Әлеуметтік психологиядағы салыстырмалы – мәдени қатынас

Тәжірибелі әлеуметтік психологияның бүкіл тарихында, ең біріншіден американдық, зерттеушілер индивидтердің әлеуметтік тәрбиесінің , қарым-қатынасының және өзара іс жасауының универсальді заңдылықтарын іздеумен айналысты. Олардың жасаған теориялары мен модельдері – фрустрация-агрессия концепциясынан атрибутивті теорияға дейін :
«олар интраиндивидуальді механизмдердің немесе ақпаратты өңдеу үрдісінің құрылымы ретінде сипатталына алады. Бұлар стимулды жағдайлардың жауабына қарай белсенділеді және көп немесе аз жағдайда әлеуметтік когницияларды, аттитюдаларды және тәрбиені анықтайды». (Pepitone, Triandis , 1987, 479 бет).
Осы секілді априорлы универсальді концептуальді жүйелерде көзге бірден түсетін контекстуальді, соның ішінде мәдени, өтпелі тіпті механизмдердің инварианттығы және үрдістердің жоқтығы барлық халықта, барлық мәдениетте көрініс табады. Сонымен, индифференттің когнитивті диссонансты теориясы когниция мазмұнына келеді, ал фрустрация – агрессия теориясы фрустрацияның және фрустаушы мақсаттың нақты мазмұнына сай.
Қазіргі кезде көптеген зерттеушілер былай деген қорытындыңа келді : «шынайы» секілді болып келген әлеуметтік –психологиялық «заңдар» батыс мәдениетімен жиі шектеледі. Қазіргі әлеуметтік-психологияның мәдени шегін анықтайтын мысал, АҚШ-та өткен Израильдағы зерттеулерді қайталау. И. Эмир және И. Шарон 35 зерттеулерінің ішінен жалпыадамдық проблемаларға қатысы бар 6-ын алды. Бірақ, Израильдегі 64 мүмкін нәтиженің 30-ғы ғана анықталынды. Ал қалғандары мәдени контекстің әсеріне еліктелген (Amir, ghoron,1987).
Әлеуметтік психологтар АҚШ-тан әлеуметтік-психологиялық концепциялар тіпті көрші жатқан Канадаға «импортталмас» деген қорытындыға келген. Канадалық және израильдік мәдениетке қарағанда, АҚШ мәдетиетінен ерекшеленетін мәдениеттер жайлы не айтса болады ?