Қаржыландырылған жал есебі туралы түсінік

Кіріспе
Шаруашылық жасаушы субъект үшін өсуінің қаржылық жағдайын және төлем қабілеттігін бағалай келіп, өз меншігіне сатып алғанша, басқаша субъектілерден негізгі құралдар объектілерін уақытша пайдалануға, яғни жалға алған тиімді болуы мүмкін.
Менің курстық жұмысым осы жалгерлік есебіне негізделген, соның ішінде қаржыландырылған жал есебі.
Жұмыстың мақсаты:
Қаржыландырылған жал есебінің мазмұны мен мақсатын, оның қолданылуын ашып көрсету.
Жұмыстың мақсатына жету барысында белгілі бір міндеттер қарастырылады:
1. Жал есебінің маңызы мен мазмұны
2. Қаржыландырылған жал есебі туралы түсінік
3. Қаржыландырылған жал есебін қолдану
Жұмыс барысында қолданылатын негізгі ұғымдардың анықтамалары:
Жалдау – бұл кәсіпорындар мен өзге мүліктік кешендер арасындағы шартқа негізделген түрде жерді, өзге табиғи ресурстарды және жалгердің шаруашылық немесе өзге қызметті өз бетінше жүзеге асыруына қажетті мүліктерді мерзімді, қайтарымды түрде пайдалануы. Жалдау нәтижесінде жалға беруші мен жалгер арасында жалдау шартына негізделген қатынастар пайда болады.
Жалға беруші – жалдау шарты мүлікті жалға беретін меншік иесі. Мүлікті жалға беруде меншік иесі өкілеттік берген органдар мен ұйымдар, сондай-ақ заңды және жеке тұлғалар жалға беруші бола алады.
Жалгер – бұл жалдау шарты бойынша мүлікті жалға алатын заңды немесе жеке тұлға. Заңды және жеке тұлғалар, біріккен кәсіпорындар, шетелдік заңды тұлғалар, халықаралық ұйымдар мен бірлестіктер жалгер болуы мүмкін.
Жалдау шарты – бұл тараптардың еркінділігі мен толық тең құқықтылығы негізінде жасалатын талдау шартының талаптарына сай мүлікті жалға беру туралы жалгер мен жалға беруші арасындағы келісім. Мүлікті жалға беру меншік құқығын беруге әкеп соқтырмайды.
Жалдау ақысы – жалдаушының жалға алған мүлкі үшін жалдау мерзімі кезінде тұрақты түрде төлейтін төлемі.
Жалгерлік процент – жалдау шартында нақты ақша сомасы түрінде белгіленетін жалданатын мүлік құнының үлесі (проценті). Экономикалық табиғаты бойынша ол банк несиесін пайдаланғандағы процентке ұқсайды.
Өткізу бағасы – тәуелсіз жақтар арасындағы келісім шарт негізінде мүліктің айырбастау сомасы.
Арендаға жалпы капитал салымы – қаржылық жал бойынша минималды арендалық төлемдердің жиынтық сомасы.
Арендаға таза капитал салымы – жалгердің жалпы капитал салымы мен өткізілмеген табыс арасындағы айырмашылық. Жал бойынша қарастырылған пайыз мөлшерлемесі – дисконт ставкасы, минималды арендалық төлемдерді анықтау үшін жалгерліктің басындағы мүліктің дисконтталған сомасы.
Тәуелділік – қарастырылмаған жағдайларға байланысты шығындар-дың туындау мүмкіндігі, мысалы, қарапайым құрал-жабдық, ескірген технологияны қолдану, күтілген табыстың алынбауы.
Пайда –мүлікті пайдалы қызмет ету мерзімінде қолданудан күтілетін табыс немесе оның бағасының жоғарылауы және тарату құны бойынша өткізуден күтілетін табыс.
Жалгердің қарыз капиталы бойынша өспелі пайыздық ставкасы –
Жал бойынша жалгердің төлейтін пайыз мөлшерлемесі немесе (қарызды) кредитті пайдалану үшін жалгердің жал басында белгіленген пайыз мөлшерлемесі.
Минималды жалгерлік төлемдер – жал мерзімі барысында жалгердің төлеуге міндетті төлемдері (жал беруші төлейтін және кейін оған өтелетін қызметтер бағасы мен салықтарды шегергенде).

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Р.М.Рахимбекова «Финансовый учет на предприятии» Алматы,
Экономика 2003 ж.
2. В.К.Родостовец, Т.Ғ.Ғабдуллин, В.В.Родостовец, О.И.Шмид
«Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп » Алматы, 2003ж.
3. Қ.К.Кеулімжаев, З.Н.Әжібаева, Н.А.Құдайбергенов, А.Ә.Жантаева
«Қаржылық есеп» Алматы, Экономика 2001 ж.
4. М.А.Вахрущина, А.А.Мельникова, И.С.Пласкова «Международный
учета и финансовой отчетности» Москва, Вузовский учебник, 2005ж.
5. В.Л.Назарова «Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік
есеп» Алматы, Экономика 2005 ж.
6. В.Л.Назарова «Бухгалтерский учет в отраслях» Алматы,
Экономика 2005 ж.
7. Г.К.Тулешова «Финансовый учет и отчетность в соответствии с
международными » Алматы, 2004 ж.
8. А.О.Нүрсейітов, МСФО «Аренда» бюллетень бухгалтера МСФО
2003 ж. № 4
9. В.А.Терехова, «Международные и национальные стандарты бухг.
Учета и отчетности» Москва, 2000 ж.
10. «Бухгалтерский учет в банках» МСФО, Алматы, Жеті-Жарғы 2005 ж.
11. СБУРК, Алматы, 2001 ж, Издательский дом Lem
12. М.Р.Насырова, С.Р.Тоқсанбай, С.К.Құлпыбаев , С.П.Гуляева,
«Қазіргі экономикалық орысша-қазақша түсіндірме сөздік-
анықтамалық» Алматы, 2003 ж.
13. Қ.Бектаев Сөздік. Алматы, 2001 ж.

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім

1. Жал есебінің мазмұны мен маңызы
2. Қаржыландырылған жал есебі туралы түсінік
3. Қаржылық жал мен лизингтің ұқсастықтары мен айырмашылықтары
4. Қаржыландырылған жал есебінің қолданылуы

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Шаруашылық жасаушы субъект үшін өсуінің қаржылық жағдайын және төлем
қабілеттігін бағалай келіп, өз меншігіне сатып алғанша, басқаша
субъектілерден негізгі құралдар объектілерін уақытша пайдалануға, яғни
жалға алған тиімді болуы мүмкін.
Менің курстық жұмысым осы жалгерлік есебіне негізделген, соның ішінде
қаржыландырылған жал есебі.
Жұмыстың мақсаты:
Қаржыландырылған жал есебінің мазмұны мен мақсатын, оның қолданылуын
ашып көрсету.
Жұмыстың мақсатына жету барысында белгілі бір міндеттер
қарастырылады:
1. Жал есебінің маңызы мен мазмұны
2. Қаржыландырылған жал есебі туралы түсінік
3. Қаржыландырылған жал есебін қолдану
Жұмыс барысында қолданылатын негізгі ұғымдардың анықтамалары:
Жалдау – бұл кәсіпорындар мен өзге мүліктік кешендер арасындағы
шартқа негізделген түрде жерді, өзге табиғи ресурстарды және жалгердің
шаруашылық немесе өзге қызметті өз бетінше жүзеге асыруына қажетті
мүліктерді мерзімді, қайтарымды түрде пайдалануы. Жалдау нәтижесінде жалға
беруші мен жалгер арасында жалдау шартына негізделген қатынастар пайда
болады.
Жалға беруші – жалдау шарты мүлікті жалға беретін меншік иесі.
Мүлікті жалға беруде меншік иесі өкілеттік берген органдар мен ұйымдар,
сондай-ақ заңды және жеке тұлғалар жалға беруші бола алады.
Жалгер – бұл жалдау шарты бойынша мүлікті жалға алатын заңды немесе
жеке тұлға. Заңды және жеке тұлғалар, біріккен кәсіпорындар, шетелдік заңды
тұлғалар, халықаралық ұйымдар мен бірлестіктер жалгер болуы мүмкін.
Жалдау шарты – бұл тараптардың еркінділігі мен толық тең құқықтылығы
негізінде жасалатын талдау шартының талаптарына сай мүлікті жалға беру
туралы жалгер мен жалға беруші арасындағы келісім. Мүлікті жалға беру
меншік құқығын беруге әкеп соқтырмайды.
Жалдау ақысы – жалдаушының жалға алған мүлкі үшін жалдау мерзімі
кезінде тұрақты түрде төлейтін төлемі.
Жалгерлік процент – жалдау шартында нақты ақша сомасы түрінде
белгіленетін жалданатын мүлік құнының үлесі (проценті). Экономикалық
табиғаты бойынша ол банк несиесін пайдаланғандағы процентке ұқсайды.
Өткізу бағасы – тәуелсіз жақтар арасындағы келісім шарт негізінде
мүліктің айырбастау сомасы.
Арендаға жалпы капитал салымы – қаржылық жал бойынша минималды
арендалық төлемдердің жиынтық сомасы.
Арендаға таза капитал салымы – жалгердің жалпы капитал салымы мен
өткізілмеген табыс арасындағы айырмашылық. Жал бойынша қарастырылған пайыз
мөлшерлемесі – дисконт ставкасы, минималды арендалық төлемдерді анықтау
үшін жалгерліктің басындағы мүліктің дисконтталған сомасы.
Тәуелділік – қарастырылмаған жағдайларға байланысты шығындар-дың
туындау мүмкіндігі, мысалы, қарапайым құрал-жабдық, ескірген технологияны
қолдану, күтілген табыстың алынбауы.
Пайда –мүлікті пайдалы қызмет ету мерзімінде қолданудан күтілетін
табыс немесе оның бағасының жоғарылауы және тарату құны бойынша өткізуден
күтілетін табыс.
Жалгердің қарыз капиталы бойынша өспелі пайыздық ставкасы –
Жал бойынша жалгердің төлейтін пайыз мөлшерлемесі немесе (қарызды)
кредитті пайдалану үшін жалгердің жал басында белгіленген пайыз
мөлшерлемесі.
Минималды жалгерлік төлемдер – жал мерзімі барысында жалгердің
төлеуге міндетті төлемдері (жал беруші төлейтін және кейін оған өтелетін
қызметтер бағасы мен салықтарды шегергенде).

1. Жал есебінің мазмұны мен маңызы
Жалдау – жалға берушінің дүниені жалға алушыға уақытша пайдалану үшін
ақы төлеп тұруға беру. Жал келісім шарты қол қойылған күннен бастау алады.
Халықаралық практикада жалдаудың үш түрі бар.
• ұзақ мерзімді
• орта мерзімді
• қысқа мерзімді
Ұзақ мерзімді жалдау (лизинг) – мүлікті 3 жылдан астам мерзімге
жалдау. Ұзақ мерзімді лизинг жай және қаржылық болып бөлінеді. Жай лизинг
жалдау шартының мерзімі біткен соң мүлікті жалға берушіге қайтаруды
көздейді. Қаржылық лизинг (қаржылық жалдау) жалгерлікті ұзақ мерзімді
несиелеу нысаны. Жалдаушы мүлік құнын жылдық төлемдер арқылы өтейді.
Қаржылық лизингтің 3 түрі болады:
• Лизинг стандарт - жабдықты дайындаушы өнімді қаржыландыратын
қоғамға сатады, ол өзінің лизинг фирмасы арқылы оны тұтынуға жалға
береді;
• Лизинг лиз-бек - жабдықтың меншік иесі оны лизингтік фирмаға сатады
және бір мезгілде одан жалға алады (жалға берушінің қаржылық жағдайын
уақытша жақсарту тәсілі);
• Лизинг жабдықтаушы (жеткізуші) негізгі құрал-жабдықтарды сатушы
лиз-бек лизингідегідей жалдаушы болады, бірақ жалға алған жабдықты
өзі емес, басқа жалдаушылар пайдаланады.
Қазақстан Республикасының субъектілер тәжірибесінде жай лизинг
неғұрлым кең таралған.
Орта мерзімді жалдау (хайринг) – жалдаушыға меншік иесі құқығын
бермей, мүлікті бір жылдан 3 жылға дейінгі мерзімге жалдау.
Қысқа мерзімді жалдау (рейтине, чартер) – жалдаушының мүлікті
бұдан кейін сатып алу құқығынсыз жалға алуы. Жалдау мерзімі 1 жылға дейін.
Рейтине бойынша жалдау ақысы лизингке қарағанда жоғарырақ. Чартер әдетте
рейсті, куекті бірнеше рейсті, белгілі бір мерзімге (тайм-чартер)
жалдауға жасалады (ұшақ, кеме). Чарторлерді алдын-ала немесе жедел түрде
(промт-чартер) және тіпті кеменің шұғыл жүруін талап етіп (спот-чартер)
те жасауына болады.
Экономикалық жағдайлары бойынша жал ағымдағы және қаржыланатын болып
бөлінеді. № 17 Жалдау есебі БЕС-на сәйкес негізгі құралдардың ағымдағы
жалы негізгі құралдардың жалға берушіге міндетті түрде қайтарылуын
көздейді, яғни жалдау кезеңінде жалгерге жалданған негізгі құралдарға иелік
ету және олардың пайдалануы мен жалға берушіге уақытылы қайтарылуын бақылау
құқы ғана өтеді. Талдамалы есебі журналда жүргізіледі, онда есеп
талаптарына сәйкес қажет көрсеткіштер болады.
Ағымдағы жалгерлік – қаржыландырылатын жалгерліктен басқа кез-клген
жалгерліктің түрін айтады. Ағымдағы жалгерлікте жалгерлік төлемі бүтін
жалгерлік мерзімінің бойында жүйелі түрде әрбір есеп беру кезеңінің шығысы
болып табылады. ағымдағы жалгерлікте, активке деген меншік құқымен
байланысты тәуекелділік пен марапаттау жағдайы жалға берушіінң өзінде
қалады. Сондықтан олардың жалға берген активтері амортизацияланатын мүлік
ретінде қарастырылады және бүкіл жал мерзімінің бойында алынған жал ақысы
табысқа енгізіледі.
Ағымдағы жалгерлікті жалға алушының мүлікті тек уақытша иемденуі деп
түсіндіріледі. Жалға берілген негізгі құрал, жалға берушінің бухгалтерлік
есебіндегі 2400 Негізгі құралдар бөлімшесінің тиесілі субшоттарында, яғни
негізгі құралдардың құрамында көрініс табады.
Алынуға жататын жал ақысы келісілген келісім-шартқа сәйкес 6200
Басқа да (6260) (Операциялық жалдан алынған табыстар) шоттың дебетінде
және 6100 (жалға субъектінің негізгі қызметі болса) шоттарының кредитінде
көрініс табады.
Жалға берілген мүліктер жалға берушінің балансында көрініс
табатынболғандықтан, олар бойынша есептелген тозу сомасына 7400 шоты
дебеттеліп, 2420 шоты кредиттеледі.
Жал ақысы келіп түссе тиесілі ақша қаражаттарының шоттары дебеттеліп,
6260 шоты кредиттеледі.
Жалға алынған негізгі құралдар жалға алушының талаптарына сай келе
бермейді, сондықтан олар ондай негізгі құралдарға жөндеу жұмысын жүргізеді,
бірақ ол үшін алдымен жалға берушінің келісімін алады. Жалға алушының
жүргізілген күрделі жөндеу жұмыстарының есебі жалға алған мүлік бойынша
келісілген шарт жағдайына байланысты болып келеді. Егер де жал ақысы
келешектегі есеп кезеңдеріне жатқызылатын болса, онда 6280 Жал ақысы шоты
дебеттеліп және тиісті ақша қаражаттарының шоты кредиттеледі. Олардың
есептік кезеңі жеткен кезде, тиесілі жал ақысы өндіріс шоттарына (8
бөлімдегі) немесе 7 бөлімдегі шоттарына ауыстырылады.
Операциондық жал бойынша ақпараттардың қаржылық есепкерлікте ашып
көрсетілуі:
Активтің тозу шегерілгенге дейінгі баланстық құны, амортизация
сомасы, есептік кезеңге жинақталғантозу және құнсыздандыру шығындары туралы
ақпарат активтің әрбір түріне байланысты көрсетілуі тиіс.
Жал алушының көрсететін ақпараттары:
• келесі көрсетілген кезеңдердің әр қайсысына болашақ жалгерлік
төлемдердің сомасы: 1 жылдан кем емес; 1 жылдан соң, бірақ 5 жылға
дейін; 5 жылдан соң;
• суб-аренда келісімшарты бойынша болашақ минималды төлемдер сомасы;
• кезең табыстары болып танылған аренда және суб-аренда бойынша
төлемдер;

2. Қаржылық жал есебі туралы түсінік
Жалдау есебі туралы № 17 бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес
қаржылық жал – бұл мүлікке берілетін меншік құқығымен байланысты табыстылық
пен тәуекелдің едәуір бөлігін жалгерге табыс ету. Бұл орайда жалгер
жалданған мүліктерді өзінің балансында көрсетеді. Меншік құқының өзі жал
мерзіміне берілуі де, берілмеуі де мүмкін. Жалданған негізгі құрал
объектілері белгіленген келісім бағасы бойынша несие жалдау мерзімі
аяқталғанға дейін өтемі төленіп алынған жағдайда, жалгердің меншігіне
берілуі мүмкін.
Егер тәуекел мен сыйақы пайдалану құқымен біршама немесе жалдау
мерзімінің соңында белгіленген бағасы бойынша өтемін төлеп алуға құқылы
болса; сондай-ақ егер:
1. Жалгер жалдан мүлікті тіркелген бағасы бойынша немесе жалдау мерзімінің
соңында белгіленген бағасы бойынша немесе жалдау мерзімінің соңында
белгіленген бағасы бойынша өтемін төлеп алуға құқылы болса;
2. Жалдау мерзімі жалданатын мүліктің ұтымды қызмет көрсету мерзімінің 80%
- інен астам болса;
3. Жал мерзімінің соңында жалданған активтің қалдық құны жалдаудың бас
кезіндегі оның ағымдық құнының 20%-нен кем болмаса;
4. жалдау ақысының жалдық барлық кезеңіндегі дисконтталатын құны жалданған
мүліктің ағымдағы құнының 90% -нен асатын болса;
5. Жал мерзімінің соңында жалданған активті меншіктену құқы жалгерге
берілетін немесе берілмейтін болса жал қаржылық болып табылады.
Осы шарттарға сәйкес келмейтін жалдаудың қай-қайсысы да ағымдағы жал
болып табылады.
Қаржыландырылатын жал мерзімінің ішінде жалға берілген мүлік баланста
бір ғана баға бойынша көрініс табады.
Жал төлемі екі төлемнен тұрады: қаржыландырудан (яғни, пайыз бойынша
төленетін шығысынан) және жалгерлік міндеттемесінен, демек объектінің
баланстық құнын азайтатын төлемнен негізгі міндеттемесін өтеуден.
Жалгерлік төлем: ағымдағы бағасы бойынша немесе дисконтталған құн
бойынша (активті пайдаланғаны үшін төленетін пайызын ескере отырып)
есептелінуі мүмкін.
Дисконтталған құн бойынша есептелген кезде жал ақысының өте аз
(минималды) деңгейін анықтау үшін қарастырылған пайыздық мөлшерлемесін
пайдаланады, ал егер де оны анықтау мүмкін болмаған жағдайда қарыз
капиталына пайдаланатын өсіп (отыратын) пайыздық мөлшерлемесін қолданады.
Қарастырылған пайыздық мөлшерлемесі ақша ағынының болашақтағы құнын
анықтайтын арнайы кестесінен алынып анықталады және ол келесідей формула
бойынша есептелінеді:
FV = PV (1+г) n
Мұндағы, FV – n жылдарынан кейін ақша ағынының болашақтағы құны;
PV – есептеу кезінде салынған сомасы;
Г – пайыздық мөлшерлемесі; n – есептеу кезеңіне алынған жылдар саны;
Жалға алушының қарыз капиталына өсіп (артып) отыратын пайыздық
мөлшерлеме – бұл пайыз мөлшерлемесі, оны осы тәріздес жал үшін жалға алушы
төлейді; немесе бұл мөлшерлемені жалға алушы жал басында басшылыққа алады.
Жалгерлік мерзімінің барысында келісім-шартқа сәйкес жалға берушіге
минималды жал ақысын төлейді.
Минималды жал ақысы – бұл төлем түрі, оны жалгерлік мерзімнің
барысында, жалға алушы жүзеге асырады (көрсетілген қызмет құны мен салық
сомасы шегеріледі, негізінде олар жалға берушіге өтелуі керек).
Қаржыландырылатын жал жағдайында қабылданған жалгерлік актив, 2400
бөлімшесінің тиесілі шоттарының дебеті бойынша және 4150 Жал бойынша ұзақ
мерзімді борыштар шотының кредиті бойынша көрініс табады. Жалгерлікке
берілген активтер үшін төленетін пайыздар сомасына 7320 Қаржыландырылған
жал бойынша пайыздар төлеуге арналған шығыстар шоты дебеттеліп және 4160
Төленуге тиісті ұзақ мерзімді сыйақылар шоты кредиттеледі. Ал олар
өтелген кезде 4160 шоты дебеттеледі де, ақша қаражаттары 1000 шоттары
бөлімшесі кредиттеледі.
Қаржыландырылатын жалдың жағдайы бойынша жалға алушы жалға алынған
активтердің тозуын есептеуді жүзеге асырады.
Активтердің пайдалану аясына байланысты мына шоттар дебеттеледі:
8010- егер де негізгі құралдар мен материалдық емес активтер өндіріс
аясында пайдаланылса;
8030 – егер де негізгі құралдар мен материалдық емес активтер әлеуметтік
аясында пайдаланылса;
7110 – егер де негізгі құрал тауарды (жұмысты, қызметті) сату процесімен
байланысты болса;
7210- егер де негізгі құрал жалпы шаруашылық қажеттілігіне арналған болса,
2400 бөлімше шоттары кредиттеледі.
Жал мерзімінің барысында жалға алушы жалға алынған активтерді
мерзімінен бұрын сатып алуына болады. Ол кезде ақша қаражаттарының шоттары
кредиттеліп, 4150 шотын дебеттеледі. Бұл кезде 4150шоты 2400 бөлімше
шоттарының тиісті аналитикалық шоттарымен жабылады. Қаржыландыратын жал
бойынша операцияларды есепке алу үшін жалға беруші мынадай синтетикалық
шоттарды пайдаланады:
2180 Басқа да ұзақ мерзімді дебиторлық берешек шоты;
2170 Алынуға тиісті ұзақ мерзімді дебиторлық берешек
6110, 6120 Сыйақылар бойынша табыстар, Дивидендтер бойынша
табыстар, Қаржыландыратын жал келісім-шарты бойынша пайыздары субшоты.
Жалға берілген мүліктің құны есепке түсетін жал міндеттемесі ретінде
дисконтталған құн бойынша көрініс табады, яғни активті пайдаланғаны үшін
төленетін пайыз сомасы қоса есептелінеді. Қаржыландыратын жал бойынша төлем
жалға беруші инвестицияланған капиталдың қайтарылғаныретінде қарастырады
және табыс алған болып есептелінеді. Ал минималды жал төлемі жалға салған
күрделі салымдарынан түскен табыс ретінде танылды. әрекет етіп тұрған
негізгі құралды қаржыландырылған жалға берген кезде 7010-шоты активтің
қалдық құнына дебеттіліп, 2400 бөлімшенің шоттары кредиттеледі. Ал келісім
шартқа қаралған (ескерілген) активтің құны 2180 дебетінде және 6010
кредитінде көрініс табады.
Болашақта алынатын жал пайызына 2170 дебеттеліп және 4420 шоты
кредиттеледі. Егер бұл сома алынса, онда 4420 шоты дебеттеліп және 6110
шоты кредиттеледі.
Егер де жалға алушы жалға берілген активті өз мерзімінен бұрын сатып
алса, онда одан алдағы кезеңдерде түсетін табысты жалға беруші қызыл
жасумен жазады, ол кезде 2170 дебеттеліп, 4420 шоты кредиттеледі.

3. Қаржыландырылған жал мен қаржылық
лизингісінің ұқсастықтары мен айырмашылықтары
Қаржылық лизинг – жалға берушінің (лизинг берушінің) белгілі бір
сатушыдан алдын-ала келісімді мүлікті меншікке алып, бұл мүлікті жалға
алушыға (лизинг сатушыға) мүліктің құнын төлеу құқығымен бірге, төленетін
ақымен беруі. Негізгі құралдарға жататын мүліктің қай-қайсысы да және кез-
келген басқа тұтынылатын заттар, сондай-ақ құнды қағаздар мен табиғи
ресурстар лизниг болса бола алады. Лизинг келісім шартына сәйкес төленуге
жататын мезгіл-мезгіл төлемдер шарт жасасқан сәттегі баға бойынша мүлік
құнының барлығын немесе елеулі бөлігін амортизациялауды ескере отырып,
есептелуі мүмкін.
Лизинг құқылық жағынан ҚР-ның 5.07.2000 ж. Қаржылық лизинг Заңымен,
ҚР Азаматтық кодексімен (Ерекше бөлім); 17 Жал есебі бухгалтерлік есеп
стандарттарымен, ҚР-ның 5.07.2000 № 75 – ІІ Лизинг мәселелері бойынша ҚР-
ның кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы
заңымен реттеледі.
Лизинг көбіне үш немесе одан да көп жақтың қатысуын көздейді: лизинг
беруші, лизинг алушы және сатушы. Алайда мәміле екі тараппен де жасалуы
мүмкін. Лизинг алушы өзіне қажетті құралдарды тауып, лизинг беруші
стаушыдан сатып алынатын зат жайлы келіседі.
Салық кодексінің 74 б. 1т. сәйкес амортизацияға жататын негізгі
құралдары шарт бойынша қаржылық лизинг болып табылады, егер мына талаптарға
сай келсе қосылған құн салығынан босатылады:
• Лизинг алушының меншігіне негізгі құралдар беру және негізгі
құралдарды кесімді баға бойынша алу құқығы лизинг шартымен
белгіленсе;
• Қаржылық лизинг мерзімі негізгі құралдардың пайдалы қызмет ету
мерзімінен артса;
• Лизинг алушы мүлікті негізгі – құрал ретінде алады.

Қаржылық лизингке берілген (алынған) негізгі құрал құны лизинг шарты
жасалған сәтте анықталады. Мұндай мәміле осы құралдардың иесі болып
табылатын лизинг алушының негізгі құралдарды сатып алуы ретінде, ал
лизингтік төлемдер – лизинг алушыға берілген кредит бойынша төлем табылады,
есептеледі.
Лизингтік жалдама мынадай топтар бойынша жіктеледі:
1. Жалға алынған мүлікке байланысты:
А. Таза лизинг шарты – мүлік бойынша қызмет етудің барлық шығындарын
лизинг алушы өзіне алады;
Ә. Толық лизинг шарты – лизинг алушы өзіне техникалық қызмет жасауды
және объектіні пайдалануға байланысты басқа да шығындарды алады;
Б. Ішінара лизинг шарты кезінде – лизинг берушіде мүлікке қызмет
көрсетудің тек кейбір функциялары ғана жіктеелді.
2. қаржыландыру түрі бойынша:
А. Қауырт – бір рет жалға алу
Ә. Жаңартылатын (револьверлік) -1 мерзім өткен соң шарт келесі
кезеңге ұзартылады.
3. Мәмілеге қатысушылар құрамына байланысты:
А. Тікелей лизинг – мүлікті дайындаушы иесі оны лизингте тапсырушы
тұлға болып шығады;
Ә. Жанама лизинг – мүлікті тапсыру үшінші тұлға арқылы жасалады;
Б. Көп жақтар қатысатын лизинг (жеке-жек бөлінетін лизинг) – лизинг
объектісін сатып алуға қажетті соманың бірен-сараңын ғана қамтаамсыз етеді.
Әр жерден кредиторлардың және лизинг берушінің сенім білдірген өкілдері
қатысады.
4. Мүлік өтелім дәрежесіне байланысты:
А. Толық немесе толық өтелуге жуық болса- лизингтік шарттың іс-әрекет
ету мерзімі ішінде мүліктің толық немесе толыққа жуық амортизациясы
болады;
Ә. Түгел өтелмейтін лизинг – шарттың іс-әрекет ету мерзімі ішінде
жарым жартылай, бірен-саран амортизация болады және инвестицияның тек бір
бөлігі өтеледі.
5. Өтелімдік тұрғысынан қарағанда:
А. қаржылық лизинг
Б. Шұғыл (оперативті) лизинг
6. Нарық секторына қарай:
А. Ішкі
Б. Сыртқы
Лизинг операцияларының есебіне келетін болсақ, дизинг есебі Қазақстан
Республикасының Қаржылық лизинг туралы Заңының 22 бабы талаптарына сәйкес
жүргізіледі. Мысалы: Лизинг беруші жабдықтаушы-сатушыдан құны 12 000,0 мың
теңге жабдыққа төлемдер төлеп, сатып алды. Пайдалы қолдану мерзімі 10 жыл.
Лизинг беруші шартқа сәйкес, лизинг алушыға жабдық береді. Проценттік
мөлшерлеме 21%. Жал мерзімі біткен соң мүлік лизинг алуышының меншігіне
беріледі. Жал төлем есебі үшін мынадай формуланы қолдануға болады:
P = K x N
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.