Еңбеке құқығындағы қағидалары



Негізгі бөлім
1. Еңбеке құқығындағы қағидалардың түсінігі мен түрлері

2. Еңбек құқығы қағидаттарының ұғымы және оны топтастыру

3. Еңбек құқығы қағидаларының қызметтік ролі
ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кез келген құқық саласының ерекшелендіретін ,басқа құқық салаларынан ,оның қағидалар жүйесі болып табылады.Құқық қағидалары пән сияқты негізгі белгілердің бірі болып табылмайтынына қарамастан, олардың құқық саласының мәнісін анықтауда маңызы зор. Құқық қағидалары дегеніміз- кез келген құқық саласының ең негізгі мәнісін бейнелейтін,оның нормаларында бекітілгеннегіздік бастамалар, идеялар,ережелер.Олардың нормативті тұрғыда бекітілуі міндетті шарт болып табылады.Себебі онсыз қағидалар тек ғылыми абстракция,ғылымдардың немесе халықтың әр түрлі топрарының көзқарасы деңгейінде қарастырылады.(1,74-75бб)
Қоғамдық-еңбектік қатынастарының сипаты, еңбекті ұйымдастыру тәсілдерінің өзгеруі еңбек құқығының қағидаларының да өзгерісіне әкеп соғуы мүмкін. Дегенімен, еңбек құқығы қағидалар еңбек заңнамасының нормаларына қарағанда әлдеқайда тұрақты категория болып табылады.(2,45б)
Барлық құқықтық қағидалар өздерінің қызмет ету аясына қатысты былайша жіктеледі:
• Жалпы құқықтық
• Салааралық
• Салалық
• Арнайы
Еңбек құқығының жалпы құқықтық қағидаларына құқықтық барлық салаларына тән қағидалары жатқызамыз.Әдетте бұлардың ішінен мына қағидалар ажыратылады:
• Демократизм қағидасы
• Заңдылық қағидасы
• Ізгілік қағидасы
• Заң және сот алдында азаматтар мен ұйымдардың теңдігі қағидасы.
Аталған ережелер Қазақстан Республикасының бүкіл құқықтық жүйесінің негізгі әрі өзегі болып табылады.(1,75б) Енді осы қағидаларға қысқаша сипаттама берейік:
Демократизм қағидасы. Еңбек құқығында демократияның мемлекеттік емес нысандарды қызметкерлердің өздерінің өкілдері арқылы (кәсіподақтар) билікті жүзеге асыратындығынан өз көрінесін табады.Әсіресе ол әлеуметтік-әріптестік және ұйымдастырушылық-басқарушылық қатынастарға қатысты болады.
Заңдылық қағидасы еңбектік және еңбектен туындаған құқықтық қатынастарда заңның бірліогі мен жоғарлылығы, еңбек және халықты әлеуметтік қорғау аясында өкілетті органдардың нормативтік-құқықтық актілер, заңдары бұлжытпай орындауы арқылы бейнеледі.Бұл ереже сонымен қатар жұмыс берушілерге,қызметкерлер және олардың өкілдеріне де қатысты қолданылады.
1.Хамзина Ж.А;Хамзин А.Ш Трудовой право РК:учебное пособие-Астана,2004
2.Толкунова В.Н; Гусов К.Н. Трудовое право России-москва,1995
3.Уваров В.Н Қазақстан Республикасының Еңбек құқығы: оқулық-Алматы:ҚазГЗУ,2002-545бет
4.Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі-Алматы:ЖШС “Издательство”“Норма-К”,2008-120 бет
5.№111 “Еңбек етудегі кемсітушілік туралы” 1958 ж 28 маусымдағы Конвенция (Женева)
6. “Кәсіптік одақтар туралы” ҚР-ның 1993ж 9 сәуіріндегі заңы,№8
7. “ХЕҰ-ның еңбек аясындағы негізге алынатын қағидалар мен құқықтар туралы” Декларациясы (19 маусым 1998 ж,Женева)

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар
Негізгі бөлім
1. Еңбеке құқығындағы қағидалардың түсінігі мен түрлері

2. Еңбек құқығы қағидаттарының ұғымы және оны топтастыру

3. Еңбек құқығы қағидаларының қызметтік ролі

Қорытынды

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Еңбеке құқығындағы қағидалардың түсінігі мен түрлері

Кез келген құқық саласының ерекшелендіретін ,басқа құқық салаларынан ,оның
қағидалар жүйесі болып табылады.Құқық қағидалары пән сияқты негізгі
белгілердің бірі болып табылмайтынына қарамастан, олардың құқық саласының
мәнісін анықтауда маңызы зор. Құқық қағидалары дегеніміз- кез келген құқық
саласының ең негізгі мәнісін бейнелейтін,оның нормаларында
бекітілгеннегіздік бастамалар, идеялар,ережелер.Олардың нормативті тұрғыда
бекітілуі міндетті шарт болып табылады.Себебі онсыз қағидалар тек ғылыми
абстракция,ғылымдардың немесе халықтың әр түрлі топрарының көзқарасы
деңгейінде қарастырылады.(1,74-75бб)
Қоғамдық-еңбектік қатынастарының сипаты, еңбекті ұйымдастыру тәсілдерінің
өзгеруі еңбек құқығының қағидаларының да өзгерісіне әкеп соғуы мүмкін.
Дегенімен, еңбек құқығы қағидалар еңбек заңнамасының нормаларына қарағанда
әлдеқайда тұрақты категория болып табылады.(2,45б)
Барлық құқықтық қағидалар өздерінің қызмет ету аясына қатысты былайша
жіктеледі:
• Жалпы құқықтық
• Салааралық
• Салалық
• Арнайы
Еңбек құқығының жалпы құқықтық қағидаларына құқықтық барлық салаларына тән
қағидалары жатқызамыз.Әдетте бұлардың ішінен мына қағидалар ажыратылады:
• Демократизм қағидасы
• Заңдылық қағидасы
• Ізгілік қағидасы
• Заң және сот алдында азаматтар мен ұйымдардың теңдігі қағидасы.
Аталған ережелер Қазақстан Республикасының бүкіл құқықтық жүйесінің негізгі
әрі өзегі болып табылады.(1,75б) Енді осы қағидаларға қысқаша сипаттама
берейік:
Демократизм қағидасы. Еңбек құқығында демократияның мемлекеттік емес
нысандарды қызметкерлердің өздерінің өкілдері арқылы (кәсіподақтар) билікті
жүзеге асыратындығынан өз көрінесін табады.Әсіресе ол әлеуметтік-әріптестік
және ұйымдастырушылық-басқарушылық қатынастарға қатысты болады.
Заңдылық қағидасы еңбектік және еңбектен туындаған құқықтық қатынастарда
заңның бірліогі мен жоғарлылығы, еңбек және халықты әлеуметтік қорғау
аясында өкілетті органдардың нормативтік-құқықтық актілер, заңдары
бұлжытпай орындауы арқылы бейнеледі.Бұл ереже сонымен қатар жұмыс
берушілерге,қызметкерлер және олардың өкілдеріне де қатысты қолданылады.
Ізгілік қағидасы адамды ең қымбат құндылық ретінде қарастыра отырып,адамның
өмірін,құқықтары мен бостандықтарын қорғауды көздей отырып,еңбек бостандығы
қағидасының қалыптасуына негіз боп қаланады.
Заң және сот алдындағы азаматтар мен ұйымдардың теңдігі қағидасы тұлғаның
құқықтары мен міндеттерінің теңдігін, осы құқықтардың мемлекетпен бірдей
қорғалуын және заң алдында бірдей жауапкершілікті бекітеді.Жоғарыда
айтылғандардан біз мынадай тұжырымға келе аламыз:
Еңбек құқығының негізгі қағидаларының маңызы:
1. Еңбек құқығы нормаларының жүйесінің жалпы мазмұнын қысқаша
формулаларда сипаттайды.
2. Еңбек заңнамасының алдағы дамуын бағыттайды және әрекет етуші еңбек
құқығының нормаларын пайдалануға жәрдемдеседі.
3. Еңбек құқығының жекеленген нормаларының берілген сала жүйесінде
топтарға бірігуіне негіз болады.
4. Еңбек құқығы субъектілерінің мәртебесін,олардың негізгі құқықтары мен
бостандықтарын анықтайды.
5. Еңбек құқығы “ағашының”өсіп-дамитын өзегі болып табылады(2,46б)
Еңбек құқығының салааралық қағидалары
Еңбек құқығының салааралық қағидалары ретінде екі немесе одан да көп
құқық салаларының мәнін көрсететін негізгі ережелері мен идеялары
түсініледі.Олар,біріншіден,ұқсас сала жүйесінде жеке бір құқық саласының
орнын ерекшелендіре алады, екіншіден,бірнеше құқық салаларына тән ортақ
белгілерді айқындайды;үшіншіден,ортақ құқық жүйесінің барлық
элементтерінің байланысын көрсете отырып, оның бірлігімен қатар
дифференциясын дәлелдеу.
Жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғау қағидасы
Еңбек құқығы нормалары мен әлеуметтік қамсыздандыруға тән ереже.Ол
мемлекеттің жеке азаматтар категорияларына
зейнетақы,жәрдемақы,өтемақы,әлеумет тік қызмет т.б жайындағы мемлекеттің
саясатындағы орын алып жатқан қоғамдық қатынастар.Жұмыссыздықтан
әлеуметтік қорғау Қазақстан Республикасынсың Конституциясынын 24-бап 2-
тармағында белгіленген.Сонымен қатар әлеуметтік қорғау шаралары мен
оларды жүзеге асыру механизмдері “Халықты жұмыспенқамту туралы”Заңда
көрсетілген (30 желтоқсан 1998) Еңбек құқығы зерттеу аясы болып
қызметкердің жұмыспен қамтудағы көмек;оларға қоғамдық жұмыстар
ұйымдастыру;білім деңгейін жоғарлату;кәсіби даярлау;қайта даярлау
табылады,ал мемлекеттік мекенжайлық әлеуметтік көмек көрсету жайындағы
қатынастар-әлеуметтік қамсыздандырудың құқықтық реттеу пәні
болады.Жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғау шараларының кепілдері болып-
уәкілетті органдарының,жұмыс беруші мен жұмыссыздың белгіленген
ережелерден бас тартуы жағдайында жауапкершіліктің заңы анықталуы
табылады.Сонымен қатар,жұмыссыздықтан қорғалу әлеуметтік құқығын жүзеге
асыру құқығын қамтамасыз ету арнайы органдарының құрылуы және олардың
жұмысын айқындау.
Азаматтардың денсаулығын қорғау қағидасы көптеген құқық салаларымен
кепіл етіледі:конституциялық,азаматтықәле уметтік қамсыздандыру,әкімшілік
және ең бастысы,еңбек құқығымен.Еңбке құқығы жұмысшыларға-денсаулықты
қорғау;қауіпсіз қоршаған орта,еңбек гигенасы талаптарына сай,санитарлық
талаптарға еңбек жағдайларына;еңбектік жарақат,зақымдардан қорғалуына
кепілдік беріледі.(1,81б) Қазақстан Республикасының Конституциясы(29
бап) азаматтардың денсаулық сақтау,қорғау құқығын көздейді.Азаматтардың
денсаулығын қорғау саласындағы мемлекеттік саясат 1997ж 12мамырдағы “ҚР
азаматтарының денсаулығын қорғау туралы” ҚР-ның заңында көрініс
тапқан.(3,33б)
Азаматтар мен ұйымдардың меншігін қорғау қағидасы азаматтық,кәсіпкерлік
және еңбек құқығына тән.Еңбек құқығында бұл қағида еңбектің
қатынасмтарының бір тарабы екінші тарапқа мүмкіндік залал келтірген
жағдайда материалды жауапкершілік белгілеу арқылы көрініс табады.
Конституциялық салық қағидасы-әлкімнің белгіленген салық,төлемдер мен
өзге деміндетті төлемдерді жасау. Азаматтардың және ұйымдардың
әлеуметтік-экономикалық қызметтері қатысушы субъектілерге салық
салынатын олболып табылатындықтан,еңбектік қатынастарда бұдан шет қалған
жоқ.Жұмысшылар менжұмыс берушілерге салық түрлері мен оларды төлеу
уақыты анықталатын арнайы заңнамалық актілер бар.Олар біріншілері үшін-
түсімді(кірістік)салыық,ал екіншілеріне-әлуметтік салық салуды
белгілейді.
Құқықтар мен бостандықтардың сотта қорғау қағидасы.
Субъективтік материалдық құқықтық қорғалу құралы болып-сотқа
жіберілгенматериалдық-құқықтық талап табылады.Азаматтық іс жүргізудің
құқығымке үйір-түйіріне дейін регламенттелген құқық қорғаудың соттық
нысаны қорғаудың ең әлбебап түрі болып саналады.ҚР азаматтарының бірігу
еркіндігін кепілдік ететін конституциялық қағида –Конституциялық
,әкімшілік және еңбек құқығы нормаларында орын алған қағида.Республикада
әлеуметтік-әріптестік қатынастарының субъектілері болып жұмысшылар мен
жұмыс берушілердің өкілдері;кәсіподақтар мен кәсіпкерлердің
бірлестіктері табылады.(1,81-82бб)
Еңбек құқығыныңсалалық қағидалары
Еңбек құқығының салалық қағидалары дегеніміз-нақ осы еңбек құқығы
саласының мәні мен ерекшеліктерін айқындайтын жетекші ережеелер.Еңбек
құқығының негізгі қағидалары ҚР Конституциясының 24-бабында және еңбек
туралы маңызды заңы актілерде баянды етілген.Мысалы,Конституцияның 24-
бабында мына қағидалар аталған:еңбек ету бостандығы;мамандық таңдау
еркі;қауіпсіздік жәнегигена талаптарына сай еңбек жағдайлары;
ешбіркемсітушіліксіз еңбегі үшін ақы алу;жұмыссыздықтан әлеуметтік
қорғалу;жеке және ұжымдық еңбек дауларына және демалуға құқық.
Еңбек бостандығы,еңбек ету және мамандық таңдау еркі:
Еңбек бостандығы-еркін нарықтық әлеуметтік-экономикалық қатынастарды
ұстанған мемлекеттің еңбек құқығының жүйесін тотаритарлық режимге тән
еңбек құқығының жүйесінен қағидатты тұрғыда ажырататын қазіргі кездегі
еңбек құқығының жаңа,әрі негізгі қағидасы болып табылады.Еңбек
бостандығы,ең алдымен, өз көрінісін адамның мамандығы мен кәсібін еркін
таңдауы арқылы табылады.Ол жалданбалы жұмыс,кәсіпкерлік немесе өз
бетінше жұмыс істеуді таңдауы мүмкін.Адам өзінің білімі, біліктілігі
және қалауы бойынша жұмысты таңдайды және ешкім оны еңбек етугемәжбүрлей
алмайды.Яғни,заң жүйесінде өзгнше қарастырылмаған болса,мәжбүрлі еңбекке
тыйым салынған.
Мәжбүрлі еңбекке тыйым салу қағидасы.
Бұл қағида ҚР Конституциясының 24–бап 1-тармағында бекітілген(1,83б) с\н
қатар толығырақ Еңбек кодексінің 8-бабында ашылған.Осы бап
бойынша:Мәжбүрлі еңбекке тыйым салынған.Мәжбүрлі еңбек,мынадай
жұмыстарды:ҚР-ның міндетті әскери қызмет туралы заңдарына орай талап
етілетін;азаматтардың Қр-ның заңдарында белгіленген әддетті азаматтық
міндеттерінің көні болып табылады;жұмыс мемлекеттік органдардың
қадағалауымен және бақылауымен жүргізілетін және жұмысты орындайтын адам
жеке және (немесе) заңды тұлғалардың билігіне берілмейтін немесе
тапсырылмайтын жағдайда қандай да бір адамның счеттың заңды күшіне енген
үкіміне байланысты талап етілетін; төтенше немесе соғыс жағдайларда
талап етілетін;ұжымның тікелей пайдасы үшін осы ұжым мүшелері орындайтын
және сол себепті, олардың немесе олардың өкілдерінің бұл жұмыстардың
орындылығына қатысты өз пікірін айтуға құқығы болған жағдайда, ұжым
мүшелерінің әдеттегі азаматтық міндеттері болып есептелетін жұмыстарды
қоспағанда, қандай да бір адамнан қандай да бір жаза қолдану қаупімен
талап етілетін,оны орындау үшін бұл адам ерікті түрді өз қызметін
ұсынбаған кез келген жұмысты немесе қызметті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Мүгедектік мәселесін шешу аспектілері мен жолдары
Қазақстан Республикасының заңы мемлекеттік мүлік туралы
Бухгалтерлік баланс. Бухгалтерлік есептің мәні
Мүгедектік жеке мәселе ретінде
Жеке еңбек шартының мазмұны
Халықаралық туризмнің географиясының ортақ негізгі ресурстары
Халықаралық қатынастардардағы меншік мәселелері
Халықаралық туризмнің георафиясының әртарапты жағдайы
Кеден органдарының құқықтары
Салық объектісі
Пәндер