Мемлекеттік жекешелендіру – нарықтық қатынасқа өтудің түбірлі мәселесі

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

І Меншік кәсіпорындарына мемлекеттік бақылау жасау

1. 1 Кәсіпорындарға мемлекеттік бақылау. Өрге басқан 10 жыл

1. 2 Кәсіпорындарды мемлекет қарамағынан алу және жекешелендіру

ІІ Меншік кәсіпорында мемлекеттік жекешелендіру саясатын іске асыру жөніндегі негізгі қағидаттар мен шаралар

2. 1 Меншік кәсіпорындарды мемлекеттің қарамағынан басқару

2. 2 Меншік кәсіпорындарға мемлекеттің араласуының объективті қажеттілігі

2. 3 Меншік кәсіпорындарда мемлекеттік реттеудің міндеттері, мақсаттары және қызметтері

ІІІ Меншік кәсіпорындарды жекешелендірудің қаржылық аспектілері

3. 1 Жекешелендірудің қаржылық аспектілері

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Мемлекеттік жекешелендіру - нарықтық қатынасқа өтудің түбірлі мәселесі. Ол жеке меншік секторы мен акционерлік қоғамдардың және бірлескен кәсіпорындардың алдыңғы позицияларды алуын көрсететін қозғалысты анықтайды. Оның жүргізулі нарықтық қатынастың пәрменділігіне байланысты болады. Жекешелендіру - меншіктің барлық түріне мемлекеттік, ұжымдық және жеке меншіктің теңдігі мен құқығына қалыпты жағдай жасайды. Адамдарға меншікті қайтарумен байланысты өндірушілерден бәсекелесуге жарамды - жарамды өнім түрлерін өндіруге деген ынтасының арта түсетініне сенім білдіруге болады.

Жекешелендіру кейде дүниежүзілік жаулап алып бара жатқан бейбіт революция деп те бейнелеп атайды. Шынында да бұл процеске даму дәрежесі әр түрлі деңгейдегі 50-ден астам мемлекет қатысады. Бұл елдердегі мемлекеттік кәсіпорындар жекешелендіріліп, ауыл шаруашылығы ұйымдары мен өндіріс орындары тікелей мемлекет иелігінен алынып, жалға берілуде. Бұл процестің ауқымы мен қарқыны, әсіресе 1991 жалдан бастап күшейді және қазір ол, нарыққа көшкен дамудың әр қилы деңгейдегі мемлекеттерде жүріп жатыр. Жекешелендіру ТМД елдерінде әр түрлі деңгейінде жүргізіліп келеді, бұл бағытта шет елдік тәжірибелер де ескерілуде, қателіктерге де жол берілуде, бірақ уақыт басқа таңдаудың жоқтығын көрсетіп отыр. Бүгінгі таңда мемлекеттік кәсіпорындар пайданы қорландырумен үнемді, тиімді жұмыс істей алмай, ұлттық байлықты ысырап етіп келеді деген көзқарас қалыптасты.

Республикамызда ұзақ жылдар бойы санамызға социалистік меншік сіңіріліп, жеке меншік қанаушы қоғамға тән деп ұғындырылып келді. Ол системадан қоғамдық меншік пен жеке меншік ұғымы сыйыспайтын еді. Өндірісті, шаруашылықты мемлекет меншігіне бағындырудың басымдылығына орай жеке меншіктің даму болашағы жоқ деген ой қалыптастырылды. Адамның жеке меншікке деген табиғи ұмтылысын басуға мемлекет машинасының барлық қуаты жұмсалды. Әйткенмен қоғамдық ойдың дамуы ел өміріне елеулі өзгерістер әкелді. Әкімшілдік жүйе көрер көзге меншік иесі бола отырып, қоғамдық меншіктің қожасы болғаны айдан анық. Осындай оралымпаздық, іштен іру меншік қатынастарын қиратып, әкімшілдік - әміршілдік жүйенің күйреуін тездетті.

Еліміздің бүкіл экономикасындағы секілді соңғы 10 жыл ішінде агроөнеркәсіптік кешен саласында да елеулі құрылымдық өзгерістер мен жетістіктер аз емес.

Саладағы бұрынғы мемлекет меншігінде болып келген шаруашылықтар мен кәсіпорындарды мемлекет қарамағынан алу мен жекешелендіруді жүзеге асыру барысында меншіктің әр түрлі формаларының қалыптасып, жетілгені белгілі. Соның нәтижесінде ел халқының 40 пайызының басын қосып отырған ең үлкен сала бірте-бірте нарықтық қатынастарға қарай ойысты. Дегенмен, осындай үлкен өзгерістерді жүзеге асыру оңайға соққан жоқ. Егістік көлемі еселеп қысқарса, мал саны бірнеше есе азайып кетті. Ауылда жұмыссыздық орын алды. Міне, осындай ауыр кезде, яғни 1997 жылы Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев халқымызға үміт сәулесін сепкен үлкен стратегиялық бағыт - “Қазақстан-2030” ұзақ мерзімдік даму бағдарламасын әйгілеген болатын.

Ауыл шаруашылығындағы жалпы өнім көлемі 1997 жылдың қарсаңында 297 млрд. теңгені құрады. Ал ауыл шаруашылығына бағытталған күрделі қаржының жалпы экономикадағы үлесі небары 1, 5 пайыз болды.

Осы жылы барлық шаруашылықтардың тек 23, 4 пайызы ғана пайдамен жұмыс істеп тұрды, қалған 72, 4 пайызы шығынды шаруашылықтар еді. Сөйтіп сала жылды 27, 5 млрд. теңге шығынмен аяқтады. Ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінің несиелік борышкерлігі 121 млрд. теңгеге жетті.

Қалыптасқан жағдай мемлекет тарапынан бірқатар шаралардың қолға алынуын қажет етті. Шығынды шаруашылықтарды банкроттау үрдісі іске қосылды. Соның нәтижесінде 1998 жылы жоғарыдағы 121 млрд. теңгенің қарызы 67, 2 млрд. теңгеге дейін қысқарды.

Міне, осындай жағдайда “Қазақстан-2030” Стратегиясы ауыл шаруашылығын үлкен өзгерістерге жетеледі. Стратегияны жүзеге асыру мақсатында саланы дамытудың 2000-2002 жылдарға арналған бағдарламасы іске қосылды. “Астық туралы”, “Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы”, егіншіліктегі “Тұқым шаруашылығы туралы” заңдар өмірге келді.

Дегенмен, салада қалыптасқан жағдайды түбінен өзгерту, еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін салаға мемлекет қолдауын күшейте түсу және осыған бағытталған қаржылардың тиімділігіне қол жеткізу қажет болды. Осы мақсатта Елбасының тапсырмасымен 2003-2005 жылдар Ауыл жылдары деп жарияланып, осы жылдарға арналған мемлекеттік азық-түлік бағдарламасы қабылданғаны белгілі.

І Меншік кәсіпорындарына мемлекеттік бақылау жасау

1. 1 Кәсіпорындарға мемлекеттік бақылау. Өрге басқан 10 жыл

Саладағы бұрынғы мемлекет меншігінде болып келген шаруашылықтар мен кәсіпорындарды мемлекет қарамағынан алу мен жекешелендіруді жүзеге асыру барысында меншіктің әр түрлі формаларының қалыптасып, жетілгені белгілі. Соның нәтижесінде ел халқының 40 пайызының басын қосып отырған ең үлкен сала бірте-бірте нарықтық қатынастарға қарай ойысты. Дегенмен, осындай үлкен өзгерістерді жүзеге асыру оңайға соққан жоқ. Егістік көлемі еселеп қысқарса, мал саны бірнеше есе азайып кетті. Ауылда жұмыссыздық орын алды. Міне, осындай ауыр кезде, яғни 1997 жылы Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев халқымызға үміт сәулесін сепкен үлкен стратегиялық бағыт - “Қазақстан-2030” ұзақ мерзімдік даму бағдарламасын әйгілеген болатын.

Тауар өндірушілерді жаңа техникалармен жабдықтау мақсатында “ҚазАгроҚаржы” АҚ құрылып, ол шаруаларға жеңілдікті несиемен лизингке техникалар әпере бастады. Сондай-ақ “Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы” АҚ, “Аграрлық кредиттік корпорация” АҚ, “Мал өнімдері корпорациясы” АҚ секілді қаржылай мүмкіндігі бар ірі құрылымдар өмірге келіп, ауыл шаруашылығына мемлекет қолдауын жүзеге асыру ісіне кірісті.

Дегенмен, салада қалыптасқан жағдайды түбінен өзгерту, еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін салаға мемлекет қолдауын күшейте түсу және осыған бағытталған қаржылардың тиімділігіне қол жеткізу қажет болды. Осы мақсатта Елбасының тапсырмасымен 2003-2005 жылдар Ауыл жылдары деп жарияланып, осы жылдарға арналған мемлекеттік азық-түлік бағдарламасы қабылданғаны белгілі.

Аталған бағдарламаны жүзеге асыру барысында ауыл шаруашылығын қолдаудың тұтас бір заңдық-нормативтік базасы қалыптастырылды. Жер, Су, Орман кодекстері, басқа да көптеген заңдар, ақыр аяғында ауыл адамдарының әлеуметтік жағдайын қолдауға бағытталған “Ауыл аумақтарын дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы” қабылданды. Бұл бағдарламалар мен заңдар ауыл тіршілігімен қатар тұрмысының жандануына да ықпал етті.

Осы ретте ауыл шаруашылығы жерлерін жеке меншікке тапсыруды, жердегі әр түрлі меншік формаларын қалыптастыруды қамтамасыз еткен Жер туралы кодекстің саланың дамуына орасан ықпал еткендігін, жердің қадірін арттырып қана қоймай, ірі көлемдегі инвестициялардың келуіне жол ашқандығын атап өтуіміз қажет.

Мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыру кезеңі агроөнеркәсіптік кешенге мемлекеттік қолдаудың күшейе түсуімен сипатталады. Саланы қолдауға бағытталған қаржы ресурстарының көлемі бағдарламада көрсетілген межелі көрсеткішпен толық сәйкес келіп отырды. Және әр жыл сайын 9-10 миллиард теңгеге арта түсті.

Осы ретте мемлекеттік қолдау мен оларды жүзеге асыру тетіктерінің негізінен ынталандырушылық мәні болғандығын айтуымыз керек. Бұл аталған секторға жеке қаржылардың келуіне жол ашты. Мәселен, бағдарламаларды жүзеге асыру барысында мемлекеттің салған 1 теңге қаржысына жеке меншіктің 5 теңге инвестициясы ере келді.

Осы жағдайдың барлығы ауыл шаруашылығының материалдық-техникалық тұрғыдан қайта түлеуіне алып келді. Көптеген техникалар сатып алынды. Осының нәтижесінде бұрын тапшы болып есептелетін астық комбайндарымен қамту деңгейі жақсарып, әрбір комбайнға жүктелетін жүктеме нормалық өлшемге дейін жетті. Үш жылдың ішінде барлық көздер бойынша тоғыз мыңға тарта ауылшаруашылық техникалары сатып алынса, мұның үштен бір бөлігі республикалық бюджет арқылы қаржыландырылған лизингтік бағдарламаның үлесіне тиеді.

Ароөнеркәсіптік кешен субъектілерін ақпараттық-маркетингтік қамту саласында мемлекеттік қолдау деңгейінің күшеюі “КазАгроМаркетинг” АҚ құрылуынан көрініс берді. Оның қызметі ауылшаруашылық тауар өндірушілерін, мемлекеттік құрылымдарды және аграрлық рыноктың басқа да қатысушыларын жедел ақпараттармен, талдау және маркетингтік материалдармен қамтамасыз етіп отыруға бағытталды. Мұның өзі агробизнестің ұлттық жүйесін жетілдіре түсуге ықпал етуде. 1997 жыл өзге жылдармен салыстырғанда, ең «мемлекетсізденген» жыл болғанын көреміз, кіші кәсіпорындар бойынша бұл жылдың үлесіне 5590 жекешелендіруден келген, тиісінше бұл көрсеткіш өзге жыл мәліметтерінен екі еседей көп. Жаппай және дара жобалар бойынша да 1997 жылдың үлесі басым, тіпті алғашқысы бойынша, 1995-1996, 1998-1999 жылдар аралығындағы жекешелендірілген кәсіпорындар санынан сәл ғана кем.

Барлық салалар бойынша, 1997 жылға дейінгі көрсеткіштер үнемі өсу үстінде болса, одан кейінгі жылдары төмендеу үдерісі байқалады, тиісінше өнеркәсіпте - 437-608-152, құрылыста - 45-162-50, көлікте - 101-331-73, қызмет көрсету мен өзге салаларда - 280-689-169, 1505-3464-2267.

Жоғарыдағы көрсеткіш жекелеген салаларға тән емес: ауыл шаруашылығы - 138-18-9, сауда мен қоғамдық тамақтандыру - 1519-1279-287.

Жеке жобалау арқылы жекешелендіру - экономика түрін анықтайтын және Қазақстанның ішкі рыногындағы монополия жайғасымын қорғайтын ірі кәсіпорындарын жекешелендірудің ерекше тетігін қамтиды. Ол халық шаруашылығының шешуші салалары базалық кәсіпорындарының оңтайлы ұйымдық құрылымдарын жасау, оларды басқарудың жекеше және мемлекеттің қатысуының арқасынан анықтау, жобаны әзірлеу сатысынан бастап Отандық және шет ел инвесторларын қатыстыруға мүмкіндік берді.

Жеке жобаларды шешу мына төмендегі әдістермен жүзеге асырыла бастады:

келісілген жағдайда белгілі инвесторларға сату;

аукциондар немесе конкурстар арқылы сату;

нығайту үшін өзара шарт жасау;

акцияларды ашық сату.

Жалпы жекешелендіру - мемлекеттің бекіткен тізіміне сәйкес өндріс орындарын алдын ала акционерлеуді қарастыру. Осымен қатарлас шектік кітапшалар, жекешелендіру - инвестициялық купондар шығарылады, олар Республиканың барлық азаматтарына беріледі. Жалпы жекешелендіру Республика халқының кең ауқымды топтары үшін мүлік құқықтарын іске асыру мүмкіндігін туғызады, құнды қағаздармен жұмыс істеу тәжірибесі де қолға алына бастады (инвестициялық жекешелендіру купондарын акциялар мен басқа да операцияларға айырбастау) . Жалпы жекешелендіру оған қатысушыларды ерікті таңдауын, бәсекелестің жариялылығын, жылдамдығын және басқару процесінің қарапайымдылығын қамтамасыз етті. Акционерлеу және жалпы жекешелендіру негізінен жеңіл, тамақ және құрылыс материалдары өнеркәсіптерінде жүргізілді. Жалпы жекешелендірудің бірінші кезеңі 1995 жылдың қыркүйек айының аяғында аяқталды.

Шағын жекешелендіру - меншіктелушілердің кең көлемдегі топтарының пайда болуының негізін қалыптастырып, тұтыну рыногындағы тауарлар және қызмет көрсетуді қамтамасыз етуге жол ашты. Ол бәсекелестік аукциондарда нақтылы ақша қаражаттарына және пәтер үй купондарына сауда, тұрмыстық қызмет көрсету объектілерін және қоймаларды сатып алуға арналды. Кіші жекешелендіру барысының артықшылығы - жаңадан мыңдаған жұмыс орындары ашылды. Сонымен қатар, жаңа меншік иелерінің өздері жұмыс уақыттарын ұзартып, көптеген жағдайларда тауарларды жеткізіп тұру, қоймаларды кеңейтудің арзан көздерін табуға мүмкіндік берді.

1. 2 Кәсіпорындарды мемлекет қарамағынан алу мен жекешелендіру

Мемлекеттік бақылау функциясы қаржының бөлгіштік функциясынан туындайды және жиынтық қоғамдық өнімді, ұлттық табысты және таза табысты тиісті ақша қорлары бойынша бөлуге және оларды мақсатты жұмсауға бақылау жасаудан көрінеді. Егер қаржының мәні, табиғаты және мазмұны, бір жағынан, жиынтық қоғамдық өнімнің, ең алдымен, таза табыстың бір бөлігінің қозғалысымен, оны бөлумен, ақша қорларын жасаумен және материалдық өндіріс процесіндеұлғаймалы ұдайы өндіріске бағыттаумен және басқа жағынан, мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорларын жасаумен байланысты болса, қаржының бақылау функциясы да тиісті түрде материалдық өндірістің бүкіл ұдайы өндірістік процесіне де, сондай-ақ мемлекеттің ақша ресурстарының орталықтандырылған қорын қалыптастыру және пайдалану процесіне де қызмет етеді. Қаржының екі функциясының диалектикалық бірлігі мен өзара байланыстығы осында.

Бақылау функциясы қаржылық бақылауда - жалпы ішкі өнімді тиісті қорларға бөлуге және оларды мақсатты арналым бойынша жұмсауға бақылау жасауда көрінеді

Бақылау сандық түрде қаржы ресурстарының қозғалысы арқылы жиынтық қоғамдық өнімді бөлумен және қайта бөлумен байланысты болатын экономикалық процестерді бейнелейді. Сонымен бірге нақты нысандағы қаржы ресурстардың қозғалысы жиынтық қоғамдық өнімді құндық бөлу процесіне мемлекет тарапынан бақылау жасаудың негізі болып табылады. Мұндай бақылаусыз экономиканың теңгерімді дамуының қамтамасыз етілуі мүмкін емес.

Қаржының бақылау функциясының экономикалық мағынасы кәсіпорынның, фирманың шаруашылық-қаржы қызметіне теңгемен бақылау жүргізу.

Қаржы мәселесі жөніндегі заңнамалардың бұлжымастан сақталуын, мемлекеттік бюджет, банк алдындағы қаржылық міндеттемелердің, сондай-ақ шаруашылық жүргізуші субъектілердің есептесу және төлемдер жөніндегі өзара міндеттемелерінің дер кезінде және толық орындалуын тексеру қаржылық бақылаудың аса маңызды міндеттерінің бірі болып табылады.

Қаржының бақылау функциясын жүзеге асырудың нысаны қаржылық көрсеткіштерді білдіретін қаржы ақпараты болып табылады.

Ұдайы өндіріс процесіндегі қаржының бақылау функциясының рөлі қаржылық тәртіп арқылы жүзеге асуымен және оның жай-күйімен, белгіленген нормалар мен нормативтердің сақталуымен, қаржылық міндеттемелердің орындалуымен байланысты болуы мүмкін. Қаржылық тәртіп оны бұзушыларға қаржы санкцияларын қолдана отырып мемлекеттік парызды сақтауға негізделген.

Қаржының бақылау функциясы қаржы органдарының сан қырлы қызметі арқылы жүзеге асырылады. Қаржы жүйесі мен салық службасы қызметкерлері қаржылық бақылауды қаржыны жоспарлау процесінде, бюджет жүйесінің кіріс және шығыс бөлігінің атқарылуы кезінде жүзеге асырылады. Нарықтық қатынастардың дамуы жағдайында бақылау жұмысының бағыттары, қаржылық бақылаудың нысандары мен әдістері айтарлықтай өзгерді.

Мемлекеттік қаржылар жүйесінде бақылау салықтық, бюджеттік бақылау, сақтық және банктік қадағалау, кедендік бақылау және тағы басқа болып ажыратылады.

Салықтық бақылау салық заңнамасының атқарылуы, бюджетке салық және басқа төлемдердің, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының толық және дер кезінде аударылуын қамтамасыз етеді. Салықтық бақылаумен меншік нысандарына қарамастан, барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер, сондай-ақ табыс табатын азаматтар қамтылған.

Бюджеттік бақылау тексерістік және талдамалық (аналитикалық) қызметтің мынандай түрлерін қамтиды: елдің негізгі қаржы жоспарының - мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстары бойынша орындалуын бақылау; қаржылық ақпаратты, соның ішінде салықтық бақылаудың нәтижесін жинау, бұл ақпаратты талдау және бюджетке қаржы ресурстарын қосымша тарту жөнінде ұсыныстар жасау; шығындардың белгіленген нормалары мен нормативтерін бақылау арқылы мемлекеттік бюджет қаражаттарының тиімді, ұтымды жұмсалуын қамтамасыз ету; өндірістік емес, мақсатсыз шығындарды, иесіздікті, ысыраптар мен ұрлықтарды жою және одан сақтандыру. Бюджеттік бақылау бюджетпен қаржыланатын мемлекеттік кәсіпорындарда, мекемелерде және ұйымдарда, сондай-ақ мемлекеттік емес сектордың жұмыс жасайтын, қызмет көрсететін, шаралар жүргізетін кәсіпорындарында жүзүге асырылады.

Банктік қадағалау кредит ресурстарын қалыптастыру және олардың қозғалысы барысында, күрделі құрылыс процесінде, кәсіпорындардың кассалық тәртіпті сақтауын тексеру кезінде, нақты ақшасыз есеп айырысқанда және басқа жағдайларда жүргізіледі. Банктік қадағалаумен (бақылаумен) кредит-есеп-қисап қатынастарына қатысты барлық шаруашылық субъектілер қамтылған.

Сақтандыру сферасындағы қаржылық бақылау сақтық қорлар қаражаттарының дер кезінде, толық қалыптасуын, мақсатты жұмсалуын, сақтық операцияларының дұрыс жүргізілуін, сақтандыру туралы заңнаманың талаптарын сақтық қатынастарға қатысушылардың барлығының орындалуын жүзеге асырады.

Кеден органдары тауарлар мен көлік құралдарын, оларды есепке алуды кедендік ресімдеу кезінде де, сондай-ақ кедендік тексермеде де құжаттар мен мәліметтерді тексеру нысанында кедендік бақылауды жүргізеді; олардың тауарлар мен көлік құралдарын кеден шекарасы арқылы орналастыратын субъектілердің қаржы және сыртқы экономикалық қызметін тексеруді белгілеуге немесе жүргізуге құқы бар.

Барлық өкілетті органдар қаржылық бақылауды тиісті бюджеттің жобасын және оның атқарылуы туралы есепті жыл сайын сессияларда қараған кезде жүзеге асырылады. Өкілетті органдардың жоспар-бюджет және салалық тұрақты комиссиялары маңызды бақылау функцияларын орындайды, олар алдын ала, сессияға дейін бюджеттің жобасы мен оның атқарылуы туралы есепті қарайды.

Үкімет, жергілікті әкімшіліктің аппараты оларға қарасты органдардың бақылаушылық, соның ішінде қаржы-кредиттік қызметті ғана бағалап қоймайды, сонымен бірге өздері де тікелей қаржылық бақылауды жүзеге асырады. Республика үкіметі мемлекеттік бюджеттің жасалуы мен атқарылуын бақылап отырады, мемлекеттің қаржылық саясатын жүзеге асырады. Өздерінің өкілеттіктеріне қарай бақылау функцияларын жергілікті жердегі атқарушы органдар орындайды.

Ведомстволық қаржылық бақылау жеке министрліктің, ведомствоның өкілдіктері шегінде олардың жүйесіне кіретін шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы-шаруашылық қызметіне жүргізіледі. Оның негізгі міндеттеріне мыналар жатады: жоспарлы тапсырмалардың орындалуын, материал және қаржы ресурстарын үнемді пайдалануын, меншіктің сақталымдығын, бухгалтерлік есептің дұрыс қойылулығын, бақылау тексеріс жұмысының мән-жайын бақылау, қырсыздық, ысырапқорлық және нысапсыздық фактілерін бұлтартпау.

Ведомстволық бақылау шеңберінде ішкішаруашылық бақылау, яғни нақтылы шаруашылық жүргізуші субъектілерде (фирмаларда, ұйымдар мен мекемелерде) жүзеге асырылатын бақылау жүргізіледі. Бақылау функциялары бұл жағдайда қаржы-шаруашылық қызметінің қажетті шарты ретіндегі оның күн сайынғы процесімен байланысты. Бақылаудың бұл түрі өндірістің бастапқы буындарының өндірістік капиталды, қаржы ресурстарын тиімді пайдалануға жауаптылығын арттыруға жәрдемдеседі, ысыраптарды, қаржы тәртібінің әр түрлі бұзылуларын азайтуға бағытталған.

Ішкішаруашылық бақылаудың мақсаты есеп саясатын да қоса алғанда, субъектінің экономикалық саясатының сақталуына сарапшылық баға беру, оның барлық құрылымдары жүзеге асырып келген ішкі бақылаудың жұмысына баға беру болып табылады. Таза бақылау сипатындағы міндеттерден өзге ішкішаруашылық бақылау қаржы стратегиясын талдап жасау, экономикалық диагностика, маркетингтік зерттеулер, басқарушылық кеңестер міндеттерін және басқаларын шешеді.

Нарықтық қатынастар жағдайында ішкішаруашылық бақылау оның бұрынғы ұғынысындағы өзінің мағынасын жоғалтып барады: оның орнын мемлекеттік кәсіпорындарда шаруашылық есеп ынталандырмалары және меншіктің басқа нысандарының кәсіпорындарда коммерциялық ынталандырмалар басуы тиіс. Шаруашылық есеп, коммерциялық есеп әр түрлі бұзулардан сақтануға көбірек кепілдік береді, өйткені жетістіктердегі қызметкердің, кәсіпкердің жеке ынталылығы өзін-өзі бақылаудың қажеттігін керек қылмайды.

Жүргізу нысандары мен уақытына қарай қаржылық бақылау: алдын ала бақылау, ағымдағы және кейінгі бақылау болып бөлінеді. Бақылаудың мұндай нысандары бақылаушы органдардың көбісінің қызметіне тән.

Қаржылық алдын ала бақылау ақшалай қорларды жасау, бөлу және пайдалану жөніндегі операциялар істелінгенге дейін жүргізіледі, сондықтан оның қаржы тәртібін бұзуды алдын ала ескертуде зор маңызы бар. Бұл жағдайда бекітуге және орындауға жататын қаржы қызметін жүзеге асырудың негізі болып табылатын құжаттар - бюджеттердің, қаржы жоспарлары мен сметалардың жобалары, кредит және касса өтінімдері және тағы басқалар тексеріледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.