Фагоцитоз құбылысы

Жоспар
Кіріспе

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1. Фагоцитоз құбылысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2. Фагоцитоз құбылысы және оның иммунитеттегі рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Иммунитет - организмнің ауру тудыратын агенттерді олардың тіршілік ету өнімдерін, сондай-ақ генетикалық табиғаты басқа заттарды қабылдамаушылығы. Иммунитеттің қалыптасуына тұтас жүйе ретінде бүкіл организм қатысады, өйткені оның қорғану механизмі бір-біріне байланысты, әрі нейрогуморалды реттеу жағдайында әрекет етеді.
Иммунитет құбылысын жан-жақты зерттеуде Л.Пастер, И.И. Мечников, т.б. зерттеуші-ғалымдардың сіңірген еңбегінің маңызы зор болды. Мысалы, 1897 жылы неміс ғалымы П.Эрлих алғаш рет организмдегі иммундық реакцияның химиялық моделін (кескінін), яғни “бүйірлі тізбек теориясын” ұсынды. Ал 1959 жылы австралиялық ғалым Ф.Бернет және даниялық ғалым Н.Кай Ерне иммунитеттің клондық-сұрыпталу (арнайы антидененің түзілуі) теориясын ұсынды. Бұл жаңалықтар ғылымда иммунитеттің белгісіз қасиеттерін ашуға жол салды. Иммунитет – өсімдіктер арасында да ауруға қарсы төзімділік туғызатын биологиялық қасиет. Өсімдіктер иммунитеті туралы ғылымның негізін салған Н.И. Вавилов. Ол өсімдіктер иммунитетнің екі формасы: сұрыпты иммунитет және түрлік иммунитет бар екенін анықтады. Өсімдіктер иммунитеті олардың морфол., физиологиялық және биохимиялық ерекшеліктерімен байланысты, олардың біреулері шешуші, ал екіншілері қосымша рөл атқарады. Иммунитет заңдылықтарына сүйене отырып, адам мен жануарлар арасында кездесетін әртүрлі жұқпалы ауруларға диагноз қою, емдеу және оларға қарсы егу әдістерін енгізуде, ауруға тұрақты өсімдік сұрыптарын шығару бағытында Қазақстан ғалымдары айтарлықтай зерттеулер жүргізді.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Фагоцитоз құбылысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. Фагоцитоз құбылысы және оның иммунитеттегі рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе
Иммунитет - организмнің ауру тудыратын агенттерді олардың тіршілік ету өнімдерін, сондай-ақ генетикалық табиғаты басқа заттарды қабылдамаушылығы. Иммунитеттің қалыптасуына тұтас жүйе ретінде бүкіл организм қатысады, өйткені оның қорғану механизмі бір-біріне байланысты, әрі нейрогуморалды реттеу жағдайында әрекет етеді.
Иммунитет құбылысын жан-жақты зерттеуде Л.Пастер, И.И. Мечников, т.б. зерттеуші-ғалымдардың сіңірген еңбегінің маңызы зор болды. Мысалы, 1897 жылы неміс ғалымы П.Эрлих алғаш рет организмдегі иммундық реакцияның химиялық моделін (кескінін), яғни "бүйірлі тізбек теориясын" ұсынды. Ал 1959 жылы австралиялық ғалым Ф.Бернет және даниялық ғалым Н.Кай Ерне иммунитеттің клондық-сұрыпталу (арнайы антидененің түзілуі) теориясын ұсынды. Бұл жаңалықтар ғылымда иммунитеттің белгісіз қасиеттерін ашуға жол салды. Иммунитет - өсімдіктер арасында да ауруға қарсы төзімділік туғызатын биологиялық қасиет. Өсімдіктер иммунитеті туралы ғылымның негізін салған Н.И. Вавилов. Ол өсімдіктер иммунитетнің екі формасы: сұрыпты иммунитет және түрлік иммунитет бар екенін анықтады. Өсімдіктер иммунитеті олардың морфол., физиологиялық және биохимиялық ерекшеліктерімен байланысты, олардың біреулері шешуші, ал екіншілері қосымша рөл атқарады. Иммунитет заңдылықтарына сүйене отырып, адам мен жануарлар арасында кездесетін әртүрлі жұқпалы ауруларға диагноз қою, емдеу және оларға қарсы егу әдістерін енгізуде, ауруға тұрақты өсімдік сұрыптарын шығару бағытында Қазақстан ғалымдары айтарлықтай зерттеулер жүргізді.

2. Фагоцитоз құбылысы
Фагоцитоз деп клеткалардың микроскопиялық бөлшектерді (паразиттерді) қармап, қорытуын айтады. Фагоцитоз құбылысын алғаш И.И.Мечников жануарлардан тауып, организмді ол инфекциядан қорғайтынын дәлелдеп, өзінің целлюларлық фагоцитарлық теориясын ашқан. Жануарлар организмінің инфекцияданқорғануы екі бағытта жүреді: 1. Иммунохимиялық - қан құрамындағы қорғану заттары инфекцияны тежеуге қатысады; 2. Арнайы клеткалар паразитті қармап, ферментер арқылы оларды қорытады. Бұл үдерісті фагоцитоз, ал арнайы клеткаларды фагоциттер деп атайды. Өсімдікте арнайы фагоцит клеткалар болмайды. Бірақ, өсімдік клеткасының қорыту қабілеті бар екендігін Бернар (1900) дәлелдеген. Патогенді организмдер өсімдік клеткасының ішінде қорытылуына байланысты, фагоцитоз құбылысы активті иммунитет факторына жатады. Бұл құбылыс эндотропты микоризада (саңырауқұлақ өсімдік тамыр ішінде дамығанда) айқын білінеді. Организмнің зиянды микробтар енуіне қарсы тұра алатын ерекше бейімделушілігін организмнің табиғи төзімділігі (резистенттілігі) деп атайды. Бұған организмнің кез келген бөгде заттарға қарсы тұрып оларды жоюға қатысатын тері эпителийінің механикалық қасиеті, сонымен бірге ауру қоздыратын микробтарды жойып жіберетін бактериоцидтік заттар бөлуі, асқазан сөлінің микроб жойғыш қасиеті, шырышты қабаттардың, лимфобездердің қорғаныс қабілеті, көз жасының, сілекейдің микробтарға қарсы әсер ету қасиеті, қан сарысуының құрамында болатын қорғаушы заттар - фагоциттер, лизоцим, бактериолизин, т.б. жатады. Бұлар иммунитеттің жалпы әсер етуші факторларына жатады. Өйткені олар дені сау адамдар мен жануарлардың барлығында әртүрлі мөлшерде тұрақты түрде болады. Ал организмге зиянды микробтар (олардың улы заттары) түскенде оларды тікелей жоюға қатысатын ақуыз, яғни табиғаты, қорғаушылық қабілеттілігі өте күшті арнайы заттар - антиденелер (иммундық глобулиндер) түзіледі. Олар көк бауыр, бауыр, сүйек кемігі, т.б. ұлпаларында өндіріліп, қан арқылы барлық организмге тарайды. Мұндай антиденелер қандай затқа қарсы пайда болса, соны ғана жоюға қатысады. Олар иммунитеттің арнаулы факторларына жатады. Осы ферменттердің әсерінен өсімдік тканінің паразит арасында қорғану қабаты немесе залалданған бөлік айналасында тоз қабаты пайда болып, патогенді жекелейді. Мысалы, жапырақты залалдайтын альтернариоз, макроспориоз, картоп тазы ауруларында төзімді сорттарда тоз қабат түзіліп, ауру әрі таралмайды; сүйекті жеміс ағаштарының жапырақтарында кладоспориум саңыраукұлағынан жапырақ тесіліп түседі. Сонымен, ие-өсімдік пен патоген арасындағы биохимиялық үрдістерде тотықтырғыш ферменттердің маңызы зор.
Өсімдіктің барлық активті қорғану реакциялары ие-өсімдік пен патогеннің зат алмасуындағы өзгерістерге байланысты. Бұл өзгерістерді нуклеин қышқылдары, белоктар және ферментер реттейді. Инфекциялық кезеңде тыныс алудың жоғарлауы және ферментер белсенділігі күшеюінен ие-өсімдік пен патогенде бұрын болмаған жаңа ферменттер, белоктар т.б. заттар пайда болады. Өсімдіктің қорғану реакцияларында белок және оның алмасуы маңызды роль атқарады. Өсімдіктегі барлық үрдістер, яғни бірде-бір қорғану реакциялары (фитоалексиндердің түзілуі, тыныс алу, ферментер белсенділігінің жоғарлауы т.б.) белоктың қатысуынсыз өтпейді. Сонымен өсімдіктің қорғануында төзімділіктің негізгі факторы белок болып табылады. Фагоцитоз (фаг және грек. kytos - жасуша) - бір клеткалы организмдердің немесе кейбір көп жасушалы жануарлар жасушасының микроскопиялық бөтен тірі нысандар (бактериялар, т.б.) мен қатты бөлшектерді жұтып алып, қорытып жіберуі. Фагоцитоз процесі организмдердің қарапайым қоректенуінің негізінде жүзеге асады. Организмдердің бұл қабілеті эволюция барысында фагоциттерге ауысқан. Сондай-ақ кейбір жануарлардың ооциттері, ұрық жасушалары, дененің жазылғыш қуыстары және көздің пигментті эпителийлері де нысан бөлшектерін белсенді түрде жұтып, қорыта алады. Фагоцитоз құбылысын және оның иммунол. маңызын И.И. Мечников ашқан (1882). Фагоцитоз осы процеске қатысатын нысандар мен фагоциттердің жақындасуы (хемотаксис) және аттракция (фагоцит бетіне микробтардың жабысуы), қармап алу, жасуша ішінде қорытылу сатыларымен өтеді. Кейбір микробтар организмдегі фагоциттердің ішінде орналасқанда ғана әрекет ете алады. Фагоцитоз процесі антиденелер, әр түрлі физикалық және химиялық факторлар әсерінен тез жандануы мүмкін. Мысалы, кальций тұздары мен магний бар жерде Фагоцитоз процесінің күшейетіні анықталды. Фагоцитоз процесі кезінде жасуша мембранасы белсенді рөл атқарады. Ол фагосома түзілу үшін қорытылатын нысандар бөлшектерін бүркеп алып, цитоплазманың түбіне қарай тартады. Лизосома жасушаларынан фагосомаға жұтып алған бөлшектерді қорытатын ферменттер түседі. Ал қорытылмаған бөлшектер жасушада ұзақ уақыт сақталуы мүмкін. Фагоцитоз қабыну, жараның жазылуы кезінде иммунитеттің арнайы емес түрінің факторы ретінде шешуші рөл атқарады.
Фитоалексиндер - өсімдік пен патоген метаболизмдерінің өзара байланысында өсімдікте жаңадан түзілетін антибиотик қасиеті бар заттар. Ол заттардың өсімдікте синтезделуін алғаш К.О.Мюллер (1939) тапқан. Фитоалексиндермикроорганизмдердің дамуын тежейтін ингибитор заттар. Олар аурудан сау ткандерде болмайды, тек инфекцияға қарсы реакция ретінде өсімдікте синтезделеді, яғни жаңадан пайда болады. Қазіргі кезде әртүрлі өсімдіктерде - бұршақ, алқа тұқымдастары және басқалардан фитоалексиндербөлініп, құрамы анықталды. Паразит ие-өсімдікті залалдаганда бірнеше фитоалексиндер түзілуі мүмкін. Мысалы, картоп түйнегін Phytophtora infestans залалдаганда үш фитоалексин түзіледі. Олар ришитин, любимин, фитуберин. Төзімсіз өсімдіктерде де ауруға қарсы фитоалексиндер түзіледі. Бірақ төзімді өсімдіктерде олар аз уақытта, көп мөлшерде синтезделеді, ал төзімсіздерде ұзақ уақытта аз мөлшерде түзіледі. Фитоалексиндердің құрамы мен қасиеті өсімдік генотипімен анықталады. Өсімдікте әртүрлі микроорганизмдердің (патогенді, патогенді емес саңырауқұлақтар мен бактериялар, химиялық, физикалық заттар) әсерінен бірдей фитоалексиндер түзіледі. Фитоалексиндер түрлер (арнайы емес), сорттар (арнайы) иммуниттерін анықтауда қолданылады.
2. Фагоцтиоз құбылысы және оның иммунитеттегі рөлі.
Фитоалексиндердің түзілуі залалданған өсімдікте некроздардың пайда болуынан байқалады. Бұл заттар активті иммунитеттің негізгі факторы. Активті иммунитет деп патогеннің организмге енуіне өсімдіктің қарсы реакциясын айтады. И.И.Мечниковтың ілімі бойынша инфекцияға қарсы реакция екі топқа бөлінеді. 1. Патоген токсинін бейтараптауға (залалсыздандыруға) бағытталған қорғану реакция; 2. Қоздырғышты тікелей жоюға бағытталган қорғану реакциясы.
Өсімдіктің қорғану реакциялары қоздырғыштың паразиттілік типіне және олардың қоректену әдісіне байланысты. Активті иммунитеттің негізгі қорғану факторларына - өсімдіктің аса сезімталдық реакциясы, некроздардың және фитоалексиндердің түзілуі, ферменттер жүйесінің активтенуі, фагоцитоз жатады. Өсімдіктің активті қорғануынан патогеннің тканде таралуы төмендеп, шоғырланып жойылады.
Аса сезімталдық (жоғары сезімталдық) реакциясы. Жоғары сезімталдық деп қоздырғыш енген ие-өсімдік клеткаларының бірден жойылуы (өлуі), яғни патогеннің таралуына өсімдіктің қарсылығы. Сөйтіп, патоген өлі ткань ішінде жекеленіп, тірі тканге тарай алмайды. Төзімділік белгісі ретінде өсімдіктің залалданған мүшелерінде ұсақ некроздар дақтар) пайда болады. Мұндай төзімділік механизмі өсімдік облигатты және факулътативті сапрофиттермен залалданғанда маңызы зор. Ал, факультативті паразиттердің (некротрофтар) дамуы әрі жалғаса береді. Бірақ жоғары сезімталдық реакциясы факультативті паразиттер (саңырауқұлақ, бактериялар) үшін де маңызды иммунитет факторы болып табылады. Аталған патогендер тобының жойылуы жаңадан пайда болатын токсин заттарға байланысты. Бұл жағдайда қорғану реакциясы тікелей инфекция қоздырғышын жоюға бағытталады. Сезімталдық реакциясының сыртқы белгісі - некроздардың түзілуі. Ол әсіресе өсімдікке облигатты паразиттер мен факультативті сапрофиттер енгенде байқалады.
Патологиялық үдерістің бастапқы кезеңі (ену) төзімді және қабылдағыш сорттарда бірдей өтеді де ал соңғы кезеңінде аурудың дамуы әртүрлі болады. Қабылдағыш сорттарда инфекциялық жіпщумақтан гаусториялар түзіліп, патогенге қоректік заттарды жеткізіп тұрады. Патоген мен өсімдік уақытша сембиоздыөмір сүреді. Ал, төзімді өсімдікте жіпшумақ енген аймақта клетка құрамы қоңырланып, некроз пайдаболып, патоген клеткаменбірге жойылады. Сөйтіп аурудың дамуынтоқтатады (дамужылдамдығы, қарқындылығы әр түрлі болады). Кейбір жағдайларда өте сезімталдық реакциясы тек инфекция енгенклетканың жойылуымен шектеліп қоймай, айналасындағы клеткаларға да тарайды. Өсімдіктің қорғану реакциясы немесе жоғары сезімталдығы - активті биохимиялық үдеріс. Мысалы, жүзімнің жалған ақ ұнтаққа (милдью) төзімді сорттарында - нүктелі некроздар; темекінің вирус мозаикасына төзімді сорттарының жапырағында - некроздар; күнбағыстың сұңғылаға төзімді сорттарында - ісік пайда болады.
Барлық жағдайда да жоғары сезімталдық реакциясы ие-өсімдік клеткасында патогеннің әсеріне болатын күрделі биохимиялық үдерістерге байланысты. Оған залалданған өсімдіктің тыныс алуының жоғарылауы және тотықтырғыш ферменттердің активтенуі жатады. Залалдану кезінде төзімді өсімдіктің тыныс алуы жиіленіп, ие-өсімдік пен патогеннің фермент жүйелерінің бір-біріне әсері жоғарылайды. Сондай-ақ, энергия алмасуы да белсенді түрде жүреді. Ал төзімсіз өсімдікте инфекцияның әсерінен зат алмасу үдерісінің кейбір бөліктері ыдырап, бүзылады.
Тотықтырғыш ферменттер
Патогеннің енуіне ие-өсімдіктің қарсы реакцияларында тотығу үдерісінің рөлі ерекше. Тотығу нәтижесінде патогеннің гидролитикалық ферменттерінің активтілігі төмендеп, токсиндері бейтараптанады. Паразит ферменттері мен токсиндері әсерін жоюға бағытталған қорғану реакциясында төзімді өсімдікте антифермент және антитоксин заттары пайда болады
Жасанды иммунитет адам мен жануарларда кейбір аурумен ауырған кезде, дәрілердің және вакциналардың әсерінен пайда болады. Өсімдікте де жасанды иммунитет бар. Патоген өсімдік клеткасына енген кезде, ол тек сол клеткаға ғана әсер етіп қоймай, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.