Қылмыстық жауапкершіліктен босату

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 77 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1 ҚР Қылмыстық ЖАУАПКЕРШІЛІКТЕН БОСАТУ ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ ИНСТИТУТ . . . . . . 7

1. 1 ҚР Қылмыстық құқығындағы қылмыстық жауаптылықтың ұғымы мен мәні . . . 7

1. 2 Қылмыстық жауаптылықтың басқа да құқықтық жауаптылықтардан айырмашылығы . . . 19

1. 3 Қылмыстық жауаптылыққа тартылатын жас шамасы . . . 22

2 Қылмыстық жауапкершіліктен босатудың түрлері, сипаттамасы . . . 29

2. 1 Шын өкінуіне байланысты қылмыстық жауапкершіліктен босату . . . 31

2. 2 Қажетті қорғану шегіне шыққан кезде қылмыстық жауапкершіліктен босату . . . 33

2. 3 Татуласуға байланысты қылмыстық жауапкершіліктен босату. Медиация . . . 34

2. 4 Жағдайдың өзгеруіне байланысты қылмыстық жауапкершіліктен босату . . . 48

2. 5 Ескіру мерзімінің өтуіне байланысты қылмыстық жауапкершіліктен босату . . . 50

3 Қылмыстық ЖАУАПКЕРШІЛІКТЕН босату негіздері және олардың сипаттамасы . . . 54

3. 1 Кәмелетке толмағандарды қылмыстық жауапкершіліктен және жазадан босату . . . 54

3. 2 Қылмыстық заң бойынша жазасын өтеп жүрген тұлғаларды жазадан босату негіздері . . . 61

Қорытынды . . . 74

Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі . . . 77

Кіріспе

Дипломдық жұмыстың өзектілігі . 1995 жылы тамыз айының 30 жұлдызында референдум жолымен қабылданған Қазақстан Республикасының конституциясы тәуелсіз, егемен мемлекеттің конституциялық дамуының жаңа кезеңіне жол ашқан акт болып табылады. Осы Конституция 1 бабына сәйкес «Қазақстан Республикасы өзінің демократиялық, зайырлы құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады және оның ең қымбат қазынасы адам және оның өмірі мен құқықтары, бостандықтарын құрметтеп қорғайды. »

Қазақстан Республикасының азаматтығына нәсіліне, ұлтына, жынысына, тіліне әлеуметтік, мүліктік және лауазымдық жағдайына, әлеуметтік тегіне, тұрғылықты жеріне, діңге көзқарасына, сеніміне, сондай-ақ бұрын құқық тәртібін бұзғанына, тіпті қылмыс жасап қылмыстық жазаға тартылғанына қарамастан барлық азаматтық құқықтармен бостандықтар тендігіне кепілдік береді. Міне, осы ерекше айтылған қағидаларды біз іс жүзіне асыра бастағанымызды жер бетіндегі елдер тани бастады, соның арқасында Қазақстан Біріккен Ұлттар Ұйымының толық мүшесі болуы, ертеден белгілі өркениетті елдер қатарындағы мемлекетке айналды.

ХХ ғасырдың аяғындағы үлкен саяси оқиға Орта Азия кеңістігіндегі Қазақстан деп аталатын тәуелсіз мемлекеттің өмірге келіп, дүниежүзілік өркениеттегі өз орнына ие болуы десек, оның Конститутциясында айқындалғандай демократиялық, зайырлы, құқықтық мемлекет ретінде орнығуы үшін атқарылатын міндеттер ұланғайыр. Соның ең бастысы құқықтық мемлекет құру. Біз сол құқықтық мемлекеттің керегесін құрып, уықтарын шаншуға ниет етіп отырмыз.

Қазіргі кездегі өркениеттің басты жетістігі адам құқығы мен бостандығын қорғау болып табылса, барлық мемлекет оны қорғап, оған кепіл болуы тиіс. Осындай ізгілікті үрдістен тәуелсіз Қазақстан да шет қалып отырған жоқ.

Қазақстан Ата заңының 1-бабында: “Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы- адам және оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары” деп атап көрсетілген. Осы заң сөздері Қазақстаға әлемнің дамыған елдерінің қатарында тұруға моральдік құқық береді. Осы сөздер Қазақстанның демократиялық ел екендігін бүкіл елге жария етті.

Бұл мақсаттарды жүзеге асыру бұрынғы социалистік құқықтың, сот және құқық қорағау органдарының мемлекеттендірілген жазалаушы сипатын идеололгиялық және саяси ұрандармен бүркемелеген кеңестік тоталитарзимнен мұраға қалған кеселдерден заң жүйесін азартуды талап етеді.

Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы . Қылмыстық заңдарда құқыққа қарсы мінез-құлық танытуға сенімді тосқауыл қойып, бастамашылық пен іскрлікті тежейтін тыйым салушылықты алып тастап, адамның шығармашылық әлеуетін негізсіз шектеулерден босату қажет.

Қазіргі нарықтық қатынастардың, еркін кәсіпкершіліктің дамуына және қоғамдық қауіпті іс-әрекеттердің жаңа түрлерінің пайда болуына байланысты қылмыстың белгілері мен құрамы одан әрі зерттелуі тиіс. Осыған байланысты қылмыстық заңдарда ауыр қылмыс жасаған, бұрын сотталған, адал өмір сүруге қасақана мойын бқрғысы келмейтін дамдарға қатаң да әділ шара қолдану керек. Сондай-ақ, қауіп- қатері шамалы қылмыс жасағаны үшін кінәлі болған және қоғамнан аулақтамай-ақ түзеле алатын адамдарға жеңіл жаза қолдану шаралары іздестірілуі тиіс. 1994 жылдың наурызында жарық көрген “Қазақстан Республикасындағы құқықтық реформаның Мемлекеттік бағдарламасында” осындай құнды мәселелер көрсетілген.

Міне, осы айтылғандарды жүзеге асыру бүгіннен, яғни, тәуелсіз құқықтық мемлекетіміздің құқықтанушы, заңгерлерінің ат салысуымен басталуы тиіс.

Құқықтық мемлекетте заң бір әлеуметтік емес, көпшіліктің барлық азаматтардың шынайы еркін білдіреді. Мұндай мемлекетте заңның әр әрпі, рухы үстемдік етеді. Барша адамдар, ең жоғары дәрежедегі лауазым иелерінен қатардғы жәй азаматтарға дейін заңдардың бүкіл халықтың мүддесі, игілігі үшін жасалып, қолданылатын, заңдар қоғамда қалыптасқан қоғамдық тәртіпті орнықтыратын, адамдарға отбасын құрып, өсіп-өнуге, өзі қалаған жұмыспен шұғылдануға, өздерін еркін сезінуге, қоғам ісіне қатысуға жағдай туғызуға керек екенін түсінуі қажет. Олай болса, мемлекетімізде қабылданып жатқан заң актілерінің әрбір бабының қоғамда қалыптасқан қарым-қатынастарды реттеудегі орны мен ролін, қоғамдық тәртіптің сақталуы мен тұрақтылығына тигізіп отырған игілікті ықпалын, азаматтарға өздерінің ресми түрде танылған жеке және заңды, яғни, заңға сүйене отырып әрекет ету құқықтары мен міндеттерін түсіндіріп, ұғындырудың маңызы зор.

Қазақ елі тарихының тамаша бір тармағы- қазақтың ата жолы, қазіргі құқық деп аталатын ұғымға толық сәйкес келетін әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлері және қоғамдық өмірдегі қатынастары. Бұл қастерлі қазынамызды баға жетпес байлық ретінде зерек көңілмен зерделейтін әр еңбек- халқымыздың рухани мұрасын молайтатын жүйелі жұмыс нәтижесі.

Алайда, өмірдің өзі ескі идеологиядан арылған, нарықтар қатынастар жағдайына үйлесетін, адам құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық- құқықтық қорғауды барынша қамтамасыз ететін жаңа қылмыстық заңның болуын қажет етті.

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі Қазақстан Республикасы Конститутциясының және халықаралық құқықтың жалпы жұрт таныған қағидалары мен нормаларына негізделген.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері . Қылмыстық заңның ең басты міндеттерінің бірі адам, қоғам, мемлекет мүддесін қорғау, сондай-ақ қылмыстың алдын алу болып табылады.

Бұл міндеттерді жүзеге асыру үшін қылмыстық жауаптылық негіздері белгіленеді, жеке адам, қоғам немесе мемлекет ұшін қауіпті қандай әрекеттер қылмыс болып табылатыны айқындалады, оларды жасағаны үшін тиісті жауаптылықтар мен жазалар және өзге де қылмыстық құқықтық ықпал ету шаралары мыбелгіленеді. Әрбір қылмыс істеген субъект тиісті қылмыстық жауаптылықты көтеруге міндетті. Бұл норма қылмыстық құқықтың, жеке жауаптылық, заңдылық, азаматтардың заң алдындағы теңдігі, қылмыстық жауапкершіліктен құтылмайтындық, кінәлі жауаптылық, әділеттілік, ізгілік қағидаларынан өз бастауын алады.

Қылмыстық құқықтық норманы бұзудың нәтижесі, қоғамға іс-әрекеттің көрінісі қылмыстық жауаптылықтың туындауына әкеп соқтырады.

Қылмыстық жауаптылық мемлекеттің заң шығарушы органдары арқылы қылмыстық жазалау қатерімен тыйым салынған қоғамға қауіпті кінәлі түрде істелген іс-әрекет үшін ғана белгіленеді. Қылмыстық жауаптылық қылмыстық құқықтың маңызды институттарының бірі болып табылады және өз кезегінде өзекті мәселелер қатарында орын алып отыр.

Олай болса, ғылыми жұмыс барысында «Қылмыстық жауаптылық дегеніміз не?», «Қазақ қылмыстық доктринасында бұл мәселеге қатысты қандай ғылыми тұжырымдар бар?», «Неліктен қазіргі таңға дейін өзіне тән ортақ анықтамасына ие ьола алмай отыр?», «Қай анықтама және неліктен негіздірек болып табылады?» деген сұрақтар өз жауабына ие болу тиіс.

Жоғарыда баяандалған мәселелер менің, бұл тақырып аясында ғылыми жұмыс жүргізуме бірден бір себеп бола алады.

Қылмыстық жауаптылық мәселесіне кеңестік және отандық юриспруденцияда аз көңіл бөлінеген жоқ. Бұл тақырып аясында докторлық деңгейдегі диссертациялар және басқа да ғылыми құқықтық еңбектер жарық көріп жатты. Себебі, кез келген қылмыстық-құқықтық мәселе тікелей қылмыстық жауаптылық және оның негіздерімен байланысты болып табылады.

Солай бола тұрса да, зерттеу еңбектерінің ешқайсысы қылмыстық жауаптылық ұғымына нені түсіну керек екендігін анықтамағаны және бұл мәселенің шешімін өз алдына мақсат етіп қоймағандығы өкінішті-ақ болып отыр. Сондай-ақ бұл мәселеге арналған зертеулер өз назарына ие болмай қалмады, себебі, әртүрлі көзқарастар, рікірлер, тұжырымдар, дәлелдеулер қалыптасып жатты.

Қылмыстық жауаптылықтың түсінігі және мазмұнына қатысты сұрақтар бір мағыналы, ортақ және нақты жауап беру әрине, қиын, дегенмен объективті шындықты танып, білуді мақсат етуге болады.

Ғылыми жұмыс барысында зерттеу объектісі ретінде, күрделі, әрі даулы болып табылатын қылмыстық жауаптылық түсінігін, оның әлеуметтік жауапкершіліктен айырмашылығы мен ара қатынасын, мазмұнын қарастырамыз.

Қоғамдық, мемлекеттік тәртіпті, заңдылықты бұзуға бағытталған шаралар сан алуан болуы мүмкін. Олар әсіресе қылмыстылықтың алдын алуға арналуы қажет. Ал барлық алдын-алу шаралары белгілі нәтиже бермеген мемлекет мәжбүрлік шара қолданылуы тиіс. Сондықтан да қоғамдық тәртіпті заңды бұзушыға тиісті әр түрлі әкімшілік, тіпті қылмыстық жазалау пайдалынылады. Әрине қылмыспен күресте жазаның рөлі ерекше. Себебі жаза-қылмыс жасаған адамға берілетін қоғамдық, әлеуметтік басты бір көрсеткіші. Оның үстіне жаза қылмыстылықпен күрестің белгілі шамада болса да өте қажетті құрамы. Қылмыстық жаза мемлекеттің қолындағы маңызды құрал, өйткені ол арқылы мемлекет адамды, оның құқықығын, бостандығын, заңды мүддесін, мемлекетті, ұйымдардың құқықтарын олардың заңды мүдделерін, барлық адамдардың бейбіт өмірі мен қауіпсіздігін қылмыстық қастандық әрекет-әрекетсіздікпен қорғайды. Басқаша айтқанда, жаза-қылмыстық жауаптылықты жүзеге асырудың басты формасы және қылмыскерліктің алдын -алу шараларының қажетті бірі табылады.

Қоғам өмірінің барлық жағын демократияландыру, заңдылық пен құқықтық тәртіпті нығайту азаматтардың конституциялық құқықтары мен заңды мүдделерін сенімді түрде қорғауды қамтамассыз ету, әлеуметтік әділеттілік принциптерін қатаң сақтау өз көрінісін қылмыстық құқық нормаларынан да табады. Қылмыстық құқық теориясында қылмыстық мәселесінің зертелуіне көп көңіл бөлінгенімен, оның түсінігі, анықтамасы төңірегінде әлі де болса пікір таластар жетерлік. Қылмыстық жауаптылыққа түсінік беруге ұмтылыс жасаушы авторлар, көбіне қылмыстық жауаптылықты белгілі бір категориямен теңестіру арқылы, мысалы, «қылмыстық жауаптылық» және «қылмыстық жаза» және қылмыстық құқықтық қатынас терминдерімен байланыстырып зерттеген. «Қылмыстық жауапкершіліктен босату» қылмыстық заңда берілмегенімен, оқу және ғылыми әдебиеттерде оғаноған әр түрлі сипаттағы анықтамалар берілген. Солардың ішіндегі негізгілерін қарастырдым. Алдымыздағы жұмыста қылмыстық жауапкершіліктен босату түсінігі, түрлері, сипаттамасы және кәмелетке толмағандарды қылмыстық жауапкершіліктен босату, жазасын өтеп жүрген тұлғаларды жазадан босату мәселелерінің құқықтық реттелуі және салыстырмалы сараптамасы жасалған.

Жұмыстың зерттелу деңгейі . Жұмысты жазу барысында Қазақстандық және ресейлік авторлар Ағыбаев А. Н, Бапанов Т. Ә, әбілезов Е. Т, Дулатбеков Н. О, Рахметов С. М, Алауханов Е. О, Оңғарбаев Е. Ә, Смағұлов А. А, Наумов А. В, Иванов Н. Г. және тағы басқа авторлардың еңбектері қолданылады.

Осы жұмыстық теориялық, тәжірибелік, құқықтық негіздері мен деректері оның ғылыми-әдістемелік құралдарын құрайды.

Жұмыстың құрылымы . Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттердің тізімінен құралады.

1 ҚР ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҒЫНДАҒЫ ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІКТЕН БОСАТУДЫҢ ЖАЛПЫ ТҮСІНІГІ МЕН МАҢЫЗЫ

1. 1 ҚР Қылмыстық құқығындағы қылмыстық жауаптылықтың ұғымы мен мәні

Қылмыстық жауаптылық түсінігін қарастыруға кіріспес бұрын жалпы жауаптылық дегеніміз не және құқықтық жауаптылық пен әлеуметтік жауаптылық арасында неліктен айқын айырмашылық пен қарама-қайшылық туындайды деген сұраққа тоқталып өткен жөн.

Философиялық, құқықтық, әлеуметтік әдебиеттер заңнамалар да кеңінен қолданылатын «жауаптылық» термині түсінігіне айқын анализ жасау аталған терминнің кем дегенде төрт түрлі мағынада қолданылатынын көрсетеді.

Құқықтық әдебиеттер мен заңнамаларда жауаптылық құқықтық норма санкциясымен бекітілген, мемлекеттік әсер етудің мәжбүрлеу шарасына ұшыраудан тұратын, құқықбұзушының міндетінен құаралатын құқықьұзушылықтың салдары ретінде түсіндіріледі. Бұл жауаптылықтың негативті аспектісі болып табылады. Жауаптылықты міндеттіліктің бір түрі ретінде түсіну кеңінен қолданылады. Жауаптылық термині кеңестік кезеңдегі заңнамаларда өзінің іс әрекетіне субъектінің жауап беруі, яғни, есеп беру міндеттілігі түрінде түсіндірілді.

Ал философиялық сөздік жауаптылықты адамның өз іс-әрекетіне субъекті ретінде қатысудағы мүмкіндігі мен қабілеттілігінен құрылған шаралары деп анықтайды.

Өз іс-әрекетінің субъектісі болу қабілеттілігі осы әрекеттердің нәтижесіне жауаптылықты жүктеудің қажетті алғышарты болып табылады. Және соңғысы, жауаптылықты субъектінің өз міндеттерін орындау немесе орындамауына сәйкес оның жүріс тұрысына қоғамның тиісінше әсер етуі (байланыстылығы) ретінде сипаттауға болады.

Жауаптылық әр уақытта да екі түрлі сипатта болады: бұл бір жағынан тұлғаның қоғам алдындағы жауаптылығы (мемлекет және басқа субъектілер алдында), екінші жағынан - қоғамның (мемлекет және басқа да тұлғалардың) жеке тұлға алдындағы жауаптылығы. Философиялық әдебиеттерге сүйенсек жауаптылық - бұл «мазмұны объективті қажеттілікпен анықталған өзара талаптарды жүзеге асырудағы жеке тұлға мен қоғам арасындағы қатынас»[3, 45б. ] .

Жауаптылық объективті түрде қоғамдық қатынастардың реттелуінің қажетті көрінісі ретінде орын алады. Адамдардың біріккен түрдегі қызметі - бұл осы аталған қызмет қатысушыларының жауаптылығының қайнар көзі.

Қылмыстық заң және тағы басқа нормативтік актілерден «кінәлі тұлғаға қатысты жасаған қылмысы үшін негативті салдардың туындауы» деп анықталған құқықтық жауаптылықтың жалпы ұғымын ғана кездестіруге болады, яғни қылмыстық заңда қылмыстық жауаптылық түсінігі «жаза» терминіне қарағанда жиі қолданылатынына қарамастан нақты анықталмаған. Қылмыстық жауаптылық мәнін бір және ортақ мағнада түсіну қажеттілігі ерте кезден-ақ туындап отыр. Бұл, қылмыстық жауаптылықтың түсінігі құқықытық және әлеуметтік жауаптылықтармен тығыз байланысты болғандықтан қылмыстық құқықжәне барлық басқа құқық салалары үшін маңызды болып табылады.

Қылмыстық құқықтағы негізгі категориялы қатарды «қылмыс», «қылмыстық жауаптылық» және «жаза» құрайды деп қарастырған Т. А. Лесниевски-Костареваның көзқарасы оңды айтылған. Қылмыстық жауаптылық бұл бірқатар функционалды катерогияларға бастау береді. Олай болса, қылмыстық жауаптылықтың толық және жекелеген түрдегі түсінігі мен мәнін анықтау қажет етіледі. Қылмыстық жауаптылық анықтамасын бір ұғымда қарастыруға алғышарттар жеткілікті болып табылады.

Қылмыстық құқық ғылымы мен заңнамаларда «қылмыстық жауаптылық» терминін ұзақ кезеңдер бойы қолдану нәтижесінде, біз қылмыстық жауаптылық туралы айтқан уақытта, мәселе не туралы болып жатқанын анықтауға мүмкіндік беретін материалдар жиналған. Осы таңға дейн қылмыстық жауаптылықтың заңнамалық анықтамасы мен оның мәні туралы концепциялардың жоқ болуы, онымен тығыз байланысты болып табылатын басқа аспектілерді тұжырымдауда қиындыққа соқтырады. [4, 37-б. ] .

Аталған мәселе бойынша теориялық зерттеулер қандай да бір жаңа концепцияның туындауын қажет етпейді. Тек сол концепциялардан анағұрлым ортақ бір тұжырымға келіп, қылмыстық жауптылықтың мәнін анықтау керек. Ол үшін бұл мәселені кешенді түрде зерттеп, оның алғашқы мағынасына, дамуына және трансформациясына көңіл бөлген жөн.

Қазіргі таңда, қылмыстық құқық ғылымында қылмыстық жауаптылық түсінігіне берілген анықтамалардың бірнеше түрлерін айқындап кетуге болады.

Бірінші көқарасқа сүйенер болсақ, қылмыстық жауаптылық қылмыстық- құқықтық сснкцияның жүзеге асырылуы болып табылады. (мысалы, қылмыстық жауаптылық пен жаза бір ұғым) . Бұл көзқарасты О. Э. Лейст, И. С. Самощенко, М. Д. Шаргородский және тағы басқа ойшылдар қолдайды. Бұл көзқарасқа бірден-бір нұсқамалардың (вариант) бірі болып В. П. Малковтың теориясы болып табылады, яғни, қылмыстық жауаптылық - бұл қылмыс жасаған тұлғаның қылмыстық заңмен және сот үкімімен айқындалған мемлекет тарапынан мәжбүрлеу мен мінеушілігін көтеру болып табылады.

Алайда, әрекет етудегі қылмыстық кодекс қылмыстық жауаптылықты қылмыстық жазаның тағайындалусыз да жүктеуі мүмкін. Сонымен қатар, онда қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату туралы норманың орын алатындығын да ескерген жөн.

Әрине, қылмыстық жауаптылық пен жаза өзара тығыз байланысты құқықтық құбылыс, бірқатар кеңінен таралғандығына қарамастан жаза қылмыстық жауаптылықтың бір түрі немесе формасы ғана болып табылады.

Екінші көзқарас қылмыстық жауаптылықты қылмыстық-құқықтық қатынаспен теңестіріп қарастырудан тұрады. Мысалы, қылмыстық- құқықтық, қылмыстық- процессуалдық және түзетпелі еңбектік қатынастар жиынтығы. Бұл көзқарасты қолдаушылар ретінде Б. Т. Базилев, Л. В. Головкин, А. Д. Горбуза, Н. А. Стручков және тағы басқаларын атап өтуге болады. И. Я. Козаченко қылмыстық жауаптылықты қылмыстық-құқықтық қатынастың негізгі элементі ретінде қарастыра отырып, оған «Қылмыстық жауаптылық қатынасы» деген түсінік береді және оны «қылмыстығ жасалу уақытынан бастап туындайтын мемлекет пен қылмыс жасаған тұлға арасындағы құқықтық қатынас деп анықтайды. Яғни мемлекет кінәлінің құқықтық мәртебесін шектеуге құүқылы, ал қылмыс жасаған тұлға жеке немесе мүліктік сипаттағы шектеулерді көтеруге міндетті. Мұндай шектеулер онда мемлекет атынан жауапқа тартып, керек деп тапқан жағдайда заңда көзделген негізде жаза қолдану болып табылады»[5, 20б. ] .

Үшінші көзқарас бойынша қылмыстық жауаптылық бұл теріс баға беру, мінеу, жасаған қылмысы үшін кінәлі тұлғаны жауапқа тарту болып табылады. Бұл көзқарастың ұстанушылары ретінде Ю. А. Демидов, Л. М. Карнеева, П. П. Осипов, В. С. Прохоров, В. Г. Смирнов және тағы басқалары болады. Алайда, қылмыс жасаған тұлғаны мінеу (жауапқа тарту) қылмыстық жауаптылықтың әрбір аспектісіне қатысты екендігіне қарамастан оның барлық мазмұнды злементтерін ашпайды жіне оның негізгі функцияларына бағыт бермейді.

Төртінші көзқарасқа сүйенсек өылмыстық жауаптылық бұл қылмыстық- құқықтық қатынастың маңызды элементі болып табылады және кінәлі тұлғаның жасаған қылмысы үшін жағымсыз кері салдарды көтеру міндеттіліген тұрады. Бұл көзқарастың бірден-бірі қолдаушылары болып, С. С. Алексеев, Я. М. Брайнин, М. П. Карпушин, В. И. Курляндский, А. А. Плолнтковский, Л. С. Явич және тағы басқалары болып табылады.

Аталған міндеттілік қылмыстық заңға негізделген жэәне мемлекеттің мәжбүрлеу күшімен қамтамасыз етіледі. Бірақ, бұл міндеттеменің табиғаты көптеген авторлармен әртүрлі көзқараста қарастырылып жатады. М. П. Карпушин мен В. И. Курляндский қылмыстық жауаптылықты «кінәлі тұлғаның істеген қылмысы үшін бекітілген тәртіпте есеп беру міндеттілігі: нақты бір құқықтық шектеуге ұшырауы, мемлекет тарапынан жауаптылыққа тартылып, тиісті жазаны өтеуі» деп түсіндіреді [6, 21 б. ] .

Ал, А. П. Чугаев «қылмыс жасаған тұлғаны құқықтық тәртіпте кінәлі деп танып, мемлекет атынан жауаптылық жүктеп, оған қатысты сот үкіміне сәйкес жаза тағайындап, оның соттылығы туралы атақ беру» деп түсіндіріледі. [7, 13 б. ] .

Я. М. Брайнин қылмыстық жауаптылықты «қылмыс жасаған тұлғаның әрекетінде қылмыс құрамы орын алған жағдайда қылмыстық занда көзделген нормалардың жүзеге асырылуы» деп түсіндіреді.

Қылмыстық жауаптылықты қылмыстық- құқықты қатынастың негізгі мазмұны ретінде айқындайтын А. Н. Игнатова мен Т. А. Костареваның көзқарасын жекелеп көрсетуге болады. Әрі қарай авторлар қылмыстық жауаптылық мазмұны болып тұлғаның қылмысты әрекетіне қатысты мемлекет пен жеке тұлғаның құқықтары мен міндеттерінің жиынтығы табылады деп көрсетеді.

Жалпы ережеге сәйкес, кез-келген құқықтық қатынастың мазмұны болып оның субъектілерінің құқықтары мен міндетттері табылады, сол себепті жоғарыда аталған тұжырымға қатысты келіспеушіліктер орын алады. Егер қылмыстық жауаптылықты қылмыстық кұкықтық қатынастың мазмұны ретінде қабылдасақ онда, біріншіден, қылмыстық жауаптылық жеке мазмұнға ие болмайды, және екіншіден, қылмыстық жауаптылық бұл өздігінен субъектілердің құқықтары мен міндеттерінің жиынтығы болып табылады. Алайда, аталған тұжырым жоққа шығарылмайды, себебі, ойшылдардың басым көпшілігімен қолдау табатын, мәжбүрлеу сипатындағы шараларды көтеру міндеттілігі түріндегі қылмыстық жауаптылық анықтамасы автоматты түрде мемлекеттің осы міндеттердің орындалуын, сонымен қатар, тұлғаның өзіне қатысты қолданылатын қылмыстық жауаптылықтың заңдылығын талап етуін көздейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.