Дәрістер жинағы. (Экономика.)

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 86 бет
Таңдаулыға:

Экономиканы мемлекеттік реттеудің теориялық негіздері

Өндірістің төмендеуімен, инфляциямен және уақыт кезеңіне сай нарықтық экономикаға көшумен сәйкес сипатталатын еліміздегі экономикалық дағдарыстың созылуы мемлекеттің өзіне тән қызметтерін атқармауына байланысты деп негізделген. Мемлекетке келесі міндеттер жүктелген.

1. Құқықтық негізді құру. Құқықтық негізсіз экономика, жалпы қоғам дұрыс дамымайтыны белгілі. Мемлекет меншіктік құқықты анықтайтын, кәсіпкерлік қызметті реттейтін, өнім сапасын қамтамасыз ететін және т. б. заңдарды құрастырады және қабылдайды. Құқықтық негіз көмегімен мемлекет кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің ара қатынасын реттейтін “ойын ережесін” қамтамасыз етеді.

2. Елдегі құқық ережелерін және оның ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Мемлекет әрбір азаматтың, жалпы қоғамның және нарықтық экономиканың барлық субъектілерінің құқығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге міндетті. Егер мемлекет міндетті қызметін атқамайтын болса, онда криминалды жағдайдың дамуына шектеулер қойылады: кәсіпорын қызметі мен жалпы экономикаға әсер ететін коррупция, мафия, пара алу және т. б. қылмыстарға

3. Экономиканың тұрақтануы. Экономиканың тұрақтануы экономиканың тұрақты дамуы деп түсіндіріледі, яғни негізгі макроэкономикалық көрсеткіштер оптималды деңгейге жетіп тұрақталса: ЖҰӨ көлемі және ұлттық табыс, инфляция және жұмыссыздық деңгейі, бюджет дифициті. Экономиканың тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін мемлекет барлық рычагтарын және сәйкес фискалды, қаржы-несиелі, ғылыми-техникалық және инвестициялық саясат жүргізу жолы саясатының әдістерін қолдануға міндетті. Егер мемлекет экономиканың тұрақтылығына құлшынбасы, онда ол кәсіпкерлік қызметке, елдің жалпы экономикасына, әлеуметтік жағдайға және т. б. процесстерге әсер етуі мүмкін.

Мысалы, егер мемлекет инфляциямен күрес жүргізбесе, онда ол ел экономикасын құлдыратуы мүмкін. Инфляция келесі жағымсыз жағдайларды тудырады:

Төлем балансына әкелетін дифицитке, өнеркәсіптік өндірістің төмендеуіне, жұмыссыздықтың өсуіне әкелетін ұлттық таурлардың бәсекелестік қабілеттілігін төмендетеді.
Ақшаның елден ауытқуы, әсіресе шетел влютасының.
Импортты тауарлардың бағасының жоғарылауына әкелетін және сонымен бағаның жалпы өсуін күшейтетін валюта девальвациясы.
Азаматтардың жанаұтарын қамтамасыз ету.

4. Әлеуметтік қорғау мен әлеуметтік кепілдіктерді қамтамасыз ету. Мемлекет барлық жұмысшыларға минимум жалақы, зейнетақы, жұмыссыздыққа берілетін қаражаттар, сонымен қатар, инфляцияға байланысты фиксирленген табыс индексін жүзеге асыру жұмыстарының кепілдігін қамтамасыз ететін мәні бар активті әлеуметтік саясатты жүргізуі міндетті. Бұл саясатты жүргізе отырып мемлекет елдің минималды өмір сүру деңгейін қамтамасыз етуі керек.

5. Бәсекелестікті қорғау. Нарықтық экономикада бәсекелестік негізгі реттеуші элементтердің бірі болып табылады. Ол өндірушілерді тауар мен қызмет көрсетулерге жаңа технологияны ендіруге, өнім сапасын арттырып, өндіріс шығындарын төмендетуге міндеттейтін экономиканың барлық саласындағы негізгі прогресс болып табылады. Сондықтан мемлекет өзінің барлық күшімен бәсекелестікті қорғауға міндетті. Бәсекелестік кезінде сатып алушылар- иегерлер, нарық- олардың агенттері, ал кәсіпорын олардың құлы. Монополия кезінде жағдай тез өзгереді, сатыпалушы иегердің орнына құл болады.

6. Шаруашылық заңдылықтарды құрастыру, қабылдау және орындалуын ұйымдастыру. Яғни, кәсіпкерліктің, салық салымның, банктік жүйенің құқықтық негізі. Осы және басқа қызметтерді орындау үшін мемлекет өзінде бар ресурстар мен рычагтарды барынша қолдануы керек.

Кәсіпкерлік қызмет пен ел экономикасы жеткілікті деңгейде мемлекеттік саясатқа байланысты. Мемлекет өз қызметімен осы процестерді айтарлықтай тежеуі және жылдамдатуы мүмкін.

Нарықтық экономика. өзінің көптеген жақсы жақтарына қарамастан өзінің қоғамы мен әрбір азаматтарының мүддесіндегі барлық әлеуметтік және экономикалық процестерін автоматты түрде реттеуге мүмкіндігі жоқ. Ол табыстың әлеуметтік әділ бөлінуін қамтамасыз етпейді., қоршаған ортаны қорғауға мақсат қоймайды және халықтың қорғаусыз бөлігін қолдай алмайды.

Жеке бизнес жоғарғы табыс әкелмейтін жобалар мен салаларға ақша жұмсауға қызығушылық тудырмайды, бірақ қоғам мен мемлекет үшін ол өмірлік қажетті. Нарықтық экономика көптеген мәселелерді шеше алмайды. Мұның бәрн мемлекет қадағалау керек.

Мемлекет өз қызметін орындауда және экономиканы реттеуде экономикалық (жанама) сияқты әкімшілік(тура) әдістерді қолданады. Ол әдіс сәйкс заңдылық актілермен ережелерді реттеп және шығару жолымен елдің экономикасы мен кәсіпкерлік қызметке әсер етеді.

Экономиканы ретеу үшін мемлекет қолданатын экономикалық рычагтар әр түрлі, олардың негізгілері болып: салықтар, табыстарды және ресурстарды болу, бағаның қалыптасу, мемлекеттік кәсіпкерлік қызметі, кредитті - қаржылық механизмдер.

Әкімшілік, яғни егер экономикалыө әдіс тиімді болмаса, тура әсерету әдісін мемлекет қолдануы керек.

Дүниежүзілік тәжірибе көрсеткендей әкімшілік әдісті келесі облыстарда қолдануға болады:

табиғи мемлекеттік монополия (фундаменталды ғылым, қорғаныс және т. б. ) ;
қорашаған ортан қорғау және ресурстарды қолдану;
сертификаттау, стандартизация, метрология;
әлеуметтік саясат; халықтық өмірінің минималды параметрлерін қолдану және анақтау (жалақының кепілдендірідген минимумы, жұмыссыздарға көмек ақша) ;
сыртқы экономикалық қызмет (импорты мемлекеттік қадағалау, экспортты лицензиялау) .

Кәсіпкерлік қызметінің, мемлекеттің экономикасын көтеру мен тұрақтандырудың қалыпты жағдайын жасау үшін экономикалық сияқты әкімшілік әдістері орындау кезіндефиксалды, несиелі - қаражаттық, ғылыми - технологиялық инвестициялық, бағалық, автоматты және т. б. саясаттың түрлері жүргізу керек.

Мемлекеттің фискалды саясаты. Мемлекеттің фискалды саясаты болып экономиканың тірілуі мен тұрақтануы мақсатында мемлекеттік бюджет пен салықсалуды реттеу табылады. осы рычагтардың көмегімен кәсіпкерлік қызмет пен ел экономикасына мемлекеттің әсер ету механизмі келесімен аяқталады. өндірістің құлдырауы кезінде жалпы сұраныстың жоғарылауы үшін мемлекет қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыруға және әртүрлі мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыруға өз шығындарын жоғарылатады. Мемлекет экономикасының жоғарылауына өз табыстарын азайту жолымен де әсер етуі мүмкін, яғни халықтан және кәсіпорындардан алынатын салықты азайту. Бұл жағдайда халықтың тұтынушылық тауарларына сұранысы жоғарылайды, ал нәтижесінде экономиканың тірілуіне әкелетін кәсіпорынның инвестициялауға мүмкіндігі жоғарылайды. Қаржылы-несиелі саясат деп мемлекеттің банктік проценттер мен ақша массасын және несиелерді мемлекеттік басқару түсіндіріледі. Бюджеттік саясаттан несиелі-ақша саясаты жақсы қару болып саналады, оның көмегімен өндірістің құлдырауы мен инфляцияға сәйкестігін жеңе білуге болады. Бұл саясаттың мәні мемлекет ақша массасына және пайыздық ставкаларға әсер етеді, ал олар тұтынушылық және инвестициялық сұранысқа әсер етеді. Несиелі-ақша саясатында басты рольге Қазақстанның Ұлттық банкі ие болады. Экономикалық жағдайларға байланысты пайыздық ставкаларды реттей отырып, ол коммерциялық банктерге несие беруді шешеді.

Ғылыми-техникалық саясат. Ғылыми-техникалық прогрессті жылдамдатылуы экономиканың жоғарылауының және елдің күшті индустриалды мемлектке айналуының маңызды факторы болып табылады. Мемлекттің бірлік ғылыми-техникалық саясаты деп ғылым мен техниканың кешенді дамуын қамтамасыз ететін мақсатқа бағыттандырылған шаралардың жүйесі, олардың нәтижелерін халық шаруашылығына енгізілуі көрсетіледі.

Амортизациялық саясат. Ол мемлекеттің жалпы ғылыми-техникалық саясаттың құрамдас бөлігі болып табылады. Амортизацияның мөлшерін, оның есептелу жіне пайдалану ретін белгілей отырып мемлекет қайта өндірудің темпі мен сипатын реттейді.

Инвестициялық саясат. Кәсіпкерлік қызмет пен елдің экономикасына әсер ететін маңызды рычаг болып мемлекеттің инвестициялық саясаты табылады. Оның көмегімен мемлекет өндіріс көлемінің темпіне, ЖТП-тің жылдамдауына, қоғамдық өндірістің құрылымының өзгеруіне және көптеген әлеуметтік мәселелердің шешілуіне әсер етеді.

Мемлекет инвестициялық активке келесі рычагтардың көмегімен әсер етуі мүмкін: қаржылы-несиелі және салық саясаты, кәсіпорындарға әр түрлі жеңілдіктер берілу, амортизациялық саясат; ғылыми-техникалық саясат. Осыдан мемлекет елдің болашақ экономикасы қандай инвесициялық саясат жүргізуге байланысты болады.

Мемлекеттік кәсіпкерлік. Мемлекеттің экономикаға тура әсер етуінің маңызды формасының бірі болып мемлекттік кәсіпкерлік табылады. Ол мемлекеттік кәсіпорынның өндіріс пен тауар және қызмет көрсету өткізуімен байланысты жүзеге асырылатын кәсіпкерлік қызметтің ерекше түрін қалыптастырады.

Осыдан мемлекет келесі жалпы ұлттық мақсаттарды анықтауды жүзеге асыра отырып шаруашылықтың өзіндік субъектісі болып қызмет атқарады: өндірістің құрылымдық қайта құрылымы, салалық және теорриториалды диспропорцияның жұмсаруы, ғылыми-техникалықпрогрессті ынталандыру, экономиканың тиімділігінжоғарылату. Мемлекеттік кәсіпкерлік қайта өндірупроцессіне тура қатынаста болады.

Жоспарлау және реттеу. Болжау, жоспарлау және реттеу елдің экономикасын басқаруда мемлекттің басты рычагтарының бірі болып табылады. нарықтық қатынастарға көшкеннен бері басқару жақсы, ал жоспарлау әдістері біршама өзгерген. Индикативті жоспарлаудың мәні мемлекет экономикалық саясат пен қолда бар ресурстардан алдыңғы кезеңдерге экономиканы функционалды талдау негізінде жоспарлы кезеңге негізгі макроэкономикалық көрсеткіштерді, ЖҰӨ өсу темпін және ұлттық өнімді, инфляция және жұмыссыздық деңгейін белгілейді. Осы көрсеткіштердің жиынтығы жоспарланған кезеңдегі экономика жағдайын сипаттайды. Осыдан мемлекет ел экономикасы мен халықтың оөмір сүру деңгейіне әсер ететін макроэкономикалық көрсеткіштердің шамаларын жоспарға енгізуі керек.

Мемлекеттік жоспарлау ұзақмерзімді, ортамерзімді, ұзақмерзімді және перспективті жоспарларды құруды қамтамасыз ететін үздіксіз болуы керек. Перспективті болжау мен жоспарлау мемлекетің 5-10-15-20 жылға арналған стратегиясын таңдауға мүмкіндік береді. Экономикалық және ғылыми-техникалық стратегияның болуы мемлекеттің алға қойған мақсатына аз ресурстарды қолдану арқылыжетуіне мүмкіндік береді, ал сәйкесінше қоғамдық өндірістің тиімділігін үздіксіз жоғарылату. Жоспарлаумен реттеу тығыз байланысты. Реттеу жоспарланған экономикалық көрсеткіштер орындалмай датқан кездерде мемлекетпен жүзеге асырылады.

Бағаның қалыптасуы. Бұл мемлекеттің экономика мен кәсіпкерлік қызметке әсер ететін рычагтарының бірі. Бағалық саясатты қолдана отырып мемлекет сұраныс пен ұсынысқа, табыс пен ресурстарды қайта бөлуге, минималды өмір сүру деңгейін қамтамасыз етуге және т. б. процесстерге әсер етеді.

Мемлекет инфляциямен күрес және экономиканы көтеру негізіндегі тұрақтылықты қамтамасыз ету мақсатында баға қалыптастыру облысында саясат жүргізу керек.

Бағаны мемлекттің әкімшілік бақылауы нарықтық экономиканың шығындарын азайтуға қабілеттендіреді.

Кәсіпкерлік қызметке мемлекет сыртқыэкономикалық және әлеуметтік саясат жүргізу арқылы айтарлықтай әсер ете алады. Сыртқы экономикалық қызметтер арқылы мемлекет экспорттық мүмкіндіктерін кеңейтуге, экспорт құрылымын жақсартуға отандық өнімнің сапасын жақсартуға мүмкіндік алады.

Құрылымдық саясат . Құрылымдық жоспарда біздің экономика гипертрофирлі болып табылады.

Негізгі әдебиеттер1. [3-8] 2. [5-22] 4. [3-12] 6. [15-20]

Қосымша әдебиеттер 51.

Бақылау сұрақтары:

Экономиканы мемлекеттік басқарудың әдістемеснің негізі және міндеті.
Экономиканы мемлекеттік басқарудың қажеттіліктері мен қажеттілігі.
Экономиканы мемлекеттік реттеудің әдістері мен ұйымдастырылуы.
Экономикалық типтердің жүйелері және шаруашылықты ұйымдастырудың модельдері.

2 Дәріс. Экономиканы мемлекеттік реттеудің негізгі элементтер

Қазақстандағы экономикалық реформалардың жүруі әлеуметтік шаруашылық процесстер динамикасында барлық арсеналдарды қолдана отырып, мемлекет активті роль атқаруы керек.

Осы мәселелердің шешімі экономиканы мемлекеттік реттеудің қаржы-несиелі механизмі және жоспарларды өңдеу болып табылатын негізгі аспаптарымен мемлекеттік басқаруға жүктеледі.

Соңғы он жылда экономиканы мемлекеттік басқарудың тұрақты механизмдерінің құлауы теориялық және практикалық түрде олардың жаңа модельдеріне осы механизмдердің трансформацияларының эвалюцияларына қарама-қарсылығы көрінген. Осындай тоқырау жағдайда мемлекеттік реттеудің қаржылық-несиелі механизмдерін және стратегиялық жоспарларды өңдеуде басты болып табылатын аспаптарды ел экономикасын дамытуда мемлекеттің араласуы күшейе түседі.

Ең алдымен ғылыми зерттеу және дүние жүзілік тәжірибелерді жалпылау және әртүрлі шаруашылық жүйелердің дамуы экономикалық процестерді жылдамдату құралы сияқты жоспарлауды активті түрде қолдану мен технико-экономикалық қатынаста дамығандар санына тез енген елдермен куәландырылады.

Оны Қазақстан жағдайында қолдану қызығушылығы халық шаруашылығын басқару органдарының жүйелерінде жалпы статусы бар стратегиялық жоспарлар бойынша агенттік- салалық және регионалдық жоспарлаудың координациясы бойынша арнайы мемлекеттік орган құруына қажеттіліқ тудырады.

Жалпы практикада экономиканы мемлекеттік реттеудің рычагы болып экономикалық жоспарлау болуы мүмкін, егер, ол бюджетті-қаржылық жоспарлаумен бірге енгізілсе.

Өзінің реттеуші функциясы ретінде әкімшілік және экономикалық әдістерді орындайды. Командалық экономикаға әкімшілік игеру сипатты болады. Нарықтық экономиканы мемлекеттік реттеу жүйесі керісінше экономикалық әдістерді реттеуге базаланады.

Әкімшілік және тура реттеу әдістері шаруашылықты субъектінің еркін таңдауын шектейді. Мысалы, өндірілген өнімнің ассортименті және көлемі бойынша берілген директивті жоспарлық тапсырма немесе жоспарлы экономикада әкімшілік реттеу әдісі- тауар және қызмет көрсетуге орталықты белгіленген баға- ресурстарды альтернативті қолдануға мүмкіндік бермейді. Мұның ерекшелігі мемлекеттік реттеудің экономикалық және жанама әдістері кәсіпкерлік тңдау еркіндігін шектемейді.

Реттеудің әкімшілік әдісі нарық табиғатына қарама-қарсы, олар сәйкес қаржылық реттеушілердің қызметін блоктайды.

Экономикалық әдістер , керісінше, нарық табиғатына адекватты. Олар нарықтың конъюктурасына тікелей әсер етеді және сол арқылы тауар және қызмет көрсетудің тұтынушысына және өндірушісіне жанама әсер етеді. Мысалы, трансфертті төлемдердердің артуы тұтынушы тауарлардың нарығының коъюктурасын өзгертеді, сұранысты арттырады. Басқарудың экономикалық әдістері осылайша нарықтық механизм арқылы қызмет етеді

Командалық экономикадан нарықтық экономикаға өту бұрынғы әкімшілік әдістерін бұзып, экономикалық реттеуші жаңа жүйелерді құрумен мемлекеттік реттеу әдістерінің жүйесін өзгертумен бірге жүреді.

Жоспарлау болашақ қызметтерді өңдеу процесін көрсетеді. Және кез келген жүйемен басқарудың маңызды қызметі болып табылады. Ол келесі негізгі моменттерді қамтиды: желілі макроэкономикалық көрсеткіштерді жоспарлау; қоғамдық дамуда мәселелерді және дисбаланстарды көрсету.

Өндірістің дағдарыстық қысқаруының масштабыназайту үшін халықтық өмір сүру деңгейін төмендетпеуге күш салу керек, мемлекет реформаның алғашқы этаптарында, мысалы, өндірістік негізді және ұлттық жеке тутынуын құрайтын тауарлардың бңраз тобын өткізу мен өндіріске әкімшілік бақылауды сақтай алады.

Өтпелі этапта мемлекеттік маңызды міндетті болып реттеудің экономикалық әдістерінің жалпы жүйесін құру табылады. осы мақсатпен барлық елдер нарықтық экономикаға өтуді жүзеге асыру несиелік және салықтық жүйенің реформасын жүргізеді.

Нарықтық экономикаға тән елдерде екі деңгейлі банктік жүйе щшралады. Мұнда орталыұ банк экономикалық нормативтермен бірге коммерциялық банктерінің кең тораптарының әрекеттерін реттеуді жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасындағы экономиканв басқары. Қазақстан жағдайында өкімет ролін бағалау қиынырақ. Жоспарлау жүйесінен нарықтық экономикаға өту өте тез және қиын болады. Қандай саясат жүргізу керектігін ешкім білмеді, реформа сәтті эксперимент бола алмады. әрине бәрі ретімен болу керек. Кез-келген әрекеттің міндеттері мен нәтижелері мақсатты түрде бағалануы керек.

Сонымен қазіргі кездегі Қазақстан жағдайында экономиканы басқарудағы мемлекеттің ролін активтендіру мәнді болып табылады. Осыдан елдің ары қарай дамуы, оның ауыр дағдарыстан шығу мүмкіндігі, әлеуметтік - экономикалық реформа тағдыры, экономикалық жгйені құру артықшылықтары тіуелді. Қазақстанның ұлттық экономикалық мүддесі, трансформациялық кезендегі күрделі мәселелер, сонымен қатар экономиканы мемлекеттік басқару жүйесін бағыттау қажеттілігі реттеумен жүзеге асыру.

Өтпелі экономиканың парадоксы болып осы кезендегі мемлекеттің шаруашылық процесстеріне әсер ету мүмкіндігі табылады. Ал мемлекеттік араласуда қажеттілік жоғарғы деңгейде сақталады, және экономиканың жалпы дағдырыс жағдайымен байланысты жоғарылауы мүмкін.

Экономиканы мемлекеттік реттеудің басты мақсаты, мемлекет мүддесін сақтау, қоғамды, халықтық әлеуметтік қорғалмаған қабатын қорғау.

Мемлекет әрдайым ерекше экономикалық субъект ретінде қоғамның экономикалық өмірін қатыса отырып көрінген.

Қазақстанның миссиясы тәуелсіз, өркендеуші және саяси тұрақты Қазақстан құру болып табылады.

Осы артықшылықтарға жету үшін келесі жеті ұзақ мерзімді приоритеттерді жүзеге асыру керек:

1. Ұлттық қауіпсіздік. Территориясын толық сақтай отырып тәуелсіз егеменді мемлекет ретінде Қазақстанның дамуын қамтамасыз ету.

2. Ішкі саяси тұрақтылық және қоғам консолидациясы. Ішкі саяси тұрақтылықты және ұлттық бірлікті күшейту және сақтау.

3. Жоғарғы деңгейлі шет ел инвестициясымен ішке жинақтар бар ашық нырықтық экономикаға базаланған экономикалық өсім.

4. Қазақстан азаматтарының денсаулығы, білімі және жетістігі.

5. Энергетикалық ресурстары.

6. Инфрақұрылым, әсіресе транспорт және байланыс.

7. Кәсіпкерлік мемлекет.

Осы ұзақ мерзімді жоспармен мемлекеттің күшеюіне қызмет етуі керек және елдің бюджеті мен кадр саясатын құру кезінде негізгі критерий болуы керек.

Мемлекет еркін экономиканы қолдау керек. Оның міндеті - әділ қызмет ете отырып, нарықтық ереже бекітіп оның сақталуын қамтамасыз ету.

Дүние жүзілік тәжірибені үйрене отырып шетелде қаржылық инвестициянаң стратегиясын алдын ала дайынлау керек.

Экономиканың бірнеше секторы бар: табиға ресурстарды өндеу; инфра құрылым, коммуникация және ақпарат. Осы салалардың дамуы экономикалық өсуге ғана емес әлеуметтік салаға, Қазақстанның интеграциясынв да әсеретеді.

Ашық және либералды саясат - бұл шетел инвестициясын тартуға өте күшті стимул болып табылады.

Негізгі әдебиеттер 5, 7, 18, 19; Қосымша әдебиеттер: 53, 56, 57.

Бақылау сұрақтары.

Реттеудің заңдылық әдістері.
Басқарудың экономикалық әдістері.
Басқарудың әкімшілік әдістері.

4. “Қазақстан-2030”стратегиясының елдің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы ролі.

5. “Қазақстан-2030” стратегиясына сай ел экономикасын реттеудің аспаптары.

6. “Қазақстан-2030” стратегиясына сай экономикалық өсуді қамтамасыз етудің негізгі қағидалары.

3 Дәріс. Экономиканы реттеудің ұйымдастырушылық негіздері және шетел тәжірибесі

Мемлекттердің сыртқы экономикалық бірлестігі, бұл бірлестіктің онсыз әр жақты бола алмайтын, тиімді де жемәсті бола алмайтын құқықтық реттеуді қажет етеді.

Сыртқы экономикалық әрекет қатынасы екі жақты сипатқа ие. Біріншісі- әр түрлі билік және басқару органдары жүргізетін мемлекеттер арасында қалыптасатын экономикалық қатынастар. Қазақстан көптеген мемлекеттермен және халықаралық ұйымдармен экономикалық, саудалық, инвестициялық, несиелік келісімдер жүргізді. Екіншісі- сыртқы экономикалық бірлестік қатынасы әр түрлі мемлекеттердің заңды және физикалық тұлғалары арасында қалыптасады. Екі топта құқықтық табиғатқа ие: 1-ашық-құқықтық, 2- жекеқұқықтық қатынастар сферасы.

Бұл қатынастардың мазмұнын саудалық, өндірістік, валюталы-несиелік, ғылыми-техникалық, транспорттық және басқа шаруашылық қатынастарды құрайды. Бұл қатынастарды құқықтық реттеу арнайы рекешеліктерге ие және соның салдарынан халықаралық экономикалық қатынастар әр түрлі елдердің физикалық және заңды тұлғаларының арасындағы қатынастардан сондай-ақ, мемелекеттер арасындағы қатынастардан тұрады.

Жалпы принциптер халықаралық экономикалық құқық сферасында әрекет етеді- мемлекеттер арасындағы және халықаралық құқықтың басқа да субъектілері арасындағы экономикалық қатынастардыреттейтін жалпы принциптер мен нормаларды көрсететін халықаралық бұқаралық құқық саласы. Жалпы принциптерге табиғи ресурстар мен байлықтардың бөлінбейтін тәуелсіздігі, мемлекеттердің теңдігі және өзара пайдалығы, экономикалық дискриминация еместік принципі, сыртқы экономикалық байланыстарды ұйымдардың нысандарды таңдау еркіндігі принципі.

Макроэкономикалық теорияның тууы, экономиканы нарықтық көзқарастан түсiндiруi бойынша майда нарықтардың жалпылама жиынтығы ретiнде экономикалық ғылымдарда терең дағдарыс туғызды.

«Экономикаға толығыменң- нарықтық түсiнiк беру керек едi. Бұл мәселенi көрнектi ағылшын экономисi Джон М. Кейнс шештi, ол бiздiң ғасырдың 30-шы жылдары макроэкономикалық теорияның негiзiн қалады, яғни экономиканың заңды қозғалысы макрорынок деп түсiнедi.

Макроэкономикада экономикалық көрсеткiштерiн жинақтау iрiлендiрген түрiнде көрсетiледi. Макроэкономикалық көрсеткiштердiң арасындығы тәуелдiлiктi байқау, макроэкономикалық талдаудың пәнi болып табылады.

Макроэкономиканың қарайтын проблемалары мынадай:

жұмысбастылық проблемасы;
ұлттық табыстың мөлшерi;
инфляция табиғаты;
әлеуметтiк шаруашылық;
экономикалық өсу.

Нарықтық экономика тек қана нарық жүйесi бола алады. Кейнс оның төрт негiзгi нарығын бiлдiредi: 1) тауар нарығы; 2) еңбек нарығы; 3) ақша нарығы; 4) құнды қағаздар нарығы. Бұлардың әрқайсысы белгiлi орын алады және ерекше қызмет атқарады.

Бұл нарықтар арасындағы өзара байланыс макроэкономикалық қозғалыс механизмiн құрайды және барлық макроэкономикалық, модельдерiнде көрiнедi.

Бұл макронарықта, келесi макроэкономикалық байланыс болатын, бiр нарыққа бiрiктiруге болады:

1) фирмалар мен үй шаруашылығы мемлекетке салық төлейдi;

2) мемлекеттiк фирмаларға дотация жасап және халыққа трансферттiк төлем жасайды;

3) фирмалар пайдасының бөлiгiн инвестицияға айналдырады, ал жанұя табыстарының бөлiгiн жинақтауға айналдырады;

4) мемлекет бюджеттiң бөлiгiн бюджет сферасына жiбередi;

мемлекет шет елдермен несие қатынастарында болады.

Макроэкономикалық саясаттың негiзгi мақсаттары сондай проблемалармен анықталады, олар тек макродеңгейде байқалады және макроэкономикалық құралдармен шешiледi. Бұл жетi макроэкономикалық параметрлар - жұмысбастылық, жиынтық сұраныс, жиынтық ұсыныс,, ұлттық табыс, инфляция, экономикалық өсу, iскерлiк цикл.

Барлық елдерде макроэкономикалық көрсеткiштер жиынтығын “ұлттық шоттар жүйесi” деп атау қабылданған. Ұлттық шоттар көрсеткiштерiмен үкiмет экомомиканың барлық жағдайын анықтайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.