Қазақстан Республикасының экономикасының нақты секторын белсендірудегі бағалы қағаздар нарығы

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

беттер:

Кіріспе . . . 3-6

I бөлім. Бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеудің экономикалық

мәні және мазмұны.

Бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеудің қажеттілігі . . . 7-14
Бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеудің модельдері.

Мемлекеттік реттеу әдісінің әлемдік тәжірибесі . . . 15-22

Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік

реттеу жағадайлары . . . 23-30

ІІ бөлім. Қазақстан Республикасының экономикасының нақты

секторын белсендірудегі бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу механизмінің бүгінгі таңдағы сипаты.

2. 1 Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы мен нақты

сектордың өзара байланысы және нақты секторды қаржыландырудың мүмкіншіліктері . . . 31-34

2. 2 Қазақстан Республикасының нақты секторымен байланыста қызмет

ететін бағалы қағаздар нарығының қатысушыларының бүгінгі таңдағы жағдайы және олардың қызметтерін реттеу заңнамасы . . . 35-43

2. 3 Қазақстан Республикасының жинақтаушы зейнетақы қорлары,

сақтандыру компаниялары, екінші деңгейлі банктер және басқа

бағалы қағаздар нарығының қатысушыларының экономиканың нақты

секторын дамытудағы ролі . . . 44-52

ІІІ бөлім. Экономиканың нақты секторын дамыту мақсатында бағалы

қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу механизмін жетілдіру мәселелері.

3. 1 Қазақстан Республикасының экономикасының нақты секторын

дамыту мақсатында бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеуді

жетілдіру жолдары . . . 53-61

3. 2 Нақты сектормен байланыста қызмет ететін бағалы қағаздар

нарығының қатысушыларының іс-әрекеттерін реттеудің заңнамалық жетілдірілуі . . . 62-97

Қорытынды . . . 68-70

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 71-72

Кіріспе

Экономиканың нарықтық қатынастар жүйесінің құрылуы басқа постсоветтік мемлекеттердегі сияқты Қазақстан Республикасында жүргізіліп жатқан реформалардың қорытындысы болып табылады. Әлемдік нарықтық экономиканың тәжірибесі қазіргі уақытта әрбір мемлекеттің нарықтық қатынастарының мемлекеттік заңнамамен реттелетінін көрсетеді.

Нарықтық шаруашылық жағдайындағы экономиканы мемлекеттік реттеу заңнамалық, атқарушылық және бақылаушылық жүйесін мемлекеттік құқықтық мүмкіншілікті мекемелер тарапынан және қоғамдық ұйымдар тарапынан жүзеге асырылатын, әлеуметтік-экономикалық жүйелерді әр түрлі өзгерістерге қалыптастыруға арналған шараларды қамтитынын сипаттайды.

Экономиканы мемлекеттік реттеуде басты мақсат экономикалық және әлеуметтік тұрақтылық болып табылады. Нарықтық экономика жағдайында ол келесі мәселелерді шешеді:

− экономикалық өсуді ынталандыру;

− халықты жұмыспен қамтамасыз етілуді қамтамасыз етуді жүзеге асыру;

− аймақтық және салалық құрылымдардың қарқынды дамуын қолдау;

− экспортты ынталандыру.

Мемлекеттік реттеудің негізгі түрлері, бағыттары экономикалық және әлеуметтік проблемалардың табиғатымен және маңыздылығымен анықталады.

Мемлекеттік реттеудің субъектілері болып шаруашылық субъектілерінің мүдделерін қорғайтын тұлғалар шығады. Мемлекеттік реттеудің объектілері ретінде мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық өміріндегі салалар, аймақтар, аялар және әр түрлі жағдайлар, құбылыстар, яғни экономикалық проблема болу мүмкіншілігі барбарлық жақтарын қарастыруға болады.

Нарықтық қатынастар жағдайында экономика экономикалық (жанама) және әкімшілік (тікелей) әдістермен реттеледі. Экономикалық және әкімшілік әдістер өздерінің табиғаты бойынша бір-бірне қарама-қайшылықты келеді, себебі әкімшілік реттеу әдісі қызмет етудің щектелулігіне әкеледі.

Мемлекеттік реттеу − ол өз экономикалық өміріне мемлекеттің араласу түрінің бірі болып табылады. Яғни, ол шектеулі ресурстарды тиімді бөліп және теңдіктерді қамтамасыз ете отырып, қазіргі уақыттағы нарықтық және корпоративтік басқарудағы экономиканы реттеу жүйесінің құрамдас бөлігі болып келеді.

Әкімшілік реттеу әдісі лицензиялау және квоталау, бағаларға бақылау орнату, табыстарға, валюта курсына, пайыз мөлшерлемелеріне бақылау орнату, нормалар мен ережелер орнату жүйесімен заңнамалық реттеуді жүргізуді қамтиды.

Экономикалық реттеу әдісі өзіне ақша-несиелік және бюджеттік-салықтық реттеулерді қамтиды. Сонымен қатар, әр түрлі экономика секторларын мемлекет тарапынан қаржыландыру, субвенциялар, субсидиялар, дотациялар бөлуде аталмыш реттеу әдісіне байланысты болып келеді. Бұған жеңілдікпен берілген несиелер мен салық жеңілдіктері де кіреді.

Экономиканың нақты секторын белсендіру мақсатындағы бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу механизмі өте күрделі мәселе болып табылады.

Механизм − белгілі бір қызмет түрінің жүзеге асырылу тәртібін анықтайтын құрылғы, жүйе ретінде түсіндіріледі. 1 Яғни, мемлекеттің бағалы қағаздар нарығын нарығын реттеуі белгілі бір тәртіпке, жүйеге негізделіп, қоғамның мүддесін қорғау мақасатын көздеп, жүзеге асырылады.

Зерттеліп отырған тақырыптың мәнін, мазмұнын ашуда зерртелетін объект ретінде Қазақстан Республикасының экономикасының нақты секторын белсендіруге байланысты қаржы нарығының бір бөлігі − бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеуіне іс-әрекеттер жиынтығы шығады. Бұл дегеніміз, отандық бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеуде қолданылатын заңнамалық актілердің, қаулылардың, ережелердің, нұсқаулурдың зерттеліп отырған объектілер ретінде көрсете отырып, олардың экономиканың нақты секторын белсендірудегі ролін сипаттау болып табылады.

Зерттеліп отырған тақырыптың субъектілері ретінде экономиканың нақты секторын белсендіруге байланысты қызмет ететін бағалы қағаздар нарығының субъектілері және белгілі бір дәрежеде бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеуді жүзеге асыратын органдар мен өзін-өзі реттеу ұйымдары шығады.

Жұмыстың негізгі мақсаттары:

− отандық экономиканың нақты секторының проблемаларын ашып көрсету;

− ос ыпроблемаларды шешудің жолдарын бағалы қағаздар нарығының мүмкіншіліктерімен ұштастыра отырып шешудің жолдарын ұсыну.

Жұмыстың негізгі міндеттері:

− отандық бағалы қағаздар нарығыныңдаму ерекшелігін ескере отырып, оны экономиканың нақты секторын белсендіруде толық пайдалануды анықтау;

− бағалы қағаздар нарығының экономиканы қаржыландырудағы барлық мүмкіншіліктерін пайдалануды көздеуді қаратыру;

− бағалы қағаздар нарығының нақты секторды қаржыландыруының тәжірибе жүзінде орын алуына алғышарттар жасау.

Осыған орай, әдістемелік нұсқаулар ретінде әлемдік тәжірибені пайдалану, яғни қаржы нарығын, соның ішінде бағалы қағаздар нарығын реттеуде бірегей органды құру, оның құқықтық мүмкіншіліктерін анықтау, құзіретін бекіту, мемлекетпен өзара байлйнысын көрсету, реттеу тетіктерін белгілеу, оның қызметтер мен өкілеттіктер шеңберін айқындауы құрайды. Әдістемелік нұсқаулар легі үшінші бөлімде қарастырылған, онда шетелдік тәжірибе негізге ала отырып, отандық нарыққа сәйкестендірілген нұсқаулар көрсетілген.

Қазақстан Республикасының нарықтық экономикаға көшіп, даму жолында нарықтық қатынастардың реттелінуі мемлекеттің белгілі бір реттеуімен жүзеге асырылып отырды және бүгінгі таңға дейін асырылып келеді. Нарықтық қатынастарды белгілі бір тәртіпте заңнамамен реттеу жалпы көрінісінде мемлекет тарапынан жүзеге асырылатын реттеудің механизмі деп түсінуге болады. Себебі мемлекет ішінде, әлемдік экономикадаболып жатқан өзгерістерді есепке алып, мүмкіншіліктердің және ресурстардың шектеулілігін есепке алып, ең бастысы − халық қажеттілігін есепке алып жүргізіліп жатқан мемлекеттің экономиканы реттеу шараларын экономиканы реттеу механизмімен сипаттайды. Яғни, ол реттеу қызметі бір-бірімен тығыз байланысқан реттеу шараларын көрсетеді. Бұның барлығы ең алдымен заңнамалық қызметпен байланыстырылады.

Осы айтылғандарды есепке ала отырып, бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу механизмі дегеніміз − бағалы қағаздар нарығын реттеуге байланысты шығарылған және шығарылатын барлық заңнамалық актілердің жиынтығы деуге болады. Бағалы қағаздар нарығын экономиканың нақты саласын белсендірудегі реттелінуі халықтың − салымшылардың мүддесін, құқықтарын, тәуекелдік қауіпсіздігін қамтамасыз етілуіменен сипатталынады.

Экономиканың нақты секторын белсендірудегі бағалы қағаздар нарығының ролін ашып көрсету мәселесі өте маңызды болып табылады. Себебі бағалы қағаздар нарығы арзан және ыңғайлы қаржы тартудың жүйелерінің бірі, сондықтан да, бұл үрдісті мемлекеттік реттеу механизмі де өзінің қажеттілік деңгейін сипаттайды.

Бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу механизмін жетілдіру әр мемлекеттің, соның ішінде Қазақстан Республикасының қызығушылығындағы мәселе, сондықтан да, бағалы қағаздар нарығы мен экономиканың нақты секторын байланыстырудағы мемлекеттің ролі өте үлкен.

Қорыта айтқанда, экономиканың нақты секторын белсендірудегі бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу механизмі мемлекет тарапынан, әр түрлі қоғамдық ұйымдар тарапынантиімді стратегиялық мақсаттарды жүзеге асыруға бағытталған шешімдерді қажет ететін мемлекеттің жүзеге асыруға міндетті қызметтерінің бірі болып табылады.

I бөлім. Бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеудің экономикалық мәні және мазмұны.

Бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеудің қажеттілігі.

Бағалы қағаздар нарығын реттеу оның барлық қатысушыларын, барлық қызмет түрлерін және барлық операцияларды қамтиды. Бағалы қағаздар нарығын реттеу ішкі және сыртқы болуы мүмкін.

Ішкі реттеу − ұйымның қызметінің бағыныңқылығы өзінің ішкі нормативтік құжаттарға бағытталады (жарғыға, ішкі ережелерге және басқа да нормативтік құжаттарға) .

Сыртқы реттеу − ұйымның қызметінің бағыныңқылығы мемлекеттің заңнамалық актілеріне, басқа ұйымдар актілеріне, сонымен қатар, халықаралық келісімдерге бағытталынады.

Бағалы қағаздар анрығын реттеудің келесі түрлері бар:

− бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу;

− бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушыларының реттеуі немесе нарықтың өзін-өзі реттеуі;

− қоғамдық реттеу немесе қоғамның ойын негізге ала отырып реттеу.

Бағалы қағаздар нарығын келесі мақсаттарға жетуге негізделеді:

1. бағалы қағаздар нарығында тәртіпті ұстап тұру, оның барлық қатысушыларына жұмыс істеу үшін қалыпты жағдайды ұйымдастыру,

2. бағалы қағаздар нарығының қатысушыларын жеке тұлғалардың алаяқтығынан қорғау;

3. сұраныс пен ұсыныс негізінде бағалы қағаздарға еркін және ашық баға бекітуді қамтамасыз ету;

4. кәсіпкерлікке ынталандыратын бағалы қағаздар нарығын құру;

5. жаңа бастамаларға, нарық құрылымдарына сүйеу болу, жаңа нарықтарды құру;

6. қоғамдық мақсаттарға жету үшін нарыққа әсер ету (экономиканың өсу қарқынын жоғарылату) .

Бағалы қағаздар нарығын реттеу келесі шараларды қамтиды:

жалпы негізде бғалы қағаздар нарығының нормативтік базасын құру;
бағалы қағаздармен жұмыс істейтін қызметшілерді аттестациялау мен бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушыларын лицензиялау;
бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушыларының ақпараттарын экономика субъектілеріне ашу;
бағалы қағаздар нарығының қызмет етуіндегі нормалар мен ережелердің орындалуына қадағалау жасау, құқық бұзушыларға шаралар қолдану.

Тиімділікке жету үшін бағалы қағаздар нарығын реттеу органдары мына қағидаларға жүгінеді:

кәсіби қатысушылардың, инвесторлардың және эмитенттердің қызметтерін реттеуде жан-жақты әдістерді қолдану;
шығарылатын бғалы қағаздардың айналысына қатаң бақылау жасау;
барлық эмитенттер жайында ақпараттардың ашықтығына ұмтылу;
көрсетілетін қызметтің түрлеріне және бағаларына бәсекелестікті қамтамасыз ету;
дамыған бағалы қағаздар нарығы бар шет мемлекеттерінің тәжірибесін отандық бағалы қағаздар нарығының даму жолында қолдану;
реттеудің мемлекеттік және мемлекеттік емес бөлігін тиімді етіп бөлу;
заңнамалық және нормативтік актілерді шығарғанда реттеу органдарының өкілеттіктерін бөліп көрсету.

Бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу дегеніміз − бағалы қағаздар нарығында орын алатын қатынастарды өкілетті мемлекеттік билік органдарымен реттеу болып табылады. Ол келесі түрлерде жүзеге асырылады:

нарықтың қызмет етуіне тікелей араласу немесе әкімшілік басқару
нарықтың қызмет етуіне жанама араласу немесе экономикалық басқару.

Тікелей араласу жолымен бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу:

бағалы қағаздар нарығында қызмет жасайтын субъектілерге талаптар белгілейтін құқықтық актілерді шығару;
эмиссионды бағалы қағаздардың шығарылымдарын тіркеу және эмитенттердің онда көрсетілген шарттары мен міндеттемелерін сақтауға бақылау жасау;
бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушыларын лицензиялау;
қор биржаларының қызметтерін және биржадан тыс нарықта айналыста болатын бағалы қағаздармен сауданы қамтамасыз ететін ұйымдардың қызметін лицензиялау;
бағалы қағаздар нарығының қатысушыларының және эмитенттерінің инвесторлар құқықтарын сақтауының және сақтау жүйесін құруды ұйымдастыру;
кәсіби қатысушылардың қызметін бақылау және реттеу заңнамасын бұзғандарға сәйкес санкциялар қолдану;
заңнаманы бұзған тұлғаларды жауапкершілікке тарту;
нарықтағы қатысушылардың кәсіби деңгейінің жоғарылауын ұйымдастыру.

Бағалы қағаздар нарығын жанама немесе экономикалық реттеу мемлекеттің экономикалық тетіктері мен капиталдары арқылы жүргізіледі. Оларға:

мемлекеттің салық саясаты;
ақша-несие саясаты;
мемлекеттік капитал
мемлекеттк меншік және ресурстар;
мемлекеттің сыртқы экономикалықсаясаты және сыртқысаяси қызметі

Бағалы қағаздар нарығын реттеу мемлекеттің маңызды қызметі болып келеді. Мемлекеттік реттеудің мақсаты −бағалы қағаздармен жасалған мәмлеге қатысушылардың құқықтары мен олардың заңды мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету болып келеді.

Бағалы қағаздар нарығын реттеуде мемлекеттің ролі келесілерге негізделеді:

идеологиялық және заңнамалық (нарықтық даму тұжырымдамасы, оны орындау бағдарламасы, бағдарламаны басқару, нарықты дамыту үшін заңнамалық актілер) ;
қорланымдардың шоғырлануы (мемлекеттік және жеке қорланымдардың шоғырлануы) ;
“ойын ережесін” бекіту;
нарықтың қаржылық тұрақтылығына және қауіпсіздігіне бақылау(нарыққа енуді тіркеу және қадағалау, бағалы қағаздар шығарылымын тіркеу, инвестициялық институттардың қаржылық жағдайын қадағалау, оларды сақтандыру үшін шаралар қолдану, құқтық және этикалық нормалардың сақталуына бақылау жасау, санкцияларды қолдану) ;
бағалы қағаздар нарығының жағдайын сипаттауға ақпараттық жүйе құру және инвестор үшін оның ашықтығын қамтамасыз ету;
инвестордың зиянын болдырмау үшін қауіпсіздендіру жүйесін құрастыру (соның ішінде инвестицияларды мемлекеттік немесе аралас сақтандыру жүйесін құру) ;
бағалы қағаздар нарығын реттеуде басқа мемлекеттік реттеудің кері әсерін болдырмау;
мемлекеттік бағалы қағаздар нарығының шамадан тыс дамып кетуіне шек қою.

Әсіресе, бағалы қағаздар нарығының пайда болып, алғашқы даму сатыларында мемлекеттің реттеу белсенділігі өте жоғары деңгейде болғагы дұрыс. Себебі бұл нарық тәуеклді және көлемді болғандықтан, мемлекеттің қаржылық қауіпсіздігін қамтамасыз етуде инфрақұрылымға құрылуында өте жоғары талаптар қоятындықтан, мемлекеттің тарапынан реттеу ғана оны қауіпсіз және өркениетті қалыпқа келтіре алады.

Шын мәнінде, бұл орайда мемлекеттің жекешелендіру, шаруашылықтың салаларындағы құрылымдық өзгерістерге жол берудегі бағдарламаларға сәйкес елдегі бағалы қағаздар нарығын дамыту бағдарламасы қодануы қажет.

Бағалы қағаздар нарығындағы мемлекеттің ролінің басқа да жақтары бар. Мемлекет сонымен қатар:

− аса ірі эмитент ретінде (мемлекеттік қарызды қаржыландыру) және инвестор ретінде (банктердің және кәсіпорындардың бағалы қағаздарындағы мемлекеттік меншік, бағалы қағаздарға орталықтандырылған капитал салымдарын жүзеге асыру) ;

бағалы қағаздар нарығының құралдарын мемлекеттің маакроэкономикалық саясатын жүргізуге пайдаланады (ақша-несие саясатында, ашық нарықтағы операцияларда) ;
мелекеттік орган болып табылатын орталық банк мемлекеттік бағалы қағаздар нарғында ірі дилер болып табылады.

Әр түрлі сипаттағы биржалық дағдарысты болдырмау мақсатында нормативтік және заңнамалық реттеуді бағалы қағаздармен сауданы ұйымдастырғанда талап етеді. Бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеудің қажеттілігі 1929 жылы болған АҚШ-тағы қаржылық дағдарыстан кейін түсінікті болды.

АҚШ-та 1929 жылға дейін нарықтың ерекше қарқынды капитализациялануына бірнеше қолайлы жағдайлар әсер етті. Жай акциялар инвестиция көзіне де, спекуляция құралына да айналды. Капитал нарығына түскен акциялардың жаңа шығарылымдарының саны 1921 жылы 1822-ден 1929 жылы 6417-ге дейін өсті. 1929 жылыбағалы қағаздар шығарылымы ішінде акция шығарылымының үлес салмағы 62% құрады, бұл көрсеткіш 1921 жылы 15% көлемінде еді. Капитал нарығына үш жыл алдындағы 1087 млн. Долларға қарағанда5924 млн. Доллар көлемінде акциялардың жаңа эмиссиялары жүзеге асырылды. Акция бағалары да өсті. Барлық тіркелген акциялардың бағалары жиынтық сомада1925 жылы 27, 1 млрд. Долларды құраса, 1929 жылы 89, 7 млрд. долларды құрады.

Биржалық сауданың көлемі жоғарылаған сайын нарықтағы жұмыс жасайтын адамдар саны да көбейе бастады. Брокерлердің клиенттерінің саны көп болды, биржаның сауда алаңдары жоғары белсенділік деңгейінде жұмыс істеді. Жыл сайынғы сауда көлемі 1921 жылы 171 млн. Акциядан 1925-1926 жылдары 450 млн. акцияға дейін, 1928 жылы 920 млн. акцияға, ал 1929 жылы 1, 1 млрд. акцияға жоғарылады. Брокерлік ссудалар 8549 млн. долларға жетті. Кейін биржалық дағдарыс болды. 1929 жылы 23 қазан сейсенбі күні нарықтың бар мүмкіншіліктері өз шырқау шегіне жетті. 6 млн. акция көлеміндегі 50 өндірістік компаниялардың фкцияларының орташа бағасы 31 нүктеге дейін төмендеді. Келесі күні нарықтағы бағалар қайтадан төмендеп, бірнеше сағаттан соң жаңа сатулар көлемі жаңа рекордтық нүктеге жетіп, 12895 мың акцияны құрады. 28 қазанда жеке акциялардың орташа бағамы 49 нүктеге төмендесе, 29 қазанда 16410 мың акция өз иелерін өзгерткенде 43 нүктеге төмендеді. Бұл көрсеткіш 1968 жылға дейін өз деңгейіне жетпеді.

1929 жылдың ортасынан 1932 жылдар аралығында АҚШ-та бағалы қағаздардың бағалары мемлекеттің өте үлкен дағдарысқа ұшырауына байланысты төмен деңгейлерде болды. Тұтынушылар сұранысы, өнеркәсіптік өндіріс және бағалы қағаздардың бағамдары төмен деңгейде болуы біраз жылдарға созылды. Доу-Джонс индексінде есептелетін өндірістік компаниялардың акцияларының орташа бағамы 89% - 386 нүктесінен 41 нүктесіне дейін түсті. 386 нүктесінің деңгейіне тек 1954 жылы ғана бұл көрсеткіш жетті. Биржадағы тіркелген акциялардың құны 89, 7 млрд. доллардан 15, 6 млрд. долларға төмендеді.

Биржалық дағдарыс АҚШ сенатының Банк ісі және валюта мәселелерінің комитетін 1933-1934 жылдары түбегейлі тексеріс жүргізуге итермеледі. Ол тексеріс өз алдына екі мақсат қойды: біріншісі АҚШ-тың экономикалық жүйесіндегі жетілдірілмеушілік пен әр түрлі сипаттағы құқық бұзушылықтың шын мәнінде, не жасанды екеніне көз жеткізу; екіншісі −болашақта шығарылатын заңнамаға үлкен саяси көмек бере отырып, комитеттің бас тексерушісінің өкілеттіктерін қоғамға жариялау.

Тексеріс кезінде көптеген биржаның тәртібін бұзушылықтар, алаяқтық мәммлелердің орын алулары ашылды.

Бұл тексерістің нәтижесі ретінде төрт федералды заң қабылданды: 1933 жылы “Банктер туралы” заң; 1933 жылы “Бағалы қағаздар туралы” заң; 1934 жылы “Бағалы қағаздар және биржалар туралы” заңы және 1935 жылғы “Комуналдық шаруашылықтағы холдингтік компаниялар туралы” заңы. Бағалы қағаздар және биржалар туралы заңның қабылдануы жаңа федералды агенттік − Биржалар және бағалы қағаздар бойынша комиссияны құруға әкелді, ол өз кезегінде Нью-Йорк қор биржасының ережелеріне өзгерістер енгізуге міндеттеді.

Осындай бағалы қағаздар нарығын реттеуде алғашқы арнайы заңнама шығарған мемлекет болып АҚШ шығады. Бұл заңдардың негізгі мақсаты − бағалы қағаздар нарығында бұрмалаушылық, ауытқытушылықжәне басқа да келеңсіз жағдайларды алдын-алу, ашық және әділетті нарықтың дамуын қамтамасыз ететін сауданың адал және тең құқықты қағидаларын орнату және сақтау болып табылады. Бұл заңдар бағалы қағаздар нарығын реттеуде бірегей жүйені енгізді, сонымен қатар, бұл заңдарда акционерлік қоғамдардың қызметін реттейтін бірқатар қосымшалары бар. Қор биржалары туралы заңға өзгерістер енгізген 1938 жылы қабылданған Мэлоуни заңы нарықтың өзін-өзі реттеуін жүргізетін орган ретінде ассоциациялар құруға, ол құрылымдардың жұмысын кәсіпкерлік ретінде қарастыруға рұқсат берді.

Бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу әр мемлекеттің ұлттық мүддесі болып табылады. Бұл нарқ сегменті экономиканың басқа салалрымен тығыз байланыста болады. Бағалы қағаздар нарығының нарықтық қатынастарының күрделілігі, көлемділігі, жоғары тәуекелдердің болуы, оған қатысушылардың қаржылық қауіпсіздік мүдделері, нарықты реттеуде нақты ережелерді және стандарттарды қабылдауға және мемлекеттік әр түрлі органдар тарапынан реттеуге әкеледі. Мемлекет өзінің құқық қорғау және реттеу органдары арқылы бағалы қағаздар нарығының қатысушыларын, мемлекеттің мүдделерін бірдей қорғайтын және ішкі-сыртқы қауіптерден сақтайтын тұрақты жүйе құруы керек. Инвестор үшін нарықты реттеуде басты мәселе болып оның инфрақұрылымының дұрыс және тиімді түрде жұмыс жасауы шығады. Бағалы қағаздар нарығы туралы номративтік базаны қалыптастырудатолық өкілеттігі бар органдар бұл нарықты реттеудің жоғарғы органдары болып табылады. Бұдан басқа белгілі көлемдегі өкілеттіктер нарықтың өзініңкәсіби қатысушыларында болуы мүмкін. Олар өзін-өзі реттеу ұйымдары түрінде құрылып, өз қызметтерін атқарады.

1. 2 Бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеудің модельдері. Мемлекеттік реттеу әдісінің әлемдік тәжірибесі

Бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеудегі модельдер:

Қор нарығын реттеуде реттеудің басым бөлігі мемлекеттік органдарда болады, ал қалған қадағалау, бақылау, ережелерді бекіту қызметін мемлекет өзін-өзі реттеу ұйымдарына береді (бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушыларының бірлестіктері) Мысалы − Франция.
Бағалы қағаздар нарығын ретеу бойынша өкілеттіктердің барынша үлкен көлемін мемлекет өзін-өзі реттеу ұйымдарына береді. Алайда мемлекет кез-келген уақытта аталмыш нарықтың реттелінуіне араласу құқығын өзінде қалдырады. Мысалы − Ұлыбритания.
Қаржы-банк органдары арқылы реттеу − Еуропалық модель (Германия, Бельгия, Дания) .
Арнайы құрылған мекемелер арқылы немесе банктік емес американдық модель (АҚШ, Франция, Италия; Испания) .
Банктік және банктік емес реттеу немесе аралас реттеу (Жапония, Бразилия)
Бірегей түрде реттеу реттеу, тікелей үкіметтік бақылау (Португалия, Ирландия, Голландия) .

Осылайша, модельдердің әр түрлі болып келуі нарықтың даму деңгейімен, әр түрлі мемлекеттердің өзгешеліктеріменен, қоғамның әлеуметтік және мәдени құқықтық өзгешеліктеріменен, қор нарығының кәсіби бірліктерінің құрылуыменен, мемлекеттік ерекшеліктеріменен және басқа да жағдайларымен түсіндіріледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.