғамның дамуында маңызды факторларға жатқызады.
Шетел банктердің тәжірибесіне қарасақ, банк қызметінің алға басуын
қамтамасыз ететін стратегиялық бағдарламалармен қатар, олардың
менеджменттік, маркетингілік белсенділігінің дәрежелерін жеке дара
қарауымыз керек. Маркетинг түсінігі нарық, яғни нарықта шаруашылық
субъектілерінің дамуындағы негізгі де тиімді бағыттары. Осыған байланысты
банктік маркетинг деген сөз, банктің және оның ұжымының қызметтерінің
нарықта және ұйымдастырылуы деуге болады.
Қазақстан Республикасындағы банк секторының дамуы қаржы жүйесінің ең
табысты және тұрақты элементтерінің бірі болып табылады. Біздің банк
жүйеміз ТМД елдерінің ішінен алдыңғы қатарлы деп саналып, Ресейдің банк
жүйесінен кейбір көрсеткіштері мен жетілу жолдары арқылы көп уақыт бойы
алда тұрды. Сондықтан банк маркетингінің мәселелерін ашып көрсетуіміз
қазіргі уақытта өзекті болып саналады.
Банк маркетингі нарықтың ерекше стержені ретінде тек дамыған нарықтық
экономика жағдайында ғана пайда болады. Банк операцияларының өркениетті
елдерде қабылданған деңгейге дейін жетуі келесі қызметтердің болуымен
сипатталады:
- бағалы қағаздармен,
- несиелік карточкалармен,
- валютамен жүргізілетін операциялар,
- басқа банктер мен коммерциялық құрылымдардың акцияларын тарату мен
үнемдеуге көмектесу,
- клиенттерге олардың қаражаттарын рационалды түрде салуға, инвестициялық
жобаны бағалауға көмектесу,
- лизинг,
- факторинг басқа да қызметтер.
Нарықтық экономика несиелік мекемелер арасындағы қаржылық нарықтағы
нақты бәсекеге негізделген, кәсіпорындарды мемлекеттік қаржыландыруға
көшетін, инфляцияға әкелетін, нақты инвестициялық жобалар мен бизнес –
жоспарларды нарықтық механизммен несиелендіру, жаңа тауар массасын құруға
көзделген банк маркетингі арқылы жүріп отырады.
1991 жылы Қазақстанның алдында тарихи өзгерістер болды. Еліміз
нарықтық экономикалық қайта құрулар жолында халық бірлігіне, әлеуметтік
әділеттілігін және қоғамның барлық күштерінің бірігуінің қағидаларына
негізделген тәуелсіз, егеменді мемлекет құруға бет алды. Бұл баламасы жоқ,
революциялық қадам болды: социалистік әкімшіл - әміршіл басқару негізінде
экономикаға пара – пар жаңа шаруашылық жүйесін құру.
20 жыл ішінде егеменді Қазақстан терең экономикалық дағдарысты және
сонымен байланысты халықтың өмір сүру деңгейін елеулі төмендететін барлық
қызметтер мен тауарлар бағаларының күрт өсуі, бұрын байқалмаған
жұмыссыздықты басынан кешірді.
Қазір бүкіл әлем жұртшылығы экономикалық дағдарыстың қиындықтарын
бастан өткеруде.
Жаһандық дағдарыс дауылы алпауыт мемлекеттерді де шайқалта бастады.
Дағдарыс салқыны бізді де айналып өткен жоқ. Оқтын-оқтын айналып соғатын әр
деңгейдегі дағдарыстарға еліміз бұған дейін де төтеп беріп келді.
Тәуелсіздік шежіресін парақтасақ, күйреген кеңестер империясының
орнына жаңа мемлекет құру бізге оңайға түскен жоқ. Туралап қалған
экономиканы қайта қалпына келтіру, оны жаңаша даму жолына түсіру – тақыр
жерден тау тұрғызғанмен бірдей еді. Ел болып ол қиындықтарды да еңсеріп
өтті. Өткен ғасырдың соңында Шығыс Азияда басталған кезекті дағдарыс
тұсында тәуелсіздігіміз тағы бір сынаққа түскен болатын. Дер кезінде
қабылданған дұрыс шешім, ұтымды іс-қимылдың арқасында еліміз одан да аман-
есен өте шықты. Еліміз осылайша сындарлы жылдар мен күрделі кезеңдерде
лайықты тәжірибе жинақтап, ысылып, шыңдала түсті. Ел дамуының жаңа
бағыттарын айқындап, қарыштап алға басумен болды. Сол сияқты қазіргі
әлемдік дағдарыс та өткінші құбылыс. Халқымыз мұндай күйзелістер кезінде
“көппен көрген ұлы той” деп, сабыр сақтап, ынтымақ-бірлігін бекіте түскен.
Қиындықтарды бірлесіп жеңіп отырған.
Мемлекет дағдарыстың алдын алудың барлық шараларын жасауда. Ұлттық
қордан бөлінген ауқымды қаражат қазір отандық экономиканың кідіріссіз жұмыс
істеуіне қызмет ете бастады. Әлеуметтік кепілдіктер толығымен сақталып
отыр. Олай болса, бұл дағдарыстан да біздің аман-есен өтетініміз айдай
анық. Дағдарыстар өтеді, кетеді. Ал мемлекет тәуелсіздігі, ұлт мұраты,
ұрпақ болашағы сияқты құндылықтар мәңгі қалады. Алдымызда бізді үлкен белес
күтіп тұр. Ол – Қазақстан тәуелсіздігінің жиырма жылдығы. Дүние дамуымен
есептегенде жиырма жыл деген көп те емес шығар. Бірақ біз үшін үлкен кезең
тұтас бір дәуірмен барабар. Олай болатыны, тәуелсіздік – ата-бабаларымыздың
жүздеген жылдармен өлшенетін арман-аңсарының жүзеге асқан ақиқаты. Сол
себепті тәуелсіздіктің әрбір жылының еліміз үшін мәні бөлек, маңызы
айрықша. Халқымыздың басына түскен қандай да бір сынаққа қарамастан еліміз
тәуелсіздігімізді нығайту жолындағы жасампаз істерімізді жалғастыра бермек.
Барша қазақстандықтардың жұмған жұдырықтай бірлігінің арқасында біз
алмайтын асу, біз жеңбейтін кедергі болмайды.
Бүгінгі таңда көптеген қиыншылықтар артта қалды деп қанағатпен
айтуға да болады.
Ал диплом жұмыстың мақсаты – банк маркетингінің түсінігін қарастыру,
шетел мемлекеттеріндегі банк маркетингінің ұйымдастыру шарттарын анықтап,
тәжірибесін үйрену, НұрБанкі АҚ мысалында банк маркетингін талдау
қызметтерін қарастырамыз.
Дипломдық жұмыстың міндетті болып:
- Банктік маркетингінің теориялық негізі және мәні, маңызы;
- Банк маркетингтік қызметтерін тиімді ұйымдастырудың ерекшеліктері;
- Екінші деңгейлі банктердегі маркетингтік қызметтердің бағыттары;
- НұрБанкі АҚ-ның маркетингті қызметтерінің ерекшеліктері;
- НұрБанкі АҚ-ның маркетинг қызметтерін талдау;
- Банк маркетингті жетілдірудің шетелдік жолдары;
- Банк маркетингті жетілдірудің Қазақстандық жолдары;
- Әлемдік қаржы дағдарыстарының Қазақстан банк жүйесіне әсерлері қазіргі
кезеңінде банк менеджментінің жағдайын көрсетеді.
Дипломдық жұмыстың зерттеу обьектісі - II деңгейлі банктерде
маркетингтік қызметтерді ұйымдастыру НұрБанкі АҚ мысалында.
Сондықтан дипломдық жұмыстың жаңалығы ретінде қазіргі әлемдік дағдарыс
кезеңінде Банк маркетингінің Қазақстанда қалыптасуындағы кемшіліктер мен
оның әсерлері басты төрт мега отандық банктердің тұралап бір орында тұрып
қалуы және кішігірім банктерді біріктірудің себептерін талдаулар арқылы
қарастырамыз.
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан және
қолданылған әдеби оқулықтардан тұрады:
Бірінші бөлімде банк маркетинггінің теориялық аспектілері және оның
ерекшеліктері, банк қызметтерін нарықта тиімді ұйымдастырудың
ерекшеліктері, екінші деңгейлі банктердегі маркетингтің бағыттары
қарастырылды.
Екінші бөлімде НұрБанкі АҚ-ның маркетингтік қызметтерін талдаудан,
НұрБанкі АҚ-ның маркетингтік қызметтерін басқару ерекшеліктері,
НұрБанкі АҚ-ның басқару қызметтерін талдаудан және Қазақстан Банктерінің
әлемдік қаржы дағдарысы кезеңіндегі рейтингтері туралы баяндалады.
Үшінші бөлімде банк маркетингінің Қазақстанда даму ерекшеліктері және
оны жетілдіру жолдары, Банк маркетингін жетілдірудің Қазақстандық жолдары,
Әлемдік қаржы дағдарыстарының Қазақстан банк жүйесіне әсерлері мен шетелдік
тәжірибесі қарастырылды. Сонымен қатар банк маркетингін жетілдіруге
бағытталған ұсыныстар бар.
Жұмыстың тақырыбы жоғарғы оқу студенттеріне арналған оқулықтар мен
ғылыми әдебиеттерде қарастырылу дәрежесі кең. Осы дипломдық жұмысты жазу
барысында Қазақстан Републикасының Конституциясы, Қазақстан Републикасының
банктердің қызметін реттейтін Заңдар, және басқа нормативтік-құқақтық
актілер, Қазақстан Републикасының бағалы қағаздар нарығын реттеу Заңы,
Қазақстан Республикасы Президенттің Жарлықтары, Ұлттық Банктің Қаулылары,
Ережелері, АӨҚО, оқу әдебиеттері пайдаланды.
1 БАНКТІК МАРКЕТИНГТІҢ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
1. Банктік маркетинг теориясы және оның даму эволюциясы
Маркетингтің пайда болу тарихы көне замандарда жатыр. Маркетинг
қызметінің алғашқы формасы (баға саясаты мен жарнама) ақшалай-тауарлық
қатынастың қалыптасуы мен дамуының алғашқы кезінде пайда болды. Тауарлар
жарнамасы туралы мәліметті Шумердің, ежелгі Мысырдың, ежелгі Месопотамия
мемлекеттерінің тарихи құжаттарынан кездестіруге болады.
Мәселен, 1650 жылы Минуи сауда фирмасының бір қызметкері Токиода
әмбебап дүкенге ұқсас дүкен ашады. Бұл дүкенде алғаш рет әр түрлі
тауарлардың сұранысы мен ұсынысы, өтімді тауарлардың өндірісіне тапсырыс
туралы ақпараттарды топтастыру, сатып алушының тауарды қайтып беруіне әрі
өз ақшасын қайтарып алуына мүмкіндік беретін кепілдікті мерзімнің болуы,
жарнама секілді бірқатар маркетингтің негізгі принциптері пайдаланылды.
Экономиканың, социологияның және басқарудың түйіскен жерінде дербес
ғылым ретінде болатын маркетингтің теориялық негіздерін американдық Сайрес
Маккормик (1809-1884 жж.) жасады. Тарихта ол алғашқы комбайнды құрастырушы
ретінде белгілі. Тек техникалық білімі болса да, ол нарықты зерделеу және
талдау, баға саясаты мен сервистік қызмет көрсетудің негізгі түрлері мен
оларды таңдау секілді казіргі заманғы маркетингтің бағыттарын құрып кетті.
Мұның бәрі Интернешнл Харвестер фирмасының өркендеуіне әкелді.
XX ғасырдың 20-30-жылдарында маркетингке қатысты көптеген
жарияланымдар пайда болды. Ағылшын экономисі Еджеми Маккарти маркетинг
мазмұнын түсіндіріп беруге арналған үлгіні ұсынды. Бұл үлгі - тауар
(product)., бага (ргісе), нарық (рlасе) пайда (profit) - негізгі төрт
элемент бойынша 4-Р атауына ие болды.
Маркетинг кәсіпкерлік қызметтің түрі ретінде өнеркәсіпте 50-ші жылдары
кеңінен тарағаны мәлім. Банк саласына ол 60-шы жылдары банк қызметін еңбек
жемісін сақтайтын әрі белгілі бір қызмет көрсетулерге деген қажеттіліктерді
қанағаттандыратын сала ретінде әйгілеген жарнама компаниясынан кейін ене
бастады.
1970-ші жылдары маркетингтің маңыздылығын бағалаған банктер өздерін
және өз қызметтерін жарнамалай бастады. Бұл уақытта жекелеген банк
қызметінің маркетингісі пайда болды.
Кейінгі 80-ші жылдар банк маркетингісінің коммерциялық банктерді
басқарудың тұтас жүйесі ретінде ресімделеуімен сипатталды. Бүгінгі таңда
банктер маркетингтің әдістері мен тәсілдерін пайдаланып жүр.
Маркетинг дегеніміз не және оның банк саласына енуіне не себепкер
болды?
Америкалық маркетинг ассоциациясы берген маркетинг анықтамасы кеңінен
тараған.
Маркетинг-бұл тауарлар мен қызмет көрсетулердің ағынын өндірушіден
тұтынушыға бағыттайтын кәсіпкерлік қызметтің түрі. Ол тек нарыққа және
нақты тұтынушыға қажетті өнімдерді өндіруге әрі өткізуге бағдарланады.
АҚШ-та маркетингке жұмсалатын шығын тауардың түпкілікті бағасының,
шамамен алғанда 60%-ін құрайды. Бұл бүгінгі күнгі жағдайдағы маркетингтің
маңыздылығын көрсетеді. Әлбетте өндіруші тек аса қажет жағдайда ғана мұндай
шығыс шығаратынын ескеруіміз керек: ол (өндірущі) нарықтан өз орнын алып,
бәсекелестік күресте басқаларына төтеп беруі тиіс.
70-шы жылдары күшейген банк жүйесіндегі бәсекелестік стратегиялық
жоспарлаудың және маркетинг принциптерін пайдаланудың объективті
қажеттілігін тудырды.
Бәселестіктің күшеюіне әлем экономикасындағы белгілі бір тенденцияның
дамуы себеп болды. Оның негізгілері:
1. Банк институттарының интернационалдануы. Олардың аса ауқымды өсу
мүмкіндіктері мен дамуы банктердің көп ұлтты сипатқа ие болуына, олардың
шетелдік нарықтарға шығуына әкелді. Бұл өз кезегінде әлі күнге дейін
ұлттық аяда қалған көптеген проблемаларға интернационалдық сипат берді.
2. Барлық елдерде банктерге бәсекелес болып табылатын көптеген банктік емес
мекемелер пайда болып, дамыды.
3. Банк индустриясының әртараптануы (жан-жақты дамуы). Банк көрсететін
қызмет спектрі ұлғайды әрі ақшалай қаражатты қарызға алудың (мәселен,
облигация шығару) банктік емес әдістері дамыды.
4. Ақпараттық технологияның және коммуникация құралдарының осы заманғы
техниканың негізінде (базасында) дамуы қаржылық институттардың аймақтық
және ұлттық қызметін кеңейтті.
5. Банк жүйесінің өз ішінде, сондай-ақ банктер мен банктік емес
институттар арасында қаражат тарту және несие беру бойынша бәсекелестік
күшейді. Банктік қызмет көрсету нарығындағы бәсекелестік өнеркәсіптегі
бәсекелестікке қарағанда кешірек (кейін) пайда болса да, банк жүйесіндегі
бәсекелестіктің формалары мен қарқындылығы, ішінара алғанда басқа салаларға
тән кіру барьерінің (мысалы, патенттік қорғау) болмауынан әр түрлі әрі
жоғары.
6. Мемлекеттік реттеумен байланысты банктік қызмет көрсету нарығында
бағалық бәсекелестікке шектеу қойылған, сондай-ақ процент мөлшерінің
белгілі бір шектен аса алмауы да өз әсерін тигізбей қоймайды. Егер банк
процент мөлшерін жоғары белгілейтін болса, пайда ала алмай қалады. Бірінші
планға банк өнімінің сапасын басқару және оны нарықта жылжыту
проблемасы шығарылады.
Әрине, бұл тек банктік қызмет көрсету нарығының және ондағы банк
маркетингісін белсенді дамытуға банктерді мәжбүрлейтін бәсекелестіктің
жалпы даму заңдылығы ғана.
Осы тенденциялардың дамуы нәтижесінде қаржылық қызмет көрсетулер мен
өнімдер бүкіл әлемде біркелкі тұрпатқа (типке) айналды. Осының салдарынан
банктің өз араларында және басқа несие институттарының арасында
бәсекелестік күрес айтарлықтай күшейді. Бәсекелестіктің күшеюі банктердің
пайдасын кемітті. Банктер нарықтағы өз позициясын сақтап қалуы үшін әрі
жаңа позицияны жаулап алуы үшін өздері жүргізіп отырған несие саясатын
тұрақты түрде ырықтандырып отыруға және осыған орай қатердің көбісін өз
мойындарына алуға мәжбүр. Қатердің көбеюі де коммерциялық банк табысының
азаюына өз әсерін тигізеді. Осыған байланысты банктер маркетинг
стратегиясың жасауға, жаңа қызмет түрлерін игеруге, әрбір клиент үшін
күресуге ұмтылады.
Әрине, банктер маркетингтің көптеген тұжырымдамалық принциптерін
өнеркәсіптен алды, өйткені, маркетингтің негізгі мақсаты, міндеттері,
әдістері және тәсілдері нарық жағдайында жұмыс істейтін барлық шаруашылық
жүргізуші субъектілерде бірдей, яғни, бір-біріне ұқсас, сәйкес болып
келеді.
Сонымен бірге банк өнімінің, яғни банк орындайтын кез келген операция
мен кез келген қызмет көрсетудің өзіндік ерекшелігіне сәйкес айырмашылықтар
болады. Осы өзіндік ерекшеліктерді ескере отырып, банк маркетингісіне
анықтама берейік.
Банк маркетингісі — бұл клиентураның нақты қажеттіліктерін ескере
отырып, банк өнімдерінің ең тиімді әрі пайдалы нарықтарын іздестіруге және
пайдалануға бағытталған қызмет түрі.
Пайданы тұрақты түрде өсіріп отыру, клиентураны тарту, өз қызметтерін
өткізудің салаларын ұлғайту, нарықты жаулап алу кез келген банктің мақсаты
болып табылады. Бүгінгі таңда банктің әрбір басшысы мен әр маманы
маркетингтің сарапшысы болуы керек. Банктің барлық персоналы қаржылық
қызметгерді өткізетін сатушыға айналуы қажет.
Банк саласындағы маркетинг несие ресурстарының нарығын зерделеуге,
клиенттің қаржылық жағдайын талдауға және осы базада (негізде) банкке салым
ақшаны тартудың мүмкіндіктерін, өзгерістерді болжауға, сондай-ақ, жаңа
клиенттерді тартуға, банктің қызмет көрсету салаларын ұлғайтуға септігін
тигізетін шарттармен қамтамасыз етуге бағытталады.
Банк саласында салымшылардың санын арттыруды ғана көздемейтін, сонымен
бірге қызмет көрсетудің сапасын ұдайы жақсартып отыруды мақсат тұтатын
біріктірілген маркетинг (интегрированный маркетинг) басымдыққа ие болып
келеді. Банк саласындағы маркетингтің өзіндік ерекшелігі мынада:
Коммерциялық банктер салымшылардың қаражатын тартуға ғана мүдделі емес,
сонымен қатар олар тартылған қаражатты әр түрлі кәсіпорындарды және т.б.
несиелеу арқылы белсенді пайдалануға да мүдделілік танытады. Бұл
маркетингті коммерциялық банктердің салымшылармен қатынасында және несие
салымында кешенді түрде дамытудың қажеттілігін тудырады. Бұл екі саланың
мақсаттары әр түрлі:
- біріншісі - банкке клиентті салымшы ретінде тарту;
- екіншісі - банк үшін ресурстарды ең тиімді жолмен пайдаланатын
салаларға несие ресурстарын бағыттау.
Банк маркетингісі түпкі есебінде бірыңғай мақсатты жүзеге асыруға -
табысты және шаруашылықтағы уақытша босаған ақшалай қаражатты ұғымды
пайдалануға бағытталады.
Бүгінде маркетинг - бұл тиянақты дайындауды, терең әрі жан-жақты
талдауды, басшыдан бастап төменгі буынға дейінгі барлық банк бөлімшелерінің
белсенді жұмысын қажет ететін банктің стратегиясы мен философиясы.
Банктер ең алдымен өз өніміне емес, клиенттердің нақты
қажеттіліктеріне бағдарлануы керек. Сол себепті де нарықты бүге-шегесіне
дейін зерделеп, клиенттердің банк қызметіне қатысты өзгеріп отыратын
талғамдарын және олардың қандай қызмет түріне артықшылық беретінін талдау
қажет. Әр клиентке қатысты қаржылық қызмет көрсетудің нақты формасын
анықтап, әрбір мәміленің пайдалылығын көрсете білу керек.
Банктің маркетингілік қызметін жүзеге асыруға қажетті жалпы
принциптері мынадай:
1. Нақты нарықтық мақсатқа - барлық банк жұмыскерлерінің қозғалыстағы еңбек
мотивіне қол жеткізу.
2. Маркетинг - бұл кешенді міндеті бар жүйе (жоспарлау талдау, реттеу және
бақылау).
3. Маркетингті ағымдағы кезеңге де, алдағы кезеңге де және бір-бірімен
өзара байланыстырып жоспарлау.
4. Маркетингті нақты іс жүзіне асырудың негізіне қабылданған маркетингілік
шешімдерді тұрақты түрде бақылау жатады.
5. Маркетингтің сәтті болуы әрбір жұмыскердің бастамасын және белсенділігін
тұрақгы түрде ынталандырып, олардың біліктілігін арттырып отыруға
байланысты.
6. Маркетингті ұжымда қолайлы психологиялық ахуалды қалыптастырғанда ғана
сәтті жүзеге асыруға болады.
Банк маркетингісінің негізгі мақсаттары:
1. Сұранысты тудыру әрі ынталандыру.
2. Жұмыс жоспарларын және қабылданатын шешімдерді негіздеу.
3. Көрсетілетін қызметтің ауқымын ұлғайту.
4. Банк табысын барынша арттыру және нарықтық үлесті көбейту.
Әлеуметтік фактордың рөлі артқан бүгінгі жағдайда маркетинг банк
жұмыскерінің жаңашыл ойын және мақсатты бағыты бар әлеуметтік саясатты
нақты техникалық тәсілдермен ұштастыратын құрал ретінде түсіндірілетін
болды.
Жаңа тәсілдеменің негізінде Барлығы клиент үшін дейтін принцип
жатыр. Банк клиенттің айтылған пайданы алуына жауапты. Басымдықтардың
ішінде: ең алдымен - клиент пайдасы, содан кейін - банк мүддесі. Клиентке
бағдарлану - жетістікке жеткізетін басты фактор.
Банктегі маркетингтің негізгі міндеттері:
1. Қаржы нарығында орын алып жататын ұдайы өзгерістер жағдайында банк
жұмысының пайдалылығын қамтамасыз ету.
2. Көрсетілетін қызметтің ауқымы, кұрылымы және сапасы бойынша клиенттің
талап-тілегін барынша қанағаттандыру арқылы онымен тұрақты қатынасты
қалыптастыру.
3. Банктің коммерциялық, ұйымдастырушылық және әлеуметтік проблемаларын
олардың кешенінде және өзара байланыстырып шешу.
4. Несиегерлермен әрі салымшылармен ынтымақтастық
құрудың және банк имиджін жасаудың маңызды шарты ретінде
банк өтімділігін қамтамасыз ету.
Бұл міндеттер сәтті шешімін табатын болса банктің әлеуметтік-
экономикалық даму көрсеткіші жақсарады.
1.2 Банктік маркетингтік қызметтерді ұйымдастырудың негізгі элементтері мен
тәсілдері
Маркетингілік қызметті ұйымдастырудың негізгі элементтері:
1. Нарықтың жағдайын және оның даму келешегін кешенді түрде зерделеу
арқылы тауарлар мен қызмет көрсетулерге сатып алушының әлеуетті сұранысын
жедел әрі шынайы анықтау.
2. Өнімнің жаңа үлгілерін жасау бойынша ғылыми-зерттеу қызметін тиімді
ұйымдастыру, сондай-ақ тұтынушылардың көптеген талап-тілегін
қанағаттандыратын тиісті қызмет көрсету өндірісін ұйымдастыру.
3. Өндірісті және қаржыландыруды үйлестіру әрі жоспарлау.
4. Өнімді өткізудің және бөлудің оңтайлы жүйелерін құру әрі жетілдіру.
5. Барлық қызметті өткізуді ұлғайту шараларының аясында өзгерген
жағдайларға сәйкес жүйелі түрде реттеу әрі түзету.
Маркетингінің құрамдық элементтері мен әр түрлі шараларында оның
бірнеше түрі болады.
Банк маркетингісінің тәсілдері:
- клиенттермен тіл табысу;
- акционерлерге дивидендтерді және пайдалы қызметті қамтамасыз ету;
- өзге несиелік және банктік емес мекемелердің өнімдерімен салыстырғанда
банк қызметін пайдалану барысында клиенттерге артықшылықтар тудыру;
- банк жұмыскерін қызмет көрсетулерді өткізуге материалдық тұрғыдан мүдделі
етіп қою.
Клиентпен тіл табысу аясында банк маркетингісі белсенді маркетингке
және бәсең маркетингке айналады. Белсенді банк маркетингісі мыналарды:
- тікелей маркетингті, яғни, поштаны, телефонды және теледидарды
пайдаланатын белсенді жарнаманы;
- халықтың арасында, оның ішінде, көшеде сауалдама
жүргізуді;
- әлеуетті клиентпен жеке тіл табысуды, оның қажеттілігін зерделеуді, оның
ішінде, оның қажетгілігін банк жұмысының процесінде зерделеуді;
- жекелеген маркетингілік проблеманы талқылау үшін банк ұйымдастыратын
пікірталас клубына ұқсас клубты білдіретін фокус-групп құруды қамтиды.
Бәсең маркетинг — банктің қызметі мен жағдайы, оның қызмет пайдасы
туралы материалдардың баспасөзде жариялануы. Нарықтағы өз орнын нығайтқысы
келетін банктер маркетингтің осы екі тәсілін пайдалануы керек.
Қазіргі заманғы банк іс-тәжірибесінде, әсіресе клиентке дербес қызмет
көрсетуге айрықша көңіл бөлінеді. Тікелей маркетинг бағдарламасының негізгі
мақсатына бұл келешегі зор, яғни, перспективалық клиентке көрсетілетін
қызмет туралы толық ақпарат беріп қана қоймай, оны дереу әрекетке жетелеу
жатады.
Тікелей маркетинг жүзеге асырылғанда клиентке дербес қызмет көрсетуге
айрықша көңіл бөлінеді. Бұл маркетинг тәсілі клиенттер үшін жаңа
қажеттіліктерді тудыруға бағытталған, өйткені буклеттерді және басқа да
жарнамалық ақпараттарды жөнелту, сондай-ақ телебағдарламаларға
хабарламаларды қосу үшін тікелей маркетинг объктілерінің мекенжайы банк
картотекаларының негізінде жасалады.
Фокус-тобына кеңірек тоқталу қажет. Ол клиентпен жеке қатынасқа
құрылған маркетинг әдісін дамытудың маңызды факторы болып табылады. Фокус-
топ клиенттің талап-тілегін анықтауға бағытталған әрі белгілі бір
проблематика бойынша өткізіледі.
Атауынан көрініп тұрғандай, топтың назары бір тақырыпқа ауады және
шоғырланады. Фокус-топ банктің 8—10 клиентінен жасақталады. Талқыланған
проблема күрделі болған жағдайда топқа банк сарапшысы кіреді. Пікірталасты
төреші басқарады. Ол (төреші) мамандығы бойынша маркетинг саласындағы
психолог, зерттеуші болуы мүмкін.
Төреші топқа банк қызметінің жаңа өнімі бойынша іскерлік жоспарды,
назар аударылған тақырып бойынша зерттеудің нәтижесін қамтитын, талқылауға
арналған негізгі материалдарды береді. Фокус-топ, мысалы, жаңа қызмет
түріне нарықтық сұранысты қалай анықтауды, оны зерделеудің әдістерін, жаңа
өнімді ұсынудың қаншалықты мақсатқа лайықты болатынын, оны нарықта
жылжытудың шартын, жарнамалау тәсілін, оған клиентураның қалай қарайтынын
жэне т.б. талқылайды. Проблемаларды талқылау бойынша пірікталастың нәтижесі
оны калай шешуді болжап береді. Маркетинг бойынша мамандардың одан ары
жұмыстарын жалғастыруына қажетті материалдарға пікірталастың магнитофондық
және бейне жазба (видеозапись) түрлері жатады.
Банк жұмысы туралы қоғамның пікірін білу үшін имидж ревизиясы немесе
оны тұтынушының көзінше бағалау әдісі қолданылады. Ревизия көпшілікке
сауалнама жүргізу арқылы және сегментті түрде жүзеге асырылады. Көшедегі
жүргіншілерден қысқа сұхбат алынады. Имидж ревизиясының басты мақсаты
-жарнамаға кеткен шығыстардың ақталғанын немесе ақталмағанын анықтау.
Коммерциялық банктер өз өнімдерін нарықта жылжытудың жаңа әдістерін
әзірледі. Сатуға колайлы жағдай тудыру бойынша бағдарламаның қаншалықты
сәтті жүзеге асырылғанын бағалауда бірқатар жалпылама көрсеткіштер
пайдаланылады. Ең алдымен, бұл дербес банк бөлімшесінің қызметкерлерін
қамтитын пайда орталығының банкте болуы. Әрбір мұндай орталық сатуды
дамыту бойынша өзіндік бағдарламаларын әзірлейді. Маркетингілік бағалау
істелінген жұмысты аяқтайды.
Банк маркетингісінің құрамдық бөліктері:
- Нарықты тануға қажетті ақпараттарды алу (жинау);
- Тауарларды зерделеу және оның бағаларын анықтау (тауар-баға);
- Көрсетілетін қызметтерді өткізуді ұйымдастыру. Ақпаратты алу (жинау)
мақсатына коммерциялық банктің нақты (игерілген) әрі әлеуетті нарығын
анықтау, оның қажеттіліктер мен алдан күткендерін зерделеу жатады. Нарық
сипаттамасы үшін банкке тиесілі жалпы үлес, оның ішінде, қарыздар мен
депозиттердің үлесі және жекелеген қызмет көрсету түрлері нарығының үлесі
анықталады әрі коммерциялық банк нарығы өзге де бәсекелесуші бір тұрпаттағы
несие мекемелерінің нарығымен салыстырылады. Нарықты детальды түрде
зерделеуде оның сегментациясының маңызы зор.
Банктік қызмет көрсету нарығын және оның әлеуетті тұтынушыларын
зерделеу үшін банктер тұрпаттандыру және сегменттеу секілді өнеркәсіп
маркетингісінің дәстүрлі тәсілдерін пайдаланады.
Тұрпаттандыру тұтынушылардың тобын әлеуметтік сипаттамаларына қарай,
сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық және демографиялық факторлар бойынша
анықтауды ұйғарады. Тұрпаттандырудың құралы ретінде сараланған табыс және
тұтыну балансысының талдауы, жинақтамалық зерттеуі пайдаланылады.
Нарықтық сегменттеу нарықты тұтынушалар сұранысының өзіндік
ерекшелігімен де, ұсыныстың өзіндік ерекшелігімен де сипатталатын жекелеген
учаскілерге бөлуді ұйғарады .
Сегменттеудегі мақсат — жекелеген тұтынушы тобының көрсетілетін нақты
қызмет түріне қатынасын анықтау. Банктер нарықты сегменттерге бөлу арқылы
көрсетілетін қызметке қатысты ұсынысты тұтынушыларға және әлеуетті
нарықтарға сәйкес реттеуге әрі ұзақ мерзімді нарықтық стратегияны әзірлеуге
мүмкіндік алады.
Банктер нарықты екі принцип бойынша сегменттейді:
- өнімдікке (несиелік қызмет көрсету нарығы, операциялық қызмет көрсету
нарығы, инвестициялық қызмет көрсету нарығы, сенімгерлікпен қызмет көрсету
нарығы);
- клиенттікке (жылжымайтын мүліктің меншік иелері, корпорациялар,
үкіметтік нарық, сенімгерлікпен қызмет көрсету бөлімінің клиенттері).
Нарықтың жекелеген сегментін бөліп алудың мағынасы: банк өзінің күш-
жігерін бүкіл нарыққа жұмсамай, белгілі бір сегментке ғана бағдарланады.
Тұрпаты бір қызмет көрсетулерге сұранысы бар әрі олардың ақысын
төлеуге дайын клиент топтары, әдетте, нарық сегменті, деп аталады. Банктер
нарықты сегменттей отырып, мынадай алғышарттарға сүйенеді:
- нарық сегменті айтарлықтай нақты кескінге ие болуы керек;
- әр түрлі сегмент туралы жиналған ақпарат оларды талдауға әрі бағалауға
жеткілікті болуы тиіс;
- алынған сегмент банкке біршама пайда әкелетіндей болуы қажет;
- іріктелген сегменттерде банктің қызмет көрсетулерді жылжытуға қажетті
арналары және жарнамасы болады және т.б.
Нарықты сегменттеу - банктік қызмет көрсетудің үлкен іс-тәжірибесін
және білімін қажет ететін күрделі әрі еңбек сыйымдылығы бар процесс.
Сегменттеудегі мақсат - қандай да бір тұтынушылардың тобын белгілі бір
нарыққа бөліп қана қоймай, сонымен бірге, банктің осы қызмет түріне әр
түрлі талап қоя алатын тұгынушылар мен пайдаланушыларды іздеп табу.
Нарықты сегментгеу банктік қызмет көрсетулерді жылжыту ісінде ешқандай
нәтиже бермейтін тұтынушылар тобының, әдеттегі, логикалық және
статистикалық талдауына айналмауы керек.
Сегменттеу - бір жолғы емес, тұрақты процесс, өйткені нарықтағы
жағдай, тұтыну және тұтынушылардың әдеттері, сондай-ақ банктік қызмет
көрсетулердің жиыны өзгеріп отырады.
Маркетологтар әдетте сегменттеуді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін
оның бірнеше белгілерін бөліп көрсетеді.
Нарықты сегменттеудің негізіне банктік қызмет көрсету сипаты
(несиелік, операциялық, инвестициялық, басқадайлары), клиентуралық белгі
(заңды және жеке тұлғалар, корпорация, корреспондент-банктер, үкімет)
жатады.
Сонымен қатар, географиялық, демографиялық, психомәдени және мінез-
құлықтық (бағыттық) сегменттеулер де пайдаланылады.
Кәсіпорын нарығын сегменттеу барысында кәсіпорынның ауқымы, қызмет
саласы, онда жұмыс істейтін жұмысшылардың саны, басшының деңгейі және
сұраныс сипаты (бастапқы немесе қайталама) ескеріледі.
Географиялық сегменттеудің бірлігі ретінде елдер, аумақты географиялық
учаскілер, экономикалық аудандар, қалалардың ықшам аудандары алға шығады.
Банк ең алдымен жуық нарықты зерделейді. Географиялық сегменттеу
кәсіпорындар мен жеке тұлғалар нарығын зерделеуде қолданылады.
Демографиялық сегменттеу жеке тұлғалар нарығымен байланысты. Бұл
сегменттеу халықты әлеуметтік-кәсіби жағынан (жер шаруашылығымен
айналысушыларға, жұмысшыларға, қызметкерлерге, еркін кәсіп иелеріне,
дәрігерлерге, сәулетшілерге заңгерлерге және жеке іспен айналысатын өзге де
тұлғаларға персоналға қызмет ететін жоғары және орта буын басшыларына)
бөлуге, сондай-ақ жасына, жынысына, отбасы жағдайына, табысына, білім
деңгейіне қарай бөлуге негізделеді. Банк мүдделілік танытқан халық тобын
бөліп алады да, олармен салым ақшаны барынша көп тарту үшін, несиені ұтымды
орналастыру үшін және т.б. үшін жұмыс істейді.
Демографиялық сегменттеудің кұнды қағаздар нарығын дамытуда маңызы
зор, өйткені, бұл жағдайдағы коммерциялық банктің негізгі салымшыларына
халық жатады.
Психомәдени сегменттеу жеке тұлғаның банк көрсететін белгілі бір
қызметке катысты мінез-құлқын ескереді. Ол тұлғаның жеке ерекшеліктеріне
және әлеуметтік жағдайына тәуелді болады. Бұл арада тұрақты белгілер
халықтың әр түрлі әлеуметтік топтарын біріктіреді.
Мінез-құлықтың сегменттеу банк клиентінің досьесін - банк арқылы өткен
шот пен операция жағдайын зерделеу негізінде жүзеге асырылады. Халықты
француздық банктер мінез-құлқы бойынша былайша жіктейді:
- Бүгінгі күнмен өмір сүретін, яғни ертеңгі күнін ойламайтын адамдар.
- Авантюристер.
- Пайдаланушылар, яғни, мінез кұлықтарында бәсеңдік танытатын, алайда
материалдық құндылықтарға құрметпен қарайтын реалистер.
- Оқиға ортасында жүруді қалайтындар.
Нарық жағдайы туралы ақпараттарды зерделеудің негізінде коммерциялық
банктер өз стратегиясын жасайды. Бұл стратегиялар әр түрлі болуы ықтимал:
- игерілген қызметтерді өзінің ескі клиенттеріне сату;
- ену (кіру) стратегиясы (бұрынғы қызметтерді жаңа клиентке ескі нарықта
сату);
- даму стратегиясы (ескі қызметтерді жаңа нарықта сату);
- жаңа қызметтерді өткізу стратегиясы (жаңа қызметтерді игерілген ескі
нарықта сату),
- әртараптандыру (жан-жақты дамыту) стратегиясы (жаңа қызметтерді жаңа
нарықта сату). Бұл стратегия тұрпаты банк үшін ең тәуекелдік деңгейі жоғары
тұрпат болып табылады.
Банк маркетингісінің екінші құрамдық бөлігі (тауарды зерделеу және
оның бағасын анықтау (тауар - баға)) көрсетілетін қызметтердің сипатын және
олардың бағасын зерделеуді ұйғарады. Бағаны анықтау үшін көрсетілетін банк
қызметінің түріне қарай өзіндік ерекшелігі бар олардың нарықтағы қалыптасу
заңдылығын білу керек.
Маркетингтің үшінші бөлімінде (қызметтерді өткізуді ұйымдастыру) банк
көрсетілетін қызметтерді өткізудің шарттарын зерделеуге бағдарланады. Оның
қатарына банктің бөлімдері мен филиалдарын орналастыру туралы дұрыс шешім
қабылдау, несие мекемесінің тұрпатын таңдау, банктің ішкі құрылымы,
персоналдың міндеттері және т.б. жатады.
Банктің маркетинг стратегиясы, нарықтағы жетістік, маркетингтің үлкен
жетістігі ахуалды жүйелі түрде ұғуға, банктің күш-жігерін нақты
үйлестіруге, мақсаттар мен міндеттерді дәл белгілеуге және жетістіктерді
бағалаудың ең жетілген әдістерін пайдалануға мүмкіндік беретін стратегиялық
жоспардың сапасымен анықталады.
Маркетинг стратегиясы кез келген банк үшін стратегиялық жоспардың
негізгі элементі болуы тиіс. Банктің маркетингілік стратегияны әзірлеудегі
нақты жұмысының негізгі кезеңдері қандай?
Бұл саладағы жоспарлау банктің күшті және әлсіз жақтарын, банк өз
қызметінде алдағы 3-5 жыл ішінде кездестіруі мүмкін қолайлы және жағымсыз
факторларды детальды түрде талдай алатын экономикалық болжау бойынша
тәжірибелі мамандарды жасақтаудан басталады. Бұл арада банк жұмыс істейтін
орта мен жағдай тиянақты талданатын болады. Саяси және экономикалық
факторлардың ықтимал ықпалы, банк зандарының ықтимал өзгерістері,
технологиялық және әлеуметтік факторлар қарастырылады.
Сонымен катар соңғы 2-3 жыл ішіндегі банк қызметінің пайдасы,
активтегі табысы, операциялардың өскен мөлшері, басқа банктермен
салыстырғандағы банкаралық нарықтағы позициясы, төленген дивңдендтердің
мөлшері, жұмыскерлердің саны мен кәсіби дайындық деңгейі және өзге де
шешуші көрсеткіштері параллельді түрде талданады.
Бұл материалдар 3-5 жылдан кейін қайталануы мүмкін ағымдағы ахуал мен
банктің жағдайыи сипаттайтын құжаттың негізін құрайды.
Стратегиялық міндеттерді анықтағаннан кейін топ банктің ағымдағы
жағдайынан алға қойылған мақсатына жылжудың желісін қалыптастырады. Банк
басқармасының қарауына және бекітуіне ұсынылатын баяндама жасалады.
Міндеттердің бекітілуі мен оның көрініс табуы жыл сайынғы нақты сандық
көрсеткіштерде түрленіп отырады.
Маркетинг стратегиясын банк мақсатына маркетинг құралы арқылы қол
жеткізудің ең жақсы жолы ретінде анықтауға болады. Маркетинг стратегиясының
сәтті жүзеге асуы мынадай факторларға байланысты:
- банктің ұйымдық құрылымыңда банк бизнесінің, маркетингтің жаңа формаларын
әзірлеумен айналысатын стратегиялық тұрғыдан дамытудың арнайы тобын құру;
- стратегиялық жобаларды жүзеге асырушы жұмыскерлерді ынталандыратын арнайы
жүйені ұйымдастыру;
- стратегиялық жоспарлаудың артықшылықтарына банк басшылығын иландыру, яғни
стратегиялық жоспарда қарастырылатын міндеттердің басшылықтарына банк
басшылығының мүдделілік деңгейін көтеру;
- банктің стратегиялық жоспарын әзірлеу және жүзеге асыру
қызметіне барлық деңгейдегі басшыларды тарту;
- стратегиялық жоспарлы бағдарламаның жүзеге асырылу барысы туралы, яғни
қалайша орындалып жатқаны жөнінде оған жауапты барлық тұлғалар үшін
ақпарат жүйесін ұйымдастыру;
- нақты бақылау жүйесін қалыптастыру.
1.3 Банктік маркетингтің әлеуметтік – экономикалық мәні және оның
концепциясы
Көз алдыңызға бизнеспен айналысайын деп жүрген кәсіпкерді елестетіңіз.
Айталық ол керекті заттарды тауып сатып алды, фирманы мемлекет органдарында
тіркеп, банкте есеп-шот ашты, қажет іс орнын жалдады, материалдар мен
өндіріс құрал-жабдықтарды жинап алды, өндірісті жұргізіп, тауарлар шығарды,
оларға жарнама жасады делік. Міне осы жерде оны ойда жоқ сәтсіздік күтеді:
тауарға рынокта сұраныс болмады. Кәсіпкер жарнамаға шығындарын көбейте
түседі. Сонда да алушылар оның тауарына назар аудармайды. Ешкім оны сатып
алмайды. Осыдан сұрақ туады: бұның себебі неде? Мүмкін тауардың сапасы
төмен, немесе оның бағасына сәйкес емес шығар? Болмаса тауар үмітсіз
ескірген болар? Мүмкін рынок соған ұқсас өтімді тауарларға толы шығар? Ал
немесе алушылар өздері үйренген, бұрыннан білетін фирмалардан алғысы
келетін шығар? ... Себептер өте көп болуы мүмкін. Бірақ бір нәрсе айқын -ол
біздің кәсіпкеріміздің маркетингтен мүлдем бейхабар екендігі.
"Маркетинг" термині ағылшынша "mагкеt" (рынок) сөзінен шыққан және
дәлме-дәл мағынасы рынокпен байланысты кәсіпкерлік әрекетті білдіреді.
Алайда ұғымының мәні одан өте кең де, өте ауқымды. Сондықтан мұның көптеген
(2 мыңнан астам) анықтамалары бар. Терминологиялық түсіндірмелерге
байланысты пікір-таластарға тоқталмай-ақ, олардың өзара жүйелік жақындығы
арқылы маркетингтің бірнеше аспектілерін қарастырайық.
1. Банктік маркетинг - экономикалық үрдіс
Қаржы нарығында экономикада жеке адамдардың және фирмалардың
қажеттіліктерін қанағаттандыру ісіне шығындардың шексіз өзара алмасуы
барысында қол жетеді. Оның жүзеге асуы үшін келесі шарттар орындалуы қажет:
- құндылықтарға (тауарға) ие және ол құндылықтарға мүдделі субъектілердің
(жеке және заңды тұлғалардың) нарықта болуы;
- олардың әрқайсысы ымыралы коммерциялық шешімдер іздеуге қабілетті және
субъектілер өз міндеттемелерін орындай алатын қабілеті болуы тиіс;
- экономикалық үрдістегі барлық қатысушылардың іс-әрекеті мен олардың
таңдауы өз еріктерінде (мысалы, бірі жасаған ұсынысты басқалары қабылдауға
немесе қабылдамауға еркіндігі) болуы тиіс.
Бұл тұрғыдан алғанда, негізінде банктік маркетинг дегеніміз тұтынушыға
қарай жылжытуға бағытталған қызметті кім шығарғанын (өндіруші банк), кімге
арналғанын (тұтынушы клиентке), белгілерге және осыған байланысты көптеген
басқа қызметтерді атқаруға бағытталған іс-әрекет деп айтуға болады.
Банктік маркетинг экономикалық үрдіс ретінде қызмет көрсетуші мен
тұтынушы арасындағы күрделі, көпжақты байланысты қамтамасыз етеді, олар
жасайтын айырбасты белгілі, нысаналы нәтижелілікке бағыттауы тиіс. Осы
аспектіде банктік маркетинг нарықтық қатынастардағы жүріп жатқан
потенциалды қатысушылардың арасында тек қызмет қана емес, сонымен қатар
ақпараттық айырбасты жүргізуші, оны реттеуші құрал болып табылады. Бұл аса
күрделі, қоғамда зор маңызды орын алатын іс. Өндірушілердің өзі тек ұсынушы
және сатушы ғана емес. Сонымен қатар ол тұтынушы, сатып алушы ретінде де
тыныс-тіршілік жасайды. Өйткені біркелкі қызмет көрсетуші өзіне қажет
банктік өнімдерді неғұрлым көп сатып алып, өндіретін тауарын көбейткісі
келсе, сол ғұрлым ол банктік өнімдерге деген оның қажеті мен сұранысы
өседі. Осының өзі бұл аспектідегі банктік маркетингтің көп қырлы мән-
мазмұнын сипаттап отыр.
Банктік маркетинг- қаржылық қызметі ретінде капиталдың жекелеген
формалары және оны көптеген қолдану сатыларының ішіндегі ең маңыздысы
банктік қызметке деген өзі даму стратегиялық мақсатына жету жолында
бірсыпыра қызмет атқарады. Олардың ішінде ең негізгілерін айтсақ – банктік
қызметті бастауға банктің дайындығын, өнімнің шығарылуын, қаржы-
экономикалық жағдайының қамтамасыз етілуін тек банктік маркетинг арқылы
ойдағыдай шешуге болады. Ең алғашында банктік маркетинг шаруашылық
қызметінің көп тармағының бірі және теңдестік қызметі ретінде, ал соңында
интегралданған, жиынтық банктік қызметі ретінде қарастырылды. Дәл осы соңғы
көзқарас интегралданған банктік маркетингтің негізін құрайды.
Банктік маркетингтің қаржылық қызметі ретінде орындайтын толық жұмыс
түрлері тізімін беру өте қиын. Сонымен бірге, банктің мынадай сұрақтарға
жауап іздеуі маркетингтің рөліне шек келтірмейді:
- қандай банктік тауарларды нарыққа ұсыну керек (жаңа өнімді жобалау, ескі
өнімді жаңарту, немесе оның шығуын тоқтату, т.б. с.с)
- банктік өнімді кімге ұсыну керек (тұтынушыларды зерттеу)
- қашан және кандай шарттарды (баға, шығын, сапа, технология, техникалык.
қызмет көрсету түрлері, т.б. с.с.) банктік тауарға қою керек
- банктік тауардың тұтынушыға қандай арнамен жетуі керек (өткізу жүйесін
құру, жарнама, өтімді ынталандыру, т.б. с.с)
Банктік маркетинг - бизнестің концепциясы Банктік тауардың өмірге
келуін әрине сұранысын белгілейді. Ал сұранысты айқындайтын да, оны
қалыптастыратын да банктік банктік маркетинг үрдісі болады. Сондықтан
банктік маркетинг қазіргі бизнестің концепциясы ретінде зерттеу, талдау,
ойлау және болжау үрдісін қамтиды. Ол әртүрлі шешімдердің әр дәрежеде
қолданылуын қамтамасыз етеді. Банктік маркетинг концепциясына сәйкес
банктің жан-жақты жұмыстарын нарық жағдайында алдын ала реттеу және әлуетті
түтынушылардың мұқтаждығы мен қажеттіліктерін нақтылы білу, олардың
болашақта өзгеруін болжамдар арқылы есепке алынып отырады. "шығарылған
банктік тауарды сатудың орнына, сатылатын қызметтерді өндіріңіз", "Тауарды
емес клиентті жақсы біліңіз" - 6үл маркетинг концепциясындағы банктің
сенімі.
Маркетинг саласындағы белгілі маман Ф.Котлер мынадай анықтама берді:
Маркетинг - айырбас арқылы мұқтаждық пен қажеттілікті қанағаттандыруға
бағытталған адам қызметің түрі. Бір жағынан мұндай қызмет нарықты жан-
жақты, жүйелі зерттеуге, тұтынушылардың нақты қажеттіліктерін және
талғамдарын табуға, оларға қызметті бейімдеуге бағытталған. Сонымен қатар
банкте өндірілген тауарларды тиімді өткізу үшін нарықты және қажеттілікті
қалыптастыруға бағытталған нысаналы және белсенді іс-әрекеттерді болжап
белгілейді. Банктік маркетинг қызметінің негізгі мақсаты-тұтынушы мен
өндірушіні бір-бірімен тығыз байланыстыру, бір-бірін табуға көмектесу болып
табылады.
Жоғарыда айтылғанның бәрін тұжырымдасақ, банктік маркетинг қызметіне
төменгілер жатады:
- әртүрлі түтынушылар топтарының мұқтажын, қажеттіліктерін, сұранысын
анықтау;
- тұтынушыға керекті және қажеттілігін қанағаттандыратын банктік тауар
шығару;
- банктік тауардың құндылығына сәйкес тұтынушыға қолайлы және өнімге
пайданы жеткілікті деңгейде қамтамасыз ететін баға қою;
- өндірген банктік тауарды тұтынушыға ең пайдалы және ыңғайлы арнамен
жеткізуді анықтау;
- қаржы нарығына, сұранысты қалыптастыруға және өтімді ынталандыруға
белсенді әсер ету жолдарын табу.
Осы банктік маркетинг қызметтерінің әрқайсысының бағыттары, олардың
құндылығы және маңыздылығы тек оларды бірге қарастырылып қолданса өседі.
Бұл жағдайда банктік маркетинг концепциясы қалыптасады және оның қолданылуы
мүмкін.
Шетел банктерінің тәжірибесі көрсетіп отырғанындай рыноктағы табыс
банктың тек қана қаржы мүмкіндіктерін ғана емес, сонымен қатар маркетингті
дұрыс қолдануын да дәлелдейді. Өйткені банктік маркетинг:
- банкті басқару принципі ретінде тиісті нарық шешімдерін дәйекті бағыттау
үшін тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру жолдары мен әдістерін
белгілейді;
- нарық әрекетінің құралдары ретінде ерекше тәсілдер арқылы бәсекелестерге
қарағанда басымдылық алуын қамтамасыз етеді;
- нарық әдісі ретінде өндірушілер мен тұтынушылардың мүдделері үйлесуіне
қол жеткізеді.
2 ҚАРЖЫ НАРЫҒЫНДАҒЫ НҰРБАНК АҚ МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУДЫҢ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Нұрбанк АҚ ның эволюциялық дамуына сипаттама
Нурбанк Ақ 1992 жылдың 3 тамызында Атырау қаласында құрылды. Ал
2003 жылы Алматы қаласында басты банктің негізі қаланды.
Қысқа мерзім аралығында Нурбанк АҚ кішкентай ғана аймақтық банк
деңгейінен Республикалық деңгейге шықты және Қазақстанның алдыңғы бірінші
ондық санатындағы банктер қатарына нық орнатылды.
Қазіргі уақытта Нурбанк АҚ 8-ші ұстанымды иеленді. Және қатардағы
негізгі көрсеткіштер бойынша барлық сектордағы банктің қызмет көрсетуге
ерікті. Халықаралық рейтингтік агенствалар, аудиторлар және шетел несие
берушілер банк активтерінің сапасын және тәуекел менеджментімен қоса,
автоматизация деңгейін әрқашан бағалап тұрады.
Банк Қазақстанның барлық түпкірлерімен қоса аймақтарында өзінің санын
асыру көзінде 15 бөлімдерімен және 26 банктік қызмет көрсету орталықтарын
ашты.
Өзінің клиенттерінің қолайлылығын жақсартуға байланысты банк әрқашан
өзіндік инфрақұрылымын жаңалап отырады.
Сондай-ақ Банк құрылымына кіретін бөлімдері мен жұмыстарына
келесілерден тұрады:
1. Директорлар Кеңесі
2. Нурбанк АҚ 5 және одан да жоғары пайыз акцияларын ұстайтын
акционерлер тізімі,
3. Нурбанк АҚ 01 қаңтар 2008 жылға көрсетілген кіріс және шығыстарының
отчеті.
4. Рейтингтері.
5. Нурбанк АҚ еншілес компаниялары.
Банк қызметінің жобалауын басқару - өтімділік, рентабельдік сияқты
негізгі принциптерді қамтамасыз ету мақсатымен банктердің басқару
функциясын жүзеге асырады. Басқару қызметінің негізгі бағыттарын көрсететін
3 негізгі бөлімше бар:
1. Банктің комерциялық қызметінің негіздерін өңдеу және жетілдіруді
басқару бөлімшесі. Осы келесі қызметтерді атқарады:
- банкті басқаруда нақты мақсаттарды анықтау үшін банктің іскерлік
саясатының актілерін жасау;
Нұрбанк АҚ-ның көрсететін қызмет түрлері.
Нұрбанктің Ақтау қаласындағы филиалы Ақтау қаласы, Бизнес орталығы
мекен жайында орналасқан.
Кесте 1 - Нурбанк АҚ 01 қаңтар 2008 жылға көрсетілген кіріс және
шығыстарының есебі, млн. теңге
Статиялар аты 01.01.08 01.01.08
Пайыздық кірістер
Қарыздар 13 515 846 9 416 40
Бағалы қағаздар 1 054 233 583 150
Кредиттік бөлімдердегі мұқтаждық 467 637 444 319
Пайыздық шығыстар:
Клиент мұқтаждықтары 2 243 849 2 071 432
Кредиттік бөлімдердегі мұқтаждық 2 960 332 1 564 282
Бағалы қағаздардың қарыздарының шығарылымы 4 131 972 2 648 321
Таза пайыздық кіріс 5 701 563 4 159 831
Пайыз есептелген актив қайтарымы 2 028 525 784 352
Құнсызданған активтерден кейінгі таза пайыздық 3 673 038 4 944 183
кіріске есептелген пайыз
Жинақтау мен комиссиялық түріндегі пайда 2 331 941 1 495 700
Жинақтау мен комиссиялық түріндегі шығыс 351 468 329 565
Жинақтау мен комиссиялық түріндегі пайда 1 974 473 1 166 135
Шығысты алғандағы бағалы қағаздардың кірісі 53 020 37 151
дилинг 413 168 841
курстық айырмашылық 592 218 21 405
Ассоцириялық компаниядағы
кірістің бөлігі - 22 628
Сақтандырудан түскен кіріс 201 960 247 350
Сақтандыруға кеткен шығыс 49 679 112 243
Басқада шығыстар 250 428 38 245
Басқада пайыздық емес кірістер 1 390 561 418 337
Еңбекақы және персоналға шығыс 2 317 454 1 699 199
Амортизация және износ 443 105 342 151
Жеке табыс салығынан басқа да салықтар 201 214 187 55
Басқада операциялық шығыстар 2 039 978 2 115 049
Басқа да резервтер 4 380 8 159
Басқада пайыздық емес шығыстар 5 006 131 4 352 100
Жеке табыс салығындағы кіріс 2 031 941 2 176 553
Жеке табыс салығындағы шығыстар 406 958 167 453
Бір жылдық кіріс 1 624 983 2 009 090
Есептеуге қатысты:
Банк акционерлері 1 593 694 1 953 411
Төмендетілген бөлік 31 289 55 682
Акцияның базалық табысы 1 799 3 904
Нұрбанк АҚ-ның мәліметтері
Нұрбанк АҚ-ның көрсететін қызмет түрлері.
Нұрбанктің Ақтау қаласындағы филиалы Ақтау қаласы, Бизнес орталығы
мекен жайында орналасқан.
Нұрбанк АҚ-ның көрсететін қызмет түрлері.
Нұрбанктің Ақтау қаласындағы филиалы Ақтау қаласы, Бизнес орталығы
мекен жайында орналасқан.
Кесте 2 - Нұрбанк АҚ-ның көрсеткіштерінің рейтингтер
Moody’s Standard & Poor’s
Атауы Ағымдағы Атауы Ағымдағы
рейтинг
рейтинг
Ұзақ мерзімдегі Moody’s В1 Ұзақ мерзімдегі В
рейтинг рейтинг
Қысқа мерзімдегі Moody’s В1 Қысқа С
рейтинг мерзімдегі
рейтинг
Қаржылық тұрақтылық Е+ Болжамы Тұрақты
рейтингі
Болжамы Тұрақты
Ескерту: Standard & Poor’s және Moody’s рейтингтік агентіктердің
мәліметтері
Нурбанк АҚ-ның еншілес компаниялары.
АҚ Атамекен Жинақтаушы зейнетақы қоры
АҚ ДО АҚ Нурбанк Нурполис
АҚ ООИУПА Нур –траст
АҚ ДО АҚ Нурбанк Money Experts
ЖШС Лизингтік компания Нур инвест
Банкті басқарудың ұйымдастыру құрылымы.
Сурет 1. Нұрбанк АҚ-ның басқару құрылымы
Ақтау қаласындағы Нұрбанк филиал директорының тәуелділігінде және
Нұрбанк директор орынбасарының басқаруында. Директордың қол астында:
Нұрбанк директор орынбасары, бас есепші және несие беру бөлімінің
бастығы кіреді. Олардың қол астында өз алдына маманданған бөлімдер кіреді.
Сурет 2. Банк қызметінің жобалауын басқару
Ақтау қаласындағы Нұрбанк АҚ қаржылық – шаруашылық қызметі және
Дирекциямен қатынасы Банк филиалдарының қызметі туралы жағдайы негізінде
транзитті табыс және ағымдық счет арқылы қабылданған шығыс сметасынан
төлемдер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 БАНКТІК МАРКЕТИНГТІҢ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...6
1.1 Банктік маркетинг теориясы және оның даму
эволюциясы ... ... ... ... ... ... . ... ... ...6
1.2 Банктік маркетингтік қызметтерді ұйымдастырудың негізгі элементтері мен
тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Банктік маркетингтің әлеуметтік – экономикалық мәні және оның
концепциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2 ҚАРЖЫ НАРЫҒЫНДАҒЫ НҰРБАНК АҚ МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУДЫҢ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .19
2.1 Нұрбанк АҚ ның эволюциялық дамуына маркетингтік
сипаттама ... ... ... 19
2.2 Нұрбанк АҚ ның жалпы шығындарымен табыстарын, активтері мен
пассивтерін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...26
2.3 Нұрбанк АҚ ның маркетингтік қызметін жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... 29
3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕ МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТТЕРДІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ
БАҒЫТТАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
3.1 Нұрбанк АҚ-ның маркетингтік қызмет көрсетуінің басты
бағыттары ... 38
3.2 Нұрбанк коммерциялық банктің қызметтерін салыстырмалы талдауы ... 51
3.3 Факторинг коммерциялық банктердің маркетингтік қызметін жетілдірудегі
ең тиімді
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...56
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...64
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .66
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі қазіргі уақытта Қазақстан банк
жүйесіндегі жағдайы әлемдік дағдарыстың әсерімен жаңаша бағытта дамып
жетілуі маңызды. Ел экономикасын дамытуда коммерциялық банктердің
экономикаға тигізетін әсері өте жоғары. Олар нарық жүйесін дамыта отырып,
елдің әлеуметтік экономикалық жағдайын жақсартуда маңызды орынды алады.
Коммерциялық банктердегі маркетинг бүкіл банктің дамуына, оның
болашақтағы табысытылығы мен тиімді қызмет атқаруына жол ашады.
Дамыған елдерде банктік маркетингті шаруашылықтың тиімділігін
көтеруде, сондай ақ қоғамның дамуында маңызды факторларға жатқызады.
Шетел банктердің тәжірибесіне қарасақ, банк қызметінің алға басуын
қамтамасыз ететін стратегиялық бағдарламалармен қатар, олардың
менеджменттік, маркетингілік белсенділігінің дәрежелерін жеке дара
қарауымыз керек. Маркетинг түсінігі нарық, яғни нарықта шаруашылық
субъектілерінің дамуындағы негізгі де тиімді бағыттары. Осыған байланысты
банктік маркетинг деген сөз, банктің және оның ұжымының қызметтерінің
нарықта және ұйымдастырылуы деуге болады.
Қазақстан Республикасындағы банк секторының дамуы қаржы жүйесінің ең
табысты және тұрақты элементтерінің бірі болып табылады. Біздің банк
жүйеміз ТМД елдерінің ішінен алдыңғы қатарлы деп саналып, Ресейдің банк
жүйесінен кейбір көрсеткіштері мен жетілу жолдары арқылы көп уақыт бойы
алда тұрды. Сондықтан банк маркетингінің мәселелерін ашып көрсетуіміз
қазіргі уақытта өзекті болып саналады.
Банк маркетингі нарықтың ерекше стержені ретінде тек дамыған нарықтық
экономика жағдайында ғана пайда болады. Банк операцияларының өркениетті
елдерде қабылданған деңгейге дейін жетуі келесі қызметтердің болуымен
сипатталады:
- бағалы қағаздармен,
- несиелік карточкалармен,
- валютамен жүргізілетін операциялар,
- басқа банктер мен коммерциялық құрылымдардың акцияларын тарату мен
үнемдеуге көмектесу,
- клиенттерге олардың қаражаттарын рационалды түрде салуға, инвестициялық
жобаны бағалауға көмектесу,
- лизинг,
- факторинг басқа да қызметтер.
Нарықтық экономика несиелік мекемелер арасындағы қаржылық нарықтағы
нақты бәсекеге негізделген, кәсіпорындарды мемлекеттік қаржыландыруға
көшетін, инфляцияға әкелетін, нақты инвестициялық жобалар мен бизнес –
жоспарларды нарықтық механизммен несиелендіру, жаңа тауар массасын құруға
көзделген банк маркетингі арқылы жүріп отырады.
1991 жылы Қазақстанның алдында тарихи өзгерістер болды. Еліміз
нарықтық экономикалық қайта құрулар жолында халық бірлігіне, әлеуметтік
әділеттілігін және қоғамның барлық күштерінің бірігуінің қағидаларына
негізделген тәуелсіз, егеменді мемлекет құруға бет алды. Бұл баламасы жоқ,
революциялық қадам болды: социалистік әкімшіл - әміршіл басқару негізінде
экономикаға пара – пар жаңа шаруашылық жүйесін құру.
20 жыл ішінде егеменді Қазақстан терең экономикалық дағдарысты және
сонымен байланысты халықтың өмір сүру деңгейін елеулі төмендететін барлық
қызметтер мен тауарлар бағаларының күрт өсуі, бұрын байқалмаған
жұмыссыздықты басынан кешірді.
Қазір бүкіл әлем жұртшылығы экономикалық дағдарыстың қиындықтарын
бастан өткеруде.
Жаһандық дағдарыс дауылы алпауыт мемлекеттерді де шайқалта бастады.
Дағдарыс салқыны бізді де айналып өткен жоқ. Оқтын-оқтын айналып соғатын әр
деңгейдегі дағдарыстарға еліміз бұған дейін де төтеп беріп келді.
Тәуелсіздік шежіресін парақтасақ, күйреген кеңестер империясының
орнына жаңа мемлекет құру бізге оңайға түскен жоқ. Туралап қалған
экономиканы қайта қалпына келтіру, оны жаңаша даму жолына түсіру – тақыр
жерден тау тұрғызғанмен бірдей еді. Ел болып ол қиындықтарды да еңсеріп
өтті. Өткен ғасырдың соңында Шығыс Азияда басталған кезекті дағдарыс
тұсында тәуелсіздігіміз тағы бір сынаққа түскен болатын. Дер кезінде
қабылданған дұрыс шешім, ұтымды іс-қимылдың арқасында еліміз одан да аман-
есен өте шықты. Еліміз осылайша сындарлы жылдар мен күрделі кезеңдерде
лайықты тәжірибе жинақтап, ысылып, шыңдала түсті. Ел дамуының жаңа
бағыттарын айқындап, қарыштап алға басумен болды. Сол сияқты қазіргі
әлемдік дағдарыс та өткінші құбылыс. Халқымыз мұндай күйзелістер кезінде
“көппен көрген ұлы той” деп, сабыр сақтап, ынтымақ-бірлігін бекіте түскен.
Қиындықтарды бірлесіп жеңіп отырған.
Мемлекет дағдарыстың алдын алудың барлық шараларын жасауда. Ұлттық
қордан бөлінген ауқымды қаражат қазір отандық экономиканың кідіріссіз жұмыс
істеуіне қызмет ете бастады. Әлеуметтік кепілдіктер толығымен сақталып
отыр. Олай болса, бұл дағдарыстан да біздің аман-есен өтетініміз айдай
анық. Дағдарыстар өтеді, кетеді. Ал мемлекет тәуелсіздігі, ұлт мұраты,
ұрпақ болашағы сияқты құндылықтар мәңгі қалады. Алдымызда бізді үлкен белес
күтіп тұр. Ол – Қазақстан тәуелсіздігінің жиырма жылдығы. Дүние дамуымен
есептегенде жиырма жыл деген көп те емес шығар. Бірақ біз үшін үлкен кезең
тұтас бір дәуірмен барабар. Олай болатыны, тәуелсіздік – ата-бабаларымыздың
жүздеген жылдармен өлшенетін арман-аңсарының жүзеге асқан ақиқаты. Сол
себепті тәуелсіздіктің әрбір жылының еліміз үшін мәні бөлек, маңызы
айрықша. Халқымыздың басына түскен қандай да бір сынаққа қарамастан еліміз
тәуелсіздігімізді нығайту жолындағы жасампаз істерімізді жалғастыра бермек.
Барша қазақстандықтардың жұмған жұдырықтай бірлігінің арқасында біз
алмайтын асу, біз жеңбейтін кедергі болмайды.
Бүгінгі таңда көптеген қиыншылықтар артта қалды деп қанағатпен
айтуға да болады.
Ал диплом жұмыстың мақсаты – банк маркетингінің түсінігін қарастыру,
шетел мемлекеттеріндегі банк маркетингінің ұйымдастыру шарттарын анықтап,
тәжірибесін үйрену, НұрБанкі АҚ мысалында банк маркетингін талдау
қызметтерін қарастырамыз.
Дипломдық жұмыстың міндетті болып:
- Банктік маркетингінің теориялық негізі және мәні, маңызы;
- Банк маркетингтік қызметтерін тиімді ұйымдастырудың ерекшеліктері;
- Екінші деңгейлі банктердегі маркетингтік қызметтердің бағыттары;
- НұрБанкі АҚ-ның маркетингті қызметтерінің ерекшеліктері;
- НұрБанкі АҚ-ның маркетинг қызметтерін талдау;
- Банк маркетингті жетілдірудің шетелдік жолдары;
- Банк маркетингті жетілдірудің Қазақстандық жолдары;
- Әлемдік қаржы дағдарыстарының Қазақстан банк жүйесіне әсерлері қазіргі
кезеңінде банк менеджментінің жағдайын көрсетеді.
Дипломдық жұмыстың зерттеу обьектісі - II деңгейлі банктерде
маркетингтік қызметтерді ұйымдастыру НұрБанкі АҚ мысалында.
Сондықтан дипломдық жұмыстың жаңалығы ретінде қазіргі әлемдік дағдарыс
кезеңінде Банк маркетингінің Қазақстанда қалыптасуындағы кемшіліктер мен
оның әсерлері басты төрт мега отандық банктердің тұралап бір орында тұрып
қалуы және кішігірім банктерді біріктірудің себептерін талдаулар арқылы
қарастырамыз.
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан және
қолданылған әдеби оқулықтардан тұрады:
Бірінші бөлімде банк маркетинггінің теориялық аспектілері және оның
ерекшеліктері, банк қызметтерін нарықта тиімді ұйымдастырудың
ерекшеліктері, екінші деңгейлі банктердегі маркетингтің бағыттары
қарастырылды.
Екінші бөлімде НұрБанкі АҚ-ның маркетингтік қызметтерін талдаудан,
НұрБанкі АҚ-ның маркетингтік қызметтерін басқару ерекшеліктері,
НұрБанкі АҚ-ның басқару қызметтерін талдаудан және Қазақстан Банктерінің
әлемдік қаржы дағдарысы кезеңіндегі рейтингтері туралы баяндалады.
Үшінші бөлімде банк маркетингінің Қазақстанда даму ерекшеліктері және
оны жетілдіру жолдары, Банк маркетингін жетілдірудің Қазақстандық жолдары,
Әлемдік қаржы дағдарыстарының Қазақстан банк жүйесіне әсерлері мен шетелдік
тәжірибесі қарастырылды. Сонымен қатар банк маркетингін жетілдіруге
бағытталған ұсыныстар бар.
Жұмыстың тақырыбы жоғарғы оқу студенттеріне арналған оқулықтар мен
ғылыми әдебиеттерде қарастырылу дәрежесі кең. Осы дипломдық жұмысты жазу
барысында Қазақстан Републикасының Конституциясы, Қазақстан Републикасының
банктердің қызметін реттейтін Заңдар, және басқа нормативтік-құқақтық
актілер, Қазақстан Републикасының бағалы қағаздар нарығын реттеу Заңы,
Қазақстан Республикасы Президенттің Жарлықтары, Ұлттық Банктің Қаулылары,
Ережелері, АӨҚО, оқу әдебиеттері пайдаланды.
1 БАНКТІК МАРКЕТИНГТІҢ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
1. Банктік маркетинг теориясы және оның даму эволюциясы
Маркетингтің пайда болу тарихы көне замандарда жатыр. Маркетинг
қызметінің алғашқы формасы (баға саясаты мен жарнама) ақшалай-тауарлық
қатынастың қалыптасуы мен дамуының алғашқы кезінде пайда болды. Тауарлар
жарнамасы туралы мәліметті Шумердің, ежелгі Мысырдың, ежелгі Месопотамия
мемлекеттерінің тарихи құжаттарынан кездестіруге болады.
Мәселен, 1650 жылы Минуи сауда фирмасының бір қызметкері Токиода
әмбебап дүкенге ұқсас дүкен ашады. Бұл дүкенде алғаш рет әр түрлі
тауарлардың сұранысы мен ұсынысы, өтімді тауарлардың өндірісіне тапсырыс
туралы ақпараттарды топтастыру, сатып алушының тауарды қайтып беруіне әрі
өз ақшасын қайтарып алуына мүмкіндік беретін кепілдікті мерзімнің болуы,
жарнама секілді бірқатар маркетингтің негізгі принциптері пайдаланылды.
Экономиканың, социологияның және басқарудың түйіскен жерінде дербес
ғылым ретінде болатын маркетингтің теориялық негіздерін американдық Сайрес
Маккормик (1809-1884 жж.) жасады. Тарихта ол алғашқы комбайнды құрастырушы
ретінде белгілі. Тек техникалық білімі болса да, ол нарықты зерделеу және
талдау, баға саясаты мен сервистік қызмет көрсетудің негізгі түрлері мен
оларды таңдау секілді казіргі заманғы маркетингтің бағыттарын құрып кетті.
Мұның бәрі Интернешнл Харвестер фирмасының өркендеуіне әкелді.
XX ғасырдың 20-30-жылдарында маркетингке қатысты көптеген
жарияланымдар пайда болды. Ағылшын экономисі Еджеми Маккарти маркетинг
мазмұнын түсіндіріп беруге арналған үлгіні ұсынды. Бұл үлгі - тауар
(product)., бага (ргісе), нарық (рlасе) пайда (profit) - негізгі төрт
элемент бойынша 4-Р атауына ие болды.
Маркетинг кәсіпкерлік қызметтің түрі ретінде өнеркәсіпте 50-ші жылдары
кеңінен тарағаны мәлім. Банк саласына ол 60-шы жылдары банк қызметін еңбек
жемісін сақтайтын әрі белгілі бір қызмет көрсетулерге деген қажеттіліктерді
қанағаттандыратын сала ретінде әйгілеген жарнама компаниясынан кейін ене
бастады.
1970-ші жылдары маркетингтің маңыздылығын бағалаған банктер өздерін
және өз қызметтерін жарнамалай бастады. Бұл уақытта жекелеген банк
қызметінің маркетингісі пайда болды.
Кейінгі 80-ші жылдар банк маркетингісінің коммерциялық банктерді
басқарудың тұтас жүйесі ретінде ресімделеуімен сипатталды. Бүгінгі таңда
банктер маркетингтің әдістері мен тәсілдерін пайдаланып жүр.
Маркетинг дегеніміз не және оның банк саласына енуіне не себепкер
болды?
Америкалық маркетинг ассоциациясы берген маркетинг анықтамасы кеңінен
тараған.
Маркетинг-бұл тауарлар мен қызмет көрсетулердің ағынын өндірушіден
тұтынушыға бағыттайтын кәсіпкерлік қызметтің түрі. Ол тек нарыққа және
нақты тұтынушыға қажетті өнімдерді өндіруге әрі өткізуге бағдарланады.
АҚШ-та маркетингке жұмсалатын шығын тауардың түпкілікті бағасының,
шамамен алғанда 60%-ін құрайды. Бұл бүгінгі күнгі жағдайдағы маркетингтің
маңыздылығын көрсетеді. Әлбетте өндіруші тек аса қажет жағдайда ғана мұндай
шығыс шығаратынын ескеруіміз керек: ол (өндірущі) нарықтан өз орнын алып,
бәсекелестік күресте басқаларына төтеп беруі тиіс.
70-шы жылдары күшейген банк жүйесіндегі бәсекелестік стратегиялық
жоспарлаудың және маркетинг принциптерін пайдаланудың объективті
қажеттілігін тудырды.
Бәселестіктің күшеюіне әлем экономикасындағы белгілі бір тенденцияның
дамуы себеп болды. Оның негізгілері:
1. Банк институттарының интернационалдануы. Олардың аса ауқымды өсу
мүмкіндіктері мен дамуы банктердің көп ұлтты сипатқа ие болуына, олардың
шетелдік нарықтарға шығуына әкелді. Бұл өз кезегінде әлі күнге дейін
ұлттық аяда қалған көптеген проблемаларға интернационалдық сипат берді.
2. Барлық елдерде банктерге бәсекелес болып табылатын көптеген банктік емес
мекемелер пайда болып, дамыды.
3. Банк индустриясының әртараптануы (жан-жақты дамуы). Банк көрсететін
қызмет спектрі ұлғайды әрі ақшалай қаражатты қарызға алудың (мәселен,
облигация шығару) банктік емес әдістері дамыды.
4. Ақпараттық технологияның және коммуникация құралдарының осы заманғы
техниканың негізінде (базасында) дамуы қаржылық институттардың аймақтық
және ұлттық қызметін кеңейтті.
5. Банк жүйесінің өз ішінде, сондай-ақ банктер мен банктік емес
институттар арасында қаражат тарту және несие беру бойынша бәсекелестік
күшейді. Банктік қызмет көрсету нарығындағы бәсекелестік өнеркәсіптегі
бәсекелестікке қарағанда кешірек (кейін) пайда болса да, банк жүйесіндегі
бәсекелестіктің формалары мен қарқындылығы, ішінара алғанда басқа салаларға
тән кіру барьерінің (мысалы, патенттік қорғау) болмауынан әр түрлі әрі
жоғары.
6. Мемлекеттік реттеумен байланысты банктік қызмет көрсету нарығында
бағалық бәсекелестікке шектеу қойылған, сондай-ақ процент мөлшерінің
белгілі бір шектен аса алмауы да өз әсерін тигізбей қоймайды. Егер банк
процент мөлшерін жоғары белгілейтін болса, пайда ала алмай қалады. Бірінші
планға банк өнімінің сапасын басқару және оны нарықта жылжыту
проблемасы шығарылады.
Әрине, бұл тек банктік қызмет көрсету нарығының және ондағы банк
маркетингісін белсенді дамытуға банктерді мәжбүрлейтін бәсекелестіктің
жалпы даму заңдылығы ғана.
Осы тенденциялардың дамуы нәтижесінде қаржылық қызмет көрсетулер мен
өнімдер бүкіл әлемде біркелкі тұрпатқа (типке) айналды. Осының салдарынан
банктің өз араларында және басқа несие институттарының арасында
бәсекелестік күрес айтарлықтай күшейді. Бәсекелестіктің күшеюі банктердің
пайдасын кемітті. Банктер нарықтағы өз позициясын сақтап қалуы үшін әрі
жаңа позицияны жаулап алуы үшін өздері жүргізіп отырған несие саясатын
тұрақты түрде ырықтандырып отыруға және осыған орай қатердің көбісін өз
мойындарына алуға мәжбүр. Қатердің көбеюі де коммерциялық банк табысының
азаюына өз әсерін тигізеді. Осыған байланысты банктер маркетинг
стратегиясың жасауға, жаңа қызмет түрлерін игеруге, әрбір клиент үшін
күресуге ұмтылады.
Әрине, банктер маркетингтің көптеген тұжырымдамалық принциптерін
өнеркәсіптен алды, өйткені, маркетингтің негізгі мақсаты, міндеттері,
әдістері және тәсілдері нарық жағдайында жұмыс істейтін барлық шаруашылық
жүргізуші субъектілерде бірдей, яғни, бір-біріне ұқсас, сәйкес болып
келеді.
Сонымен бірге банк өнімінің, яғни банк орындайтын кез келген операция
мен кез келген қызмет көрсетудің өзіндік ерекшелігіне сәйкес айырмашылықтар
болады. Осы өзіндік ерекшеліктерді ескере отырып, банк маркетингісіне
анықтама берейік.
Банк маркетингісі — бұл клиентураның нақты қажеттіліктерін ескере
отырып, банк өнімдерінің ең тиімді әрі пайдалы нарықтарын іздестіруге және
пайдалануға бағытталған қызмет түрі.
Пайданы тұрақты түрде өсіріп отыру, клиентураны тарту, өз қызметтерін
өткізудің салаларын ұлғайту, нарықты жаулап алу кез келген банктің мақсаты
болып табылады. Бүгінгі таңда банктің әрбір басшысы мен әр маманы
маркетингтің сарапшысы болуы керек. Банктің барлық персоналы қаржылық
қызметгерді өткізетін сатушыға айналуы қажет.
Банк саласындағы маркетинг несие ресурстарының нарығын зерделеуге,
клиенттің қаржылық жағдайын талдауға және осы базада (негізде) банкке салым
ақшаны тартудың мүмкіндіктерін, өзгерістерді болжауға, сондай-ақ, жаңа
клиенттерді тартуға, банктің қызмет көрсету салаларын ұлғайтуға септігін
тигізетін шарттармен қамтамасыз етуге бағытталады.
Банк саласында салымшылардың санын арттыруды ғана көздемейтін, сонымен
бірге қызмет көрсетудің сапасын ұдайы жақсартып отыруды мақсат тұтатын
біріктірілген маркетинг (интегрированный маркетинг) басымдыққа ие болып
келеді. Банк саласындағы маркетингтің өзіндік ерекшелігі мынада:
Коммерциялық банктер салымшылардың қаражатын тартуға ғана мүдделі емес,
сонымен қатар олар тартылған қаражатты әр түрлі кәсіпорындарды және т.б.
несиелеу арқылы белсенді пайдалануға да мүдделілік танытады. Бұл
маркетингті коммерциялық банктердің салымшылармен қатынасында және несие
салымында кешенді түрде дамытудың қажеттілігін тудырады. Бұл екі саланың
мақсаттары әр түрлі:
- біріншісі - банкке клиентті салымшы ретінде тарту;
- екіншісі - банк үшін ресурстарды ең тиімді жолмен пайдаланатын
салаларға несие ресурстарын бағыттау.
Банк маркетингісі түпкі есебінде бірыңғай мақсатты жүзеге асыруға -
табысты және шаруашылықтағы уақытша босаған ақшалай қаражатты ұғымды
пайдалануға бағытталады.
Бүгінде маркетинг - бұл тиянақты дайындауды, терең әрі жан-жақты
талдауды, басшыдан бастап төменгі буынға дейінгі барлық банк бөлімшелерінің
белсенді жұмысын қажет ететін банктің стратегиясы мен философиясы.
Банктер ең алдымен өз өніміне емес, клиенттердің нақты
қажеттіліктеріне бағдарлануы керек. Сол себепті де нарықты бүге-шегесіне
дейін зерделеп, клиенттердің банк қызметіне қатысты өзгеріп отыратын
талғамдарын және олардың қандай қызмет түріне артықшылық беретінін талдау
қажет. Әр клиентке қатысты қаржылық қызмет көрсетудің нақты формасын
анықтап, әрбір мәміленің пайдалылығын көрсете білу керек.
Банктің маркетингілік қызметін жүзеге асыруға қажетті жалпы
принциптері мынадай:
1. Нақты нарықтық мақсатқа - барлық банк жұмыскерлерінің қозғалыстағы еңбек
мотивіне қол жеткізу.
2. Маркетинг - бұл кешенді міндеті бар жүйе (жоспарлау талдау, реттеу және
бақылау).
3. Маркетингті ағымдағы кезеңге де, алдағы кезеңге де және бір-бірімен
өзара байланыстырып жоспарлау.
4. Маркетингті нақты іс жүзіне асырудың негізіне қабылданған маркетингілік
шешімдерді тұрақты түрде бақылау жатады.
5. Маркетингтің сәтті болуы әрбір жұмыскердің бастамасын және белсенділігін
тұрақгы түрде ынталандырып, олардың біліктілігін арттырып отыруға
байланысты.
6. Маркетингті ұжымда қолайлы психологиялық ахуалды қалыптастырғанда ғана
сәтті жүзеге асыруға болады.
Банк маркетингісінің негізгі мақсаттары:
1. Сұранысты тудыру әрі ынталандыру.
2. Жұмыс жоспарларын және қабылданатын шешімдерді негіздеу.
3. Көрсетілетін қызметтің ауқымын ұлғайту.
4. Банк табысын барынша арттыру және нарықтық үлесті көбейту.
Әлеуметтік фактордың рөлі артқан бүгінгі жағдайда маркетинг банк
жұмыскерінің жаңашыл ойын және мақсатты бағыты бар әлеуметтік саясатты
нақты техникалық тәсілдермен ұштастыратын құрал ретінде түсіндірілетін
болды.
Жаңа тәсілдеменің негізінде Барлығы клиент үшін дейтін принцип
жатыр. Банк клиенттің айтылған пайданы алуына жауапты. Басымдықтардың
ішінде: ең алдымен - клиент пайдасы, содан кейін - банк мүддесі. Клиентке
бағдарлану - жетістікке жеткізетін басты фактор.
Банктегі маркетингтің негізгі міндеттері:
1. Қаржы нарығында орын алып жататын ұдайы өзгерістер жағдайында банк
жұмысының пайдалылығын қамтамасыз ету.
2. Көрсетілетін қызметтің ауқымы, кұрылымы және сапасы бойынша клиенттің
талап-тілегін барынша қанағаттандыру арқылы онымен тұрақты қатынасты
қалыптастыру.
3. Банктің коммерциялық, ұйымдастырушылық және әлеуметтік проблемаларын
олардың кешенінде және өзара байланыстырып шешу.
4. Несиегерлермен әрі салымшылармен ынтымақтастық
құрудың және банк имиджін жасаудың маңызды шарты ретінде
банк өтімділігін қамтамасыз ету.
Бұл міндеттер сәтті шешімін табатын болса банктің әлеуметтік-
экономикалық даму көрсеткіші жақсарады.
1.2 Банктік маркетингтік қызметтерді ұйымдастырудың негізгі элементтері мен
тәсілдері
Маркетингілік қызметті ұйымдастырудың негізгі элементтері:
1. Нарықтың жағдайын және оның даму келешегін кешенді түрде зерделеу
арқылы тауарлар мен қызмет көрсетулерге сатып алушының әлеуетті сұранысын
жедел әрі шынайы анықтау.
2. Өнімнің жаңа үлгілерін жасау бойынша ғылыми-зерттеу қызметін тиімді
ұйымдастыру, сондай-ақ тұтынушылардың көптеген талап-тілегін
қанағаттандыратын тиісті қызмет көрсету өндірісін ұйымдастыру.
3. Өндірісті және қаржыландыруды үйлестіру әрі жоспарлау.
4. Өнімді өткізудің және бөлудің оңтайлы жүйелерін құру әрі жетілдіру.
5. Барлық қызметті өткізуді ұлғайту шараларының аясында өзгерген
жағдайларға сәйкес жүйелі түрде реттеу әрі түзету.
Маркетингінің құрамдық элементтері мен әр түрлі шараларында оның
бірнеше түрі болады.
Банк маркетингісінің тәсілдері:
- клиенттермен тіл табысу;
- акционерлерге дивидендтерді және пайдалы қызметті қамтамасыз ету;
- өзге несиелік және банктік емес мекемелердің өнімдерімен салыстырғанда
банк қызметін пайдалану барысында клиенттерге артықшылықтар тудыру;
- банк жұмыскерін қызмет көрсетулерді өткізуге материалдық тұрғыдан мүдделі
етіп қою.
Клиентпен тіл табысу аясында банк маркетингісі белсенді маркетингке
және бәсең маркетингке айналады. Белсенді банк маркетингісі мыналарды:
- тікелей маркетингті, яғни, поштаны, телефонды және теледидарды
пайдаланатын белсенді жарнаманы;
- халықтың арасында, оның ішінде, көшеде сауалдама
жүргізуді;
- әлеуетті клиентпен жеке тіл табысуды, оның қажеттілігін зерделеуді, оның
ішінде, оның қажетгілігін банк жұмысының процесінде зерделеуді;
- жекелеген маркетингілік проблеманы талқылау үшін банк ұйымдастыратын
пікірталас клубына ұқсас клубты білдіретін фокус-групп құруды қамтиды.
Бәсең маркетинг — банктің қызметі мен жағдайы, оның қызмет пайдасы
туралы материалдардың баспасөзде жариялануы. Нарықтағы өз орнын нығайтқысы
келетін банктер маркетингтің осы екі тәсілін пайдалануы керек.
Қазіргі заманғы банк іс-тәжірибесінде, әсіресе клиентке дербес қызмет
көрсетуге айрықша көңіл бөлінеді. Тікелей маркетинг бағдарламасының негізгі
мақсатына бұл келешегі зор, яғни, перспективалық клиентке көрсетілетін
қызмет туралы толық ақпарат беріп қана қоймай, оны дереу әрекетке жетелеу
жатады.
Тікелей маркетинг жүзеге асырылғанда клиентке дербес қызмет көрсетуге
айрықша көңіл бөлінеді. Бұл маркетинг тәсілі клиенттер үшін жаңа
қажеттіліктерді тудыруға бағытталған, өйткені буклеттерді және басқа да
жарнамалық ақпараттарды жөнелту, сондай-ақ телебағдарламаларға
хабарламаларды қосу үшін тікелей маркетинг объктілерінің мекенжайы банк
картотекаларының негізінде жасалады.
Фокус-тобына кеңірек тоқталу қажет. Ол клиентпен жеке қатынасқа
құрылған маркетинг әдісін дамытудың маңызды факторы болып табылады. Фокус-
топ клиенттің талап-тілегін анықтауға бағытталған әрі белгілі бір
проблематика бойынша өткізіледі.
Атауынан көрініп тұрғандай, топтың назары бір тақырыпқа ауады және
шоғырланады. Фокус-топ банктің 8—10 клиентінен жасақталады. Талқыланған
проблема күрделі болған жағдайда топқа банк сарапшысы кіреді. Пікірталасты
төреші басқарады. Ол (төреші) мамандығы бойынша маркетинг саласындағы
психолог, зерттеуші болуы мүмкін.
Төреші топқа банк қызметінің жаңа өнімі бойынша іскерлік жоспарды,
назар аударылған тақырып бойынша зерттеудің нәтижесін қамтитын, талқылауға
арналған негізгі материалдарды береді. Фокус-топ, мысалы, жаңа қызмет
түріне нарықтық сұранысты қалай анықтауды, оны зерделеудің әдістерін, жаңа
өнімді ұсынудың қаншалықты мақсатқа лайықты болатынын, оны нарықта
жылжытудың шартын, жарнамалау тәсілін, оған клиентураның қалай қарайтынын
жэне т.б. талқылайды. Проблемаларды талқылау бойынша пірікталастың нәтижесі
оны калай шешуді болжап береді. Маркетинг бойынша мамандардың одан ары
жұмыстарын жалғастыруына қажетті материалдарға пікірталастың магнитофондық
және бейне жазба (видеозапись) түрлері жатады.
Банк жұмысы туралы қоғамның пікірін білу үшін имидж ревизиясы немесе
оны тұтынушының көзінше бағалау әдісі қолданылады. Ревизия көпшілікке
сауалнама жүргізу арқылы және сегментті түрде жүзеге асырылады. Көшедегі
жүргіншілерден қысқа сұхбат алынады. Имидж ревизиясының басты мақсаты
-жарнамаға кеткен шығыстардың ақталғанын немесе ақталмағанын анықтау.
Коммерциялық банктер өз өнімдерін нарықта жылжытудың жаңа әдістерін
әзірледі. Сатуға колайлы жағдай тудыру бойынша бағдарламаның қаншалықты
сәтті жүзеге асырылғанын бағалауда бірқатар жалпылама көрсеткіштер
пайдаланылады. Ең алдымен, бұл дербес банк бөлімшесінің қызметкерлерін
қамтитын пайда орталығының банкте болуы. Әрбір мұндай орталық сатуды
дамыту бойынша өзіндік бағдарламаларын әзірлейді. Маркетингілік бағалау
істелінген жұмысты аяқтайды.
Банк маркетингісінің құрамдық бөліктері:
- Нарықты тануға қажетті ақпараттарды алу (жинау);
- Тауарларды зерделеу және оның бағаларын анықтау (тауар-баға);
- Көрсетілетін қызметтерді өткізуді ұйымдастыру. Ақпаратты алу (жинау)
мақсатына коммерциялық банктің нақты (игерілген) әрі әлеуетті нарығын
анықтау, оның қажеттіліктер мен алдан күткендерін зерделеу жатады. Нарық
сипаттамасы үшін банкке тиесілі жалпы үлес, оның ішінде, қарыздар мен
депозиттердің үлесі және жекелеген қызмет көрсету түрлері нарығының үлесі
анықталады әрі коммерциялық банк нарығы өзге де бәсекелесуші бір тұрпаттағы
несие мекемелерінің нарығымен салыстырылады. Нарықты детальды түрде
зерделеуде оның сегментациясының маңызы зор.
Банктік қызмет көрсету нарығын және оның әлеуетті тұтынушыларын
зерделеу үшін банктер тұрпаттандыру және сегменттеу секілді өнеркәсіп
маркетингісінің дәстүрлі тәсілдерін пайдаланады.
Тұрпаттандыру тұтынушылардың тобын әлеуметтік сипаттамаларына қарай,
сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық және демографиялық факторлар бойынша
анықтауды ұйғарады. Тұрпаттандырудың құралы ретінде сараланған табыс және
тұтыну балансысының талдауы, жинақтамалық зерттеуі пайдаланылады.
Нарықтық сегменттеу нарықты тұтынушалар сұранысының өзіндік
ерекшелігімен де, ұсыныстың өзіндік ерекшелігімен де сипатталатын жекелеген
учаскілерге бөлуді ұйғарады .
Сегменттеудегі мақсат — жекелеген тұтынушы тобының көрсетілетін нақты
қызмет түріне қатынасын анықтау. Банктер нарықты сегменттерге бөлу арқылы
көрсетілетін қызметке қатысты ұсынысты тұтынушыларға және әлеуетті
нарықтарға сәйкес реттеуге әрі ұзақ мерзімді нарықтық стратегияны әзірлеуге
мүмкіндік алады.
Банктер нарықты екі принцип бойынша сегменттейді:
- өнімдікке (несиелік қызмет көрсету нарығы, операциялық қызмет көрсету
нарығы, инвестициялық қызмет көрсету нарығы, сенімгерлікпен қызмет көрсету
нарығы);
- клиенттікке (жылжымайтын мүліктің меншік иелері, корпорациялар,
үкіметтік нарық, сенімгерлікпен қызмет көрсету бөлімінің клиенттері).
Нарықтың жекелеген сегментін бөліп алудың мағынасы: банк өзінің күш-
жігерін бүкіл нарыққа жұмсамай, белгілі бір сегментке ғана бағдарланады.
Тұрпаты бір қызмет көрсетулерге сұранысы бар әрі олардың ақысын
төлеуге дайын клиент топтары, әдетте, нарық сегменті, деп аталады. Банктер
нарықты сегменттей отырып, мынадай алғышарттарға сүйенеді:
- нарық сегменті айтарлықтай нақты кескінге ие болуы керек;
- әр түрлі сегмент туралы жиналған ақпарат оларды талдауға әрі бағалауға
жеткілікті болуы тиіс;
- алынған сегмент банкке біршама пайда әкелетіндей болуы қажет;
- іріктелген сегменттерде банктің қызмет көрсетулерді жылжытуға қажетті
арналары және жарнамасы болады және т.б.
Нарықты сегменттеу - банктік қызмет көрсетудің үлкен іс-тәжірибесін
және білімін қажет ететін күрделі әрі еңбек сыйымдылығы бар процесс.
Сегменттеудегі мақсат - қандай да бір тұтынушылардың тобын белгілі бір
нарыққа бөліп қана қоймай, сонымен бірге, банктің осы қызмет түріне әр
түрлі талап қоя алатын тұгынушылар мен пайдаланушыларды іздеп табу.
Нарықты сегментгеу банктік қызмет көрсетулерді жылжыту ісінде ешқандай
нәтиже бермейтін тұтынушылар тобының, әдеттегі, логикалық және
статистикалық талдауына айналмауы керек.
Сегменттеу - бір жолғы емес, тұрақты процесс, өйткені нарықтағы
жағдай, тұтыну және тұтынушылардың әдеттері, сондай-ақ банктік қызмет
көрсетулердің жиыны өзгеріп отырады.
Маркетологтар әдетте сегменттеуді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін
оның бірнеше белгілерін бөліп көрсетеді.
Нарықты сегменттеудің негізіне банктік қызмет көрсету сипаты
(несиелік, операциялық, инвестициялық, басқадайлары), клиентуралық белгі
(заңды және жеке тұлғалар, корпорация, корреспондент-банктер, үкімет)
жатады.
Сонымен қатар, географиялық, демографиялық, психомәдени және мінез-
құлықтық (бағыттық) сегменттеулер де пайдаланылады.
Кәсіпорын нарығын сегменттеу барысында кәсіпорынның ауқымы, қызмет
саласы, онда жұмыс істейтін жұмысшылардың саны, басшының деңгейі және
сұраныс сипаты (бастапқы немесе қайталама) ескеріледі.
Географиялық сегменттеудің бірлігі ретінде елдер, аумақты географиялық
учаскілер, экономикалық аудандар, қалалардың ықшам аудандары алға шығады.
Банк ең алдымен жуық нарықты зерделейді. Географиялық сегменттеу
кәсіпорындар мен жеке тұлғалар нарығын зерделеуде қолданылады.
Демографиялық сегменттеу жеке тұлғалар нарығымен байланысты. Бұл
сегменттеу халықты әлеуметтік-кәсіби жағынан (жер шаруашылығымен
айналысушыларға, жұмысшыларға, қызметкерлерге, еркін кәсіп иелеріне,
дәрігерлерге, сәулетшілерге заңгерлерге және жеке іспен айналысатын өзге де
тұлғаларға персоналға қызмет ететін жоғары және орта буын басшыларына)
бөлуге, сондай-ақ жасына, жынысына, отбасы жағдайына, табысына, білім
деңгейіне қарай бөлуге негізделеді. Банк мүдделілік танытқан халық тобын
бөліп алады да, олармен салым ақшаны барынша көп тарту үшін, несиені ұтымды
орналастыру үшін және т.б. үшін жұмыс істейді.
Демографиялық сегменттеудің кұнды қағаздар нарығын дамытуда маңызы
зор, өйткені, бұл жағдайдағы коммерциялық банктің негізгі салымшыларына
халық жатады.
Психомәдени сегменттеу жеке тұлғаның банк көрсететін белгілі бір
қызметке катысты мінез-құлқын ескереді. Ол тұлғаның жеке ерекшеліктеріне
және әлеуметтік жағдайына тәуелді болады. Бұл арада тұрақты белгілер
халықтың әр түрлі әлеуметтік топтарын біріктіреді.
Мінез-құлықтың сегменттеу банк клиентінің досьесін - банк арқылы өткен
шот пен операция жағдайын зерделеу негізінде жүзеге асырылады. Халықты
француздық банктер мінез-құлқы бойынша былайша жіктейді:
- Бүгінгі күнмен өмір сүретін, яғни ертеңгі күнін ойламайтын адамдар.
- Авантюристер.
- Пайдаланушылар, яғни, мінез кұлықтарында бәсеңдік танытатын, алайда
материалдық құндылықтарға құрметпен қарайтын реалистер.
- Оқиға ортасында жүруді қалайтындар.
Нарық жағдайы туралы ақпараттарды зерделеудің негізінде коммерциялық
банктер өз стратегиясын жасайды. Бұл стратегиялар әр түрлі болуы ықтимал:
- игерілген қызметтерді өзінің ескі клиенттеріне сату;
- ену (кіру) стратегиясы (бұрынғы қызметтерді жаңа клиентке ескі нарықта
сату);
- даму стратегиясы (ескі қызметтерді жаңа нарықта сату);
- жаңа қызметтерді өткізу стратегиясы (жаңа қызметтерді игерілген ескі
нарықта сату),
- әртараптандыру (жан-жақты дамыту) стратегиясы (жаңа қызметтерді жаңа
нарықта сату). Бұл стратегия тұрпаты банк үшін ең тәуекелдік деңгейі жоғары
тұрпат болып табылады.
Банк маркетингісінің екінші құрамдық бөлігі (тауарды зерделеу және
оның бағасын анықтау (тауар - баға)) көрсетілетін қызметтердің сипатын және
олардың бағасын зерделеуді ұйғарады. Бағаны анықтау үшін көрсетілетін банк
қызметінің түріне қарай өзіндік ерекшелігі бар олардың нарықтағы қалыптасу
заңдылығын білу керек.
Маркетингтің үшінші бөлімінде (қызметтерді өткізуді ұйымдастыру) банк
көрсетілетін қызметтерді өткізудің шарттарын зерделеуге бағдарланады. Оның
қатарына банктің бөлімдері мен филиалдарын орналастыру туралы дұрыс шешім
қабылдау, несие мекемесінің тұрпатын таңдау, банктің ішкі құрылымы,
персоналдың міндеттері және т.б. жатады.
Банктің маркетинг стратегиясы, нарықтағы жетістік, маркетингтің үлкен
жетістігі ахуалды жүйелі түрде ұғуға, банктің күш-жігерін нақты
үйлестіруге, мақсаттар мен міндеттерді дәл белгілеуге және жетістіктерді
бағалаудың ең жетілген әдістерін пайдалануға мүмкіндік беретін стратегиялық
жоспардың сапасымен анықталады.
Маркетинг стратегиясы кез келген банк үшін стратегиялық жоспардың
негізгі элементі болуы тиіс. Банктің маркетингілік стратегияны әзірлеудегі
нақты жұмысының негізгі кезеңдері қандай?
Бұл саладағы жоспарлау банктің күшті және әлсіз жақтарын, банк өз
қызметінде алдағы 3-5 жыл ішінде кездестіруі мүмкін қолайлы және жағымсыз
факторларды детальды түрде талдай алатын экономикалық болжау бойынша
тәжірибелі мамандарды жасақтаудан басталады. Бұл арада банк жұмыс істейтін
орта мен жағдай тиянақты талданатын болады. Саяси және экономикалық
факторлардың ықтимал ықпалы, банк зандарының ықтимал өзгерістері,
технологиялық және әлеуметтік факторлар қарастырылады.
Сонымен катар соңғы 2-3 жыл ішіндегі банк қызметінің пайдасы,
активтегі табысы, операциялардың өскен мөлшері, басқа банктермен
салыстырғандағы банкаралық нарықтағы позициясы, төленген дивңдендтердің
мөлшері, жұмыскерлердің саны мен кәсіби дайындық деңгейі және өзге де
шешуші көрсеткіштері параллельді түрде талданады.
Бұл материалдар 3-5 жылдан кейін қайталануы мүмкін ағымдағы ахуал мен
банктің жағдайыи сипаттайтын құжаттың негізін құрайды.
Стратегиялық міндеттерді анықтағаннан кейін топ банктің ағымдағы
жағдайынан алға қойылған мақсатына жылжудың желісін қалыптастырады. Банк
басқармасының қарауына және бекітуіне ұсынылатын баяндама жасалады.
Міндеттердің бекітілуі мен оның көрініс табуы жыл сайынғы нақты сандық
көрсеткіштерде түрленіп отырады.
Маркетинг стратегиясын банк мақсатына маркетинг құралы арқылы қол
жеткізудің ең жақсы жолы ретінде анықтауға болады. Маркетинг стратегиясының
сәтті жүзеге асуы мынадай факторларға байланысты:
- банктің ұйымдық құрылымыңда банк бизнесінің, маркетингтің жаңа формаларын
әзірлеумен айналысатын стратегиялық тұрғыдан дамытудың арнайы тобын құру;
- стратегиялық жобаларды жүзеге асырушы жұмыскерлерді ынталандыратын арнайы
жүйені ұйымдастыру;
- стратегиялық жоспарлаудың артықшылықтарына банк басшылығын иландыру, яғни
стратегиялық жоспарда қарастырылатын міндеттердің басшылықтарына банк
басшылығының мүдделілік деңгейін көтеру;
- банктің стратегиялық жоспарын әзірлеу және жүзеге асыру
қызметіне барлық деңгейдегі басшыларды тарту;
- стратегиялық жоспарлы бағдарламаның жүзеге асырылу барысы туралы, яғни
қалайша орындалып жатқаны жөнінде оған жауапты барлық тұлғалар үшін
ақпарат жүйесін ұйымдастыру;
- нақты бақылау жүйесін қалыптастыру.
1.3 Банктік маркетингтің әлеуметтік – экономикалық мәні және оның
концепциясы
Көз алдыңызға бизнеспен айналысайын деп жүрген кәсіпкерді елестетіңіз.
Айталық ол керекті заттарды тауып сатып алды, фирманы мемлекет органдарында
тіркеп, банкте есеп-шот ашты, қажет іс орнын жалдады, материалдар мен
өндіріс құрал-жабдықтарды жинап алды, өндірісті жұргізіп, тауарлар шығарды,
оларға жарнама жасады делік. Міне осы жерде оны ойда жоқ сәтсіздік күтеді:
тауарға рынокта сұраныс болмады. Кәсіпкер жарнамаға шығындарын көбейте
түседі. Сонда да алушылар оның тауарына назар аудармайды. Ешкім оны сатып
алмайды. Осыдан сұрақ туады: бұның себебі неде? Мүмкін тауардың сапасы
төмен, немесе оның бағасына сәйкес емес шығар? Болмаса тауар үмітсіз
ескірген болар? Мүмкін рынок соған ұқсас өтімді тауарларға толы шығар? Ал
немесе алушылар өздері үйренген, бұрыннан білетін фирмалардан алғысы
келетін шығар? ... Себептер өте көп болуы мүмкін. Бірақ бір нәрсе айқын -ол
біздің кәсіпкеріміздің маркетингтен мүлдем бейхабар екендігі.
"Маркетинг" термині ағылшынша "mагкеt" (рынок) сөзінен шыққан және
дәлме-дәл мағынасы рынокпен байланысты кәсіпкерлік әрекетті білдіреді.
Алайда ұғымының мәні одан өте кең де, өте ауқымды. Сондықтан мұның көптеген
(2 мыңнан астам) анықтамалары бар. Терминологиялық түсіндірмелерге
байланысты пікір-таластарға тоқталмай-ақ, олардың өзара жүйелік жақындығы
арқылы маркетингтің бірнеше аспектілерін қарастырайық.
1. Банктік маркетинг - экономикалық үрдіс
Қаржы нарығында экономикада жеке адамдардың және фирмалардың
қажеттіліктерін қанағаттандыру ісіне шығындардың шексіз өзара алмасуы
барысында қол жетеді. Оның жүзеге асуы үшін келесі шарттар орындалуы қажет:
- құндылықтарға (тауарға) ие және ол құндылықтарға мүдделі субъектілердің
(жеке және заңды тұлғалардың) нарықта болуы;
- олардың әрқайсысы ымыралы коммерциялық шешімдер іздеуге қабілетті және
субъектілер өз міндеттемелерін орындай алатын қабілеті болуы тиіс;
- экономикалық үрдістегі барлық қатысушылардың іс-әрекеті мен олардың
таңдауы өз еріктерінде (мысалы, бірі жасаған ұсынысты басқалары қабылдауға
немесе қабылдамауға еркіндігі) болуы тиіс.
Бұл тұрғыдан алғанда, негізінде банктік маркетинг дегеніміз тұтынушыға
қарай жылжытуға бағытталған қызметті кім шығарғанын (өндіруші банк), кімге
арналғанын (тұтынушы клиентке), белгілерге және осыған байланысты көптеген
басқа қызметтерді атқаруға бағытталған іс-әрекет деп айтуға болады.
Банктік маркетинг экономикалық үрдіс ретінде қызмет көрсетуші мен
тұтынушы арасындағы күрделі, көпжақты байланысты қамтамасыз етеді, олар
жасайтын айырбасты белгілі, нысаналы нәтижелілікке бағыттауы тиіс. Осы
аспектіде банктік маркетинг нарықтық қатынастардағы жүріп жатқан
потенциалды қатысушылардың арасында тек қызмет қана емес, сонымен қатар
ақпараттық айырбасты жүргізуші, оны реттеуші құрал болып табылады. Бұл аса
күрделі, қоғамда зор маңызды орын алатын іс. Өндірушілердің өзі тек ұсынушы
және сатушы ғана емес. Сонымен қатар ол тұтынушы, сатып алушы ретінде де
тыныс-тіршілік жасайды. Өйткені біркелкі қызмет көрсетуші өзіне қажет
банктік өнімдерді неғұрлым көп сатып алып, өндіретін тауарын көбейткісі
келсе, сол ғұрлым ол банктік өнімдерге деген оның қажеті мен сұранысы
өседі. Осының өзі бұл аспектідегі банктік маркетингтің көп қырлы мән-
мазмұнын сипаттап отыр.
Банктік маркетинг- қаржылық қызметі ретінде капиталдың жекелеген
формалары және оны көптеген қолдану сатыларының ішіндегі ең маңыздысы
банктік қызметке деген өзі даму стратегиялық мақсатына жету жолында
бірсыпыра қызмет атқарады. Олардың ішінде ең негізгілерін айтсақ – банктік
қызметті бастауға банктің дайындығын, өнімнің шығарылуын, қаржы-
экономикалық жағдайының қамтамасыз етілуін тек банктік маркетинг арқылы
ойдағыдай шешуге болады. Ең алғашында банктік маркетинг шаруашылық
қызметінің көп тармағының бірі және теңдестік қызметі ретінде, ал соңында
интегралданған, жиынтық банктік қызметі ретінде қарастырылды. Дәл осы соңғы
көзқарас интегралданған банктік маркетингтің негізін құрайды.
Банктік маркетингтің қаржылық қызметі ретінде орындайтын толық жұмыс
түрлері тізімін беру өте қиын. Сонымен бірге, банктің мынадай сұрақтарға
жауап іздеуі маркетингтің рөліне шек келтірмейді:
- қандай банктік тауарларды нарыққа ұсыну керек (жаңа өнімді жобалау, ескі
өнімді жаңарту, немесе оның шығуын тоқтату, т.б. с.с)
- банктік өнімді кімге ұсыну керек (тұтынушыларды зерттеу)
- қашан және кандай шарттарды (баға, шығын, сапа, технология, техникалык.
қызмет көрсету түрлері, т.б. с.с.) банктік тауарға қою керек
- банктік тауардың тұтынушыға қандай арнамен жетуі керек (өткізу жүйесін
құру, жарнама, өтімді ынталандыру, т.б. с.с)
Банктік маркетинг - бизнестің концепциясы Банктік тауардың өмірге
келуін әрине сұранысын белгілейді. Ал сұранысты айқындайтын да, оны
қалыптастыратын да банктік банктік маркетинг үрдісі болады. Сондықтан
банктік маркетинг қазіргі бизнестің концепциясы ретінде зерттеу, талдау,
ойлау және болжау үрдісін қамтиды. Ол әртүрлі шешімдердің әр дәрежеде
қолданылуын қамтамасыз етеді. Банктік маркетинг концепциясына сәйкес
банктің жан-жақты жұмыстарын нарық жағдайында алдын ала реттеу және әлуетті
түтынушылардың мұқтаждығы мен қажеттіліктерін нақтылы білу, олардың
болашақта өзгеруін болжамдар арқылы есепке алынып отырады. "шығарылған
банктік тауарды сатудың орнына, сатылатын қызметтерді өндіріңіз", "Тауарды
емес клиентті жақсы біліңіз" - 6үл маркетинг концепциясындағы банктің
сенімі.
Маркетинг саласындағы белгілі маман Ф.Котлер мынадай анықтама берді:
Маркетинг - айырбас арқылы мұқтаждық пен қажеттілікті қанағаттандыруға
бағытталған адам қызметің түрі. Бір жағынан мұндай қызмет нарықты жан-
жақты, жүйелі зерттеуге, тұтынушылардың нақты қажеттіліктерін және
талғамдарын табуға, оларға қызметті бейімдеуге бағытталған. Сонымен қатар
банкте өндірілген тауарларды тиімді өткізу үшін нарықты және қажеттілікті
қалыптастыруға бағытталған нысаналы және белсенді іс-әрекеттерді болжап
белгілейді. Банктік маркетинг қызметінің негізгі мақсаты-тұтынушы мен
өндірушіні бір-бірімен тығыз байланыстыру, бір-бірін табуға көмектесу болып
табылады.
Жоғарыда айтылғанның бәрін тұжырымдасақ, банктік маркетинг қызметіне
төменгілер жатады:
- әртүрлі түтынушылар топтарының мұқтажын, қажеттіліктерін, сұранысын
анықтау;
- тұтынушыға керекті және қажеттілігін қанағаттандыратын банктік тауар
шығару;
- банктік тауардың құндылығына сәйкес тұтынушыға қолайлы және өнімге
пайданы жеткілікті деңгейде қамтамасыз ететін баға қою;
- өндірген банктік тауарды тұтынушыға ең пайдалы және ыңғайлы арнамен
жеткізуді анықтау;
- қаржы нарығына, сұранысты қалыптастыруға және өтімді ынталандыруға
белсенді әсер ету жолдарын табу.
Осы банктік маркетинг қызметтерінің әрқайсысының бағыттары, олардың
құндылығы және маңыздылығы тек оларды бірге қарастырылып қолданса өседі.
Бұл жағдайда банктік маркетинг концепциясы қалыптасады және оның қолданылуы
мүмкін.
Шетел банктерінің тәжірибесі көрсетіп отырғанындай рыноктағы табыс
банктың тек қана қаржы мүмкіндіктерін ғана емес, сонымен қатар маркетингті
дұрыс қолдануын да дәлелдейді. Өйткені банктік маркетинг:
- банкті басқару принципі ретінде тиісті нарық шешімдерін дәйекті бағыттау
үшін тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру жолдары мен әдістерін
белгілейді;
- нарық әрекетінің құралдары ретінде ерекше тәсілдер арқылы бәсекелестерге
қарағанда басымдылық алуын қамтамасыз етеді;
- нарық әдісі ретінде өндірушілер мен тұтынушылардың мүдделері үйлесуіне
қол жеткізеді.
2 ҚАРЖЫ НАРЫҒЫНДАҒЫ НҰРБАНК АҚ МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУДЫҢ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Нұрбанк АҚ ның эволюциялық дамуына сипаттама
Нурбанк Ақ 1992 жылдың 3 тамызында Атырау қаласында құрылды. Ал
2003 жылы Алматы қаласында басты банктің негізі қаланды.
Қысқа мерзім аралығында Нурбанк АҚ кішкентай ғана аймақтық банк
деңгейінен Республикалық деңгейге шықты және Қазақстанның алдыңғы бірінші
ондық санатындағы банктер қатарына нық орнатылды.
Қазіргі уақытта Нурбанк АҚ 8-ші ұстанымды иеленді. Және қатардағы
негізгі көрсеткіштер бойынша барлық сектордағы банктің қызмет көрсетуге
ерікті. Халықаралық рейтингтік агенствалар, аудиторлар және шетел несие
берушілер банк активтерінің сапасын және тәуекел менеджментімен қоса,
автоматизация деңгейін әрқашан бағалап тұрады.
Банк Қазақстанның барлық түпкірлерімен қоса аймақтарында өзінің санын
асыру көзінде 15 бөлімдерімен және 26 банктік қызмет көрсету орталықтарын
ашты.
Өзінің клиенттерінің қолайлылығын жақсартуға байланысты банк әрқашан
өзіндік инфрақұрылымын жаңалап отырады.
Сондай-ақ Банк құрылымына кіретін бөлімдері мен жұмыстарына
келесілерден тұрады:
1. Директорлар Кеңесі
2. Нурбанк АҚ 5 және одан да жоғары пайыз акцияларын ұстайтын
акционерлер тізімі,
3. Нурбанк АҚ 01 қаңтар 2008 жылға көрсетілген кіріс және шығыстарының
отчеті.
4. Рейтингтері.
5. Нурбанк АҚ еншілес компаниялары.
Банк қызметінің жобалауын басқару - өтімділік, рентабельдік сияқты
негізгі принциптерді қамтамасыз ету мақсатымен банктердің басқару
функциясын жүзеге асырады. Басқару қызметінің негізгі бағыттарын көрсететін
3 негізгі бөлімше бар:
1. Банктің комерциялық қызметінің негіздерін өңдеу және жетілдіруді
басқару бөлімшесі. Осы келесі қызметтерді атқарады:
- банкті басқаруда нақты мақсаттарды анықтау үшін банктің іскерлік
саясатының актілерін жасау;
Нұрбанк АҚ-ның көрсететін қызмет түрлері.
Нұрбанктің Ақтау қаласындағы филиалы Ақтау қаласы, Бизнес орталығы
мекен жайында орналасқан.
Кесте 1 - Нурбанк АҚ 01 қаңтар 2008 жылға көрсетілген кіріс және
шығыстарының есебі, млн. теңге
Статиялар аты 01.01.08 01.01.08
Пайыздық кірістер
Қарыздар 13 515 846 9 416 40
Бағалы қағаздар 1 054 233 583 150
Кредиттік бөлімдердегі мұқтаждық 467 637 444 319
Пайыздық шығыстар:
Клиент мұқтаждықтары 2 243 849 2 071 432
Кредиттік бөлімдердегі мұқтаждық 2 960 332 1 564 282
Бағалы қағаздардың қарыздарының шығарылымы 4 131 972 2 648 321
Таза пайыздық кіріс 5 701 563 4 159 831
Пайыз есептелген актив қайтарымы 2 028 525 784 352
Құнсызданған активтерден кейінгі таза пайыздық 3 673 038 4 944 183
кіріске есептелген пайыз
Жинақтау мен комиссиялық түріндегі пайда 2 331 941 1 495 700
Жинақтау мен комиссиялық түріндегі шығыс 351 468 329 565
Жинақтау мен комиссиялық түріндегі пайда 1 974 473 1 166 135
Шығысты алғандағы бағалы қағаздардың кірісі 53 020 37 151
дилинг 413 168 841
курстық айырмашылық 592 218 21 405
Ассоцириялық компаниядағы
кірістің бөлігі - 22 628
Сақтандырудан түскен кіріс 201 960 247 350
Сақтандыруға кеткен шығыс 49 679 112 243
Басқада шығыстар 250 428 38 245
Басқада пайыздық емес кірістер 1 390 561 418 337
Еңбекақы және персоналға шығыс 2 317 454 1 699 199
Амортизация және износ 443 105 342 151
Жеке табыс салығынан басқа да салықтар 201 214 187 55
Басқада операциялық шығыстар 2 039 978 2 115 049
Басқа да резервтер 4 380 8 159
Басқада пайыздық емес шығыстар 5 006 131 4 352 100
Жеке табыс салығындағы кіріс 2 031 941 2 176 553
Жеке табыс салығындағы шығыстар 406 958 167 453
Бір жылдық кіріс 1 624 983 2 009 090
Есептеуге қатысты:
Банк акционерлері 1 593 694 1 953 411
Төмендетілген бөлік 31 289 55 682
Акцияның базалық табысы 1 799 3 904
Нұрбанк АҚ-ның мәліметтері
Нұрбанк АҚ-ның көрсететін қызмет түрлері.
Нұрбанктің Ақтау қаласындағы филиалы Ақтау қаласы, Бизнес орталығы
мекен жайында орналасқан.
Нұрбанк АҚ-ның көрсететін қызмет түрлері.
Нұрбанктің Ақтау қаласындағы филиалы Ақтау қаласы, Бизнес орталығы
мекен жайында орналасқан.
Кесте 2 - Нұрбанк АҚ-ның көрсеткіштерінің рейтингтер
Moody’s Standard & Poor’s
Атауы Ағымдағы Атауы Ағымдағы
рейтинг
рейтинг
Ұзақ мерзімдегі Moody’s В1 Ұзақ мерзімдегі В
рейтинг рейтинг
Қысқа мерзімдегі Moody’s В1 Қысқа С
рейтинг мерзімдегі
рейтинг
Қаржылық тұрақтылық Е+ Болжамы Тұрақты
рейтингі
Болжамы Тұрақты
Ескерту: Standard & Poor’s және Moody’s рейтингтік агентіктердің
мәліметтері
Нурбанк АҚ-ның еншілес компаниялары.
АҚ Атамекен Жинақтаушы зейнетақы қоры
АҚ ДО АҚ Нурбанк Нурполис
АҚ ООИУПА Нур –траст
АҚ ДО АҚ Нурбанк Money Experts
ЖШС Лизингтік компания Нур инвест
Банкті басқарудың ұйымдастыру құрылымы.
Сурет 1. Нұрбанк АҚ-ның басқару құрылымы
Ақтау қаласындағы Нұрбанк филиал директорының тәуелділігінде және
Нұрбанк директор орынбасарының басқаруында. Директордың қол астында:
Нұрбанк директор орынбасары, бас есепші және несие беру бөлімінің
бастығы кіреді. Олардың қол астында өз алдына маманданған бөлімдер кіреді.
Сурет 2. Банк қызметінің жобалауын басқару
Ақтау қаласындағы Нұрбанк АҚ қаржылық – шаруашылық қызметі және
Дирекциямен қатынасы Банк филиалдарының қызметі туралы жағдайы негізінде
транзитті табыс және ағымдық счет арқылы қабылданған шығыс сметасынан
төлемдер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz