Инвестициялардың жалпы сипаттамасы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе . . . 3-4

І тарау. Инвестициялардың жалпы сипаттамасы.

Инвестиция түсінігі және олардың экономикалық мәні . . . 5-8
Инвестициялардың жіктелуі . . . 8-11
Әлемдік инвестициялардың негізгі тенденциялары . . . 11-16

ІІ тарау. Шетелдік инвестицияларды тартудың Қазақстан экономикасы

үшін маңызы.

2. 1 Қазақстан Республикасында инвестицияларды пайдалану

ерекшеліктері . . . 16-26

2. 2 Қазақстан Республикасындағы инвестициялық іс-әрекетті

мемлекеттік реттеу . . . 26-32

2. 3 Инвестициялық климат қалыптастыру . . . 32-37

Қорытынды . . . 38

Қолданылған әдебиеттер . . . 39

КІРІСПЕ.

Менің курстық жұмысымның мақсаты тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз ету мақсатында бәсекеге қабілетті, жоғары технологиялы және ғылымды қажетсінетін өндірісті дамытуға басым тәртіппен бағытталатын, ішкі және сыртқы инвестициялардың жоғары деңгейіне қол жеткізу.

Осы мақсаттарға жету жолында мен алдыма келесі міндеттерді қойдым:

инвестиция туралы жалпы түсінік ретінде экономикалық мәнін ұғу;
инвестицияның ұсынылған жіктелуі қазіргі заманның инвестициялық жобалау концепцияларын толығырақ түсіну үшін, жүріп жатқан процестерді жан-жақты бағалау;
экономикалық саясат либерализациясының ұлғаюымен ынталандырылатын, технологиялық процесс пен бәсекенің қозғаушы күші болатын глобализация, бүгінгі әлемдік инвестициялардың түр-сипатын анықтау;
Қазақстан Республикасында инвестицияларды пайдалану ерекшеліктерін анықтау;
Қазақстан Республикасының инвестициялық іс-әрекетті мемлекеттік реттеудің тиімділігін жүзеге асыру;
Қазақстандағы жағымды инвестициялық климаттың қалыптасуы және оған көз жеткізу.

Қазақстандағы ең басты стратегиялық міндеттердің бірі әрдайым елге экономикалық өсу бағдарламасын іске асыруға мүмкіндік беретін тікелей және «қоржындық» инвестицияларды тарту болып келді.

Қазақстанның ұлттық мүдделерін сақтай отырып шетелдік инвестициялардың келуін ынталандыру мен шетелдік және отандық инвестицияларды экономиканың басым салаларына тарту үшін қолайлы жағдай жасау.

Қазақстан шетелдік инвесторларға күрделі қаржылардың, технологиялардың, басқару мен маркетинг саласындағы тәжірибенің маңызды көзі ретінде қарай отырып, дәйексіз және бұлыңғыр саясат нәтижесінде өзінің ұлттық мүдделеріне қысым жасалуына жол бермеуге тиіс.

Осы курстық жұмыс материалдарын барынша игеру мақсатында мен жұмыс мазмұнын 2 бөлімге бөліп, барынша нақтылай беруге тырыстым.

І бөлім кіріспе орнына берілген, онда инвестиция ұғымы туралы айтылады және оның жіктемесі беріледі. Сонымен қатар инвестицияның экономикалық мәні және олардың жалпы ел экономикасын дамытуға рөлі талданады. Тікелей шетел инвестициялары қазіргі уақытта глобализацияланып жатқан экономиканың өндірістік негізі - халықаралық өндіріс жүйесі қаралады.

ІІ бөлімде елдегі қолайлы инвестициялық климатқа талдау жүргізіледі. Яғни, Қазақстан Республикасының экономикасына шетелдік және отандық тікелей инвестицияны тарту жолдары іздестірілді.

І тарау. Инвестициялардың жалпы сипаттамасы.

Инвестиция түсінігі және олардың экономикалық мәні.

Инвестициялар ақша құралдары, мақсатты банкілік салымдар, пайлар, акциялар және де басқа құнды қағаздар, технологиялар, машиналар, қондырғылар, лицензиялар, соның ішінде тауар белгісіне, пайда табу мақсатында кәсіпкерлік қызмет объектісіне салынатын интеллектуалды бағалықтар, несиелер, кез келген мүлік немесе мүліктік құқықтар ретінде анықталады және осының бәрі - пайда табу мен әлеуметтік жақсы әсерлерге жету мақсатында. Осы тұрғыда инвестиция түсінігі нарықтық тәсілге едәуір жақын келеді.

Келтірілген анықтамалар нарықтық және жоспарлық жүйелерде инвестицияның мәнін түсінудегі айырмашылықты көрсетеді. Ресурстардың бөлінуі әкімшілік жүйесі жағдайында меншіктің бір түрімен жүзеге асатындықтан, инвестицияландырудың қаржылық және басқа түрлерінің бар екендігін отандық экономикалық ғылым қарастырмады. Жоспарлық экономика жағдайында инвестициялар ағымдағы шығындардан тек бір уақыттың сипатымен ғана айырықшаланатын залал түрінде көрінді. Экономика ғылымы мен тәжірибесі дәлелдеп отырғандай, капиталдық салынымдар инвестицияның синонимі болып табылмайды, берілген терминдер ұқсас емес. Капиталдық салынымдарға қарағанда инвестиция түсінігі әлдеқайда кең. Батыс әдебиеттерінде қор нарығын қарастыруға баса назар аударады, себебі нарықтық экономикасы дамыған елдерде (АҚШ, Канада, Ұлыбритания, Жапония) инвестицияландыру бағалы қағаздар арқылы іске асады. Қазіргі таңда отандық тәжірибеде екі термин де қолданылады.

“Инвестиция” термині латынның investire - “жұмылдыру” сөзінен алынған. Бұл термин ғылыми және публицистикалық әдебиеттерде инвестицияны анықтаудың әр түрлі тәсілдері бар. Пол Самуэльсон инвестицияландыру туралы былай жазады: “Біз қоғамның нақты капиланының таза өсімін білдіретін нәрселерді (ғимараттар, қондырғылар, өндірістік-материалдық запастар және т. б. ) “таза инвистицияландыру” немесе капитал қалыптасуы” деп атаймыз. Тұрғындар үшін жерді, қолданыста жүрген құнды қағаздарды немесе меншіктің кез келген түрін сатып алу инвестицияландыру болып табылады. Экономистер үшін бұл тек таза трансферттік операциялар. Яғни біреуі инвестицияландырса, басқа біреуі . Таза инвестицияландыру тек жаңа нақты капитал қалыптасқан кезде ғана орын алады.

У. Шарп инвестицияны былайша анықтайды: “Нақты инвестицияларға” әдетте қандай да бір материалдық-көрнекті активтер түріне инвестициялау кіреді, мысалы, жер, қондырғылар, зауыттар сияқты. Қаржылық инвестициялар қағазда жазылған келісім-шарттарды, мысалы, кәдімгі акциялар мен облигациялар сияқтыны білдіреді. Қарапайым экономикаларда инвестициялардың негізгі бөлігі нақтыға жатқызылса, қазіргі дәуірдің экономикасында инвестициялардың үлкен бөлігі қаржылық инвестициялар болып табылады. Қаржылық инвестицияландыру институттарының жоғары дамуы нақты инвестицияның өсуіне едәуір дәрежеде ықпал етеді. Әдетте, бұл екі форма бәсекелес емес, бір-бірін толықтырушы болып табылады. В. Бочаров инвестицияны табыстың тұтынуға жұмсала алмайтын бөлігі деп түсінеді. Инвестициялық ресурстар инвсетициялық іскерліктің капиталдық құнның табыс немесе әлеуметтік әсер түрінде өсімі алынатын нақты объектілеріне трансформацияланады.

Экономикалық және қаржылық тұрғыдан инвестицияландыру экономикалық ресурстарды болашақта таза пайдаға жету және бұл пайданы бастапқы салынған капиталдан асырып түсіру мақсатымен ұзақ мерзімді салу деп анықталады. Капиталдық салым процесінің жалпы анықтамасы: инвестицияландыру дегеніміз бүгінгі қажеттіліктерін қанағаттандаруды оны келешекте инвестициялық игіліктердің көмегімен қанағаттандыру үмітіне айырбастауды білдіреді.

Инвестиция - бұл ақшаны, оның сақталуына немесе құнының артуына және табыстың оң шамасын қамтамасыз етуге үміт арта отырып, орналастыруға болатын кез келген құрал. Бос ақша құралдары инвестиция болып табылмайды, себебі қолма-қол ақшаның құнын инфляция жеп қоюы мүмкін және ол ешқандай да табыс әкелмейді. Капиталды орналастырудың түрлі факторлармен айрықшаланатын әр түрлі нысандары бар: құнды қағаздар мен жылжымайтын мүлікке; қарыздық міндеттемелерге; опциондар мен акцияларға; шағын немесе үлкен тәуекелмен; қысқа немесе ұзақ мерзімге; тікелей немесе жанама. [1]

Инвестиция - бұл табыс алу мақсатында елдің ішіндегі жеке салаларға және шетке ұзақ мерзімге мемлекеттік және капитал салымдарын айтады.

Инвестиция бағыттары:

жаңа өндіріс ғимараттары құрылысын салуға;
жаңа техника және технология, жаңа жабдықтар сатып алуға;
шикізат пен материалдарды қосымша алуға;
әлеуметтік нысананы және пәтер құрылысына.

Осы бағыттарға байланысты:

негізгі капитал инвестициясы;
тауарлы-материалдық қорлар инвестициясы;
адам капиталы инвестициясы бөлінеді.

Бұдан басқа жалпы және таза инвестициялар болып бөлінеді.

Жалпы инвестициялар - ескі жабдықтың орнын басуға кеткен шығындар (амортизация) + өндірісті ұлғайтуға кеткен инвестиция өсуі.

Таза инвестиция - негізгі капиталмен амортизация қосындысын шегергендегі есептелген жалпы инвестиция. Егер таза инвестиция мөлшері тұрақты болса, экономика өседі, дамиды. Егер таза инвестиция нольдік мөлшерде құраса (жалпы шығын мен амортизация тең болса), онда экономика статика шамасында болады. Егер таза инвестиция теріс мөлшерді құраса (жалпы шағын амортизациядан төмен), онда іскерлік белсенділіктің төмендеуін көрсетеді.

Инвестициялық сұраныс факторына жатады:

- табыс мөлшерінің күтімі;

- банкілік процент ставкасы.

Бұл жердегі тәуелділік табыс мөлшерінің күтімі жоғары болса, онда инвестиция өседі. Проценттік ставка - бұл фирманың қарыз ақша капиталын алғанда төлейтін бағасы. Егер табыстың мөлшер күтімі (мысалы 10%) процент ставкасынан (айталық 7%) болса, онда инвестициялау табысты болады және керісінше. [4]

Сонымен, инвестиция деп жаңа өндірістік қуат пен капиталдық активтер жасау мақсатпен жинақтауды пайдалану түсініледі. Инвестицияның құрамына машиналар мен жабдықтар алуға жұмсалған барлық шығындар жатады, құрылыс-монтаж жұмыстары және запастың өзгерістері кіреді. Құнды қағаздардың қозғалысы (мемлекеттік облигацияларды сатып алу-сату) инвестицияға тікелей қатынасы болмайды. Инвестиция жүргізу тікелей тауарлық нарықпен байланысты, ал облигацияның сатып алу-сатылуы құнды қағаздар нарығымен байланысты. Инвестициялардың игіліктер нарығына қысқа және ұзақ мерзімдегі әсері бірдей болмайды. Қысқа мерзімде жасалатын инвестициялардың нәтижесінде игіліктер нарығында тек сұраныс өседі. Ұсыныстың көлемі өзгермейді, өйткені салынып жатқан объектілерден өнім мен қызметтер түрінде қайтарылым болмайды. Ұзақ мерзімде инвестициялардың әсерімен сұраныс та, ұсыныс та өзгереді

Инвестициялар тұтыну сұранысымен қатар жиынтық сұраныстың екінші құрамы болып табылады. Осымен қатар жинақтар мен инвестициялар тиімді сұраныс көлеміне қарама-қарсы бағытта әсер етеді: жинақтар сұранысты азайтса, инвестициялар оны көбейтеді.

Инвестициялар дәрежесі қоғамның ұлттық табысының көлеміне елеулі әсер етеді; оның динамикасы ұлттық экономиканың көптеген макропропорцияларына әсер етеді. Кейнстік теорияда инвестицияның дәрежесіне және жинақтың дәрежесіне көбінесе әр түрлі процестер мен жағдайлардың әсер ететіні аталып көрсетіледі.

Елдің масштабындағы инвестициялар (капиталдық салымдар) ұлғаймалы ұдайы өндіріс процесін белгілейді. Жаңа кәсіпорындарын құру, тұрғын үйлер салу, жол жүргізу және жаңа жұмыс орындарын жасау, инвестиция жасау немесе капитал жасау процестерімен байланысты болады.

Инвестициялардың көзі жинақ болады. Бірақ мәселе мынада: жинақты жасайтын бір шаруашылық субъектілері болса, инвестицияларды басқа шаруашылық субъектілері жасауы мүмкін.

Көпшілік халықтың жинақтары, инвестициялардың көзі болып табылады. Бірақ осы адамдар нақты игіліктердің өсуімен байланысты капиталдың салымын жасамайды. Қызмет жасайтын әр түрлі фирмаларда инвестицияның көзі болады. Осы жағдайда “жинақтаушы” мен “инвестор” бір тұлға болады.

Инвестицияларға қандай факторлар әсер етеді? Маңыздыларын атап өтейік.

Біріншіден , инвестиция жасау процесі күтілетін пайда нормасынан немесе рентабелдіктен жасалатын капиталдың салымына тәуелді болады.

Екіншіден, инвестор шешім қабылдағанда капиталдық салым жасаудың балама мүмкіндігін есепке алады. Бұнда процент ставкасының дәрежесі шешуші рөл атқарады.

Айта кетейік, проценттің дәрежесі және инвестициялар мен жинақтардың көлемдерінің арасындағы функционалдық байланыстар классикалық мектептің теоретиктарының еңбегінде көрсетілген болатын. Инвестициялар кейнстік концепцияда, классикалық концепциядағыдай, проценттің нормасының функциясы болып табылады, ал жинақтар, Кейнс бойынша, табыстың функциясы: S=S(Y) . Осы жерде Дж. Кейнс пен А. Маршаллдың көзқарастары бір-біріне ұқсамайды, а. Маршалл жинақтың мөлшерін проценттің ставкасының көлемімен байланысты деп түсінеді.

Сөйтіп, инвестициялар процент ставкасының, ал жинақтар табыстың функциясы болып табылады.

Инвестициялар салық салу дәрежесіне тәуелді болады.

Инвестициялық процеске ақшаның инфляциялық құнсыздануы әсер етеді. [2]

Инвестициялардың жіктелуі.

Инвестициялардың экономикалық табиғатын оны жіктеу толығырақ түсіндіреді, жіктеу негізіне түрлі белгілер салынған. Белгілер ретінде мыналар қолданылады:

инвестициялардың түрлері;
ақша құралдарын салу объектілері;
инвестицияландыруға қатысу сипаты;
инвестицияландыру кезеңі;
меншік түрлері;
инвестордың қатысу түрлері;
тәуекел дәрежесі;
ұдайы өндіріс түрлері.

1. Инвестициялардың түрлерін былайша топтайды:

ақша құралдары, салымдар, пайлар, акциялар және басқа да құнды қағаздар;
жылжымайтын және жылжымалы мүлік;
авторлық құқықпен, тәжірибемен және басқа да интеллектуалды құндылықтармен байланысты мүліктік құқықтар;
жерді, суды, ресурстарды, үйлерді падалану құқығы және басқа да мүліктік құқықтар;
қандай да бір өндірісті (бірақ патенттелген “ноу-хау” емес) ұйымдастыруға қажетті техникалық құжат, дағды, өндірістік тәжірибе ретінде рәсімделген техникалық, технологиялық, коммерциялық сауаттылық.

2. Құралдардың салыну объектілері бойынша инвестициялар былайша бөлінеді:

нақты инвестициялар немесе құралдардың материалды активтерге салынуы, яғни нақты инвестициялар - кәсіпорынның негізгі және айналыс капиталын қалыптастыратын материалды және материалды емес активтерге салынатын салым. Материалды активтер - ғимараттарға, станоктарға, қосымша материалдық бұйымдарға, дайын өнімдерге айналдырылған құралдар;
материалды емес активтер - лицензиялардың, патенттердің, тауар белгісінің құны, жарнамаларға және кадрларды дайындауға кеткен шығындар;
қаржылық инвестициялар немесе түрлі қаржылық құралдарға ақша құралдарының салынуы - депозиттер, құнды қағаздар, банктық салынымдар.

3. Инвестициялық процестерге қатысу сипаты бойынша инвестициялар келесі түрлерге бөлінеді:

тікелей инвестициялар, мұнда инвестицияландыру және ақша құралдарын салу объектісін таңдауда инвестордың тікелей қатысуы қажет етіледі. Сонымен қатар инвестор инвестициялық циклдердің барлық кезеңдеріне тартылады, оның ішінде алдын ала жүретін инвестициялық зерттеулеге, инвестицияландыру объектілерін жобалау мен тұрғызуға, дайын өнім өндірісіне;
жанама, бұл ақша құралдарын өз қалауынша, неғұрлым тиімді орналастыратын және аккумуляцияландыратын түрлі қаржылық делдалдар арқылы (инвестициялық қорлар және компаниялар) жүзеге асады. Мұндай делдалдар инвестицияландыру объектілерін басқаруға қатысады, ал алатын табыстарын клиенттері арасында бөледі. Тұтас басқарылатын құнды қағаздарға салынатын салымдарды портфельдік деп те атайды.

4. Инвестицияландырудың кезеңдері бойынша инвестицияларды мына түрлерге бөледі:

құысқа мерзімді, ұзақтығы бір жылдан аспайды (қысқа мерзімді депозиттік салымдар, жинақ сертификаттар) ;
ұзақ мерзімді, бұның ұзақтығы бір жылдан көп.

5. Меншік түрлері бойынша инвестициялар мыналарға бөлінеді:

азаматтардың, мемлекеттік емес меншік нысанындағы кәсіпорындардың, өкіметтік емес ұйымдардың жеке ақша құралдары;
мемлекеттік, ол түрлі деңгейдегі кәсіпорындар мен мекемелердің бюджет көздерінен қаржыландырылады.

6. Инвестордың қатысу түріне байланысты:

қайта құрылып жатқан кәсіпорындарға жартылай қатысу немесе шаруашылық жүргізіп отырған кәсіпорындардың бір бөлігін иелену (шектеулі меншік қоғамына үлестік қатынас) ;
инвестор толық иеленетін кәсіпорындарды құру немесе шаруашылық жүргізіп жатқан кәсіпорындарды өз меншігіне алу;
жылжымалы немесе жылжымайтын мүлікті акция, облигациялар арқылы немесе басқа да құнды қағаздар түрінде алу;
табиғат ресурстарын пайдалануға, жерді пайдалану құқығына, басқа да мүліктік құқықтарға концессия алу.

7. Тәуекел дәрежесі бойынша инвестициялар келесі түрлерге бөлінеді:

тәуекелсіз инвестициялар. Мысалы, бірқатар мемлекеттерде қысқа мерзімді мемлекеттік облигацияларға салымдар салу қауіпсіз деп саналады, ал олар бойынша алынған табыс қауіпсіз қойылымды анықтайды, бұл қауіпсіз қойылым инвестициялық тәуекел нүктесін санау ретіндегі салымдарды бағалау ретінде қолданылады;
тәуекелді инвестициялар. Инвестициялармен байланысты тәуекел немесе белгісіздік дәрежесі, мысалы, уақыт, салыным объектісі сияқты факторларға тәуелді. Инвестицияландыру аяқталғаннан кейінгі кәсіпорынның жұмыс істеу нәтижесінің өзгеруі инвестицияландырудың мерзіміне және жобаның масштабы мен оның мақсаттарына тәуелді, сондықтан қауіптіліктің дәрежесі нарықтың мүмкін болатын әрекетін шеше алмау болып табылады (жаңа өнім түрін құру, өндіріс шығындарын төмендету, сату көлемін кеңейту, мемлекеттік тапсырыстарды орындау және т. б. ) . Дәрежені бағалау критерийлері мыналар болуы мүмкін:барлық пайда сомасын жоғалту мүмкіндігі. Тәуекелдің орын алуы мүмкін; жоба іске асқаннан кейін пайданы ғана емес, жалпы есептемелік табысты жоғалту мүмкіндігі. Тәуекел дағдарысты болып табылады; барлық активтерді жоғалту мүмкіндігі және инвестордың банкротқа ұшырауы немесе апаттық тәуекел.

8. Ұдайы өндіріс инвестицияның келесі түрлерінің бірінде жүзеге асуы мүмкін:

жаңа алаңдарда және бастапқыда бекітілген жоба бойынша іске асып жатқан жаңа құрылыстар немесе кәсіпорындардың, ғимараттардың салынуы;
шаруашылық жүргізіп отырған кәсіпорындардың кеңеюі - өндіріс қуаттылығын арттыру мақсатымен шаруашылық жүргізіп отырған кәсіпорныдардың екінші және келесі кезектерін, қосымша өндіріс кешендерін және өндірістерді, жаңа кәсіпорындарды салу немесе қызмет етіп жүрген кәсіпорындарды кеңейту;
шаруашылық жүргізіп жүрген кәсіпорынды қайта құру - моральды тұрып қалған және физикалық жағынан тозған қондырғыларды ауыстыру арқылы жаңа өнімнің шығарылуының профилін өзгерту мақсатымен өндірісті толық немесе жартылай қайта жабдықтауды ортақ жоба бойынша жүзеге асыру;
техникалық қайта қамтамасыздандыру - жекелеген цехтардың, өндірістердің, учаскелердің өндірісінің техникалық-экономикалық деңгейлерін арттыруға бағытталған шара кешендерін жүргізу.

Инвестицияның ұсынылған жіктелуі қазіргі заманның инвестициялық жобалау концепцияларын толығырақ түсіну үшін, жүріп жатқан процестерді жан-жақты бағалау үшін қажет. [1]

Әлемдік инвестициялардың негізгі тенденциялары.

Экономикалық саясат либерализациясының ұлғаюымен ынталандырылатын, технологиялық процесс пен бәсекенің қозғаушы күші болатын глобализация, бүгінгі әлемдік экономиканың түр-сипатын анықтауда.

Тікелей шетел инвестициялары қазіргі уақытта глобализацияланып жатқан экономиканың өндірістік негізі - халықаралық өндіріс жүйесін, көптеген ұлттық экономикаларды байланыстыру арқылы маңызы арта түсуде.

2000 жылы ағымдағы тікелей инвестицияларының жалпы көлемі 1998 жылға қарағанда 40 пайызға өсіп, бұрын болмаған 31, 5 млрд. долл. Деңгейіне жетті. Бұл деңгейге жетуде өндірісі дамыған Батыс елдерінің үлесі жоғары болды. Олар басқа елдер экономикасына 270 млрд. долл. салып, әлемдегі басты инвесторлар болды және сонымен қатар инвестицияларды шетелден алушылардың да (203 млрд. долл) басты елдері болды. Дамушы елдерге инвестициялық ағымдар күшейіп, жалпы көлемі 100 млрд. долл. асты. Онымен қатар дамушы елдердің өзінен капиталды шетке шығару ұлғайып, 47 млрд. долл. жетті.

Инвестициялық ағымдардың негізгі бөлігі белгілі бір ел топтары үлесіне тиеді.

2002 жылы 10 ірі инвестиция қабылдушы елдерге жалпы инвестиция көлемінің 2/3 үлесі келіп, 100 кішігірім реципиенттерге тек 1 пайызы ғана келді. Осы 10 ірі қабылдаушы елдер экономикасында инвестициялар маңызды орын алады, өйткені ол 100 кішігірім реципиент елдердің ЖҰӨ көлемінен асып түседі. Осы жағдай тікелей шетел инвестициялар шығарудан көрінеді. 2002 жылы бес ірі: АҚШ, Германия, Ұлыбритания, Жапония, Франция үлесіне капитал шығарудың 2/3 бөлігі тиеді.

2002 жылы инвестицияның жинақталған көлемі 2, 7 трлн. долларға жетті. Фирмааралық сіңісу мен басқа фирмаларды сатып алу, өзінің халықаралық бәсекелестігін күшейту мен қолдау үшін шетелде өндірістік қуаттарды пайдалану әдісі ретінде корпоративті стратегия өзекті орын алады.

Тағы да бір маңызды себеп - шетел капиталын қолданудың жаңа мүмкіндіктері пайда болды. Бұл бір жағынан көптеген мемлекеттердегі экономиканың сәйкес салаларындағы либерализация мен бейреттеу процесінің, екінші жағынан ел үкіметтерінің шетелдік капитал мен технология ресурстарын тартуға көзқарасы жақсаруының нәтижесі болды. 90-шы жылдар басынан инфрақұрылым салаларына жыл сайын 7 млрд. доллар шетел инвестициялары салынуда. [3]

Трансұлттық компаниялар шоғырланған негізгі елдерден шығатын инвестициялар ағының 3-5%-ы инфрақұрылымдық салаларға салынатын салымдардың үлесіне тиеді. Осы кезге дейін көптеген елдерде экономиканың аталмыш секторына бөлінетін капитал слымдарынаң жалпы көлемінің 1%-ы ғана ТШИ үлесіне беріліп келді. 1996 жылғы жағдай бойынша, американдық трансұлттық компаниялар өзге елдердің инфрақұрылымдық салаларына 14 млрд. доллар салды, бұл шетелдік активтер көлемінің жинақ сомасының тек қана 2, 3%-н құрайды. Сонымен қатар аталған секторға қызығушылықтың молайып отырғаны байқалуда: 2002-2004 жж. мәліметтер бойынша, осы кезеңде жасалған американдық инвестициялардағы инфрақұрылымға салынатын салымдардың үлесі орташа алғанда 4, 9% құрайды.

Инфрақұрылым салаларына, әсіресе телекоммуникацияға ғылыми-техникалық прогрестің жаңа жетістіктерін енгізу нәтижесінде олар түбегейлі өзгеріске ұшырады. Егер бұрын ол табиғи монополиялар басымдылығы сферасы болса, енді олар тиімді қаржыландырудың үлкен патенциалы бар бәсекелес салаларға айналды. Көптеген елдерде инфрақұрылым дамуын қаржыландыруға мемлекет бюджетінің қорлары жетіспеуде. Сондықтан жеке меншік капиталды тарту қажеттілігі туындап, көбінесе ол ТҰК-ң жұмылдырылуымен жүргізіледі. Ол үшін қаржыландыру жобаларының жаңа әдістерін қолдану қажет болады. Оған мысал: құрылыс салу-басқару-тапсыру, құрылыс салу-иемдену-басқару, құрылыс салу-иемдену-тапсыру жүйелері.

Инфрақұрылым салаларына тікелей шетел инвестицияларының көлемі жеткіліксіздігіне қарамастан, осы салалардағы ТҰК іс-әрекетін ұлғайтудың келешегі зор. Көптеген жобаларға қажетті каитал салымдарының жоғары деңгейіне қарамастан, оларға шетелдік инвесторлар қызығушылық танытуда. Ары қарай жүріп жатқан инфрақұрылым салалары мен тікелей шетелдік инвестицияларға қатысты мемлекеттік реттеу либерализациясы инвестиция кепілділігі жоғарылауымен бірге ұлттандыру қаупін төмендетуде. Экономиканың осы сферасының дамуында ТҰК-ның қатысуының тереңдеуі ғылыми парктерін, экспортқа дайындау аймақтарын, кадрлар дайындау мекемелерін құру жобаларымен байланысты.

Салалық құрылымда шетел салымдарының ғана емес, шетел жұмысшы күшін пайдалану мен шетел сатуларының көлемін есептейтін трансұлттандыру индексінің ең жоғары көрсеткіші химиялық және фармацевтикалық ТҰК тиесілі болып, одан кейін тамақ пен электрондық индустриясының фирмалары болды. Тізімді таза сауда компаниялары тәмәмдайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.