Қазақстан тарихы библиографиясы
КІРІСПЕ
1.ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ БИБЛИОГРАФИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Қазақстан тарихының ағымдағы библиографиясы
1.2 Қазақстан тарихының ретроспективтік ғылыми.көмекші библиографияның қазіргі жағдайы
1.3 Тарих саласындағы ұсыныс библиографиясының Отан тарихын насихаттаудағы рөлі
2 ТӘУЕЛСІЗДІК ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ ОТАН ТАРИХЫНЫҢ БИБЛИОГРАФИЯСЫ (1991 . 2011ж.ж)
2.1 Қазақстан тарихының тақырыптық библиографиясының тәуелсіздік жылдарындағы даму беталысы
2.2 Тәуелсіздік жылдарындағы тарихи тұлғаларға арналған библиографиялық ресурстар
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қосымша
1.ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ БИБЛИОГРАФИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Қазақстан тарихының ағымдағы библиографиясы
1.2 Қазақстан тарихының ретроспективтік ғылыми.көмекші библиографияның қазіргі жағдайы
1.3 Тарих саласындағы ұсыныс библиографиясының Отан тарихын насихаттаудағы рөлі
2 ТӘУЕЛСІЗДІК ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ ОТАН ТАРИХЫНЫҢ БИБЛИОГРАФИЯСЫ (1991 . 2011ж.ж)
2.1 Қазақстан тарихының тақырыптық библиографиясының тәуелсіздік жылдарындағы даму беталысы
2.2 Тәуелсіздік жылдарындағы тарихи тұлғаларға арналған библиографиялық ресурстар
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қосымша
Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2012 жылдың 27 қаңтардағы Қазақстан халқына арналған «Әлеуметтік – Экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» жолдауында Қазақстан жолының жаңа кезеңін, – экономиканы нығайтудың, халықтың әл-ауқатын арттырудың жаңа міндеттерін, әлеуметтік-экономикалық жаңғыртудың түбегейлі мәселесін, онжылдықтардағы Қазақстан дамуының басты бағытын. Он бағыт бойынша міндеттер кешенін жүзеге асыру жәйлі баяндады.[1]
Елбасымыздың «Дағдарыстан жаңару мен дамуға» атты Қазақстан халқына жолдауында жаңаша инновациялық технологиялар саласындағы ақпараттық ресурстарды кеңінен пайдалану арқылы тығырықтан шығуға жол көрсетті. Тәуелсіздік алғаннан кейін қазақ қоғамы үлкен бір серпіліс үстінде өз тіліне, өз тарихына, өз әдебиетіне, мәдениетіне, салт-дәстүріне деген танымдық бетбұрыс жасады. Ел тарихына қатысты ашылмаған, немесе бұрмаланған деректерден мағлұмат алу, ақпарат көздері мен құжаттардағы қалтарыс қалған оқиғаларды, халқымыздың ұлт болып сақталуы мен мәдениетіміздің асыл мұраларын ұрпаққа жеткізу жолына өмірін арналған тұлғалар жайлы қазақ тілінде мәлімет іздеу, оқу, зерделеу қарқынды үрдіс алды.
Елбасының халқымыздың мәдени құндылықтарын анықтауға, жинақтауға бағытталған бастамасы «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасында да айқындалған. Бұл – әлем елдерінде теңдесі жоқ бағдарлама екенін дәлелденген, маңызды нәтижесін көрсеткен бағдарлама. Бұл бағдарламаның мақсаты – ұлттық мәдениетімізбен халқымыздың тарихи –мәдени мұрасын сақтап, оны жаңғырту болып табылады.
Тәуелсіздік жылдарындағы қоғамдық тұрақтылық пен «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы аясында ұлттық мәдениет саласында көптеген игі істер жүзеге асырылуда [2].
Ұлттық мәдениетіміздің ауқымды бір бөлігі - отандық библиографияның дамуы еліміздегі ғылыми – техникалық ақпараттар ағынының қарқынды дамуымен тығыз байланысты.
70 – жылдан астам тарихы бар Қазақстан Республикасы Ұлттық мемлекеттік Кітап палатасының, Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының, Ғылым және білім министрлігі Орталық ғылыми кітапханасының ақпараттық кеңістікте ғылыми және ақпараттық –библиографиялық орталықтар ретіндегі қызметтері ұлттық библиографияның өз биігіне жетуіне қомақты үлестерін қосып келеді.
Қазақстан Республикасы Ұлттық мемлекеттік Кітап палатасының мемлекеттік библиографиялық көрсеткіштерді жүйелі түрде шығаруы Республика көлемінде барлық ғылым және білім салалары мен әртүрлі тілдерде жарық көрген баспа өнімдерін түгелдей мемлекеттік тіркеуге алып, үзбей жариялап отыруы, ұлттық библиографияның жан-жақты дамуына жол ашып, жалпы әмбебап және салалық түрлерінің ілгері дамуын қамтамасыз етуде.
Елбасымыздың «Дағдарыстан жаңару мен дамуға» атты Қазақстан халқына жолдауында жаңаша инновациялық технологиялар саласындағы ақпараттық ресурстарды кеңінен пайдалану арқылы тығырықтан шығуға жол көрсетті. Тәуелсіздік алғаннан кейін қазақ қоғамы үлкен бір серпіліс үстінде өз тіліне, өз тарихына, өз әдебиетіне, мәдениетіне, салт-дәстүріне деген танымдық бетбұрыс жасады. Ел тарихына қатысты ашылмаған, немесе бұрмаланған деректерден мағлұмат алу, ақпарат көздері мен құжаттардағы қалтарыс қалған оқиғаларды, халқымыздың ұлт болып сақталуы мен мәдениетіміздің асыл мұраларын ұрпаққа жеткізу жолына өмірін арналған тұлғалар жайлы қазақ тілінде мәлімет іздеу, оқу, зерделеу қарқынды үрдіс алды.
Елбасының халқымыздың мәдени құндылықтарын анықтауға, жинақтауға бағытталған бастамасы «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасында да айқындалған. Бұл – әлем елдерінде теңдесі жоқ бағдарлама екенін дәлелденген, маңызды нәтижесін көрсеткен бағдарлама. Бұл бағдарламаның мақсаты – ұлттық мәдениетімізбен халқымыздың тарихи –мәдени мұрасын сақтап, оны жаңғырту болып табылады.
Тәуелсіздік жылдарындағы қоғамдық тұрақтылық пен «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы аясында ұлттық мәдениет саласында көптеген игі істер жүзеге асырылуда [2].
Ұлттық мәдениетіміздің ауқымды бір бөлігі - отандық библиографияның дамуы еліміздегі ғылыми – техникалық ақпараттар ағынының қарқынды дамуымен тығыз байланысты.
70 – жылдан астам тарихы бар Қазақстан Республикасы Ұлттық мемлекеттік Кітап палатасының, Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының, Ғылым және білім министрлігі Орталық ғылыми кітапханасының ақпараттық кеңістікте ғылыми және ақпараттық –библиографиялық орталықтар ретіндегі қызметтері ұлттық библиографияның өз биігіне жетуіне қомақты үлестерін қосып келеді.
Қазақстан Республикасы Ұлттық мемлекеттік Кітап палатасының мемлекеттік библиографиялық көрсеткіштерді жүйелі түрде шығаруы Республика көлемінде барлық ғылым және білім салалары мен әртүрлі тілдерде жарық көрген баспа өнімдерін түгелдей мемлекеттік тіркеуге алып, үзбей жариялап отыруы, ұлттық библиографияның жан-жақты дамуына жол ашып, жалпы әмбебап және салалық түрлерінің ілгері дамуын қамтамасыз етуде.
1. Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә.Назарбаев«Әлеуметтік – экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» халыққа жолдауы.Астана қ. Алматы: Юрист,2012ж. 27 қаңтар,-16б
2. 2004-2006жж арналған «Мәдени –мұра» мемлекеттік бағдарламасы туралы ҚР Президентінің жарлығы: 2004жыл,13қаңтар.№1277//ҚрПрезиденті менҮкіметінің актілер жинағы.-2004.-№2.-4,-19б.
3. Акчалова М.А. Основные этапы развития и современное состояние общественно-политической библиографии в Казахстане. Канд.дисс.-М.,1977.-190с./Моск.гос.ин-т культуры/.
4. Акчалова М.А. Библиографический указатель в помощь ученым и специалистам по истории дореволюционного Казахстана // Информационно-библиографическое обслуживание ученых и специалистов Казахстана: Сб.науч.ст.-Алма-Ата, 1990-С.22-25.
5. Ақшалова М.А. Қазақстан тарихының библиографиясындағы ақтаңдақтар.//Проблемы возрождения и развития национальных культур в республиках Средней Азии и в Казахстане. Тезисы науч.практ.конф. 28-29 апртическая библиография в Казахстане на современном этапе// Сов.библиография.-1980.-№2.-С.37-46. 1992г. Шымкент, 1992-С.222-223.
6. Ақшалова М.А. «Қазақтар» энциклопедиясының библиографиялық томы: /Қазақстан даму институты мен Ұлттық кітапхана ұжымы бірлесіп шығарған «Қазақтар» энцикл. Библиографиялық томы туралы/ // Наука Казахстана.-1999.-1 қазан (№19-20).-10б.
7. Ақшал М.А. Қазақстанның тарих библиографиясының кейбір мәселелері (1991-2007 ж.ж.) // Кітапханатану. Мақалалар жинағы/ ҚР ҰК; 20-шы шығ.-Алматы, 2008.-245 б.-қаз. орыс тілдерінде.
8. Ақшалова М.А. Қазақстан тарихының жаңа библиографиялық көрсеткіші // Кітапхана әлемі, 2009, №2.-40-41 б.\
9. Рахимова А.К. Ұлттық библиография қызметтерініңбағыттары (1991-2011жж).Алматы: Ұлттық кітапхана,2011.-№4.50-55б
10. Бердигалиева Р.А. Будущее национальной библиографии Казахстана // 1994.№3.-С.12-13.
11. Бекмухамедов К. Развитие библиографии в Казахстане за годы Советской власти// Сов.библиография.-1978.-№1.-С.12-30.
12. Елеукенов Ш. Қазақстан әдебиетінің ата библиографы (Нарымбетов Ә.К.)// Кітапхана әлемі.-2003.-№4.10-11б.
13. Джарылгасова С.К. Вклад русских ученых в создание исторической библиографии Казахстана //Изв.АН КазССР. Серия общественных наук.-1974.-№4.-С.35-39.
14. Джарылгасова С.К. Некоторые вопросы исторической библиографии дореволюционного Казахстана// Изв.АН КазССР. Серия общественных наук.-1978.-№6.-С.29-33.
15. Джарылгасова С.К. Вклад русских ученых в создание исторической библиографии Казахстана //Изв.АН КазССР. Серия общественных наук.-1974.-№4.-С.35-39.
16. Жарылғасова С.К., В.И.Межовтың «Азия библиографиясындағы» қазақ авторлары // Проблемы зарождения и развития национальных культур в республиках Средней Азии и Казахстана: тез.докл.
17. Джарылгасова С.К. Публикации казахских авторов в библиографическом указателе Д.К.Зеленина // Материалы конференции, почвященной 60-летию ЦНБ. –Алматы, 1998.-С.66-69.
18. Джарылгасова С.К. Библиографическая информация о Казахстане в русской периодике (19век) //Библиотека, наука, образование: Партнерство в информационном обществе: Материалы юбилейной научно-практической конференции, посвященной 70-летию ЦНБ МОН РК Центральная научная библиотека.-Алматы, 2004.-С.143-152.
19. Қазақстан Ұлттық кітапханасы, ұлттық библиография бөлімі «М.О.Әуезов шығармашылығы» библиографиялық көрсеткіш. Алматы: Ұлттық кітапхана. 2010 ж. -36 б.
20. Қазақстан Ұлттық кітапханасы, ұлттық библиография бөлімі «Н.Ә.Назарбаев Қазақстан Республикасының тұғыш Президенті» библиографиялық көрсеткіш. Алматы: Ұлттық кітапхана. 2010 ж. -36 б.
21. Сарыбаев Ш. Ғылым библиографиядан басталады// Библиотека, наука, образование: партнерство в информационном обществе/ ЦНБ МОН РК.-Алматы, 2004.-с.22-23.Справочник библиографа. Под.ред.: В.А.Минкина, Н.А.Ванеев. Изд.2-е, испр. и доп.- СПб, 2002.-512б. («Библиотека сериясы»).
22. Смағұлова С.О. Тарих ғылымы саласындағы библиографияның маңыздылығы // Библиотека, наука, образование: Партнерство в информационном обществе: Материалы юбилейной научно-практической конференции, посвященной 70-летию ЦНБ МОН РК /Центральная научная библиотека.-Алматы, 2004.-С.135-142.
23. Тулешова М.С. Роль ретроспективной библиографии в развитии национальной библиографии // Кітапхана.-1994.-№3.-С.33-37.
24. Өр тұлғалы хас батыр. «Бауыржан Момышұлы» атты библиографиялық көрсеткіш. Алматы: Ұлттық кітапхана. 2010 ж. -66 б.
Қосымша
Дипломдық жұмысын зерттеуде қолданылған ақпараттық-библиографиялық ресурстар
1. Әбілдин Жабайхан Мүбәрәкұлы: Қазақстан ғалымдарының библиографиясына материалдар / Құраст. Л.Д.Әбенова, Д.Омарбекова.-Алматы: 2002.-199 бет.
2. Дәуірдің жарық жұлдызы: Халқымыздың көрнекті саяси-қайраткері М.Тынышбаевқа арналды. / Құраст. М.М.Бегманова. –Алматы: Орталық ғылыми кітапхана, 2001.-258 бет, суретті. «Ұлы тұлғалар» ғылыми-библиографиялық серия.
3. Дербісәлин Әнуар Жақсығалиұлы: Қазақстан ғалымдарының библиографиясына материалдар / Құраст.: Р.Әлмұханова, М.Бегманова.-Алматы: 2002.-59 бет. Орыс және қазақ тілдерінде.
4. Елім деп соққан ұлы жүрек: Халқымыздың көрнекті қоғам қайраткері, ағартушы, публицист Міржақып Дулатұлына арналды. / Құраст. В.Қ.Күзембаева; ОҒК.-Алматы, 2002.-362б., суретті-«Ұлы тұлғалар» ғылыми-ғұмырнамалық сериясы.
5. История Казахстана. Дореволюционный период: Аннотированный библиографический указатель казахских, русских книг и рукописей, хранящихся в фондах ЦНБ МОН РК. 1 том/Сост.: Галиев В.З. и др. Гл.Ред. Абугалиева К.К.-Алматы, 2007.-452с.
6. История Казахстана. Дореволюционный период: Аннотированный библиографический указатель казахских, русских книг и рукописей, хранящихся в фондах ЦНБ МОН РК. 2 том/Сост.: Галиев В.З. и др. Гл.Ред. Абугалиева К.К.-Алматы, 2007.-544с.
7. Қайта оралған қаламгер: Халқымыздың көрнекті қоғам қайраткері, ғалым, жазушы, Жүсіпбек Аймауытұлына арналады./ Құраст. В.Қ.Күзембаева.-Алматы: Орталық ғылыми кітапхана, 203.-279 бет.-«Ұлы тұлғалар» ғылыми- ғұмырнамалық сериясы. 62
8. Құрманғазы Сағырбайұлы /1818-1889/. Ұсыныстық библиографиялық көрсеткіш. ҚР Ұлттық кітапханасы.-Алматы, 2005.-92б.
9. Қазақстан тарихы (көне дәуірден ХХ ғасырдың бас кезіне дейін) Библиографиялық көрсеткіш. ҚР Ұлттық кітапхана. Құраст. М.Әбілова, О.Құспанова. –Алматы: Мектеп баспасы. 2008.344 бет.
10. Н. Назарбаев –Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті:Ретроспективтік библиографиялық көрсеткіш:2-томдық/Бас ред.Б.Ө.Жақып.Т.1.-736бет.-қазақ, ағылшын тілдерінде.
11. Н.Ә.Назарбаев: Библиографиялық көрсеткіш /Құраст.: К.К.Әбуғалиева, ОҒК директоры Л.Д.Әбенова: Алматы. Орталық ғылыми кітапхана, 2011.-1 т 448б.:суреттер. (5 томдық)
12. Н.Ә.Назарбаев: Библиографиялық көрсеткіш /Құраст.: К.К.Әбуғалиева, ОҒК директоры Л.Д.Әбенова: Алматы. Орталық ғылыми кітапхана, 2011.-2- т. 576 б.:суреттер.
13. Н.Ә.Назарбаев: Библиографиялық көрсеткіш /Құраст.: К.К.Әбуғалиева, ОҒК директоры Л.Д.Әбенова: Алматы. Орталық ғылыми кітапхана, 2011.-3 т 375б.:суреттер.
14. Н.Ә.Назарбаев: Библиографиялық көрсеткіш /Құраст.: К.К.Әбуғалиева, ОҒК директоры Л.Д.Әбенова: Алматы. Орталық ғылыми кітапхана, 2011.-4 т.448б.:суреттер.
15. Н.Ә.Назарбаев: Библиографиялық көрсеткіш /Құраст.: К.К.Әбуғалиева, ОҒК директоры Л.Д.Әбенова: Алматы. Орталық ғылыми кітапхана, 2011.-5 т 375б.:суреттер.
16. Сахара сұңқары: Мемлекет және қоғам қайраткері, жаңа заманғы қазақ
әдебиетінің көшбасшысы Сәкен Сейфуллинге арналады. / Құраст. Д.Ж.Омарбекова.-Алматы: 2004.-406б., суретті.- «Ұлы тұлғалар» ғылыми- ғұмырнамалық сериясы.
17. «Тұрар Рысқұлов». Библиографиялық көрсеткіш. Ғылыми редакторы: Б.Ж.Сүлейменов, редакторлары: Г.С.Джурабаева, К.С.Қыстаубаева, Құрастырушылар: С.С.Қойшыманова, А.Баймуратова. -Алматы: 1996.-35 б.
18. Шығыстың қос шынары – Яркие звезды Востока: М.Мәметова мен Ә.Молдағұлова арналған библиографиялық көрсеткіш/ ҚР Ұлттық кітапханасы; Алматы, 2005. -134б. –Қаз.орыс тілдерінде.
19. Ұлттың ұлы ұстазы: Халқымыздың көрнекті қоғам қайраткері, ғалым ағартушы Ахмет Байтұрсыновқа арналды./ Құраст. В.Қ.Күзембаева.-Алматы: ОҒҚ, 2001.316 бет, суретті.-«Ұлы тұлғалар» ғылыми библиографиялық серия.
20. Махамбеттану: Библиографиялық көрсеткіш – Махамбетоведение: библиографический указатель / Құраст.: К.Аймұхамбетова, Ә.Нарымбетов, А.Нұрсеитова,-Алматы: Арыс, 2004.-286 б.
21. Амангелді: Өмірі мен ісі: 1926-1945 жылдардағы басылған материалдардың библиогр. Көрсеткіші/ Құраст. Н.Сәбитов. –Алматы: Ғылым, 1946.-40б.
22. Библиография по истории Казахстана: Аннот. Указ. Вып.1. Дореволюционный период. / Сост.: Е.И.Агеева, В.В.Андронников, Г.И.Семенов, Г.П.Царев, Н.В.Чечулина.-Алма-ата: Казгосиздат, 1964.-411с.
23. Царев Г.П. Национально-освободительное движение в Казахстане в 1916.: Указ.лит/ ГБ КазССР.-Алма-ата, 1941.-109с.
24. Библиография библиографии Казахстана: Указатель/Сост. Г.П.Царев.-алматы, 1982.-459с.
25. Қазақ библиографиясының библиографиясы: Библиографиялық көрсеткіш.-Алматы, 1986.-217 б.
26. История Казахстана: Библиография за 1961 год/ Сост. : Андроников В.В., Царев Г.П. // Ученные записки КазГУ. Сер. Ист..-1963.-Т.54.-С.217-227.
27. Библиография по историй Казакстана:Аннот.указ./Сост.Е.И.Абееева,Андронников,Г.И.Семенюк, Г.П.Царев,Н.В.Чечулин.-Алматы:Казгосиздат,1964.-Вып.1. Доревалюценный период.-441с
28. Андроников В.В,Царев Г.П История Казахстана с 1730-1917 гг. – библиогр. Указ. – Алматы 1947.-538 с.
2. 2004-2006жж арналған «Мәдени –мұра» мемлекеттік бағдарламасы туралы ҚР Президентінің жарлығы: 2004жыл,13қаңтар.№1277//ҚрПрезиденті менҮкіметінің актілер жинағы.-2004.-№2.-4,-19б.
3. Акчалова М.А. Основные этапы развития и современное состояние общественно-политической библиографии в Казахстане. Канд.дисс.-М.,1977.-190с./Моск.гос.ин-т культуры/.
4. Акчалова М.А. Библиографический указатель в помощь ученым и специалистам по истории дореволюционного Казахстана // Информационно-библиографическое обслуживание ученых и специалистов Казахстана: Сб.науч.ст.-Алма-Ата, 1990-С.22-25.
5. Ақшалова М.А. Қазақстан тарихының библиографиясындағы ақтаңдақтар.//Проблемы возрождения и развития национальных культур в республиках Средней Азии и в Казахстане. Тезисы науч.практ.конф. 28-29 апртическая библиография в Казахстане на современном этапе// Сов.библиография.-1980.-№2.-С.37-46. 1992г. Шымкент, 1992-С.222-223.
6. Ақшалова М.А. «Қазақтар» энциклопедиясының библиографиялық томы: /Қазақстан даму институты мен Ұлттық кітапхана ұжымы бірлесіп шығарған «Қазақтар» энцикл. Библиографиялық томы туралы/ // Наука Казахстана.-1999.-1 қазан (№19-20).-10б.
7. Ақшал М.А. Қазақстанның тарих библиографиясының кейбір мәселелері (1991-2007 ж.ж.) // Кітапханатану. Мақалалар жинағы/ ҚР ҰК; 20-шы шығ.-Алматы, 2008.-245 б.-қаз. орыс тілдерінде.
8. Ақшалова М.А. Қазақстан тарихының жаңа библиографиялық көрсеткіші // Кітапхана әлемі, 2009, №2.-40-41 б.\
9. Рахимова А.К. Ұлттық библиография қызметтерініңбағыттары (1991-2011жж).Алматы: Ұлттық кітапхана,2011.-№4.50-55б
10. Бердигалиева Р.А. Будущее национальной библиографии Казахстана // 1994.№3.-С.12-13.
11. Бекмухамедов К. Развитие библиографии в Казахстане за годы Советской власти// Сов.библиография.-1978.-№1.-С.12-30.
12. Елеукенов Ш. Қазақстан әдебиетінің ата библиографы (Нарымбетов Ә.К.)// Кітапхана әлемі.-2003.-№4.10-11б.
13. Джарылгасова С.К. Вклад русских ученых в создание исторической библиографии Казахстана //Изв.АН КазССР. Серия общественных наук.-1974.-№4.-С.35-39.
14. Джарылгасова С.К. Некоторые вопросы исторической библиографии дореволюционного Казахстана// Изв.АН КазССР. Серия общественных наук.-1978.-№6.-С.29-33.
15. Джарылгасова С.К. Вклад русских ученых в создание исторической библиографии Казахстана //Изв.АН КазССР. Серия общественных наук.-1974.-№4.-С.35-39.
16. Жарылғасова С.К., В.И.Межовтың «Азия библиографиясындағы» қазақ авторлары // Проблемы зарождения и развития национальных культур в республиках Средней Азии и Казахстана: тез.докл.
17. Джарылгасова С.К. Публикации казахских авторов в библиографическом указателе Д.К.Зеленина // Материалы конференции, почвященной 60-летию ЦНБ. –Алматы, 1998.-С.66-69.
18. Джарылгасова С.К. Библиографическая информация о Казахстане в русской периодике (19век) //Библиотека, наука, образование: Партнерство в информационном обществе: Материалы юбилейной научно-практической конференции, посвященной 70-летию ЦНБ МОН РК Центральная научная библиотека.-Алматы, 2004.-С.143-152.
19. Қазақстан Ұлттық кітапханасы, ұлттық библиография бөлімі «М.О.Әуезов шығармашылығы» библиографиялық көрсеткіш. Алматы: Ұлттық кітапхана. 2010 ж. -36 б.
20. Қазақстан Ұлттық кітапханасы, ұлттық библиография бөлімі «Н.Ә.Назарбаев Қазақстан Республикасының тұғыш Президенті» библиографиялық көрсеткіш. Алматы: Ұлттық кітапхана. 2010 ж. -36 б.
21. Сарыбаев Ш. Ғылым библиографиядан басталады// Библиотека, наука, образование: партнерство в информационном обществе/ ЦНБ МОН РК.-Алматы, 2004.-с.22-23.Справочник библиографа. Под.ред.: В.А.Минкина, Н.А.Ванеев. Изд.2-е, испр. и доп.- СПб, 2002.-512б. («Библиотека сериясы»).
22. Смағұлова С.О. Тарих ғылымы саласындағы библиографияның маңыздылығы // Библиотека, наука, образование: Партнерство в информационном обществе: Материалы юбилейной научно-практической конференции, посвященной 70-летию ЦНБ МОН РК /Центральная научная библиотека.-Алматы, 2004.-С.135-142.
23. Тулешова М.С. Роль ретроспективной библиографии в развитии национальной библиографии // Кітапхана.-1994.-№3.-С.33-37.
24. Өр тұлғалы хас батыр. «Бауыржан Момышұлы» атты библиографиялық көрсеткіш. Алматы: Ұлттық кітапхана. 2010 ж. -66 б.
Қосымша
Дипломдық жұмысын зерттеуде қолданылған ақпараттық-библиографиялық ресурстар
1. Әбілдин Жабайхан Мүбәрәкұлы: Қазақстан ғалымдарының библиографиясына материалдар / Құраст. Л.Д.Әбенова, Д.Омарбекова.-Алматы: 2002.-199 бет.
2. Дәуірдің жарық жұлдызы: Халқымыздың көрнекті саяси-қайраткері М.Тынышбаевқа арналды. / Құраст. М.М.Бегманова. –Алматы: Орталық ғылыми кітапхана, 2001.-258 бет, суретті. «Ұлы тұлғалар» ғылыми-библиографиялық серия.
3. Дербісәлин Әнуар Жақсығалиұлы: Қазақстан ғалымдарының библиографиясына материалдар / Құраст.: Р.Әлмұханова, М.Бегманова.-Алматы: 2002.-59 бет. Орыс және қазақ тілдерінде.
4. Елім деп соққан ұлы жүрек: Халқымыздың көрнекті қоғам қайраткері, ағартушы, публицист Міржақып Дулатұлына арналды. / Құраст. В.Қ.Күзембаева; ОҒК.-Алматы, 2002.-362б., суретті-«Ұлы тұлғалар» ғылыми-ғұмырнамалық сериясы.
5. История Казахстана. Дореволюционный период: Аннотированный библиографический указатель казахских, русских книг и рукописей, хранящихся в фондах ЦНБ МОН РК. 1 том/Сост.: Галиев В.З. и др. Гл.Ред. Абугалиева К.К.-Алматы, 2007.-452с.
6. История Казахстана. Дореволюционный период: Аннотированный библиографический указатель казахских, русских книг и рукописей, хранящихся в фондах ЦНБ МОН РК. 2 том/Сост.: Галиев В.З. и др. Гл.Ред. Абугалиева К.К.-Алматы, 2007.-544с.
7. Қайта оралған қаламгер: Халқымыздың көрнекті қоғам қайраткері, ғалым, жазушы, Жүсіпбек Аймауытұлына арналады./ Құраст. В.Қ.Күзембаева.-Алматы: Орталық ғылыми кітапхана, 203.-279 бет.-«Ұлы тұлғалар» ғылыми- ғұмырнамалық сериясы. 62
8. Құрманғазы Сағырбайұлы /1818-1889/. Ұсыныстық библиографиялық көрсеткіш. ҚР Ұлттық кітапханасы.-Алматы, 2005.-92б.
9. Қазақстан тарихы (көне дәуірден ХХ ғасырдың бас кезіне дейін) Библиографиялық көрсеткіш. ҚР Ұлттық кітапхана. Құраст. М.Әбілова, О.Құспанова. –Алматы: Мектеп баспасы. 2008.344 бет.
10. Н. Назарбаев –Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті:Ретроспективтік библиографиялық көрсеткіш:2-томдық/Бас ред.Б.Ө.Жақып.Т.1.-736бет.-қазақ, ағылшын тілдерінде.
11. Н.Ә.Назарбаев: Библиографиялық көрсеткіш /Құраст.: К.К.Әбуғалиева, ОҒК директоры Л.Д.Әбенова: Алматы. Орталық ғылыми кітапхана, 2011.-1 т 448б.:суреттер. (5 томдық)
12. Н.Ә.Назарбаев: Библиографиялық көрсеткіш /Құраст.: К.К.Әбуғалиева, ОҒК директоры Л.Д.Әбенова: Алматы. Орталық ғылыми кітапхана, 2011.-2- т. 576 б.:суреттер.
13. Н.Ә.Назарбаев: Библиографиялық көрсеткіш /Құраст.: К.К.Әбуғалиева, ОҒК директоры Л.Д.Әбенова: Алматы. Орталық ғылыми кітапхана, 2011.-3 т 375б.:суреттер.
14. Н.Ә.Назарбаев: Библиографиялық көрсеткіш /Құраст.: К.К.Әбуғалиева, ОҒК директоры Л.Д.Әбенова: Алматы. Орталық ғылыми кітапхана, 2011.-4 т.448б.:суреттер.
15. Н.Ә.Назарбаев: Библиографиялық көрсеткіш /Құраст.: К.К.Әбуғалиева, ОҒК директоры Л.Д.Әбенова: Алматы. Орталық ғылыми кітапхана, 2011.-5 т 375б.:суреттер.
16. Сахара сұңқары: Мемлекет және қоғам қайраткері, жаңа заманғы қазақ
әдебиетінің көшбасшысы Сәкен Сейфуллинге арналады. / Құраст. Д.Ж.Омарбекова.-Алматы: 2004.-406б., суретті.- «Ұлы тұлғалар» ғылыми- ғұмырнамалық сериясы.
17. «Тұрар Рысқұлов». Библиографиялық көрсеткіш. Ғылыми редакторы: Б.Ж.Сүлейменов, редакторлары: Г.С.Джурабаева, К.С.Қыстаубаева, Құрастырушылар: С.С.Қойшыманова, А.Баймуратова. -Алматы: 1996.-35 б.
18. Шығыстың қос шынары – Яркие звезды Востока: М.Мәметова мен Ә.Молдағұлова арналған библиографиялық көрсеткіш/ ҚР Ұлттық кітапханасы; Алматы, 2005. -134б. –Қаз.орыс тілдерінде.
19. Ұлттың ұлы ұстазы: Халқымыздың көрнекті қоғам қайраткері, ғалым ағартушы Ахмет Байтұрсыновқа арналды./ Құраст. В.Қ.Күзембаева.-Алматы: ОҒҚ, 2001.316 бет, суретті.-«Ұлы тұлғалар» ғылыми библиографиялық серия.
20. Махамбеттану: Библиографиялық көрсеткіш – Махамбетоведение: библиографический указатель / Құраст.: К.Аймұхамбетова, Ә.Нарымбетов, А.Нұрсеитова,-Алматы: Арыс, 2004.-286 б.
21. Амангелді: Өмірі мен ісі: 1926-1945 жылдардағы басылған материалдардың библиогр. Көрсеткіші/ Құраст. Н.Сәбитов. –Алматы: Ғылым, 1946.-40б.
22. Библиография по истории Казахстана: Аннот. Указ. Вып.1. Дореволюционный период. / Сост.: Е.И.Агеева, В.В.Андронников, Г.И.Семенов, Г.П.Царев, Н.В.Чечулина.-Алма-ата: Казгосиздат, 1964.-411с.
23. Царев Г.П. Национально-освободительное движение в Казахстане в 1916.: Указ.лит/ ГБ КазССР.-Алма-ата, 1941.-109с.
24. Библиография библиографии Казахстана: Указатель/Сост. Г.П.Царев.-алматы, 1982.-459с.
25. Қазақ библиографиясының библиографиясы: Библиографиялық көрсеткіш.-Алматы, 1986.-217 б.
26. История Казахстана: Библиография за 1961 год/ Сост. : Андроников В.В., Царев Г.П. // Ученные записки КазГУ. Сер. Ист..-1963.-Т.54.-С.217-227.
27. Библиография по историй Казакстана:Аннот.указ./Сост.Е.И.Абееева,Андронников,Г.И.Семенюк, Г.П.Царев,Н.В.Чечулин.-Алматы:Казгосиздат,1964.-Вып.1. Доревалюценный период.-441с
28. Андроников В.В,Царев Г.П История Казахстана с 1730-1917 гг. – библиогр. Указ. – Алматы 1947.-538 с.
КІРІСПЕ
Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2012 жылдың 27 қаңтардағы Қазақстан халқына арналған Әлеуметтік - Экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты жолдауында Қазақстан жолының жаңа кезеңін, - экономиканы нығайтудың, халықтың әл-ауқатын арттырудың жаңа міндеттерін, әлеуметтік-экономикалық жаңғыртудың түбегейлі мәселесін, онжылдықтардағы Қазақстан дамуының басты бағытын. Он бағыт бойынша міндеттер кешенін жүзеге асыру жәйлі баяндады.[1]
Елбасымыздың Дағдарыстан жаңару мен дамуға атты Қазақстан халқына жолдауында жаңаша инновациялық технологиялар саласындағы ақпараттық ресурстарды кеңінен пайдалану арқылы тығырықтан шығуға жол көрсетті. Тәуелсіздік алғаннан кейін қазақ қоғамы үлкен бір серпіліс үстінде өз тіліне, өз тарихына, өз әдебиетіне, мәдениетіне, салт-дәстүріне деген танымдық бетбұрыс жасады. Ел тарихына қатысты ашылмаған, немесе бұрмаланған деректерден мағлұмат алу, ақпарат көздері мен құжаттардағы қалтарыс қалған оқиғаларды, халқымыздың ұлт болып сақталуы мен мәдениетіміздің асыл мұраларын ұрпаққа жеткізу жолына өмірін арналған тұлғалар жайлы қазақ тілінде мәлімет іздеу, оқу, зерделеу қарқынды үрдіс алды.
Елбасының халқымыздың мәдени құндылықтарын анықтауға, жинақтауға бағытталған бастамасы Мәдени мұра мемлекеттік бағдарламасында да айқындалған. Бұл - әлем елдерінде теңдесі жоқ бағдарлама екенін дәлелденген, маңызды нәтижесін көрсеткен бағдарлама. Бұл бағдарламаның мақсаты - ұлттық мәдениетімізбен халқымыздың тарихи - мәдени мұрасын сақтап, оны жаңғырту болып табылады.
Тәуелсіздік жылдарындағы қоғамдық тұрақтылық пен Мәдени мұра мемлекеттік бағдарламасы аясында ұлттық мәдениет саласында көптеген игі істер жүзеге асырылуда [2].
Ұлттық мәдениетіміздің ауқымды бір бөлігі - отандық библиографияның дамуы еліміздегі ғылыми - техникалық ақпараттар ағынының қарқынды дамуымен тығыз байланысты.
70 - жылдан астам тарихы бар Қазақстан Республикасы Ұлттық мемлекеттік Кітап палатасының, Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының, Ғылым және білім министрлігі Орталық ғылыми кітапханасының ақпараттық кеңістікте ғылыми және ақпараттық - библиографиялық орталықтар ретіндегі қызметтері ұлттық библиографияның өз биігіне жетуіне қомақты үлестерін қосып келеді.
Қазақстан Республикасы Ұлттық мемлекеттік Кітап палатасының мемлекеттік библиографиялық көрсеткіштерді жүйелі түрде шығаруы Республика көлемінде барлық ғылым және білім салалары мен әртүрлі тілдерде жарық көрген баспа өнімдерін түгелдей мемлекеттік тіркеуге алып, үзбей жариялап отыруы, ұлттық библиографияның жан-жақты дамуына жол ашып, жалпы әмбебап және салалық түрлерінің ілгері дамуын қамтамасыз етуде.
Соңғы 20 жылдам астам жуық мерзім ішінде Қазақстан тарихына қатысты жарық көрген библиографиялық құралдар мен ақпараттық электрондық дерекқорлары ғалымдар мен зерттеушілерге, оқытушылар мен мұғалімдерге, студенттер мен оқытушыларға және қалың оқырман қауымға қызмет көрсетіп келеді. Ұлттық сананы жетілдіру деңгейін көтеру үшін Қазақстаннан тыс тарихи ақпараттық құралдарды жинастыру, оларды елге жеткізу, мемлекеттік тілде қазақ жұртына жеткізу мәселесіне қозғау салу, қазақ халқының ұлттық рухын дамыту арқылы
тәуелсіздікті мәңгі сақтап қалу идеясына үлес қосу болмақшы. Диплом жұмысының мақсаты осы аталған міндеттердің маңызын көрсету және оның іске асырылуына қозғау салу.
Зерттеу жұмысының өзектілігі
Елімізде библиографияның барлық түрлері мен салаларының әрі қарай едәуір қарқынмен дамуы оның теориялық мәселелерінің әр түрлі аспектісін жан-жақты зерттеуді алға қойып отыр. Республикамыздың библиография саласында жинақталған озық тәжірибелерін зерттеу арқылы оларды ғылыми айналымға ендіруде Қазақстан тарихының ақпараттық - библиографиялық ресурстарының жай-күйін қарастырудың маңызы зор екені анық. Бүгінгі күнге дейін республиканың тарих библиографиясы жөнінде, оның қалыптасуы мен қазіргі жағдайын жүйелі түрде қарастыратын ғылыми зерттеулердің жоқ екенін баса айтқанымыз жөн.
Тақырыптың зерттелу деңгейі
Бүгінгі күнге дейін республикада тарих библиографиясы жөнінде, оның қалыптасып дамуы мен қазіргі жағдайын қарастыратын көлемді ғылыми-зерттеу еңбектердің болмай келгені мәлім. Осы орайда соңғы кезде жарияланған М.С.Сарыбаевтың Ғылым библиографиядан басталады[20], С.С.Ақашеваның Проблемы развития научных исследований в библиографии и библиографоведений в 90-е г.г. мақалалары, М.А.Ақшалдың тарихи библиография саласында әр жылдары жарық көрген еңбектері Библиографический указатель в помощь ученым и специалистам по истории дореволюционного Казахстана, Қазақстан тарихының библиографиясындағы ақтаңдақтар, Қазақтар
энциклопедиясының библиографиялық томы, Қазақстанның тарих библиографиясының кейбір мәселелері, Қазақстан тарихының жаңа бибилиографиялық көрсеткіші[3-8],С.О.Смағұлованың Тарих ғылыми саласындағы библиографияның маңыздылығы,[22] С.К.Джарылгасованың Некоторые вопросы висторической библиографии дореволюционного Казахстана, Библиографическая информация о Казахстане в русской периодике, [12-17],Сералиева Ж.К., мен Джарылгасованың С.К. Библиография библиографии Казахстана как библиографическая система методанных мақалаларында еліміздегі тарих саласындағы библиографиялық ресурстарға шолумен қатар сараптама жасалынып, алдағы уақытта Қазақстан тарихы ғылымы саласындағы әлі де көптеген тақырыпты библиографиялық көрсеткіштер қажет екендігіне ерекше көңіл бөлінуі керектігі қарастырылған. Мұндай ғылыми мақалалардың тарих библиографиясын дамытуда зерттеушілер үшін маңызы зор екендігі айқын. Осындай еңбектер бүгінгі таңда мамандарға, ізденушілерге бағыт-бағдар беріп, библиографиялық ресурстармен қамтылған немесе жеткіліксіз қамтылған, тіптен мүлде қамтылмаған ғылым салаларын, олардың тақырыптарын анықтауға, салалық, тақырыптық библиографиялық құралдар жүйесін қалыптастыруға, орын алған олқылықтарды жібермеуге, сапалы библиографиялық өнімдер шығаруға септігін тигізетіні анық.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері
Дипломдық жұмыстың мақсаты Республикамызда библиографиятану ғылым саласының қалыптасып дамуындағы салалық тарихи библиография ресурстарының жағдайын мүмкіндігінше жан-жақты саралап көрсету. Осы
мақсатқа жету үшін дипломдық жұмыстың І-бөлімінде Қазақстан
тарихының теориялық мәселелері осы саладағы ақпараттық - библиографиялық ресурстарға библиографияның негізгі түрлеріне қарай (ағымдағы, ғылыми-көмекші және ұсыныс) қарастырылды.
Дипломдық жұмыстың ІІ - бөлімінде тәуелсіздік жылдарындағы (1991 - 2011жж)Отан тарихының библиографиясына толығырақ тоқталуымыз осы саладағы елеулі жетістіктерді ашып көрсету, тарихи тақырыптарға байланысты жарық көрген библиографиялық ресурстардың тарих ғылымын дамытудағы маңызын, мәнін ашып және олардың тарих библиографиясының тәжірибесіне қосқан үлестерін қарастырып, сол арқылы тарих библиографиясының тәуелсіздік жылдарындағы деңгейін саралауға тырыстық. Бұл жұмыстың библиография тарихы мен теориясын зерттеуші мамандарға, библиографтар мен ізденушілерге, студенттер үшін де маңызды зор деуге болады.
Дипломдық жұмыстың деректемелік құжаттық көздері
Дипломдық жұмыстың тақырыбына тікелей қатысты ақпарат көзі ретінде ТМД және Отандық ғалымдар мен кітапхана мамандарының теориялық, ғылыми - зерттеу және әдістемелік, тәжірибелік еңбектері негізге алынып, тақырыпқа қатысты ақпараттық-библиографиялық және анықтамалық ресурстар кең түрде пайдаланылды.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 2 негізгі бөлімнен, 5 тараудан, қорытындыдан , пайдаланған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
Қосымшада диплом жұмысын орындау барысында қолданылған ақпараттық-библиографиялық ресурстар ( атау) тізімі берілген.
1.ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ БИБЛИОГРАФИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Қазақстан тарихының ағымдағы библиографиясы
Уақыт талабына сай жыл сайын баспа шығарылымдары ақпарат тасқыны көбейе түсүде. Тарих басылымдарының тәуелсіздік жылдары жоғары шапшаңдылықпен шығуы, ақпарат санының көбеюі, адам мүмкіндіктеріне қарама-қайшылықтар туғызатыны мәлім. Сондықтан баспа өнімдерінің тасқынынан үнемі хабардар болу үшін оған арнайы көмекшілер керек. Ағымдағыақпарат көздерінің тізімдер, көрсеткіштер, әдебиеттер жайында шолулардың, ең басты міндеттердің бірі жаңа шыққан басылымдар туралы ақпаратты оқырмандарға тұрақты түрде жеткізу болып табылады.
Ағымдағы библиография баспа шығармалары жайында ақпарат беріп, хабарлама және ұйымдастырушылық жұмыспен айналыса отырып дамитыны мәлім.
Кейін білімдердің дараланып, сала-салаға бөлінуіне байланысты ағымдағы библиографияда библиографиятану ғылымның жеке бір саласына айналғаны мәлім.
Жалпы библиография атқаратын қоғамдық қызметіне қарай ағымдағы,
өткенді шолу (ретроспективті) және ұсыныс библиографиясы болып, ал мазмұнына, тақырыбына қарай жалпы, салалық, өлкетану, әмбебап болып бөлінетіні белгілі.
Қазіргі таңдағы библиограф оқырманның жасына, таным, біліктілігіне, дайындығына қарай кітап мұхитынан қажетін таңдап оқуға бағыт сілтеуші, кітаптану ғылымын зерттеуші ғалым маман.
Ағымдағы библиография - жалпы адамзатқа, қоғам мүшелерінеғылым мен білім берудің барлық тармағын қамтитын, баспа
шығармаларын тіркеп әрі отыратын іс-тәжірибелік қызмет саласының
бір маңызды тармағы болып табылады.
Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы республиканың кітапхана ісінің ірі ғылыми-зерттеу және ғылыми-әдістемелік, ақпараттық-библиографиялық орталығы болып табылады. ҚР Ұлттық кітапханасының қызметіндегі басты бағытының бірі ақпараттық библиографиялық қызмет болып табылады.
Ұлттық кітапхана әр түрлі типтегі мазмұндағы, тақырыптағы библиографиялық құралдар басып шығарудағы, сонымен бірге тарих библиографиясы саласындағыәдістемелік орталық.
ҚР Ұлттық кітапханасы - ақпаратты пайдаланушыларға көп салалы ақпараттық - библиографиялық қызмет көрсетеді және республикаға қатысты барлық комплекстік мәселелер бойынша қоғамды ақпаратпен қамтамасыз етеді.
2004 жылы ҚР Ұлттық кітапханасында Ақпараттық ресурстардың орталығы құрылды. Осы орталықтың басты бағытының бірі - библиографиялық көрсеткіштер құрастыру болып табылады.
ҚР Ұлттық кітапханасы Отан тарихы саласындағы ақпараттық - библиографиялық қызметтің ұйымдастырылуына ерекше көңіл бөліп отыратыны белгілі.
Ғылыми жұмыста аса қажетті, құнды, талаптарға сай сарапталып, жасалып библиографиялық көрсеткіштердің барлығы ҚР Ұлттық кітапханасынан жарық көреді десек артық атпағанымыз.
Соңғы жылдары кітапхана ағымдағы библиографиялық ақпарат көздерін шығаруғада өз үлесін қосып келеді. Тарих саласындағы ағымдағы библиографияның басты міндеті - Қазақстан туралы жаңа шыққан әдебиеттердің библиографиялық көрсеткіштерін дайындап басып шығару,
яғни, ағымдық библиографиялау жұмыстарын атқару. Сонымен бірге, жаңадан пайда болған құжаттар жайында ақпарат беру қызметін атқарады, тұтынушылардың өз ғылым, білім саласы бойынша құжаттар тасқынын бақылау және оның арасында жан-жақты бағдарлау мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Осы функционалды-мақсатты, бағыт-бағдары мен байланысты ағымдағы библиография толық талап етуі мен тұрақты шығу жылдамдығын қамтамасыз ету міндетін атқарады.
Қазақстан туралы жаңа әдебиеттер атты ағымдағы библиографиялық көрсеткіш тарихи әдебиеттер бірнеше тақырыпты бөлімдерде беріліп отырады.Қазақстан туралы жаңа әдебиеттер тақырыпты ағымдағы библиографиялық көрсеткіші Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының электронды библиографиялық ақпараттар қорының негізінде жасалады.
Басылымның негізгі - мақсаты Ұлттық кітапханаға келіп түскен мерзімді басылымдар мен жинақтардағы Қазақстан туралы мақалалармен көпшілікоқырмандарды таныстыру.
Көрсеткіш тарих ғылымның барлық саласы бойынша жарияланған басылымдарды қамтиды. Материалдар Ұлттық кітапхананың электронды ақпарат қорына даярланған рубрикаторға сай тақырыптарда жүйеленеді. Тақырып ішінде мәліметтер авторлардың және мақалалардың алфавиттік ретімен орналастырылады. Мазмұнына қарай бір немесе бірнеше тақырыпқа қатысты материалдар бір бөлімге орналастырып, басқаларында сілтемелер жасалады.
Көрсеткіш қосымша көмекші авторлар, құрастырушылар, редактор және персоналдардың есімдер көрсеткіші, пәндік-географиялық және басылымдар аттары көрсеткіштерімен жабдықталған. Көрсеткіш көпшілік оқырмандарға, түрлі саладағы кітапхана қызметкерлері мен ақпарат орталықтары қызметкерлеріне арналады. Республикамыздың Ұлттық кітапханасына үздіксіз түсіп жатқан жаңа басылымдар жайлы оқырмандарға ақпарат беру - заман талабы. Кітапхананың 1999 жылдан бастап бұрынғы Ақпараттық библиография бөлімі негізінде құрылған Ұлттық библиография және ғылыми ақпараттар орталығының Реферативтік журнал шығаратын тобы 1998 жылдың мамыр айынан бастап жұмыс істейді. Қоғамдық ғылымдар сериясы бойынша реферативтік журналдың тұңғыш нөмірі 1998 жылдың қыркүйегінде ҚР кітапхана қызметкерлерінің съезі қарсаңында жарыққа шықты. ҚР Министрлер кабинетінің қаулысына сәйкес Қазақтың Мемлекеттік ғылыми-техникалық ақпараттар институты ұлттық ақпараттар ресурсын қалыптастыру және ақпараттық материалдар шығару мақсатында техника, медицина, ауыл шаруашылығы, геология, экология ғылымдары бойынша реферативтік журналдар шығарады. Ал қоғамдық және гуманитарлық ғылымдары бойынша республикамыздың және одан тыс жерлеріндегі қазақстандық авторлардың әртүрлі ғылым салалары, практикасы және өндірістің ғылыми-техникалық бағыттары бойынша жарияланған тақырыптық құжаттардың рефераттарын құрайтын реферативтік журнал шығару міндеті - Ұлттық кітапханаға жүктелеген. Бұл журнал Қазақтың Мемлекеттік ғылыми техникалық ақпараттар институтында шығарылатын реферативтік журналдардың жүйесін құрайды және кітапхананың ғылыми деңгейін қамтамасыз етеді. Журнал қазір кітапхананың өз баспасынан шығатын дәрежеге жетті.
Реферативтік журнал Қоғамдық ғылымдар. Серия 6.- Алматы: ҚР Ұлттық кітапханасы.
Ғылымның қазіргі талабына сай оқырмандарының басым көпшілігі ғылыми қызметкерлер, оларға баспадан шыққан қазіргі заманның өзекті мәселелерін қамтитын жедел жұмыстар ауадай қажет. Бұл міндеттерді реферативтік журнал атқарады.
Бізде реферативтік журнал жылына 6 рет екі сериядан қазақ және орыс тілінде шығарылады. Журналды шығару мәселесімен айналысатын редакция алқасы. Референттердің құрамында ғылым докторлары мен кандидаттары және тәжірибелі библиографтар жұмыс істейді. Рефератттарды құрастыруда Қазақстан авторларының еңбектері: монография, ғылыми еңбектер жинағы, мерзімді және жалғасты басылымдар, елімізде өтетін ғылыми-практикалық конференциялар мен симпозиумдарда қаралған мәселер іріктелініп алынады. Рефераттардың жазылуы, библиографиялық жазбалар орналасу тәртібі, рубрикатор бойынша, ғылыми-техникалық ақпараттық жүйелердің мемлекеттік стандартының талаптарына сай орындалуы ескерілген.
Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының Реферативтік журналы Қазақстандық авторлардың еліміз бен сырт жерде жарияланған қоғамдық ғылымдар, мәдениет, тіл білімі, әдебиет, өнер жөніндегі еңбектерінің рефераттары негізінде құрастырылатын ақпараттық жалғасты басылымның журналдық нұсқасы. Екі сериямен шығарылады: 6 - серия Қоғамдық ғалымдар; 7-серия Мәдениет. Тіл білімі. Әдебиет. Өнер.
Журналда материалдың маңыздылығына қарай әртүрлі рефератттар қамтылып, библиографиялық жазбалар жүйелі түрде орналасады.
Рефераттар Мемлекетаралық ғылыми-техникалық ақпараттардың рубрикаторы және Уневерсалды ондық жіктеу бойынша реттелінеді. Рефераттық журналдағы әр жазбаның нөмірі рубриканың коды, журналдық нөмірі, басылған жылы, библиографиялық жазбаның реттік саны бойынша таңбаланады. Мәселен, 03.03.06.015. жазбасы мынаны білдіреді: Рубрикасы 03. Тарих. Тарих ғылымдары, №3, 2006 ж. 015-ші реферат.
Журналдың құрылымында негізгі бөлімнен басқа көмекші авторлар көрсеткіші, әдебиеттер тізімі және тараушалар мен тармақтардың атын көрсететін мазмұнынан тұратын анықтамалық-іздестіру құралдары кіреді.
Қоғамдық ғылымдар сериясында қоғамдық ғылымдар тұтас қамтылып, философия, тарих, социология, мемлекет және құқық, саясат, экономика, ғылымтану, білім, педагогика, ақпараттану, дін т.б. салаларды жинақтайды.
Реферативтік журнал ғылыми - зерттеу институттарының қызметкерлеріне, кітапханаларға, басқару органдарына және жалпы мамандарға, аспиранттарға, студенттер мен көпшілік оқырмандарға арналады.
Қоғамдық ғылымдар. Ағымдағы библиографиялық тізім. ҚР Ұлттық кітапханасы.
Қоғамдық ғылымдар библиографиялық көрсеткіші Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының автоматтандырылған библиографиялық мәлімет қорының (БД) негізінде шығарылады.
Тізімге кітапханаға келіп түскен қазақ тіліндегі кітаптар мен журнал мақалалары іріктелініп алынады. Бұл басылым оқырмандарды қоғамдық ғылымдар саласынан келіп түскен жаңа шығармалармен дер кезінде таныстырып отыруды мақсат тұтады.
Көрсеткіш 1968 жылдан бастап тұрақта түрде шығады. Әдебиеттер тақырыптық жүйе бойынша жіктеліп, ағымдағы өзгерістерге орай тақырыбы қажетінше толықтырылып отырады. Тақырыптық ішкі бөлімдер шығарма атауы мен автордың алфавиттік ретімен берілген.Библиографиялық сипаттамалар қажетінше толықтырылып, аннотациясы мен қосымша анықтамалық деректер беріледі. Мазмұнына қарай, бір немесе әлденеше бөлімге қатысты саналған басылымдарға қосымша сілтеме жасалады.
Әрбір басылымның көмекші бөлімін автор, құрастырушы, редакторлар мен жеке тұлғалардың есімдер көрсеткіші және басылымдар аттары көрсеткіштерімен жабдықталған
Қазақ, орыс бөліміндегі библиографиялық жазбалардың, реттік саны әрқайсысына жеке тізілген.
Көрсеткіш кітапханашыларға, ақпарат саласы қызметкерлері мен қалың оқырман көпшілікке арналады.
Бұл көрсеткіш Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының (ҚР ҰК) компьютерлік мәлімет қоры негізінде шығарылады.
Тақырыптық бөлгіштер туындап отыратын жаңа мәселелерге орай өзгертіп және толықтырылып отырады.
Жоғарыда қаралған мәселелерді саралай келе кітапханада библиографиялық қызметті ұйымдастыру жолдарын әлі де жандандыруды қажет етеді. Республикада қазіргі кезеңге дейін ағымды, ғылыми-көмекші және ұсыныс библиографияның теориясы мен әдістемесі мәселелерімен шұғылданушылардың әліде жеткліксіз екенін осы зерттеу жұмысын жазу барысында назар аудардық.
Қазіргі кезеңде тарих ғылымының жан-жақты дамуы және оның патриоттық тәрбиедегі маңызының күрделене түсуі осы саланың ғылыми ақпараттық жүйесін түпкілікті жақсартып, жетілдіре түсуді қажет етеді. Республикада ағымдық, ғылми-көмекші, ұсыныстық библиографияның дамуына библиографиялық орталықтарда да елеулі үлестерін қосуда.
1.2 Қазақстан тарихының ретроспективтік ғылыми-көмекші библиографияның қазіргі жағдайы
Қазақстан республикасының тәуелсіздік алып, қазақ қоғамының рухани жаңғыру процесі еліміздің өткені мен бүгініне объективті көзқараспен қарап, тарихи мұрасын жаңа өмір сұранысына сай зерделеуді қажет етеді. Еліміздің библиографиясының басты міндеттерінің бірі - аздаған уақыт ішінде ғалымдар мен мамандардың керекті ақпаратты іздеудегі уақытын үемдеуге, ғылыми зерттеулердің тиімділігі мен денгейін көтеруге, оқырмандарды белгілі тақырып бойынша тез арада, дәл іріктелген ақпаратпен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін ретроспективті библиографиялық құралдар лайыедау болып табылады. Ретроспективтік ұлттық библиографияның негізгі мақсаты - елдің немесе ұлттық , құжаттың мүмкіндігінше толық есебін алу арқылы елдің зияткерлік мұрасын библиографиялық ақпарат түрінде сақтау және құжаттың ұлттық қорына қол жетімділікті қамтамасыз ету.
Тәуелсіздіктін алғашқы жылдары библиография бірінші кезектехалық жадынан сызылып тасталған қазақ зиялыларының алдыңғы қатардағы өкілдері мен тарихи қайраткерлерінің есімдерін, еліміздің дамуының барлық бағыттары бойынша өлкетану әдебиетін кеңінен насихаттау болды. Осы тұрғыда библиография қызметі Қайта оралған қаламгерлер атты ретроспективті библиографиялық көрсеткіштер сериясын дайындап шығарды. Серияның бірінші шығуы (1994) сталиндік репрессияға
ұшыраған ақын - жазушылар Ж.Аймауытов, А.Байтурсынов, М.Дулатов,
М.Жұмабаев, Ш.Құдайбердиевтің өмірі мен шығармашылықтарына арналды. Көрнекті мемлекет қайраткері Т.Рысқұловтың 100 жылдығына орай Тұрар Рысқұлов атты (1994) жеке библиографиялық көрсеткіш шығарылды. Көрсеткіш негізгі екі бөлімнен тұрады: қайраткердің
еңбектері, жеке кітаптар, 1918-1937 ж. Аралығындағы мерзімдібасылымдарда басылған мақалалар: Т.Рысқұловтың сөйлеген сөздері, баяндамалары, хаттары: Т.Рысқұловтың жазған мақалаларына, рецензияларына пікірлер: өмірі мен қызметі туралы әдебиет.
Білім және ғылым министрлігінің Орталық ғылыми кітапханасы Қазақстан тарихының жаңа библиографиялық көрсеткішін шығарды. Көрсеткіштің көздеген мақсаты ежелгі Қазақстан тарихынан 1917 жылға дейінгі кезеңді қамтитын Қазақстан тарихына қатысты Орталық ғылыми кітапхана қорында сақталып келген кітаптар мен қолжазбалар жөнінде ақпарат беру, сол арқылы Отан тарихына байланысты бұрын-соңды жарық көрген библиографиялық көрсеткіштерді барынша толықтыру. Осы тұрғыдан қарастырғанда жаңа көрсеткіш Қазақстанның төңкеріске дейінгі тарихын зерттеуде деректік құндылығы басым құжаттарды ғылыми айналымға ендіруге зор мүмкіндік туғызары анық.
Көрсеткіште берілген барлық материалдар Қазақстан тарихының даму кезеңдеріне сәйкес тарихи-хронологиялық принцип негізінде топтастырылып, 31 бөлімде жинақталған. Соның ішінде аса маңызды тақырыптар төңірегінде де қажетті ақпарат алуға болады: Қазақ қоғамының әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуы; Білім мен мәдениеттің дамуы; Медицина; Ұйғыр, дүнген және басқа халықтардың тарихы; Деректану; Мұражайтану; Қазан төңкерісіне дейінгі Қазақстан тарихының тарихнамасы; Қазақстан тарихын зерттеушілердің өмірі мен қызметі т.с.с. Осындай тақырыптағы бөлімшелер көрсеткіштің ақпараттық
библиографиялық аясын кеңейте, арттыра түседі. Мұның өзі Қазақстан туралы жан-жақты, толық ақпарат алу үшін тиімді де, ұтымды әдіс екенін атап өткен жөн. Сонымен қатар бөлімдерде баслымдардың екі тілде (қазақ, орыс) қатар және аралас берілуі, қолжазбалар болған жағдайда олардың да көрсетіліп тыруы белгілі дәрежеде, ғалымдар мен мамандардың қай тақырыптың қаншалықты деңгейде зерттелгенін, сонымен қатар болшақта қандай мәселелердің назарда болуы қажеттілігіне зер салып, пайдалануларына мүмкіндік туғызады.
Көрсеткіштің осындай тиімді жақтары тарих зерттеушілеріне, мамандарға, ізденушілерге таптырмас қолғабыс болары және көптеген еңбектердің, қолжазбалардың ғылыми айналымға түсуіне, сөйтіп Отан тарихының дамып жетілуіне зор үлес қосатыны анық.
Библиографиялық көрсеткіштің өзіндік әдістемелік ерекшеліктеріне тоқталсақ. Көрсеткіште берілген алғы сөзбен кіріспенің өз алдына жеке ақпарат көзі ретінде маңызды екенін атап өткен жөн.
1 История Казахстана. Дорев. Период: Аннотир.библиогр.указатель казахских, русских книг и рукописей, хранящихся в фондах ЦНБ МОН РК.
1 том Сост.Галиев В.В. д.и.н. и др. Гл. ред. Абугалиева К.К.- Алматы: Типография Комплекс, 2007-452 с. 2 том Алматы: Типография Комплекс, 2007-544с.
Осындай республикаға танымал атақты ғалымдардың көлемді ретроспективті ғылыми көмекші библиографиялық көрсеткіштер құрастыруға қатысуы, олардың ғылымилығын, шынайылығын айқындай түседі, ал құралдың сапасының биік белеске көтерілуіне негіз болмақ.
Жалпы алғанда библиографиялық көрсеткіштің мазмұны бай , әрбір
бөлім жеке тақырыптарға жіктеліп, оларда 5851 библиографиялық
сипаттама берілген. Библиографиялық сипаттамалар жалпы мемлекеттік стандарттарға, нұсқаулар мен ережелерге сай жүйелі реттелген.
Көрсеткіштің және бір тиімді жағы 2-ші томның соңындағы берілген көмекші ретіндегі Қазақ кітаптары мен қолжазбалардың авторлық (авторлар, айтушылар, жинаушылар, тапсырушылар, аудармашылар, құрастырушылар) көрсеткіші бөліміндегі сілтемелері өздерінің дәлдігімен көрсеткіштің анықтамалық сипатын арттырып тұр.
Қазақстан тарихнамасында Алаш тақырыбы өте маңызды, өзекті мәселелердің бірі.Қоғамның өткені мен бүгінін объективті көзқараспен зерделей отырып, ұлттық кітапхана 2005 жылы Алаш қозғалысы тарих және қазіргі заман атты библиографиялық көрсеткіш дайындады. Көрсеткіш 1914 жылдан 2005 жылдың сәуір айына дейнгі Алаш қозғалысы тарихына қатысты әдебиеттерді қамтыды. 2008 жылы Қазақстан тархы көне дәуірден ХХ ғасырдың бас кезіне дейін атты библиографиялық көрсеткіш дайындап шығарды.
Алаш қозғалысы ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында Қазақстанда орын алған әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси және рухани-мәдени өзгерістердің нәтижесінде өмірге келді.
Алаш қозғалысы тарихы жүйелі түрде 20 ж. Бірінші жартысында зерттеле бастады. Кеңестік таризнама жалпы ұлт-азаттық қозғалыстар тарихын зерттеу ісінде большевиктік ұстанымда тұрды. Алаш-Орда, ұлттық саяси элитаның қызметі буржуазиялық ұлтшылдықтың көрінісі ретінде сипатталып, қараланады. Алаш тарихын зерттеудегі түбірлі өзгерістер 1980-1990 жж. Болды. Қазақстан егемендігін алғаннан кейін, Алаш қозғалысы тарихын зерттеуде жаңа кезең басталды, объективтік шындыққа негізделген көзқарастар пайда болды.
Осының барлығы қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалысы тарихында Алаш қозғалысының рөлі мен орнын объективті анықтауға және қазақ халқының саяси және рухани элитасының қызметін бағалауға тарихи әділеттілікті қалпына келтіруге мүмкіндік береді.
Қазақстан тарихы (көне дәуірден ХХ ғасырдың бас кезіне дейін) Библиографиялық көрсеткіш. ҚР Ұлттық кітапхана. Құраст. М.Әбілова, О.Құспанова. - Алматы: Мектеп баспасы. 2008.344 бет.
Қазақстанның тарихы мен мәдениетінің іргелі библиографиясының қалыптастыру, ал ретроспективтік ғылыми көмекші, библиографиялық оқу құралдарын басылымға дайындау орталықтың негізгі қызметі болып табылады. Қазақ және орыс тілдерінде жарық көрген. Қазақ төңкерісіне дейінгі Қазақстан тарихының мәселелеріне қатысты республикадағы жариялылық және қоғамдық ғылымдардағы идеялогиялық озбырлықтан арылу үдерістері басталған. Көрсеткіш кітаптың, кітаптарда жарияланған мақалалардың, журналдың тізімінен тұрады. Көрсеткіш төмендегідей бөлімдерден тұрады:
* Әдіснаманың, тарихнама мен деректанудың мәселелері.
* Қазақстанның ежелгі тарихы.
* Түркі көшпелі өркениетінің тарихи мұрасы.
* Қазақ халқының этногенездік және этникалық дамуы.
* Қазақ мемлекеттігінің және құқығының қалыптасу және даму мәселелері.
* Қазақстан және сыртқы әлем.
* Патшалық Ресейдің Қазақстанды отарлау саясаты.
* Қазақ халқының бостандықпен тәуелсіздік үшін күресі.
* Елді мекендер мен қалалардың тарихы.
* Оқулықтар, оқу құралдары және анықтамалықтар.
* Шетел ғалымдарының зерттеулері.
* ХІх ғасырдағы және ХХ ғасырдың басындағы қоғамдық саяси және мәдени үдерістері.
* Отарлау кезеңіндегі әлеуметтік, экономикалық және демографиялық үдерістері.
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың туғанына 70 жыл толуына орай 2010 Нұрсұлтан Назарбаев - Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті атты екі томдық библиографиялық көрсеткіш қазақ, орыс және шет тілдерінде басылып шықты. Көрсеткіш ҚР Президенті туралы Ұлттық кітапхананың 1993 жылдан бастап басылымдарда жарық көрген және тұрақты түрде толықтырып отыратын электронды мәліметтер қоры негізінде құрастырылды. Ондағы алғашқы мәлімет 1963 жылдан басталады. Басылымға Президенттің өмірі мен саяси қызметін жан - жақты көрсеттені 16 000-нан астам мәліметтер енгізідген. Сондай - ақ, көрсеткешке Президенттің әлеуметтік экономикалық саясаты, Қазақстан-2030 стратегиялық бағдарламасы және халықаралық форумдарға қатысуы мен сөйлеген сөздері туралы, Қазақстан аймақтарына жұмыс сапарлары, астананы көшіру және жаңа Астананың дамуы жайында ақпараттар енгізілген.
1998 жы ҚР Президентінің 10.12.1997ж. Жарлығымен Халықтың тұтастығы мен ұлттық тарихжылы болып жарияланды.Айтулы жылды атап өтуге жауапты комиссиясының төрағасы Ә.Кекілбаев өзінің сөйлеген сөзінде Жылдың басты мақсаты - қазіргі қолға алынып жатқан соны өзгерістеріміздің кешегі тарихи төркіндері мен ертенгі салдарларын күлді қоғам болып, ұлт болып сараптауға арналмақшы - деп атап көрсетті.
Н.Ә.Назарбаев: Библиографиялық көрсеткіш Құраст.: К.К.Әбуғалиева, ОҒК директоры Л.Д.Әбенова: Алматы. Орталық ғылыми кітапхана, 2011.-448б.:суреттер. (5 томдық)
Ұсынылып отырған көрсеткіш - қазақстан ғалымдарының
библиографиясы сериясының жалғасы - Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті, экономика ғылымының докторы, Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының академигі Н.Ә.Назарбаевқа арналған.
Библиографиялық көрсеткіш Н.Ә.Назарбаевтың өмірі мен қызметін сипаттайтын материалдардан, оның еңбектерінің басылымдары І томмен Елбасы туралы әдебиеттерден ІI-V құралған. Көрсеткіштегі материалдар І том хронологиялық тәртіп бойынша, әр жылдың шегінде
Әліпби бойынша орналасқан, жарияланған еңбектер алдымен қазақ тілінде, одан кейін орыс тілінде және шетел тілінде көрсетілген. Қосымша көрсеткіштер - Әліпбилік, аталық, қосымша авторлардың тізімінде, сілтемелер еңбектердің хронологиялық көрсеткіштерінде орналасқан жұмыстардың реттік санына сәйкес берілген. Н.Ә.назарбаев туралы (ІI-V) Әліпбилік ретімен орналасқан, қазақ тілінде, одан кейін орыс және шетел тілдерінде жарияланған еңбектері беріліп отыр.
Нұсқаулықты құрастыруда Қазақстан Республикасының Ұлттық кітап палатасының басылымдары, Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасы мен интернет ресурстары пайдаланылған.
Сонымен қатар, Кие лингвоелтану инновациялық орталығына тапсырылған Егемен Қазақстан философиялық ғылымдары атты библиографиялық көрсеткіші, ал жылдың басынды Жібек жолы баспасынан 2008 жылы дайындалған М.Әуезов шығармашылығы бойынша биобиблиографиялық көрсеткіш басылып шықты.
Ұлттық библиография қызметі Бауыржан Момышұлы атты әдебиеттердің библиографиялық көрсеткішін шығарды. Көрсеткіш қазақ және орыс тілдерінде 1942 жылдан 2010 жылға дейінгі аралықта жарияланған Б.Момышұлының шығармаларын, (кітаптары, әңгімелері, хаттары, сұхбаттары мен мақалалары) өмірі мен шығармашылығы жайлы
мәліметтерді қамтиды.Бөлімдер тақырыптарға жіктеліп, ішіндегі әдебиеттер алфавит бойынша орналыстырылған. Көрсеткішке ҚР Ұлттық кітапханасының қорындағы 100-ге жуық кітаптары, 300-ге жуық баспасөз беттерінде жарық көрген шығармалары, мақалалары және өмірі мен шығармашылығы жайлы жазған 1300-ге жуық дерек енгізілген. Көрсеткіш ғылыми қызметкерлерге, мамандарға, зерттеушілерге, кітапханашыларға, мәдениет қызметкерлеріне, студенттерге және қалың оқырман қауымға арналған.
Көрсеткіш Алаш қозғалысы тарихына қатысты 1914 жылдан 2005 жылдың сәуір айына дейінгі әдебиеттерді қамтиды. Ол қазақ және орыс тілдеріндегі екі бөлімнен тұрады. Әр бөлім өз алдына жеке нөмірленген. Бөлімдер тақырыптарға жіктеліп, әдебиеттер алфавит бойынша орналыстырылған. Бөлімдердің тақырырыптық тараулары да әр түрлі. Қазақ тіліндегі бөлімнің негізгі тақырыптары: 1.Алаш қозғалысы кеңес заманы тарихнамасында; 2.Алаш-тұңғыш ұлттық саяси ұйым; 3.Ұлттық-территориялық автономия құру мәселесі; 4.Алаш қозғалысы және Қазақ газеті (бұл тарауда Қазақ газетінің шығу тарихымен қатар Қазақ газетінде жарияланған Алаш басшыларының кейбір мақалалары, жалпы қазақ съезіді, Алаш партиясы туралы мақалалар берілген); 5.Алаш қозғалысы қайраткерлердің қоғамдық-саяси қызметі; 6.Алаш қозғалысы қазіргі заман тарихнамасында; 7.Алаш қозғалысы әдебиет пен өнерде. Көрсеткіште орыс тілі бөлімдері бар.
Оқырмандардың қажетті дерекнамалық ізденісін жеңілдету мақсатында, кейбір басылымдардың библиографиялық жазуларында тік жақшаның ішіне анықтамалық қысқаша түсініктеме және соңына Алаш қозғалысы туралы нақты беттер көрсетілген. Әр тараудың соңында осы тарауға қатысты басқа тараулардағы әдебиеттерге көмекші сілтемелер берілген.
Библиографиялық көрсеткішті құрастыруда ҚР Ұлттық кітапханасының Қазақстан: өткені мен бүгіні мәліметтер қоры. Кітап қоры, анықтамалық-библиографиялық аппараты (каталогтар, картотекалар, анықтамалық-ақпараттық қор), Ұлттық кітап палатасының басылымдары: Қазақстанның баспасөз шежіресі, мақалалар мен рецензиялар шежіресі, газет журнал мақалаларының шежіресі (1957-2004 жж.), Қазақстан кітаптарының жылнамасы пайдаланылды. Көрсеткіш көмекші құрал ретінде ескертулер, авторлардың есімдер көрсеткіші, басылым аттары көрсеткіштерімен жабдықталған.
Библиографиялық көрсеткіш тарихшыларға, ғылыми қызметкерлерге, мамандарға және оқырман қауымға арналған.
Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы Қазақстан тарихы (көне дәуірден ХХ ғасырдың бас кезіне дейін) атты библиографиялық көрсеткіш ежелгі дәуірден бастап Қазан төңкерісіне дейінгі Қазақстан тарихының мәселелері бойынша 1985 жылдан 2006 жылдың желтоқсан айына дейінгі баспа бетінде жарық көрген әдебиеттерді қамтиды.
Басылым ҚазССР мемлекеттік А.С.Пушкин атындағы кітапханасы (қазіргі Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасы) 1979 жылы шығарған Қазақстан тарихының библиографиясы: (революцияға дейінгі дәуір) библиографиялық көрсеткішінің жалғасы болып табылады. Көрсеткішке кітаптар, кітап және журнал мақалалары, Қазақстан тарихы жөнінде жазылған ғылыми, еңбектер, авторефераттар, диссертациялар енгізілді.
Көрсеткіштегі әдебиеттер тақырыптарға жіктеліп, алфавитпен орналыстырылған. Көрсеткіштің негізгі тақырыптары:
І.Әдіснама, тарихнама және деректану;
ІІ.Қазақстанның ежелгі және орта ғасырлық тарихы;
ІІІ.Түркі көшпелі өркениетінің тарихи мұралары;
ІV.Қазақ халқының этногенездік және этникалық дамуы;
V.Қазақстан және сыртқы әлем.
VI.Патшалық Ресейдің Қазақстанды отарлау саясаты және қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалысы;
VII.Қазақ-жоңғар қарым-қатынастары;
VIII.Тарихи тұлғалар: хандар, билер, батырлар, қоғам қайраткерлері;
ІХ.Қазақстанның отарлық кезеңіндегі әлеуметтік-экономикалық және демографиялық даму жағдайы;
Х.Қазақстанның ХVIII ғ. басы мен ХХ ғ. қоғамдық саяси және мәдени даму жағдайы;
ХІ. Қалалар мен қалалық мекендердің тарихы;
ХІІ. Оқулықтар, оқу құралдары мен анықтамалар.
Жеке тұлғалар туралы деректер арнайы бөлімдерде жинақталған: Шыңғыс хан, Әбілқайыр хан, Абылай хан, Кенесары хан, Төле би, Ағыбай батыр және т.б. библиографиялық көрсеткішті құрастыруда Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасындағы Қазақстан: өткені мен бүгіні мәліметтер қоры, анықтамалық библиографиялық аппараты, (каталог, картотека, анықтамалық ақпараттық қорлар), Қазақстан Республикасы Ұлттық мемлекеттік кітап палатасының басылымдары: Қазақстанның баспасөз шежіресі, мақалалары мен рецензиялар шежіресі, газет-журнал мақалаларының шежіресі (1990-2006 жж.), Қазақстан кітаптарының жылнамасы пайдаланылды. Көрсеткіш көмекші құрал ретінде есімдер және басылым аттарының көрсеткіштерімен жабдықталған.
Шығыстың қос шынары - Яркие звезды Востока: (М.Мәметова мен Ә.Молдағұловаға арналған библиографиялық көрсеткіш)
-Алматы: ҚР Ұлттық кітапханасы 2005.- 134б. - Қаз.орыс тілдерінде.
Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы қазақ халқының батыр қыздары Мәншүк Мәметова мен Әлия Молдағұлованың өмірі мен ерліктеріне арнап библиографиялық көрсеткіш құрастырып шығарды.
Көрсеткіштегі материалдар 1944-2005 жылдардағы кезеңді қамтиды. Библиографиялық көрсеткіш екі негізгі тарауды құрайды: 1.Мәншүк Мәметова; 2.Әлия Молдағұлова. Әр тарау қазақ және орыс тілдеріндегі бөлімдерден тұрады. 1-ші тарау төрт бөлімшеден құралған: 1.М.Мәметова туралы жалпы материалдар; 2.Мәншүктің жұлдызды сәті; 3.Мәншүк бейнесі әдебиет пен өнерде; 4.М.Мәметова музейлері.
ІІ-тарауда алты бөлімшеден тұрады. 1.Ә.Молдағұлова жайлы жалпы материалдар. 2.Әлияның өшпес ерліктері; 3.Әлияның хаттары; 4.Ә.Молдағұлованы мәңгі есте сақтау; 5.Әлияның бейнесі әдебиет пен өнерде; 6.Ә.Молдағұлованың мұражайлары.
Әр тарауда әдебиеттер алфавиттік тәртіппен орналасқан.
Көмекші құрал ретінде есімдер көрсеткіші, басылымдар аттарының көрсеткіші берілген.
Көрсеткіш көпшілік қауымға арналады.
Махамбеттану: библиографиялық көрсеткіш - Махамбетоведение: библиографический указатель. Құраст.: к.Аймұханбетова, Ә.Нарымбетов, А.Нұрсейітова.- Алматы: Арыс, 2004.-286 б.
Өтемісұлы - ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиетінің аса көрнекті тұлғаларының бірі.
Өз дәуірінің аламан-тасыр уақиғаларына от-жалындай лапылдаған өлең-жырларымен үн қосып, сары бала қара қазан қамы үшін ат белінен түспеген жорық жалаугері, тұғырлы тарихи тұлға. Азаттық үшін айқасып,
теңдік үшін тебісіп өткен күрескер рухтың рәмізіндей жарқыраған оның шығармалары, жанрлық тұрғыдан алғанда, азаматтық-саяси лирикаға жатады.
Махамбет 1803 жыл Батыс Қазақстан облысы аумағында, бұрынғы Бөкей ордасында қарасты Бекетай құмында дүниеге келген. Оның әкесі дәулетті дөңгеленген, ортасына сыйлы кісі болған. Махамбет жастайынан зеректігімен ерекшеленіп, мұсылмандық шарттарын жетік оқиды; ауыз әдебиеті үлгілерінен, әсіресе еділ-жайық өңіріне тән батырлық дастандар мен жорық жырауларының жыр-толғауларын құмарта жаттап, өзі де өлең-сөз құрастыруға бейімдігін ерте байқатты. Есейе келе ауызды, орақ тілді ақындығымен, қара қылды қақ жарар әділдігімен, қараның мұңын жоқтарда хан баласынан да ықпайтын қайсарлығымен даңқы жайылды. Бұқара арасындағы беделіне, жас та болса боларлық беделіне сүйенген Жәңгір оны жанын алып, сарай ақыны ретінде ұстағысы келді. Аз ғана уақыт хан тұқымымен табақтасып, Жәңгірге тең тұтып, тура сөйлер үзеңгі жолдастыққа жараған Махамбет ордабасы мен оның төрелігіндегілердің ел билеу саясатына төзе алмай, озбыр әрекеттеріне қарсы шыға береді. Ақырында, төңірегінде жүріп елдің мұңын жеткізіп, мұқтажын жоқтармын деген үміттен жеріп, хан ордасынан біржола ат құйрығын кесіседі.
Бас араздықтан басталған кикілжің бітіспес көзқарастар қайшылығына, әлеуметтік қақтығыс пен саяси күрестер дүрбеліңене ұласады. Осылайша ол халық батыры Исатай Тайманұлының соңынан еріп, отаршылдық езгіге хан ордасының озбыр билігіне қарсы шыққан 1836-1938 жылдардағы көтерілістің жалаугер көсемдерінің біріне - жалынды идеологына айналды. Оның әлеуметтік-утопиялық саяси ой-аңсары Ұлы арман, Жайықтың бойы көк шалғын т.б. алғашқы өлеңдерінен аңғарылады. Қараның баласын хан ұлына теңгеріп, елді теңдікке, береке-бірлікке жеткізу қамымен тұтанған ұлт-азаттық
қозғалысының қаһармандарына дем беріп, қандай қиындық кездессе де қатепті қара нардай табанды болуға үндейді.
Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы Арыс қорымен бірлесіп махамбеттану саласында тұңғыщ библиографиялық көрсеткішін дайындады. Көрсеткіште қазақ және орыс тілдерінде 1908 жылдан 2003 жылдың қаңтар айына дейінгі баспа бетінде жарияланған әдебиеттер жинақталған. Көрсеткіштің бірінші жартысына қазақ тіліндегі, екінші жартысына орыс тіліндегі әдебиеттер енгізілді.
Көрсеткіштің қазақ тіліндегі әдебиеттері екі бөлімге жіктелген: І-бөлімге М.Өтемісұлының шығармалары, ІІ-бөлімге оның өмірі мен шығармашылығы жайындағы мағлұматтар енгізілді. Бөлімдер тақырыптарға жіктеліп, ішіндегі әдебиеттер алфавит бойынша орналастырылған. Көрсеткіш соңында көмекші құрал ретінде М.Өтемісұлы шығармаларының, авторлардың, басылым аттарының алфавиттік көрсеткіштері берілген. Осы Махамбеттану библиографиялық көрсеткішінің алғы сөзінде жинақталған әдебиеттер 2003 жылдың 1 қаңтарына дейін ескертілген. Бірақ, ҚР Ұлттық кітапханасының дерек қорынан алынған мәліметтер бойынша 2004 жылдың мерзімді басылымдары да қамтылған. Ғылыми көмекші ретроспективтік көрсеткіште қойылған талап бойынша Махамбетке қатысты ғылыми мақалалар толық қамтылғаны байқалады. Мәселен, Махамбеттің 200 жылдығының атап өтілуіне байланысты ҚазҰУ хабаршысы, филология сериясының 2003 №6 санында жарияланған ғалымдар Қ.Мәдібай, Қ.Раев, С.Сатанов, А.Хабиева, Л.Тұрғараева, А.Әділжан, А.Мамыров, А.Мәсімбаева, Ж.Нұртілеуова, М.Шойбеков, Г.Әметова, Ж.Оразова, Р.Ордабаеваның зерттеу мақалаларының көрсеткіште кірмей қалуы осы құралды дайындаған ҚР Ұлттық кітапханасының Ұлттық библиография бөлімінің мамандары және шығарушылар тарапынан жіберілген
шалағайлыққа жатады. Бұған қоса алғы сөзде айтылғандай көрсеткіш тұңғыш емес, бұған дейін Қазақ Ұлттық университеті мамандары жинақтап шығарған көрсеткіш пен тарихи ұлт-азаттық күрес туралы жинақтарда берілген библиографиялық сілтемелер ескерусіз қалған.
1.3 Тарих саласындағы ұсыныс библиографиясының Отан тарихын насихаттаудағы рөлі
Ұсыныстық библиографияның мақсаты - баспа шығармаларын әрбір оқырманның, оқырман тобының талап-тілегіне қарай насихаттау, сол арқылы оқырмандарды тәрбиелеу болып табылады. Белгілі тақырып аясында кітаптар, газет-журнал мақалаларын топтастырып оқырмандарға ұсынылады.
Ұсыныстық библиография - оқырмандарға оқу, өз бетімен білім алу, тәрбие, ағарту, және өркениетке мүмкіндік туғызады. Өзіне тән әдістерінің көмегімен олар өз бетінше жаңа әлеуметтік-мағыналы мүддесі қалыптасады, ой-өрісі кеңейеді. Оқырмандарға ұсынылған әдебиеттердің мазмұнын аша отырып, ол оқуға арналған шығармаларды таңдауға, оны меңгеруге көмектеседі. Ұсыныстық библиографияның ең маңызды қызметінің бірі - жеке тұлғаның оқу мәдениетін қалыптастыру. Ол кәсіби оқу-тәрбие жұмысымен айналысатын оқырмандардың мұқтаж тілектеріне де қызмет етеді. Ұсыныстық библиографияның негізгі қызметі - оқырман қауымның арасында саралы насихат жүргізуге көмек көрсету.
Ұзақ уақыттар бойы әдебиеттердің ұсыныс библиографиясы жалпы білім беруде, өздігінен білім алуда және тарих саласында насихаттаудың негізгі нысаны ретінде қаралып келеді. Аталған функцияларды сақтай отырып, жаңа деңгейге көтерілді.
Бүгінгі күні ақпараттық және ағартушылық қызметтің салалық түрлеріне байланысты, әдебиеттердің ұсыныс библиографиясы жаңа қоғамда филология және библиография ғылымдарының әдістеріне сүйене отырып, өнер саласының ақпараттық кеңістігін құруды қажет етіп отыр. Бұл дегеніміз, мәдениеттің өзіндік феномені болып қалуға мүмкіндік алады.
Әдебиеттердің ұсыныс библиографиясының қалыптасуының жолдары әр алуан. Дәстүрлі қолданыста жүргендері - ұсыныстық көрсеткіштер, танымал библиографиялық анықтамалықтар мен энциклопедиялар, библиографиялық очерктер, кітап туралы әңгіме т.б.
Жоғарыда көрсетілген әдебиеттердің ұсыныстық библиографиясының түрлері оқырмандардың әдебиет әлеміндегі көзқарасын дамытуға ерекше ықпал етеді. Оқырмандарға мұндай бағыт берудің негізгі мақсаты - олардың оқуға, кітап таңдап алу қабілеттерін дамытып қана қоймай, қоғамның жаңа әдеби процессіндегі жаңалықтармен таныстыру немесе отандық әдебиетіміздің тарихын, даму барысымен толыққанды танысуға мүмкіндік туғызу болып табылады.
Дәуір бізді ұлы істерге ұмтылдырып отыр. Кешегінің қапысы мен қатесін дәл түзетіп, қоғамның басындағы халықтың бойындағы жасампаз рух пен тегеурінді жарқырытып ашып, іске жұмылдырып, экономикалық та, әлеуметтік те процесті шұғыл жүзеге асыруды жүктеп отыр.
Сондықтан да бүгінгі заман талабына сай ұмыт болып бара жатқан халқымыздың салт-дәстүрін білу, еске түсіріп, бойға сіңіру адамдардың әсіресе жас ұрпақтың тарихи санасын дұрыс қалыптастыруда маңызы зор.
Қазақстан Ұлттық кітапханасы, Ұлттық библиография бөлімі Қазақстан салт-дәстүрлері ұсыныстық библиографиялық көрсеткіш.-Алматы: 1993ж.
Халықтың салт-дәстүрлері мен әдеп-ғұрыптары қоғамның рұхани, мәдени және адамгершілік дүниесіндегі қымбат қазыналарының бірі. Онда халықтың сан ғасырлық өмір тәжірибесі мен зердесі, адамзаттың жүріп өткен даму жолындағы күресі, жеңісі, ізденісі, танымы мен түсініктері жинақталған.
Сондықтан да бүгінгі заман талабына сай ұмыт болып бара жатқан халқымыздың салт-дәстүрлерін білу, еске түсіріп, бойға сіңіру адамдардың
әсіресе жас ұрпақтың тарихи саласын дұрыс қалыптастыру маңызы зор.
Осыған орай Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының Ұлттық библиография білімі ұлттық тәрбие қазақтың қолөнері, ұлттық киім, ұлттық тағам, ұлттық қасиет, психология, сана деген атпен бірнеше ұсыныстық көрсеткіш шығарды.
Бүгінгі Қазақтың салт-дәстүрлері атты ұсыныстың библиографиялық көрсеткіште Ұлттық кітапхана қорына түскен соңғы 3-5 жыл көлеміндегі кітаптар мен газет-журналдар материалдары негізіндегі құрастырылып, бірінші рет шығарылып отыр.
Көрсеткіш тұрмыс-салт дәстүрінің мағынасы мен маңызына қарай бірнеше бөлімдерге бөлініп берілді. Атап айтар болсаң Салт-дәстүрлерге арналған жалпы материалдар, Тұрмыс - салт дәстүрлері мен рәсімдері, Адамның бір қызығы бала деген, Ұлттық ойын-сауықтар, Аңшылық. Саятшылық. Құсбегілік. Мергендік., Маусымдық халықтық мейрам - дәстүрді еске түсіру т.б. бөлімдерден тұрады.
Бұған қоса қосымша автордың алфавиттік көрсеткіші мен жабдықталған.
Көрсеткіш тарихшыларға, мұғалімдерге, кітапхана қызметкерлеріне, студент-жастарға және жалпы оқырман қауымға арналған.
Құрманғазы Сағырбайұлы 1818-1889. Ұсыныстық библиографиялық көрсеткіш. ҚР Ұлттық кітапханасы.-Алматы,2005.-92б.
Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы қазақ халқының ұлы күйшісіне арнап библиографиялық серия аясында ұсыныстық библиографиялық көрсеткішті дайындап ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2012 жылдың 27 қаңтардағы Қазақстан халқына арналған Әлеуметтік - Экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты жолдауында Қазақстан жолының жаңа кезеңін, - экономиканы нығайтудың, халықтың әл-ауқатын арттырудың жаңа міндеттерін, әлеуметтік-экономикалық жаңғыртудың түбегейлі мәселесін, онжылдықтардағы Қазақстан дамуының басты бағытын. Он бағыт бойынша міндеттер кешенін жүзеге асыру жәйлі баяндады.[1]
Елбасымыздың Дағдарыстан жаңару мен дамуға атты Қазақстан халқына жолдауында жаңаша инновациялық технологиялар саласындағы ақпараттық ресурстарды кеңінен пайдалану арқылы тығырықтан шығуға жол көрсетті. Тәуелсіздік алғаннан кейін қазақ қоғамы үлкен бір серпіліс үстінде өз тіліне, өз тарихына, өз әдебиетіне, мәдениетіне, салт-дәстүріне деген танымдық бетбұрыс жасады. Ел тарихына қатысты ашылмаған, немесе бұрмаланған деректерден мағлұмат алу, ақпарат көздері мен құжаттардағы қалтарыс қалған оқиғаларды, халқымыздың ұлт болып сақталуы мен мәдениетіміздің асыл мұраларын ұрпаққа жеткізу жолына өмірін арналған тұлғалар жайлы қазақ тілінде мәлімет іздеу, оқу, зерделеу қарқынды үрдіс алды.
Елбасының халқымыздың мәдени құндылықтарын анықтауға, жинақтауға бағытталған бастамасы Мәдени мұра мемлекеттік бағдарламасында да айқындалған. Бұл - әлем елдерінде теңдесі жоқ бағдарлама екенін дәлелденген, маңызды нәтижесін көрсеткен бағдарлама. Бұл бағдарламаның мақсаты - ұлттық мәдениетімізбен халқымыздың тарихи - мәдени мұрасын сақтап, оны жаңғырту болып табылады.
Тәуелсіздік жылдарындағы қоғамдық тұрақтылық пен Мәдени мұра мемлекеттік бағдарламасы аясында ұлттық мәдениет саласында көптеген игі істер жүзеге асырылуда [2].
Ұлттық мәдениетіміздің ауқымды бір бөлігі - отандық библиографияның дамуы еліміздегі ғылыми - техникалық ақпараттар ағынының қарқынды дамуымен тығыз байланысты.
70 - жылдан астам тарихы бар Қазақстан Республикасы Ұлттық мемлекеттік Кітап палатасының, Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының, Ғылым және білім министрлігі Орталық ғылыми кітапханасының ақпараттық кеңістікте ғылыми және ақпараттық - библиографиялық орталықтар ретіндегі қызметтері ұлттық библиографияның өз биігіне жетуіне қомақты үлестерін қосып келеді.
Қазақстан Республикасы Ұлттық мемлекеттік Кітап палатасының мемлекеттік библиографиялық көрсеткіштерді жүйелі түрде шығаруы Республика көлемінде барлық ғылым және білім салалары мен әртүрлі тілдерде жарық көрген баспа өнімдерін түгелдей мемлекеттік тіркеуге алып, үзбей жариялап отыруы, ұлттық библиографияның жан-жақты дамуына жол ашып, жалпы әмбебап және салалық түрлерінің ілгері дамуын қамтамасыз етуде.
Соңғы 20 жылдам астам жуық мерзім ішінде Қазақстан тарихына қатысты жарық көрген библиографиялық құралдар мен ақпараттық электрондық дерекқорлары ғалымдар мен зерттеушілерге, оқытушылар мен мұғалімдерге, студенттер мен оқытушыларға және қалың оқырман қауымға қызмет көрсетіп келеді. Ұлттық сананы жетілдіру деңгейін көтеру үшін Қазақстаннан тыс тарихи ақпараттық құралдарды жинастыру, оларды елге жеткізу, мемлекеттік тілде қазақ жұртына жеткізу мәселесіне қозғау салу, қазақ халқының ұлттық рухын дамыту арқылы
тәуелсіздікті мәңгі сақтап қалу идеясына үлес қосу болмақшы. Диплом жұмысының мақсаты осы аталған міндеттердің маңызын көрсету және оның іске асырылуына қозғау салу.
Зерттеу жұмысының өзектілігі
Елімізде библиографияның барлық түрлері мен салаларының әрі қарай едәуір қарқынмен дамуы оның теориялық мәселелерінің әр түрлі аспектісін жан-жақты зерттеуді алға қойып отыр. Республикамыздың библиография саласында жинақталған озық тәжірибелерін зерттеу арқылы оларды ғылыми айналымға ендіруде Қазақстан тарихының ақпараттық - библиографиялық ресурстарының жай-күйін қарастырудың маңызы зор екені анық. Бүгінгі күнге дейін республиканың тарих библиографиясы жөнінде, оның қалыптасуы мен қазіргі жағдайын жүйелі түрде қарастыратын ғылыми зерттеулердің жоқ екенін баса айтқанымыз жөн.
Тақырыптың зерттелу деңгейі
Бүгінгі күнге дейін республикада тарих библиографиясы жөнінде, оның қалыптасып дамуы мен қазіргі жағдайын қарастыратын көлемді ғылыми-зерттеу еңбектердің болмай келгені мәлім. Осы орайда соңғы кезде жарияланған М.С.Сарыбаевтың Ғылым библиографиядан басталады[20], С.С.Ақашеваның Проблемы развития научных исследований в библиографии и библиографоведений в 90-е г.г. мақалалары, М.А.Ақшалдың тарихи библиография саласында әр жылдары жарық көрген еңбектері Библиографический указатель в помощь ученым и специалистам по истории дореволюционного Казахстана, Қазақстан тарихының библиографиясындағы ақтаңдақтар, Қазақтар
энциклопедиясының библиографиялық томы, Қазақстанның тарих библиографиясының кейбір мәселелері, Қазақстан тарихының жаңа бибилиографиялық көрсеткіші[3-8],С.О.Смағұлованың Тарих ғылыми саласындағы библиографияның маңыздылығы,[22] С.К.Джарылгасованың Некоторые вопросы висторической библиографии дореволюционного Казахстана, Библиографическая информация о Казахстане в русской периодике, [12-17],Сералиева Ж.К., мен Джарылгасованың С.К. Библиография библиографии Казахстана как библиографическая система методанных мақалаларында еліміздегі тарих саласындағы библиографиялық ресурстарға шолумен қатар сараптама жасалынып, алдағы уақытта Қазақстан тарихы ғылымы саласындағы әлі де көптеген тақырыпты библиографиялық көрсеткіштер қажет екендігіне ерекше көңіл бөлінуі керектігі қарастырылған. Мұндай ғылыми мақалалардың тарих библиографиясын дамытуда зерттеушілер үшін маңызы зор екендігі айқын. Осындай еңбектер бүгінгі таңда мамандарға, ізденушілерге бағыт-бағдар беріп, библиографиялық ресурстармен қамтылған немесе жеткіліксіз қамтылған, тіптен мүлде қамтылмаған ғылым салаларын, олардың тақырыптарын анықтауға, салалық, тақырыптық библиографиялық құралдар жүйесін қалыптастыруға, орын алған олқылықтарды жібермеуге, сапалы библиографиялық өнімдер шығаруға септігін тигізетіні анық.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері
Дипломдық жұмыстың мақсаты Республикамызда библиографиятану ғылым саласының қалыптасып дамуындағы салалық тарихи библиография ресурстарының жағдайын мүмкіндігінше жан-жақты саралап көрсету. Осы
мақсатқа жету үшін дипломдық жұмыстың І-бөлімінде Қазақстан
тарихының теориялық мәселелері осы саладағы ақпараттық - библиографиялық ресурстарға библиографияның негізгі түрлеріне қарай (ағымдағы, ғылыми-көмекші және ұсыныс) қарастырылды.
Дипломдық жұмыстың ІІ - бөлімінде тәуелсіздік жылдарындағы (1991 - 2011жж)Отан тарихының библиографиясына толығырақ тоқталуымыз осы саладағы елеулі жетістіктерді ашып көрсету, тарихи тақырыптарға байланысты жарық көрген библиографиялық ресурстардың тарих ғылымын дамытудағы маңызын, мәнін ашып және олардың тарих библиографиясының тәжірибесіне қосқан үлестерін қарастырып, сол арқылы тарих библиографиясының тәуелсіздік жылдарындағы деңгейін саралауға тырыстық. Бұл жұмыстың библиография тарихы мен теориясын зерттеуші мамандарға, библиографтар мен ізденушілерге, студенттер үшін де маңызды зор деуге болады.
Дипломдық жұмыстың деректемелік құжаттық көздері
Дипломдық жұмыстың тақырыбына тікелей қатысты ақпарат көзі ретінде ТМД және Отандық ғалымдар мен кітапхана мамандарының теориялық, ғылыми - зерттеу және әдістемелік, тәжірибелік еңбектері негізге алынып, тақырыпқа қатысты ақпараттық-библиографиялық және анықтамалық ресурстар кең түрде пайдаланылды.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 2 негізгі бөлімнен, 5 тараудан, қорытындыдан , пайдаланған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
Қосымшада диплом жұмысын орындау барысында қолданылған ақпараттық-библиографиялық ресурстар ( атау) тізімі берілген.
1.ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ БИБЛИОГРАФИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Қазақстан тарихының ағымдағы библиографиясы
Уақыт талабына сай жыл сайын баспа шығарылымдары ақпарат тасқыны көбейе түсүде. Тарих басылымдарының тәуелсіздік жылдары жоғары шапшаңдылықпен шығуы, ақпарат санының көбеюі, адам мүмкіндіктеріне қарама-қайшылықтар туғызатыны мәлім. Сондықтан баспа өнімдерінің тасқынынан үнемі хабардар болу үшін оған арнайы көмекшілер керек. Ағымдағыақпарат көздерінің тізімдер, көрсеткіштер, әдебиеттер жайында шолулардың, ең басты міндеттердің бірі жаңа шыққан басылымдар туралы ақпаратты оқырмандарға тұрақты түрде жеткізу болып табылады.
Ағымдағы библиография баспа шығармалары жайында ақпарат беріп, хабарлама және ұйымдастырушылық жұмыспен айналыса отырып дамитыны мәлім.
Кейін білімдердің дараланып, сала-салаға бөлінуіне байланысты ағымдағы библиографияда библиографиятану ғылымның жеке бір саласына айналғаны мәлім.
Жалпы библиография атқаратын қоғамдық қызметіне қарай ағымдағы,
өткенді шолу (ретроспективті) және ұсыныс библиографиясы болып, ал мазмұнына, тақырыбына қарай жалпы, салалық, өлкетану, әмбебап болып бөлінетіні белгілі.
Қазіргі таңдағы библиограф оқырманның жасына, таным, біліктілігіне, дайындығына қарай кітап мұхитынан қажетін таңдап оқуға бағыт сілтеуші, кітаптану ғылымын зерттеуші ғалым маман.
Ағымдағы библиография - жалпы адамзатқа, қоғам мүшелерінеғылым мен білім берудің барлық тармағын қамтитын, баспа
шығармаларын тіркеп әрі отыратын іс-тәжірибелік қызмет саласының
бір маңызды тармағы болып табылады.
Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы республиканың кітапхана ісінің ірі ғылыми-зерттеу және ғылыми-әдістемелік, ақпараттық-библиографиялық орталығы болып табылады. ҚР Ұлттық кітапханасының қызметіндегі басты бағытының бірі ақпараттық библиографиялық қызмет болып табылады.
Ұлттық кітапхана әр түрлі типтегі мазмұндағы, тақырыптағы библиографиялық құралдар басып шығарудағы, сонымен бірге тарих библиографиясы саласындағыәдістемелік орталық.
ҚР Ұлттық кітапханасы - ақпаратты пайдаланушыларға көп салалы ақпараттық - библиографиялық қызмет көрсетеді және республикаға қатысты барлық комплекстік мәселелер бойынша қоғамды ақпаратпен қамтамасыз етеді.
2004 жылы ҚР Ұлттық кітапханасында Ақпараттық ресурстардың орталығы құрылды. Осы орталықтың басты бағытының бірі - библиографиялық көрсеткіштер құрастыру болып табылады.
ҚР Ұлттық кітапханасы Отан тарихы саласындағы ақпараттық - библиографиялық қызметтің ұйымдастырылуына ерекше көңіл бөліп отыратыны белгілі.
Ғылыми жұмыста аса қажетті, құнды, талаптарға сай сарапталып, жасалып библиографиялық көрсеткіштердің барлығы ҚР Ұлттық кітапханасынан жарық көреді десек артық атпағанымыз.
Соңғы жылдары кітапхана ағымдағы библиографиялық ақпарат көздерін шығаруғада өз үлесін қосып келеді. Тарих саласындағы ағымдағы библиографияның басты міндеті - Қазақстан туралы жаңа шыққан әдебиеттердің библиографиялық көрсеткіштерін дайындап басып шығару,
яғни, ағымдық библиографиялау жұмыстарын атқару. Сонымен бірге, жаңадан пайда болған құжаттар жайында ақпарат беру қызметін атқарады, тұтынушылардың өз ғылым, білім саласы бойынша құжаттар тасқынын бақылау және оның арасында жан-жақты бағдарлау мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Осы функционалды-мақсатты, бағыт-бағдары мен байланысты ағымдағы библиография толық талап етуі мен тұрақты шығу жылдамдығын қамтамасыз ету міндетін атқарады.
Қазақстан туралы жаңа әдебиеттер атты ағымдағы библиографиялық көрсеткіш тарихи әдебиеттер бірнеше тақырыпты бөлімдерде беріліп отырады.Қазақстан туралы жаңа әдебиеттер тақырыпты ағымдағы библиографиялық көрсеткіші Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының электронды библиографиялық ақпараттар қорының негізінде жасалады.
Басылымның негізгі - мақсаты Ұлттық кітапханаға келіп түскен мерзімді басылымдар мен жинақтардағы Қазақстан туралы мақалалармен көпшілікоқырмандарды таныстыру.
Көрсеткіш тарих ғылымның барлық саласы бойынша жарияланған басылымдарды қамтиды. Материалдар Ұлттық кітапхананың электронды ақпарат қорына даярланған рубрикаторға сай тақырыптарда жүйеленеді. Тақырып ішінде мәліметтер авторлардың және мақалалардың алфавиттік ретімен орналастырылады. Мазмұнына қарай бір немесе бірнеше тақырыпқа қатысты материалдар бір бөлімге орналастырып, басқаларында сілтемелер жасалады.
Көрсеткіш қосымша көмекші авторлар, құрастырушылар, редактор және персоналдардың есімдер көрсеткіші, пәндік-географиялық және басылымдар аттары көрсеткіштерімен жабдықталған. Көрсеткіш көпшілік оқырмандарға, түрлі саладағы кітапхана қызметкерлері мен ақпарат орталықтары қызметкерлеріне арналады. Республикамыздың Ұлттық кітапханасына үздіксіз түсіп жатқан жаңа басылымдар жайлы оқырмандарға ақпарат беру - заман талабы. Кітапхананың 1999 жылдан бастап бұрынғы Ақпараттық библиография бөлімі негізінде құрылған Ұлттық библиография және ғылыми ақпараттар орталығының Реферативтік журнал шығаратын тобы 1998 жылдың мамыр айынан бастап жұмыс істейді. Қоғамдық ғылымдар сериясы бойынша реферативтік журналдың тұңғыш нөмірі 1998 жылдың қыркүйегінде ҚР кітапхана қызметкерлерінің съезі қарсаңында жарыққа шықты. ҚР Министрлер кабинетінің қаулысына сәйкес Қазақтың Мемлекеттік ғылыми-техникалық ақпараттар институты ұлттық ақпараттар ресурсын қалыптастыру және ақпараттық материалдар шығару мақсатында техника, медицина, ауыл шаруашылығы, геология, экология ғылымдары бойынша реферативтік журналдар шығарады. Ал қоғамдық және гуманитарлық ғылымдары бойынша республикамыздың және одан тыс жерлеріндегі қазақстандық авторлардың әртүрлі ғылым салалары, практикасы және өндірістің ғылыми-техникалық бағыттары бойынша жарияланған тақырыптық құжаттардың рефераттарын құрайтын реферативтік журнал шығару міндеті - Ұлттық кітапханаға жүктелеген. Бұл журнал Қазақтың Мемлекеттік ғылыми техникалық ақпараттар институтында шығарылатын реферативтік журналдардың жүйесін құрайды және кітапхананың ғылыми деңгейін қамтамасыз етеді. Журнал қазір кітапхананың өз баспасынан шығатын дәрежеге жетті.
Реферативтік журнал Қоғамдық ғылымдар. Серия 6.- Алматы: ҚР Ұлттық кітапханасы.
Ғылымның қазіргі талабына сай оқырмандарының басым көпшілігі ғылыми қызметкерлер, оларға баспадан шыққан қазіргі заманның өзекті мәселелерін қамтитын жедел жұмыстар ауадай қажет. Бұл міндеттерді реферативтік журнал атқарады.
Бізде реферативтік журнал жылына 6 рет екі сериядан қазақ және орыс тілінде шығарылады. Журналды шығару мәселесімен айналысатын редакция алқасы. Референттердің құрамында ғылым докторлары мен кандидаттары және тәжірибелі библиографтар жұмыс істейді. Рефератттарды құрастыруда Қазақстан авторларының еңбектері: монография, ғылыми еңбектер жинағы, мерзімді және жалғасты басылымдар, елімізде өтетін ғылыми-практикалық конференциялар мен симпозиумдарда қаралған мәселер іріктелініп алынады. Рефераттардың жазылуы, библиографиялық жазбалар орналасу тәртібі, рубрикатор бойынша, ғылыми-техникалық ақпараттық жүйелердің мемлекеттік стандартының талаптарына сай орындалуы ескерілген.
Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының Реферативтік журналы Қазақстандық авторлардың еліміз бен сырт жерде жарияланған қоғамдық ғылымдар, мәдениет, тіл білімі, әдебиет, өнер жөніндегі еңбектерінің рефераттары негізінде құрастырылатын ақпараттық жалғасты басылымның журналдық нұсқасы. Екі сериямен шығарылады: 6 - серия Қоғамдық ғалымдар; 7-серия Мәдениет. Тіл білімі. Әдебиет. Өнер.
Журналда материалдың маңыздылығына қарай әртүрлі рефератттар қамтылып, библиографиялық жазбалар жүйелі түрде орналасады.
Рефераттар Мемлекетаралық ғылыми-техникалық ақпараттардың рубрикаторы және Уневерсалды ондық жіктеу бойынша реттелінеді. Рефераттық журналдағы әр жазбаның нөмірі рубриканың коды, журналдық нөмірі, басылған жылы, библиографиялық жазбаның реттік саны бойынша таңбаланады. Мәселен, 03.03.06.015. жазбасы мынаны білдіреді: Рубрикасы 03. Тарих. Тарих ғылымдары, №3, 2006 ж. 015-ші реферат.
Журналдың құрылымында негізгі бөлімнен басқа көмекші авторлар көрсеткіші, әдебиеттер тізімі және тараушалар мен тармақтардың атын көрсететін мазмұнынан тұратын анықтамалық-іздестіру құралдары кіреді.
Қоғамдық ғылымдар сериясында қоғамдық ғылымдар тұтас қамтылып, философия, тарих, социология, мемлекет және құқық, саясат, экономика, ғылымтану, білім, педагогика, ақпараттану, дін т.б. салаларды жинақтайды.
Реферативтік журнал ғылыми - зерттеу институттарының қызметкерлеріне, кітапханаларға, басқару органдарына және жалпы мамандарға, аспиранттарға, студенттер мен көпшілік оқырмандарға арналады.
Қоғамдық ғылымдар. Ағымдағы библиографиялық тізім. ҚР Ұлттық кітапханасы.
Қоғамдық ғылымдар библиографиялық көрсеткіші Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының автоматтандырылған библиографиялық мәлімет қорының (БД) негізінде шығарылады.
Тізімге кітапханаға келіп түскен қазақ тіліндегі кітаптар мен журнал мақалалары іріктелініп алынады. Бұл басылым оқырмандарды қоғамдық ғылымдар саласынан келіп түскен жаңа шығармалармен дер кезінде таныстырып отыруды мақсат тұтады.
Көрсеткіш 1968 жылдан бастап тұрақта түрде шығады. Әдебиеттер тақырыптық жүйе бойынша жіктеліп, ағымдағы өзгерістерге орай тақырыбы қажетінше толықтырылып отырады. Тақырыптық ішкі бөлімдер шығарма атауы мен автордың алфавиттік ретімен берілген.Библиографиялық сипаттамалар қажетінше толықтырылып, аннотациясы мен қосымша анықтамалық деректер беріледі. Мазмұнына қарай, бір немесе әлденеше бөлімге қатысты саналған басылымдарға қосымша сілтеме жасалады.
Әрбір басылымның көмекші бөлімін автор, құрастырушы, редакторлар мен жеке тұлғалардың есімдер көрсеткіші және басылымдар аттары көрсеткіштерімен жабдықталған
Қазақ, орыс бөліміндегі библиографиялық жазбалардың, реттік саны әрқайсысына жеке тізілген.
Көрсеткіш кітапханашыларға, ақпарат саласы қызметкерлері мен қалың оқырман көпшілікке арналады.
Бұл көрсеткіш Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының (ҚР ҰК) компьютерлік мәлімет қоры негізінде шығарылады.
Тақырыптық бөлгіштер туындап отыратын жаңа мәселелерге орай өзгертіп және толықтырылып отырады.
Жоғарыда қаралған мәселелерді саралай келе кітапханада библиографиялық қызметті ұйымдастыру жолдарын әлі де жандандыруды қажет етеді. Республикада қазіргі кезеңге дейін ағымды, ғылыми-көмекші және ұсыныс библиографияның теориясы мен әдістемесі мәселелерімен шұғылданушылардың әліде жеткліксіз екенін осы зерттеу жұмысын жазу барысында назар аудардық.
Қазіргі кезеңде тарих ғылымының жан-жақты дамуы және оның патриоттық тәрбиедегі маңызының күрделене түсуі осы саланың ғылыми ақпараттық жүйесін түпкілікті жақсартып, жетілдіре түсуді қажет етеді. Республикада ағымдық, ғылми-көмекші, ұсыныстық библиографияның дамуына библиографиялық орталықтарда да елеулі үлестерін қосуда.
1.2 Қазақстан тарихының ретроспективтік ғылыми-көмекші библиографияның қазіргі жағдайы
Қазақстан республикасының тәуелсіздік алып, қазақ қоғамының рухани жаңғыру процесі еліміздің өткені мен бүгініне объективті көзқараспен қарап, тарихи мұрасын жаңа өмір сұранысына сай зерделеуді қажет етеді. Еліміздің библиографиясының басты міндеттерінің бірі - аздаған уақыт ішінде ғалымдар мен мамандардың керекті ақпаратты іздеудегі уақытын үемдеуге, ғылыми зерттеулердің тиімділігі мен денгейін көтеруге, оқырмандарды белгілі тақырып бойынша тез арада, дәл іріктелген ақпаратпен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін ретроспективті библиографиялық құралдар лайыедау болып табылады. Ретроспективтік ұлттық библиографияның негізгі мақсаты - елдің немесе ұлттық , құжаттың мүмкіндігінше толық есебін алу арқылы елдің зияткерлік мұрасын библиографиялық ақпарат түрінде сақтау және құжаттың ұлттық қорына қол жетімділікті қамтамасыз ету.
Тәуелсіздіктін алғашқы жылдары библиография бірінші кезектехалық жадынан сызылып тасталған қазақ зиялыларының алдыңғы қатардағы өкілдері мен тарихи қайраткерлерінің есімдерін, еліміздің дамуының барлық бағыттары бойынша өлкетану әдебиетін кеңінен насихаттау болды. Осы тұрғыда библиография қызметі Қайта оралған қаламгерлер атты ретроспективті библиографиялық көрсеткіштер сериясын дайындап шығарды. Серияның бірінші шығуы (1994) сталиндік репрессияға
ұшыраған ақын - жазушылар Ж.Аймауытов, А.Байтурсынов, М.Дулатов,
М.Жұмабаев, Ш.Құдайбердиевтің өмірі мен шығармашылықтарына арналды. Көрнекті мемлекет қайраткері Т.Рысқұловтың 100 жылдығына орай Тұрар Рысқұлов атты (1994) жеке библиографиялық көрсеткіш шығарылды. Көрсеткіш негізгі екі бөлімнен тұрады: қайраткердің
еңбектері, жеке кітаптар, 1918-1937 ж. Аралығындағы мерзімдібасылымдарда басылған мақалалар: Т.Рысқұловтың сөйлеген сөздері, баяндамалары, хаттары: Т.Рысқұловтың жазған мақалаларына, рецензияларына пікірлер: өмірі мен қызметі туралы әдебиет.
Білім және ғылым министрлігінің Орталық ғылыми кітапханасы Қазақстан тарихының жаңа библиографиялық көрсеткішін шығарды. Көрсеткіштің көздеген мақсаты ежелгі Қазақстан тарихынан 1917 жылға дейінгі кезеңді қамтитын Қазақстан тарихына қатысты Орталық ғылыми кітапхана қорында сақталып келген кітаптар мен қолжазбалар жөнінде ақпарат беру, сол арқылы Отан тарихына байланысты бұрын-соңды жарық көрген библиографиялық көрсеткіштерді барынша толықтыру. Осы тұрғыдан қарастырғанда жаңа көрсеткіш Қазақстанның төңкеріске дейінгі тарихын зерттеуде деректік құндылығы басым құжаттарды ғылыми айналымға ендіруге зор мүмкіндік туғызары анық.
Көрсеткіште берілген барлық материалдар Қазақстан тарихының даму кезеңдеріне сәйкес тарихи-хронологиялық принцип негізінде топтастырылып, 31 бөлімде жинақталған. Соның ішінде аса маңызды тақырыптар төңірегінде де қажетті ақпарат алуға болады: Қазақ қоғамының әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуы; Білім мен мәдениеттің дамуы; Медицина; Ұйғыр, дүнген және басқа халықтардың тарихы; Деректану; Мұражайтану; Қазан төңкерісіне дейінгі Қазақстан тарихының тарихнамасы; Қазақстан тарихын зерттеушілердің өмірі мен қызметі т.с.с. Осындай тақырыптағы бөлімшелер көрсеткіштің ақпараттық
библиографиялық аясын кеңейте, арттыра түседі. Мұның өзі Қазақстан туралы жан-жақты, толық ақпарат алу үшін тиімді де, ұтымды әдіс екенін атап өткен жөн. Сонымен қатар бөлімдерде баслымдардың екі тілде (қазақ, орыс) қатар және аралас берілуі, қолжазбалар болған жағдайда олардың да көрсетіліп тыруы белгілі дәрежеде, ғалымдар мен мамандардың қай тақырыптың қаншалықты деңгейде зерттелгенін, сонымен қатар болшақта қандай мәселелердің назарда болуы қажеттілігіне зер салып, пайдалануларына мүмкіндік туғызады.
Көрсеткіштің осындай тиімді жақтары тарих зерттеушілеріне, мамандарға, ізденушілерге таптырмас қолғабыс болары және көптеген еңбектердің, қолжазбалардың ғылыми айналымға түсуіне, сөйтіп Отан тарихының дамып жетілуіне зор үлес қосатыны анық.
Библиографиялық көрсеткіштің өзіндік әдістемелік ерекшеліктеріне тоқталсақ. Көрсеткіште берілген алғы сөзбен кіріспенің өз алдына жеке ақпарат көзі ретінде маңызды екенін атап өткен жөн.
1 История Казахстана. Дорев. Период: Аннотир.библиогр.указатель казахских, русских книг и рукописей, хранящихся в фондах ЦНБ МОН РК.
1 том Сост.Галиев В.В. д.и.н. и др. Гл. ред. Абугалиева К.К.- Алматы: Типография Комплекс, 2007-452 с. 2 том Алматы: Типография Комплекс, 2007-544с.
Осындай республикаға танымал атақты ғалымдардың көлемді ретроспективті ғылыми көмекші библиографиялық көрсеткіштер құрастыруға қатысуы, олардың ғылымилығын, шынайылығын айқындай түседі, ал құралдың сапасының биік белеске көтерілуіне негіз болмақ.
Жалпы алғанда библиографиялық көрсеткіштің мазмұны бай , әрбір
бөлім жеке тақырыптарға жіктеліп, оларда 5851 библиографиялық
сипаттама берілген. Библиографиялық сипаттамалар жалпы мемлекеттік стандарттарға, нұсқаулар мен ережелерге сай жүйелі реттелген.
Көрсеткіштің және бір тиімді жағы 2-ші томның соңындағы берілген көмекші ретіндегі Қазақ кітаптары мен қолжазбалардың авторлық (авторлар, айтушылар, жинаушылар, тапсырушылар, аудармашылар, құрастырушылар) көрсеткіші бөліміндегі сілтемелері өздерінің дәлдігімен көрсеткіштің анықтамалық сипатын арттырып тұр.
Қазақстан тарихнамасында Алаш тақырыбы өте маңызды, өзекті мәселелердің бірі.Қоғамның өткені мен бүгінін объективті көзқараспен зерделей отырып, ұлттық кітапхана 2005 жылы Алаш қозғалысы тарих және қазіргі заман атты библиографиялық көрсеткіш дайындады. Көрсеткіш 1914 жылдан 2005 жылдың сәуір айына дейнгі Алаш қозғалысы тарихына қатысты әдебиеттерді қамтыды. 2008 жылы Қазақстан тархы көне дәуірден ХХ ғасырдың бас кезіне дейін атты библиографиялық көрсеткіш дайындап шығарды.
Алаш қозғалысы ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында Қазақстанда орын алған әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси және рухани-мәдени өзгерістердің нәтижесінде өмірге келді.
Алаш қозғалысы тарихы жүйелі түрде 20 ж. Бірінші жартысында зерттеле бастады. Кеңестік таризнама жалпы ұлт-азаттық қозғалыстар тарихын зерттеу ісінде большевиктік ұстанымда тұрды. Алаш-Орда, ұлттық саяси элитаның қызметі буржуазиялық ұлтшылдықтың көрінісі ретінде сипатталып, қараланады. Алаш тарихын зерттеудегі түбірлі өзгерістер 1980-1990 жж. Болды. Қазақстан егемендігін алғаннан кейін, Алаш қозғалысы тарихын зерттеуде жаңа кезең басталды, объективтік шындыққа негізделген көзқарастар пайда болды.
Осының барлығы қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалысы тарихында Алаш қозғалысының рөлі мен орнын объективті анықтауға және қазақ халқының саяси және рухани элитасының қызметін бағалауға тарихи әділеттілікті қалпына келтіруге мүмкіндік береді.
Қазақстан тарихы (көне дәуірден ХХ ғасырдың бас кезіне дейін) Библиографиялық көрсеткіш. ҚР Ұлттық кітапхана. Құраст. М.Әбілова, О.Құспанова. - Алматы: Мектеп баспасы. 2008.344 бет.
Қазақстанның тарихы мен мәдениетінің іргелі библиографиясының қалыптастыру, ал ретроспективтік ғылыми көмекші, библиографиялық оқу құралдарын басылымға дайындау орталықтың негізгі қызметі болып табылады. Қазақ және орыс тілдерінде жарық көрген. Қазақ төңкерісіне дейінгі Қазақстан тарихының мәселелеріне қатысты республикадағы жариялылық және қоғамдық ғылымдардағы идеялогиялық озбырлықтан арылу үдерістері басталған. Көрсеткіш кітаптың, кітаптарда жарияланған мақалалардың, журналдың тізімінен тұрады. Көрсеткіш төмендегідей бөлімдерден тұрады:
* Әдіснаманың, тарихнама мен деректанудың мәселелері.
* Қазақстанның ежелгі тарихы.
* Түркі көшпелі өркениетінің тарихи мұрасы.
* Қазақ халқының этногенездік және этникалық дамуы.
* Қазақ мемлекеттігінің және құқығының қалыптасу және даму мәселелері.
* Қазақстан және сыртқы әлем.
* Патшалық Ресейдің Қазақстанды отарлау саясаты.
* Қазақ халқының бостандықпен тәуелсіздік үшін күресі.
* Елді мекендер мен қалалардың тарихы.
* Оқулықтар, оқу құралдары және анықтамалықтар.
* Шетел ғалымдарының зерттеулері.
* ХІх ғасырдағы және ХХ ғасырдың басындағы қоғамдық саяси және мәдени үдерістері.
* Отарлау кезеңіндегі әлеуметтік, экономикалық және демографиялық үдерістері.
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың туғанына 70 жыл толуына орай 2010 Нұрсұлтан Назарбаев - Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті атты екі томдық библиографиялық көрсеткіш қазақ, орыс және шет тілдерінде басылып шықты. Көрсеткіш ҚР Президенті туралы Ұлттық кітапхананың 1993 жылдан бастап басылымдарда жарық көрген және тұрақты түрде толықтырып отыратын электронды мәліметтер қоры негізінде құрастырылды. Ондағы алғашқы мәлімет 1963 жылдан басталады. Басылымға Президенттің өмірі мен саяси қызметін жан - жақты көрсеттені 16 000-нан астам мәліметтер енгізідген. Сондай - ақ, көрсеткешке Президенттің әлеуметтік экономикалық саясаты, Қазақстан-2030 стратегиялық бағдарламасы және халықаралық форумдарға қатысуы мен сөйлеген сөздері туралы, Қазақстан аймақтарына жұмыс сапарлары, астананы көшіру және жаңа Астананың дамуы жайында ақпараттар енгізілген.
1998 жы ҚР Президентінің 10.12.1997ж. Жарлығымен Халықтың тұтастығы мен ұлттық тарихжылы болып жарияланды.Айтулы жылды атап өтуге жауапты комиссиясының төрағасы Ә.Кекілбаев өзінің сөйлеген сөзінде Жылдың басты мақсаты - қазіргі қолға алынып жатқан соны өзгерістеріміздің кешегі тарихи төркіндері мен ертенгі салдарларын күлді қоғам болып, ұлт болып сараптауға арналмақшы - деп атап көрсетті.
Н.Ә.Назарбаев: Библиографиялық көрсеткіш Құраст.: К.К.Әбуғалиева, ОҒК директоры Л.Д.Әбенова: Алматы. Орталық ғылыми кітапхана, 2011.-448б.:суреттер. (5 томдық)
Ұсынылып отырған көрсеткіш - қазақстан ғалымдарының
библиографиясы сериясының жалғасы - Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті, экономика ғылымының докторы, Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының академигі Н.Ә.Назарбаевқа арналған.
Библиографиялық көрсеткіш Н.Ә.Назарбаевтың өмірі мен қызметін сипаттайтын материалдардан, оның еңбектерінің басылымдары І томмен Елбасы туралы әдебиеттерден ІI-V құралған. Көрсеткіштегі материалдар І том хронологиялық тәртіп бойынша, әр жылдың шегінде
Әліпби бойынша орналасқан, жарияланған еңбектер алдымен қазақ тілінде, одан кейін орыс тілінде және шетел тілінде көрсетілген. Қосымша көрсеткіштер - Әліпбилік, аталық, қосымша авторлардың тізімінде, сілтемелер еңбектердің хронологиялық көрсеткіштерінде орналасқан жұмыстардың реттік санына сәйкес берілген. Н.Ә.назарбаев туралы (ІI-V) Әліпбилік ретімен орналасқан, қазақ тілінде, одан кейін орыс және шетел тілдерінде жарияланған еңбектері беріліп отыр.
Нұсқаулықты құрастыруда Қазақстан Республикасының Ұлттық кітап палатасының басылымдары, Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасы мен интернет ресурстары пайдаланылған.
Сонымен қатар, Кие лингвоелтану инновациялық орталығына тапсырылған Егемен Қазақстан философиялық ғылымдары атты библиографиялық көрсеткіші, ал жылдың басынды Жібек жолы баспасынан 2008 жылы дайындалған М.Әуезов шығармашылығы бойынша биобиблиографиялық көрсеткіш басылып шықты.
Ұлттық библиография қызметі Бауыржан Момышұлы атты әдебиеттердің библиографиялық көрсеткішін шығарды. Көрсеткіш қазақ және орыс тілдерінде 1942 жылдан 2010 жылға дейінгі аралықта жарияланған Б.Момышұлының шығармаларын, (кітаптары, әңгімелері, хаттары, сұхбаттары мен мақалалары) өмірі мен шығармашылығы жайлы
мәліметтерді қамтиды.Бөлімдер тақырыптарға жіктеліп, ішіндегі әдебиеттер алфавит бойынша орналыстырылған. Көрсеткішке ҚР Ұлттық кітапханасының қорындағы 100-ге жуық кітаптары, 300-ге жуық баспасөз беттерінде жарық көрген шығармалары, мақалалары және өмірі мен шығармашылығы жайлы жазған 1300-ге жуық дерек енгізілген. Көрсеткіш ғылыми қызметкерлерге, мамандарға, зерттеушілерге, кітапханашыларға, мәдениет қызметкерлеріне, студенттерге және қалың оқырман қауымға арналған.
Көрсеткіш Алаш қозғалысы тарихына қатысты 1914 жылдан 2005 жылдың сәуір айына дейінгі әдебиеттерді қамтиды. Ол қазақ және орыс тілдеріндегі екі бөлімнен тұрады. Әр бөлім өз алдына жеке нөмірленген. Бөлімдер тақырыптарға жіктеліп, әдебиеттер алфавит бойынша орналыстырылған. Бөлімдердің тақырырыптық тараулары да әр түрлі. Қазақ тіліндегі бөлімнің негізгі тақырыптары: 1.Алаш қозғалысы кеңес заманы тарихнамасында; 2.Алаш-тұңғыш ұлттық саяси ұйым; 3.Ұлттық-территориялық автономия құру мәселесі; 4.Алаш қозғалысы және Қазақ газеті (бұл тарауда Қазақ газетінің шығу тарихымен қатар Қазақ газетінде жарияланған Алаш басшыларының кейбір мақалалары, жалпы қазақ съезіді, Алаш партиясы туралы мақалалар берілген); 5.Алаш қозғалысы қайраткерлердің қоғамдық-саяси қызметі; 6.Алаш қозғалысы қазіргі заман тарихнамасында; 7.Алаш қозғалысы әдебиет пен өнерде. Көрсеткіште орыс тілі бөлімдері бар.
Оқырмандардың қажетті дерекнамалық ізденісін жеңілдету мақсатында, кейбір басылымдардың библиографиялық жазуларында тік жақшаның ішіне анықтамалық қысқаша түсініктеме және соңына Алаш қозғалысы туралы нақты беттер көрсетілген. Әр тараудың соңында осы тарауға қатысты басқа тараулардағы әдебиеттерге көмекші сілтемелер берілген.
Библиографиялық көрсеткішті құрастыруда ҚР Ұлттық кітапханасының Қазақстан: өткені мен бүгіні мәліметтер қоры. Кітап қоры, анықтамалық-библиографиялық аппараты (каталогтар, картотекалар, анықтамалық-ақпараттық қор), Ұлттық кітап палатасының басылымдары: Қазақстанның баспасөз шежіресі, мақалалар мен рецензиялар шежіресі, газет журнал мақалаларының шежіресі (1957-2004 жж.), Қазақстан кітаптарының жылнамасы пайдаланылды. Көрсеткіш көмекші құрал ретінде ескертулер, авторлардың есімдер көрсеткіші, басылым аттары көрсеткіштерімен жабдықталған.
Библиографиялық көрсеткіш тарихшыларға, ғылыми қызметкерлерге, мамандарға және оқырман қауымға арналған.
Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы Қазақстан тарихы (көне дәуірден ХХ ғасырдың бас кезіне дейін) атты библиографиялық көрсеткіш ежелгі дәуірден бастап Қазан төңкерісіне дейінгі Қазақстан тарихының мәселелері бойынша 1985 жылдан 2006 жылдың желтоқсан айына дейінгі баспа бетінде жарық көрген әдебиеттерді қамтиды.
Басылым ҚазССР мемлекеттік А.С.Пушкин атындағы кітапханасы (қазіргі Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасы) 1979 жылы шығарған Қазақстан тарихының библиографиясы: (революцияға дейінгі дәуір) библиографиялық көрсеткішінің жалғасы болып табылады. Көрсеткішке кітаптар, кітап және журнал мақалалары, Қазақстан тарихы жөнінде жазылған ғылыми, еңбектер, авторефераттар, диссертациялар енгізілді.
Көрсеткіштегі әдебиеттер тақырыптарға жіктеліп, алфавитпен орналыстырылған. Көрсеткіштің негізгі тақырыптары:
І.Әдіснама, тарихнама және деректану;
ІІ.Қазақстанның ежелгі және орта ғасырлық тарихы;
ІІІ.Түркі көшпелі өркениетінің тарихи мұралары;
ІV.Қазақ халқының этногенездік және этникалық дамуы;
V.Қазақстан және сыртқы әлем.
VI.Патшалық Ресейдің Қазақстанды отарлау саясаты және қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалысы;
VII.Қазақ-жоңғар қарым-қатынастары;
VIII.Тарихи тұлғалар: хандар, билер, батырлар, қоғам қайраткерлері;
ІХ.Қазақстанның отарлық кезеңіндегі әлеуметтік-экономикалық және демографиялық даму жағдайы;
Х.Қазақстанның ХVIII ғ. басы мен ХХ ғ. қоғамдық саяси және мәдени даму жағдайы;
ХІ. Қалалар мен қалалық мекендердің тарихы;
ХІІ. Оқулықтар, оқу құралдары мен анықтамалар.
Жеке тұлғалар туралы деректер арнайы бөлімдерде жинақталған: Шыңғыс хан, Әбілқайыр хан, Абылай хан, Кенесары хан, Төле би, Ағыбай батыр және т.б. библиографиялық көрсеткішті құрастыруда Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасындағы Қазақстан: өткені мен бүгіні мәліметтер қоры, анықтамалық библиографиялық аппараты, (каталог, картотека, анықтамалық ақпараттық қорлар), Қазақстан Республикасы Ұлттық мемлекеттік кітап палатасының басылымдары: Қазақстанның баспасөз шежіресі, мақалалары мен рецензиялар шежіресі, газет-журнал мақалаларының шежіресі (1990-2006 жж.), Қазақстан кітаптарының жылнамасы пайдаланылды. Көрсеткіш көмекші құрал ретінде есімдер және басылым аттарының көрсеткіштерімен жабдықталған.
Шығыстың қос шынары - Яркие звезды Востока: (М.Мәметова мен Ә.Молдағұловаға арналған библиографиялық көрсеткіш)
-Алматы: ҚР Ұлттық кітапханасы 2005.- 134б. - Қаз.орыс тілдерінде.
Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы қазақ халқының батыр қыздары Мәншүк Мәметова мен Әлия Молдағұлованың өмірі мен ерліктеріне арнап библиографиялық көрсеткіш құрастырып шығарды.
Көрсеткіштегі материалдар 1944-2005 жылдардағы кезеңді қамтиды. Библиографиялық көрсеткіш екі негізгі тарауды құрайды: 1.Мәншүк Мәметова; 2.Әлия Молдағұлова. Әр тарау қазақ және орыс тілдеріндегі бөлімдерден тұрады. 1-ші тарау төрт бөлімшеден құралған: 1.М.Мәметова туралы жалпы материалдар; 2.Мәншүктің жұлдызды сәті; 3.Мәншүк бейнесі әдебиет пен өнерде; 4.М.Мәметова музейлері.
ІІ-тарауда алты бөлімшеден тұрады. 1.Ә.Молдағұлова жайлы жалпы материалдар. 2.Әлияның өшпес ерліктері; 3.Әлияның хаттары; 4.Ә.Молдағұлованы мәңгі есте сақтау; 5.Әлияның бейнесі әдебиет пен өнерде; 6.Ә.Молдағұлованың мұражайлары.
Әр тарауда әдебиеттер алфавиттік тәртіппен орналасқан.
Көмекші құрал ретінде есімдер көрсеткіші, басылымдар аттарының көрсеткіші берілген.
Көрсеткіш көпшілік қауымға арналады.
Махамбеттану: библиографиялық көрсеткіш - Махамбетоведение: библиографический указатель. Құраст.: к.Аймұханбетова, Ә.Нарымбетов, А.Нұрсейітова.- Алматы: Арыс, 2004.-286 б.
Өтемісұлы - ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиетінің аса көрнекті тұлғаларының бірі.
Өз дәуірінің аламан-тасыр уақиғаларына от-жалындай лапылдаған өлең-жырларымен үн қосып, сары бала қара қазан қамы үшін ат белінен түспеген жорық жалаугері, тұғырлы тарихи тұлға. Азаттық үшін айқасып,
теңдік үшін тебісіп өткен күрескер рухтың рәмізіндей жарқыраған оның шығармалары, жанрлық тұрғыдан алғанда, азаматтық-саяси лирикаға жатады.
Махамбет 1803 жыл Батыс Қазақстан облысы аумағында, бұрынғы Бөкей ордасында қарасты Бекетай құмында дүниеге келген. Оның әкесі дәулетті дөңгеленген, ортасына сыйлы кісі болған. Махамбет жастайынан зеректігімен ерекшеленіп, мұсылмандық шарттарын жетік оқиды; ауыз әдебиеті үлгілерінен, әсіресе еділ-жайық өңіріне тән батырлық дастандар мен жорық жырауларының жыр-толғауларын құмарта жаттап, өзі де өлең-сөз құрастыруға бейімдігін ерте байқатты. Есейе келе ауызды, орақ тілді ақындығымен, қара қылды қақ жарар әділдігімен, қараның мұңын жоқтарда хан баласынан да ықпайтын қайсарлығымен даңқы жайылды. Бұқара арасындағы беделіне, жас та болса боларлық беделіне сүйенген Жәңгір оны жанын алып, сарай ақыны ретінде ұстағысы келді. Аз ғана уақыт хан тұқымымен табақтасып, Жәңгірге тең тұтып, тура сөйлер үзеңгі жолдастыққа жараған Махамбет ордабасы мен оның төрелігіндегілердің ел билеу саясатына төзе алмай, озбыр әрекеттеріне қарсы шыға береді. Ақырында, төңірегінде жүріп елдің мұңын жеткізіп, мұқтажын жоқтармын деген үміттен жеріп, хан ордасынан біржола ат құйрығын кесіседі.
Бас араздықтан басталған кикілжің бітіспес көзқарастар қайшылығына, әлеуметтік қақтығыс пен саяси күрестер дүрбеліңене ұласады. Осылайша ол халық батыры Исатай Тайманұлының соңынан еріп, отаршылдық езгіге хан ордасының озбыр билігіне қарсы шыққан 1836-1938 жылдардағы көтерілістің жалаугер көсемдерінің біріне - жалынды идеологына айналды. Оның әлеуметтік-утопиялық саяси ой-аңсары Ұлы арман, Жайықтың бойы көк шалғын т.б. алғашқы өлеңдерінен аңғарылады. Қараның баласын хан ұлына теңгеріп, елді теңдікке, береке-бірлікке жеткізу қамымен тұтанған ұлт-азаттық
қозғалысының қаһармандарына дем беріп, қандай қиындық кездессе де қатепті қара нардай табанды болуға үндейді.
Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы Арыс қорымен бірлесіп махамбеттану саласында тұңғыщ библиографиялық көрсеткішін дайындады. Көрсеткіште қазақ және орыс тілдерінде 1908 жылдан 2003 жылдың қаңтар айына дейінгі баспа бетінде жарияланған әдебиеттер жинақталған. Көрсеткіштің бірінші жартысына қазақ тіліндегі, екінші жартысына орыс тіліндегі әдебиеттер енгізілді.
Көрсеткіштің қазақ тіліндегі әдебиеттері екі бөлімге жіктелген: І-бөлімге М.Өтемісұлының шығармалары, ІІ-бөлімге оның өмірі мен шығармашылығы жайындағы мағлұматтар енгізілді. Бөлімдер тақырыптарға жіктеліп, ішіндегі әдебиеттер алфавит бойынша орналастырылған. Көрсеткіш соңында көмекші құрал ретінде М.Өтемісұлы шығармаларының, авторлардың, басылым аттарының алфавиттік көрсеткіштері берілген. Осы Махамбеттану библиографиялық көрсеткішінің алғы сөзінде жинақталған әдебиеттер 2003 жылдың 1 қаңтарына дейін ескертілген. Бірақ, ҚР Ұлттық кітапханасының дерек қорынан алынған мәліметтер бойынша 2004 жылдың мерзімді басылымдары да қамтылған. Ғылыми көмекші ретроспективтік көрсеткіште қойылған талап бойынша Махамбетке қатысты ғылыми мақалалар толық қамтылғаны байқалады. Мәселен, Махамбеттің 200 жылдығының атап өтілуіне байланысты ҚазҰУ хабаршысы, филология сериясының 2003 №6 санында жарияланған ғалымдар Қ.Мәдібай, Қ.Раев, С.Сатанов, А.Хабиева, Л.Тұрғараева, А.Әділжан, А.Мамыров, А.Мәсімбаева, Ж.Нұртілеуова, М.Шойбеков, Г.Әметова, Ж.Оразова, Р.Ордабаеваның зерттеу мақалаларының көрсеткіште кірмей қалуы осы құралды дайындаған ҚР Ұлттық кітапханасының Ұлттық библиография бөлімінің мамандары және шығарушылар тарапынан жіберілген
шалағайлыққа жатады. Бұған қоса алғы сөзде айтылғандай көрсеткіш тұңғыш емес, бұған дейін Қазақ Ұлттық университеті мамандары жинақтап шығарған көрсеткіш пен тарихи ұлт-азаттық күрес туралы жинақтарда берілген библиографиялық сілтемелер ескерусіз қалған.
1.3 Тарих саласындағы ұсыныс библиографиясының Отан тарихын насихаттаудағы рөлі
Ұсыныстық библиографияның мақсаты - баспа шығармаларын әрбір оқырманның, оқырман тобының талап-тілегіне қарай насихаттау, сол арқылы оқырмандарды тәрбиелеу болып табылады. Белгілі тақырып аясында кітаптар, газет-журнал мақалаларын топтастырып оқырмандарға ұсынылады.
Ұсыныстық библиография - оқырмандарға оқу, өз бетімен білім алу, тәрбие, ағарту, және өркениетке мүмкіндік туғызады. Өзіне тән әдістерінің көмегімен олар өз бетінше жаңа әлеуметтік-мағыналы мүддесі қалыптасады, ой-өрісі кеңейеді. Оқырмандарға ұсынылған әдебиеттердің мазмұнын аша отырып, ол оқуға арналған шығармаларды таңдауға, оны меңгеруге көмектеседі. Ұсыныстық библиографияның ең маңызды қызметінің бірі - жеке тұлғаның оқу мәдениетін қалыптастыру. Ол кәсіби оқу-тәрбие жұмысымен айналысатын оқырмандардың мұқтаж тілектеріне де қызмет етеді. Ұсыныстық библиографияның негізгі қызметі - оқырман қауымның арасында саралы насихат жүргізуге көмек көрсету.
Ұзақ уақыттар бойы әдебиеттердің ұсыныс библиографиясы жалпы білім беруде, өздігінен білім алуда және тарих саласында насихаттаудың негізгі нысаны ретінде қаралып келеді. Аталған функцияларды сақтай отырып, жаңа деңгейге көтерілді.
Бүгінгі күні ақпараттық және ағартушылық қызметтің салалық түрлеріне байланысты, әдебиеттердің ұсыныс библиографиясы жаңа қоғамда филология және библиография ғылымдарының әдістеріне сүйене отырып, өнер саласының ақпараттық кеңістігін құруды қажет етіп отыр. Бұл дегеніміз, мәдениеттің өзіндік феномені болып қалуға мүмкіндік алады.
Әдебиеттердің ұсыныс библиографиясының қалыптасуының жолдары әр алуан. Дәстүрлі қолданыста жүргендері - ұсыныстық көрсеткіштер, танымал библиографиялық анықтамалықтар мен энциклопедиялар, библиографиялық очерктер, кітап туралы әңгіме т.б.
Жоғарыда көрсетілген әдебиеттердің ұсыныстық библиографиясының түрлері оқырмандардың әдебиет әлеміндегі көзқарасын дамытуға ерекше ықпал етеді. Оқырмандарға мұндай бағыт берудің негізгі мақсаты - олардың оқуға, кітап таңдап алу қабілеттерін дамытып қана қоймай, қоғамның жаңа әдеби процессіндегі жаңалықтармен таныстыру немесе отандық әдебиетіміздің тарихын, даму барысымен толыққанды танысуға мүмкіндік туғызу болып табылады.
Дәуір бізді ұлы істерге ұмтылдырып отыр. Кешегінің қапысы мен қатесін дәл түзетіп, қоғамның басындағы халықтың бойындағы жасампаз рух пен тегеурінді жарқырытып ашып, іске жұмылдырып, экономикалық та, әлеуметтік те процесті шұғыл жүзеге асыруды жүктеп отыр.
Сондықтан да бүгінгі заман талабына сай ұмыт болып бара жатқан халқымыздың салт-дәстүрін білу, еске түсіріп, бойға сіңіру адамдардың әсіресе жас ұрпақтың тарихи санасын дұрыс қалыптастыруда маңызы зор.
Қазақстан Ұлттық кітапханасы, Ұлттық библиография бөлімі Қазақстан салт-дәстүрлері ұсыныстық библиографиялық көрсеткіш.-Алматы: 1993ж.
Халықтың салт-дәстүрлері мен әдеп-ғұрыптары қоғамның рұхани, мәдени және адамгершілік дүниесіндегі қымбат қазыналарының бірі. Онда халықтың сан ғасырлық өмір тәжірибесі мен зердесі, адамзаттың жүріп өткен даму жолындағы күресі, жеңісі, ізденісі, танымы мен түсініктері жинақталған.
Сондықтан да бүгінгі заман талабына сай ұмыт болып бара жатқан халқымыздың салт-дәстүрлерін білу, еске түсіріп, бойға сіңіру адамдардың
әсіресе жас ұрпақтың тарихи саласын дұрыс қалыптастыру маңызы зор.
Осыған орай Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының Ұлттық библиография білімі ұлттық тәрбие қазақтың қолөнері, ұлттық киім, ұлттық тағам, ұлттық қасиет, психология, сана деген атпен бірнеше ұсыныстық көрсеткіш шығарды.
Бүгінгі Қазақтың салт-дәстүрлері атты ұсыныстың библиографиялық көрсеткіште Ұлттық кітапхана қорына түскен соңғы 3-5 жыл көлеміндегі кітаптар мен газет-журналдар материалдары негізіндегі құрастырылып, бірінші рет шығарылып отыр.
Көрсеткіш тұрмыс-салт дәстүрінің мағынасы мен маңызына қарай бірнеше бөлімдерге бөлініп берілді. Атап айтар болсаң Салт-дәстүрлерге арналған жалпы материалдар, Тұрмыс - салт дәстүрлері мен рәсімдері, Адамның бір қызығы бала деген, Ұлттық ойын-сауықтар, Аңшылық. Саятшылық. Құсбегілік. Мергендік., Маусымдық халықтық мейрам - дәстүрді еске түсіру т.б. бөлімдерден тұрады.
Бұған қоса қосымша автордың алфавиттік көрсеткіші мен жабдықталған.
Көрсеткіш тарихшыларға, мұғалімдерге, кітапхана қызметкерлеріне, студент-жастарға және жалпы оқырман қауымға арналған.
Құрманғазы Сағырбайұлы 1818-1889. Ұсыныстық библиографиялық көрсеткіш. ҚР Ұлттық кітапханасы.-Алматы,2005.-92б.
Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы қазақ халқының ұлы күйшісіне арнап библиографиялық серия аясында ұсыныстық библиографиялық көрсеткішті дайындап ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz