Мақта өндірісі

Кіріспе
Мақта жіптерінің ассортименті және сапасын бағалау.
Мақта жіптерінің ассортименті
Мақтада жасалған жіптердің техникалық қаиеттері
Мақта талшықтарының сапасын бағалау.
Талшықтың ұзындығы.
Талшықтың жуандығы.
Иілгіштігі
Мақтаның өсу орнына байланысты классификациясы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Ассортимент деген сөздің қазақшаға аудармасы-жиынтық, таңдап алу. Маталардың ассортименті өте әртүрлі. Отандық өнеркәсіп мақта маталарының көптеген ассортиментін шығарады.
Мақта маталары ассортиментінің басым көпшілігін құрайтын: тұрмыстық және техникалық пайдалану мақсатындағы болып бөлінеді.
Тұрмыстық пайдалану мақта маталары бояуы, құрылымы бойынша неше түрлі және олар көйлектер, блузкалар, юбкалар, шалбарлар, костюмдер, сарафандар т.б. тіккенде кең қолданылады. Мақта маталар сауда прейскуранты бойынша 17 топқа бөлінеді: шыт, боз, іш киімдік маталар, сәтен, көйлектік, киімдік маталар және т.б.

1) Г.Н.Кукин,А.Н. Соловьев.
2) “Текстильное материаловедение”
3) А.Г.Севостьянов, Н.А.Осминь. “Механическая технология текстильных материалов”

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
Ассортимент деген сөздің қазақшаға аудармасы-жиынтық, таңдап алу.
Маталардың ассортименті өте әртүрлі. Отандық өнеркәсіп мақта маталарының
көптеген ассортиментін шығарады.
Мақта маталары ассортиментінің басым көпшілігін құрайтын: тұрмыстық
және техникалық пайдалану мақсатындағы болып бөлінеді.
Тұрмыстық пайдалану мақта маталары бояуы, құрылымы бойынша неше түрлі
және олар көйлектер, блузкалар, юбкалар, шалбарлар, костюмдер, сарафандар
т.б. тіккенде кең қолданылады. Мақта маталар сауда прейскуранты бойынша 17
топқа бөлінеді: шыт, боз, іш киімдік маталар, сәтен, көйлектік, киімдік
маталар және т.б.

Мақта жіптерінің ассортименті және сапасын бағалау.

Мақта өте маңызды текстиль талшығы. Мақта өсімдігі 120-170 күннің
ішінде өсіп жетіледі.Мақта наурыз айының аяғында себіледі.Екі айдан кейін
толық өсіп жетіліп,гүлдей бастайды.Әр гүлі бір ғана гүлдейді.Одан кейін
олардан қорапшалар пайда болады.Олардың әрқайсысы 3-5 ұяшыққа бөлінген, әр
ұяшықта 5-9 дән болады.Бір дәннің ішінде 7-15 мың талшық орналасқан.Осы
талшықтар екі ай ішінде жетіледі.Бірінші айында олар ұзындығы бойынша
жетіледі, бұл кезде талшықтың ішкі қабырғасына целлюлоза қабатын жинау
процессі бірге жүріліп отырады.Екінші айында целлюлозаның жинақталуы
белсенді жүріледі.Сонғы сатысында целлюлоза протоплазмалары кеуіп оның
сыртқы қабықтары түседі.Сөйтіп мақта талшықтары бұралған формалары
болады.Осы кезде мақта қорабшасы ашылып,ішінен дәндері шығады.
Мақта талшықтары жіңішке 1-500мм одан ұзын болатын, дәндермен
қапталған шашшалар.Қысқа талшықтарда 15мм қысқа мамық ең қысқаларын делинт
деп аталады. Талшық дәндерімен бірге болса мақта шикізаты дейді.Егер
олардан бөлінген болса мақта талшығы деп аталады. Мақта талшығы қалыңданған
қабырғасы, ішінде каналы бар созылған түтікше.Оның бірінші қабаты кутикула
деп аталады. Ол жировоск дейтін химиялық тұрақтылығы жоғары заттан тұрады.
Мақтаны алғашқы өңдеу мақта тазалау заводтарында жүргізіледі.Негізгі
процесстері мақтаны қосымша заттардан тазалау, талшықты дәнінен ажырату,
талшықтарды бумалап пресстеу.
Алғашқы өңдеудің үзіліссіз процессі келесі этаптардан тұрады:
- Қоспалардан мақта-шикізатын алдын-ала тазалау.
- Талшықты дәндеріден бөлу (джинирлау)
- Мамықтарды бөлу (линта)
- Будаларды (байламдарды) пресстеу.
Мақта шикізатының ауыр қоспаларын қысып толтырылған ағымды ауамен
тазартады.Талшық бөлу (джинирлау) принципі талшықтың ұрыққа аз (25-50% тей)
бекіту беріктігіне негізделген. Егер талшық өзі сондай берік болса, онда
олар ешқандай қиындықсыз ашылады.
Аралы және білікті талшық бөлудің екі түрі қабылданған.Аралы талшық
бөлуде орташа талшықты мақта-шикізаттары және төменгі сортты жіңішке
талшықты және ұзын талшықты мақта-шикізатын дайындайды.
Мақта талшығы бойлай құбыр тәріздес орналасқан, оның бойындағы
бұралуы және жиналуы талшықтың пісіп жетілуіне байланысты әр түрлі
болып келеді.Пісіп жетілген мақта талшығы целлюлозаның жинақталуымен
ерекшеленеді.Яғни өсу процесі кезінде оның ішкі құрылысының және клеткалы
қабырғаларының қалыңдығының өзгеруімен сипатталады.Пісіп жетілмеген
талшықтар жиырылып аз бұралған лента тәріздес болып келеді.Бұл
талшықтың жоғары шеті жабылған және үшкір тәріздес түрде,ал төменгі жағы
тұқыммен үзіп алған кезде үзілген түрде келеді.
Мақта талшығының орташа ұзындығы 25-37мм
Жіңішке мақта талшығының ұзындығы 35-43мм
Көлденең қимасы мақта талшықтарының микроскоп арқылы қарастырғанда
каналдары анық көрінеді.Олардың көлемі мен өлшемдері талшықтардың пісіп
жетілуіне байланысты өзгеріске ұшырайды.Талшықтардың каналдарында
протоплазмалардың мөлшері азаяды, ал толығымен пісіп жетілген талшықтарда
тек қана протоплазманың кеуіп қалған қалдықтары қалады.Мақтаның орта
талшықты сорттарының көлденең қимасының ауданы пісіп жетілу деңгейінің әр
тірлі болуына байланысты өзгереді.Жіңішке талшықты мата сорттарында 30-
дан 112мкм дейін болады.Мақта талшықтарының пісіп жетілу дәрежелері 4
топқа (ГОСТ)
1.Ең пісіп жетілген талшық.
2.Толық пісіп жетілген.
3.Мүлде пісіп жетілген.
4.Шикі.
Мақта мальв тұқымдастарына жатады.Мақта талшығының ассортименті
мақта талшығының ассортименті өте көп.Ол мата шығарғанда жалпы көлемінің
70% құрайды.Олар барлық киімдердіқ түрлерін жасағанға қолданылады.Мақта
жіптері жеткілікті дәрежеде берік және тозуға шыдамды жеңіл өңделеді.Киім
тігу кезінде жылжымайды,кесуге қарсы тұрмайды,пластикалық,инемен
жүргізгенде ойық қалмайды, тігін кезінде жіптер қозғалмайды,сөгілмейді.
Мақта жіптерінің ассортименті
Мақта маталарының артикулі-әр топ үшін аралық қалдырылған прейскурант
бойынша маталардың рет нөмірі. Мақта маталардың сауда прейскурантына
әртүрлә мақта маталарының 1300-ден аса артикулдері кірген. Мақта маталардың
ассортименті төмендегі бағытта дамуда:
Формасын сақтайтын маталар шығару-бөз, поплин сияқты жеңіл, өңі
тегіс, жатық маталарды және ескі, дәстүрлі (классический) әдіспен тоқылған
тегіс немесе бір жағы бедерлі маталарды; созымды, иілімді маталарды шығару-
түкті, жұмсақ, жеңіл, жіңішке, сызықты жұмсақ шибарқыт.
Байка-ең жуан және ауыр мата, екі жақты өрілген, жылтыр бояумен
шығарылады, ені 100см.Үстіңгі киімдерге плед, аяқ жылы ұстау үшін,ұлтарақ
жасағанда қолданылады.
Барқыт- анық көзге көрініп тұратын, түктері бар,беттік тығыздығы
340гм2 болатын мата.Жұмсақ, жылу сақтағыштық қасиеті жақсы.Қыстық
көйлектерге қолданылады.Матаның өңднлуі өте қиын.
Бәтес (батист) -жіңішке,жұқа, биязы қыртысты.Полотно өрімді мата.
Вольтаға қарағанда тығыз болып келеді. Беттік тығыздығы 71гм2. Ені 70-
90 см. Көйлектерге, блузкаларға, түнгі жейделерге қолданылады.
Бумазея-саржалық өріммен өрілген, бір жақты сирек өріммен
өрілген.Қысқы балаларға арналған көйлектер, халаттар,пижамалар, жиделер
тігу кезінде қолданады.
Бөз (бязь)-полотнолық өріммен кардты иіру жүйесі арқасында жасалған
иірім жіпті қолданады.Олар тығыз және ауыр.Беттік тығыздығы орташа
алғанда 140 гм2, ені 60-100см.Жылтыр етіп бояумен боялады.Жеңіл
көйлектер, іш киімдер тіккенде қолданылады.
Ши барқыт (вельвет) әр түрлі жалпақтықтағы қыртыстардан
тұрады.Оларды әр тірлі әдістер арқылы түсіне, тігісіне,сән үлгісіне
қарай өңдейді.
Вольта - өте жұқа мата, жартылай жылтыр,полотнолық өріммен өрілген,
жұмсақ. Беттік тығыздығы 60 гм2, ені 90см. Суреттермен әрленген.
Көйлектер, блузкалар, түнгі жейделер тігуде қолданылады.
Маркизет- жіңішке, жұқа жартылай жылтыр, полотнолық өріммен
өрілген, жоғары дәрежеде ширатылған мата.Сондықтан ол өте берік қозғалмалы
беттік тығыздығы 35%. Ені 80см.Сәнді көйлектерге блузкаларға қолданылады.
Поплин- ол да пололтнолық өріммен кардты тоқылған. Матат түсі
ағартылған және жылтыр боялған.
Сәтен (сатин) - атлас сәтенді өріммен кардты тоқумен өндіреді.
Беттік тығыздығы 100-140 гм2 жылтыр өрнектермен көмкерілген барлық
сәтендерге арнайы әдіспен тұрақты жылтырлық қасиет береді. Жеңіл жазық
көйлектер, іш киімдер тігуге қолданады.
Шыт - полотнолық әдіспен кардты иіру жүйесі арқасында орташа
сызықтық тығыздықты иірім жіп өңдейді өңдейді.Беттік тығыздығы орташа
алғанда 100гм2, жуаандығы 65-95см. Жеңіл көйлектер, іш киімдер тіккенде
қолданылады
Фланель-саржалық өріммен екі жақты сирек тоқылады.Беттік тығыздығы
250 гм2 дейін барады.Фланельді жылтыр бояумен шығарады. Қыстық балалар
киіміне үй халаттарын, пижамалар тігу кезінде қолданылады.

1999-2002 жылдары шығарылған мақта мата көлемдері
1-кесте
Мың тонна 19992000 20002001 20012002
Өндіріс 18,995 19,0 19,52
Тұтыныс 19,718 19,83 19,97
Экспорт 6,069 6,13 6,33
Запастағы 8,836 8,00 7,62
өнімдер

Осы сандарға қарап біз текстиль талшықтарын өндіру саны жағынан соңғы
орында еместігін көреміз.
Мақта талшығының кең қолданыста болуы оның ерекше қасиеттерімен
сипатталады. Мысалы: жақсы тоқымалық қасиеті, серпімділігі беріктігі,
өзінің қасиеттеріне байланысты адам денесіне ең ыңғайлы болып табылады.
Сонымен қатар техникалық мақсаттарда қолданылады. Мақта маталары ыстық,
суық климатқа төзімді сондықтан да мақта бұйымдарының ассортименті әртүрлі
және айтарлықтай көп.Мақта талшықтарын өзінің серпімділігімен беріктілігіне
байланысты техникалық бұйымдарға мысалы: автомобиль шиналарына қолданады,
негізінен тігін жіптерінің өндірісінде мақта талшықтарын XIX ғасырдың
аяында қолдана бастаған, Россияда жиырма жыл бұрын барлық қолданыстағы
жіптердің тоқсан пайызы мақта жібі болған, ГОСТ 6309-93 сәйкес мақта
маталары “ ЭКСТРА”, “ПРИМА”, “ПРОЧНЫЕ” деген маркалармен шығарылады.
Мақтадан жасалған жіптердің сапасы шикізатқа байланысты. Қазіргі күні
жылтыр, берік, мықты маталар өте жоғары бағаланады.

Мақтада жасалған жіптердің техникалық қаиеттері
2-кесте
Жіптің шартты Номиналды сызықтықҮзілу күші,сН Қолданылуы
белгілері тығыздық,текс
60 35,4 715 Тоқыма бұйымдарына
50 39,4 927 тігін бұйымдарына
же т.б тігіс және қабу
тармақтарына
арналған

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.