ҚР-ның ЭКОНОМИКАСЫН САЛЫҚТЫҚ РЕТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ


Кіріспе
Меншік қатынастарының радикалды қайта өзгерістеріне негізделген Қазақстанның экономикасын реформалау салық жүйесін құру және қызмет ету мәселесіне ғылыми қызығушылығының артуына және оның трансформациясына деген көзқарастардың өзгерісін білдіреді. Мемлекеттің экономикаға араласу формасы ретінде - салықтық реттеу - салықтардың ұдайы өндіріс процесіндегі капиталға, яғни меншік қатынастарын қызмет еткенін көрсетеді. Салықтық тәсілдер арқылы (салық ставкаларының, салық түсімдерінің өзгеруі, салық жеңілдіктері, салық салу формасының басқасымен ауыстыру) мемлекет, экономиканың дағдарысты жағдайдан шығаруға және экономикалық жүйенің тұрақтылығына ықпал ететін өнеркәсіптің прогрессивті салаларының дамуына әсер ету мақсатымен, бюджеттің кірісін және шығыс бөлімдерін реттейді.
Салық салуды ұйымдастыру мемлекеттің өз функцияларын орындау мүмкіндігін қамтамасыз етеді және ол экономиканы салықтық реттеудің қажеттілігі мен міндеттілігін айқындайды. Осыған байланысты, рационалды түрде құрылған салық салу жүйесі әлеуметтік экономикалық құрылымдардың қоршаған ортаның қолайсыз үрдістерінен тәуелділігін азайтуға мүмкіндік береді. Мәселенің былай қойылуы салық салуды бірінші кезеңдегі мәселелер қатарына қояды және қайта бөлу қатынастарын, жүргізіп отырған реформалардың теориялық және әдістемелік негізделуінде, болып жатқан процесстерге сәйкес өзгеруін білдіреді. Бұл мәселе салық базасын қалыптастыру мен салықтарды есептеу, сонымен бірге, салық салу механизімінің құқықтық аспектілерін қамтиды. Біздің ойымызша, бұл мәселе жалпы ұлттық қажеттіліктерге сәйкес, салық салудың ұйымдастыру-экономикалық механизмі арқылы, салық салу жүйесінің құрылымын реттеу негізінде шешілуші тиіс.
Нарықтық қатынастардың қалыптасу кезеңі толығымен өтпеген және бұрын өзінің жеке салық салу жүйесі болмаған мемлекет ретінде, Қазақстанның экономикасының тұрақты дамуын қамтамасыз етуімен байланысты салық салу мәселесі актуалды болып отыр. Салық салу мәселесін зерттеу, оның мемлекеттің қалыптасуымен бірге әлеуметтік, қоғамдық және жеке мемлекеттік және корпоративтік қызығушылықтарды қоса ескере, олардың өзара қатынасын фискалдық және реттеу функциялары арқылы пайда болатынын көрсетті.
Ғылыми әдебиеттерде салық салу мәселелеріне көп көңіл бөлінуде, себебі салықтар және салық салу арқылы ұлттық табыстың бір бөлігін мемлекеттендіру жүреді және ол бюджет құрылымы арқылы іске асырылатын, мемлекет пен салық төлеушілердің қызығушылықтарының өзара қарым-қатынасын көрсетеді. Бірақ, осы уақытқа дейін, салық салудың теориялық-әдістемелек жақтарының дискуссиялық сипаты, оның салық салу жүйесін қалыптастырудың қиындығын және оны құрудағы әртүрлі көзқарастардың бар болуы, яғни салық салу ұғымы, мәні туралы бірыңғай қөзқарастың жоқ екендігін білдіреді.
Салық салу - салықтарды алу процессі, сонымен қатар әлеуметтік құбылыс және экономикалық категория ретінде де, зерттеу процесінде автордың қандай мақсат қойғанына байланысты қарастырылады. Салық және салық салудың түсініктерінің біржақты емес көрінісі, салық саласындағы мемлекеттік саясаттың тікелей және жанама салық салудың ара қатынасы оның құрамы, баға белгілеумен өзара байланысы және тағы басқа байланыстар бойынша пікірталасқа алып келеді. Осыған байланысты, зерттеушілермен салық салу - тар мағынасында - салық салу процессі және толығырақ мағынасында: салық салуды фундаментальді категория ретінде анықтаумы объективті негізі, объективті мен субъективтінің аралас келуі мен олардың өзара байланысы, объективті категория ретінде қарастырылады.
Салық салу мәселелерінің шешудегі мұндай көзқарастар, ең алдымен салық салу практикасының теориялық негіздеу мүмкіндіктерімен құрылған. Олар: әртүрлі мекемелер мен неолибералдық көзқарастар қамтитың неоклассикалық, кейнсияндық және тұрақты даму секілді салық теориясында көрініс тапқан. Экономиканы тұрақты және өзін-өзі реттеуші деп санаған неолибералдық бағыттың танымал өкілдері: А. Смит, У. Петти, Д. Рикардо, А. Лаффер, М. Фридман және тағы да басқалары.
Салықтар мен салық салу тек бюджеттің кіріс көзі ретінде ғана рөлі белгіленген. Олар негізінен экономикалық процесстерді реттеуде салықтардың жанама рөл атқарады деп қарастырады. Қазақстанда салық салу мәселелеріне жеткілікті дәрежеде көңіл бөлініп отыр. Б. Аймақов, У. Б. Баймұратов, Б. Ж. Ермекбаева, Э. К. Идрисова, Г. карагусова және т. б. еңбектерінде салық салудың теориялық, әдістемелік және практикалық мәселелері көрініс тапқан. Бұл еңбектердің мазмұнын оқып-зерттеу Қазақстандағы салық жүйесінің жағдайы туралы айтуға мүмкіндік береді. Осылайша, шетел мамандарымен ТМД елдерінің ғалымдарының салық салу саласындағы теориялық және әдістемелік еңбектерін шығармашылық түрде ұғыну ұдайы өндірістің әлеуметтік-экономикалық даму жағдайына салық салу принциптерінің, формалары мен тәсілдерінің сәйкестілік деңгейін айқындау, салық салудың ұйымдық-экономикалық механизмін сәйкестендіру қажет.
Мемлекет тараптарынан экономикалық процестерді реттеу кез келген қоғамдық жүйенің, соның ішінде қаржыны басқарудың ажыраc элементі болып табылады. Экономиканы мемлекеттік реттеу тәсілдерінің ішінде - салық саясаты ерекше орын алады. Практикада салық саясатындағы байланыстарды өзгерте отырып, тек қана экономикадағы конъюктуралық ауытқуларды жұмсатып қана қоймай, сонымен бірге, ұлттық шаруашылықты ұзақ мерзімді тұрақтандыруға ықпал еткенін көрсетіп отыр.
Экономиканы қаржылық реттеу - бұл макроэкономикалық жұмыс істеуінің әрбір нақтылы кезеңінде оның үнемі дамуына әсер ету үшін, сондай-ақ қаржы ресурстарын шебер пайдаланудың күнделікті процесін қамтамасыз ету үшін шаруашылық жүргізуші субъектіге мемлекеттің қаржылық ықпал жасауының нысандары мен әдістерін мақсатты және дәйекті қолдану процесі. Мұндай реттеудің қажеттілігі мемлекет тараптарына қоғамдық өңдірістің сипатымен анықталады.
Қаржылық реттеу көмегімен мемлекет халықтың төлем қабілеттілігінің сұранымына, қорланудың қарқынына, тауарлар мен қызметтерді өткізуге, елдер арасындағы тауарлар мен капиталдардың қозғалысына, макроэкономиканың салалық және аумақтық құрылымына ықпал етеді.
Сонымен бірге қаржы тұтқаларының көмегімен мынадай негізгі мәселелер шешіледі:
- материалдық өндіріс сферасында жұмылдырылатын қаржы ресурстарының жалпы деңгейін реттеу;
- өндірістік сферадағы монополиялық қызметті экономикалық шектеу;
- кәсіпорындардың, ұйымдардың сыртқы экономикалық қызметін реттеу, олардың құқықтық және келісімшарт тәртібін қамтамасыз ету;
- кәсіпорындарда, ұйымдарда, фирмаларда өндірісті дамытуды материалдық жағынан ынталандырып отыру;
- кәсіпорындардың, ұйымдардың, фирмалардың ақшалай ресурстарын бөлудің ішкі өндірістік арақатысын реттеу,
- ел, аймақ, сала, кәсіпорын, ұйым, фирма көлемінде инвестициялық процестерді реттеп отыру.
Сөйтіп, өндірісті қаржылық реттеу мен ынталандырып отырудың негізінде жалпы алғанда елдің экономикалық дамуының тенденциясына қаржы тұтқаларының көмегімен ықпал жасалады. Дұрыс салық саясатын қолдана отырып, мемлекет елдегі экономиканың жағдайды реттей алады және реттейді. Бірақ, бюджетке салықтық түсімдерді көбейту, салық салу арқылы жасауға болмайды, себебі тәжірибеде көрсеткендей ол салық салу базасының қысқаруына алып келеді. Сондықтан, салық салу аясын кеңейту, салық ауыртпашылығын азайту есебінен жүргізу қажет. Салық зерттеулер, жиынтық ауыртпалық негізгі үш салықтың әсерінін: корпоративтік табыс салығы, қосымша құн салығы және акциздердің және жалақыдан алынатын аударымдарды қоса алғанда, бүгінгі таңда 40 - 45%-ды құрап отыр. Егер салықтардың басқа түрлерін ескере, онда салық ауыртпашылығы одан да жоғары болады.
Осының нәтижесінде, салық төлеушілердің көпшілігі салық төлеуден қашады, әсіресе егер салықтар саласы шекті нормадан алып кетсе халықаралық тәжірибеде көрсетіп отырғандай, салық жүктемесінің оптималды шегі салық саясатын табыстың 35%-н ауысуы керек.
Қазақстан Республикасындағы салықтар - бұл өте күрделі мәселе. Мемлекеттілікті күшейту жағынан алғанда, салық заңдары Азаматтық Кодекстен кейінгі орында. Өкінішке орай, салық саясаты көбінесе, бұл процесстің негізгі қатысушысы - салық төлеушіге қатысты жүргізілмейді. Бүгінгі таңда енгізілген салық жүйесінің, яғни төлеушінің қызығушылықтарын әлеуметтік қорғау мен заңды құқықтарын қамтамасыз ететін салық жүйесінің әрекеті туралы айту әлі ерте.
Қазақстанның стратегиялық жоспарларының шеңберінде, қазіргі салық жүйесі әлі де салық заңдарының негізгі қалаушы негізгі принциптерді ары қарай жетілдіру мен оның тұрақтылығын қамтамасыз етуді талап етуде. Ол өз кезегінде, жеке кәсіпкерліктің іскерлік белсенділік деңгейін көтеруге мүмкіндік жасайды және мемлекеттің экономикасының тұрақты дамуын қамтамасыз етеді, халықтың өмірінің жеткілікті деңгейін қалыптастыруға көмектеседі.
Біздің еліміздегі осы мәселелерді шешуде кешендік көзқарас қажет және мұнда маңызды рөл салық салу жүйесіне жүктелген. Біз білетініміздей, салықтар және саясаты - күшті факторлар, яғни мемлекеттің қолындағы экономикаға тікелей әсер етуші құрал, сонымен бірге, мемлекеттің шаруашылық субъектілерімен кері байланыс механизмі. Міне, сондықтан, нақты жағдайға байланысты, оның ішінде экономиканың даму мен ерекшелігіне, елдегі мемлекеттік жағдайы билік тұрақтылығына қарай, бұл фактор - оның экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуші құрал болуы, немесе оның жоғары тәуекелге бару көзі болып табылады.
Осыған байланысты дипломдық жұмысымның мақсаты:
- Мемлекеттік қаржылық реттеу мен салықтық реттеудің теориялық аспектілері мен ерекшеліктерін ашып көрсету;
- Салықтардың мемлекеттік қаржылық реттеу жүйесіндегі рөлі мен маңызын көрсету;
- Қазақстан Республикасының экономикасындағы салықтық реттеу жүйесіндегі мәселелерді шешу мен оларды жетілдіру механизмін ұсыну.
Қойылған мақсаттарды шешу үшін мынадай міндеттерді:
- Мемлекеттік қаржылық реттеудің ұғымы мен сипаттамасы;
- Салықтардың экономикалық мәні мен Қазақстан Республикасының салық жүйесін ұйымдастыру;
- Қазақстан Республикасының экономикасындағы мемлекеттік қаржы жүйесіндегі салықтық түсімдеріне талдау жасау;
- Қазақстан Республикасындағы салықтық реттеудің даму тенденциялары және салық жүйесін жетілдіру механизмі мен даму перспективаларын анықтау.
Жұмысты жазу барысында «Салықтық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Салық Кодексі, Қазақстан Республикасының президенті мен Қазақстан Республикасы үкіметінің Актілер жинағы, отандық және шетелдік әдебиеттер, мерзімді басылымдар және жұмыс ішінде талдау жасалынатын Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің, ҚР-сы Статистика Агенттігінің статистикалық мәміметтері пайдаланылды.
I МЕМЛЕКЕТТІК ҚАРЖЫЛЫҚ РЕТТЕУДІҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ҚҰРАМА БӨЛІГІ - САЛЫҚТЫҚ РЕТТЕУ
1. 1 Экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеудің ұғымы мен сипаттамасы
Мемлекет тараптарынан экономикалық процестерді реттеу кез келген қоғамдық жүйенің, соның ішінде қаржыны басқарудың ажыраc элементі болып табылады.
Экономиканы реттеу әдістері екі нысанда - өзін-өзі реттеу мен мемлекеттік реттеу нысандарында жүргізіледі. Біріншісі қоғамдық өндірістің түрлі буындарында қаржы базасын қалыптастырудың шаруашылық жүргізуші субъектілердің өздері жасап, пайдаланатың әдістерімен сипаттайды. Екінші нысаны қоғамдық өңдірістің даму процесіне мемлекеттің сан алуан экономикалық тетіктері, соның ішінде қаржы тұтқалары арқылы араласуын бейнелейді. Экономиканы мемлекеттік реттеуге қаржы жүйесінің барлық сфералары мен буындары қатысады, оның үстіне қаржы жүйесіне әр буыны ықпалының өзгешеліктері болады, айталық, ұлттық экономика арақатынастарының сан алуан түрлері реттеледі. /20/
Экономиканы қаржылық реттеу - бұл макроэкономикалық жұмыс істеуінің әрбір нақтылы кезеңінде оның үнемі дамуына әсер ету үшін, сондай-ақ қаржы ресурстарын шебер пайдаланудың күнделікті процесін қамтамасыз ету үшін шаруашылық жүргізуші субъектіге мемлекеттің қаржылық ықпал жасауының нысандары мен әдістерін мақсатты және дәйекті қолдану процесі. Мұндай реттеудің қажеттілігі мемлекет тараптарына қоғамдық өңдірістің сипатымен анықталады. /35/
Мына бастапқы негіздемелер мемлекеттік қаржылық реттеуді жүзеге асырудың алғышарттары болып табылады:
- Қоғам дамуының объективті экономикалық заңдарының іс-әрекетін есепке алу. Қоғамның барлық мүшелерінің түпкілікті мүдделерін білдіретін қоғам дамуының ғылыми негізделген стратегиялық бағдарламасын әзірлеу. Бағдарлама мамлекет пен оның оның төменгі құрылымдарының нормативтік актілерін қамтамасыз ететін тұтас, ұзақ мерзімді бағыты ретінде анықталады, ойда болмаған жағдайларға байланысты тактикалық сипаттағы түзету жасалуы мүмкін.
- Көзқарастарды білдіретін демократиялық жүйесінің болуы және халықтың барлық жіктерінің, әлеуметтік, ұлттық топтарының мүдделерін еркін білдірудің мүмкіндіктеріне арналған олардың демократиялық институтарының болуы.
- Шаруашылық қызметте салықтың нормасы мен ережесінен шегіністі айқын және жедел сезінетін елде жақсы жолға қойылған заңнамалық жүйенің болуы. /41/
Қаржылық реттеу көмегімен мемлекет халықтың төлем қабілеттілігінің сұранысына, қорланудың қарқынына, тауарлар мен қызметтерді өткізуге, елдер арасындағы тауарлар мен капиталдардың қозғалысына, макроэкономиканың салалық және аумақтық құрылымына ықпал етеді. /20/
Сонымен бірге қаржы тұтқаларының көмегімен мынадай негізгі мәселелер шешіледі:
- материалдық өндіріс сферасында жұмылдырылатын қаржы ресурстарының жалпы деңгейін реттеу;
- өндірістік сферадағы монополиялық қызметті экономикалық шектеу;
- кәсіпорындардың, ұйымдардың сыртқы экономикалық қызметін реттеу, олардың құқықтық және келісімшарт тәртібін қамтамасыз ету;
- кәсіпорындарда, ұйымдарда, фирмаларда өндірісті дамытуды материалдық жағынан ынталандырып отыру;
- кәсіпорындардың, ұйымдардың, фирмалардың ақшалай ресурстарын бөлудің ішкі өндірістік арақатысын реттеу;
- ел, аймақ, сала, кәсіпорын, ұйым, фирма көлемінде инвестициялық процестерді реттеп отыру. /35/
Сөйтіп, өндірісті қаржылық реттеу мен ынталандырып отырудың негізінде жалпы алғанда елдің экономикалық дамуының тенденциясына қаржы тұтқаларының көмегімен ықпал жасалады.
Нәтижесінде, яғни мемлекеттік қаржылық реттеудің нақтылы қорытындысына оны жүзеге асырудың белгілі бір шартты сақталған кезде қол жетеді. Мұндай шарттарға мыналар жатады:
- экономиканы құрылымдық жағынан қайта құру;
- басқарудың барлық деңгейлерінде және меншіктің барлық нысандарында шаруашылық процестер мен құрылымдарды монополиялау;
- нарықтық бастамаға, коммерциялық қызметтің, заңдағы ескертпелерден басқа қызметтің бірдей барлық түрлеріне еркіндік беретін барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер меншігінің бүкіл нысандарының шынайы тендігін жасау негізінде бәсекені, кәсіпкерлікті дамыту;
- жоғарыда айтылған шарттардан туындайтын мемлекет шеңберінде де, халықаралық кооперация мен еңбек бөлінісінің артықшылықтарынан шығатын ынтымақтастықты дамыту жөніндегі экономикалық одаққа бірігетін бірнеше елдердің бірыңғай интеграциялық кеңістігі шегінде де салалар, өндірістер, аумақтар арасында өндірістің өзгермелі факторларының еркін кедергісіз ауысуы мүмкіндігі. /39/
Әдетте реттеу процесі объективті және субъективті факторлардың, экономиканың жұмыс істеу шарттарының сан алуандығымен, әр түрлі категорияларды, олардың элементтерін пайдаланумен сипатталады. Сондықтан осы негіздемелер бойынша мемлекеттік реттеудің жүйесін типтерге, түрлерге, нысандарға және әдістерге сыныптаудың маңызы зор.
Реттеудің екі типі бар: ол экономикалық (оның: қаржылық, бағалық, несиелік, валюталық, еңбекке ақы төлеу бөліктерімен) және әкімшілік реттеу. Қаржылық реттеудің түрлері: салықтық, бюджеттік, ақша-несиелік, кедендік-тарифтік, валюталық-қаржылық, шаруашылық ішіндегі (фирма ішіндег, кәсіпорын, ұйым, корпорация шегіндегі және т. т. ) реттеуді қамтиды. Қаржылық реттеудің осы түрлеріне сәйкес оның мынадай нысандарын атауға болады. Мысалы: бюджеттік реттеуді қаржыландыру, (субвенциялар, субсидиялар, трансферттер), салықтық реттеу тура және жанама салық салу, валюта-қаржылық реттеуде сыртқы инвестициялау, сыртқы қарыздар, сыртқы борыш. Бұлар - қаржылық реттеудің негізгі нысандары. Ортақ нысан жоспарлау болып табылады. Нарықтық экономика кезінде экономикалық, соның ішінде қаржылық нысандар мен әдістер арқылы жанама реттеме іс-әрекет етеді. Дүниежүзілік практика мынандай реттеуіштерді қолданылады:
- Салық салуда - салықтардың мөлшерлемелері, салық салу жөніндегі жеңілдіктер мен санкциялар, табыстарды, мүлікті, активтерді мағлұмдамалау, аванс төлемі және басқалары;
- Бюджеттен қаржыландыру кезінде - шығыстарды нормалау, қаражаттардың пайыздық аударымдары, бюджет тапшылығын қаржыландырудың әдістері, бюджет артығын пайдалану;
- Амортизацияның нормалары, кәсіпорындардың, фирмалардың қорларына аударылатын аударымдардың нормативтері, әлеуметтік қамсыздандырудың нормативтері және басқалары. Бұл реттеуіштер ақша (қолма-қол және қолма-қолсыз ақшалар, эмиссияның көлемі, валюталық бағам), несие (несие үшін сыйақылар, есеп мөлшерлемесі мен ұлттық банктердің резервтік талаптары, ашық нарықтағы ұлттық банк операцияларының ауқымы), баға (реттемелі бағалардың деңгейі, еркін және тіркелген бағалардың арақатынасы, рентабелділіктің шекті деңгейі) реттеуіштермен толықтырылады. /43/
Валюталық-қаржылық реттеудегі негізгі әдістер мыналар болып табылады: валюталық бағам, ақша капиталының пайыздық мөлшерлемелері, халықаралық төлем қаражаттары мен бағалы қарыздардың бағамдары, валюталық тәуекелдерді сақтандырудың сан алуан әдістері.
Реттеудің ішкі шаруашылық түрінде коммерциялық немесе шаруашылық есеп, қаражаттарды нормалау әдістері, қаржы қорларына аударылатын аударымдардың нормативтері және олардың пайдалану қолданылады. Сонымен бірге экономика мемлекеттік қаржылық ықпал жасаудың бәріне толық қамти алмайды. Ол, әдетте, өлшеулі және экономиканы реттеудің қосымша нысандары мен әдістерін қажет етеді. /28/
Мемлекеттік қаржылық реттеу тұтқаларының ішінде салықтарға аса маңызды орын беріледі. Салық пен реттеу кәсіпорындар мен халықтың экономикалық белсенділікті ынталығын қамтамасыз етуге арналған. Салықтардың көмегімен рентабелділіктің деңгейі мен кәсіпорындардың қарамағында қалатын ақша қорланымдарының көлемі реттеліп отырады. Мемлекеттік қаржылық реттеу проблемасының екінші жағы бюджеттен қаржыландыруды пайдалану тиімділігінің дәрежесі болып табылады. /29/
1. 2 Салықтардың экономикалық мәні мен олардың жалпы сипаттамасы
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық экономикалық құрылысы мен саяси іс бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық инструменті, мемлекеттің кірістерін және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. /39/
Салықтар дегеніміз - мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік орталықтандырылған қаржы көздерін құруға байланысты туындайтын қаржылық қатынастарды сипаттайтын экономикалық категория. Салықтар - мемлекеттің, оның бюджеттік саласының (білім берудің, денсаулық сақтаудың, ғылымның, мәдениеттің, өнердің және тағы басқалары) өмір сүруінің басты көзі болып табылатын салық төлеуші жеке және заңды тұлғалардан мемлкет өндіріп алатын міндетті төлемдер. Оның мөлшері мен төленуі заңмен белгіленген. Салықтар - шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекетпен екі арадағы мемлекеттік орталықтандырылған қаржы көздерін құруға байланысты туындайтын қаржылық қатынастарды сипаттайтын экономикалық категория. /1/
Салықтардың экономикалық мәні мынада:
- біріншіден, салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін көрсетеді;
- екіншіден, шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz