Қазақстанның банк жүйесінің қалыптасуы мен даму кезеңдері
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .. 2
1. Банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1. Банк және банк жүйесіне сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2. Қазақстандағы банк жүйесінің қалыптасу
кезеңдері мен дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2. Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банк жүйесін құру ... ... ... ... ... 12
2.1. ҚР Ұлттық банкі . ҚР Орталық банкі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.2. Екінші деңгейдегі банктер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 16
3. Банк қызметi және оны реттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 19
3.1. Банк операциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
3.2. Банктердiң қызметiн реттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 25
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
Қосымша мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 27
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .. 2
1. Банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1. Банк және банк жүйесіне сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2. Қазақстандағы банк жүйесінің қалыптасу
кезеңдері мен дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2. Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банк жүйесін құру ... ... ... ... ... 12
2.1. ҚР Ұлттық банкі . ҚР Орталық банкі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.2. Екінші деңгейдегі банктер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 16
3. Банк қызметi және оны реттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 19
3.1. Банк операциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
3.2. Банктердiң қызметiн реттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 25
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
Қосымша мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 27
КІРІСПЕ
Бүгінгі күні Қазақстанның банк жүйесі қаржы жүйесінің ең үлкен және тез дамып келе жатқан бөлігі болып табылады. Экономиканың банк жүйесінің дамуы кез келген мемлекеттің басым міндеттерінің бірі болып табылады. Қазақстанда соңғы бірнеше жылда банк жүйесі бөліктерінің тұрақтылығын жетілдіру мен нығайту және банк құралдарына халықтың сенімін арттыру жөнінде белсенді жұмыс жүргізілді. Қаржы жүйесінің негізі бірнеше рет реформалау нәтижесінде оның ең қарқынды дамыған және тұрақты құрамдас бөлігі болған Қазақстан Республикасының банк жүйесі болып табылады. Банк қызметін табысты реформалау барынша тұрақты банк жүйесін құруға мүмкіндік берді.
Кейінгі жылдары Ұлттық банк, Қазақстандағы банктік қадағалауды жалпы қабылданған стандарттарға, ең алдымен, банктік қадағалау жөніндегі Базель комитетінің тиімді банктік қадағалауының негізгі принциптеріне сәйкестендіру жетістіктері бағытында жұмыс жүргізді. Шоғырландыру негізінде банк қызметіне қадағалау жүргізу үшін Ұлттық банктің 2001 жылдың басында өкілеттіктерді бөлуі банктік қадағалаудың осы принциптеріне сәйкестендіру жетістіктері бағытындағы тағы бір қадамды білдіреді.
Қазіргі уақытта Қазақстанда 34 екінші деңгейдегі банк жұмыс істейді.
Банк жүйесінің жиынтық меншікті капиталы валюталық баламада 1,5 АҚШ долларын құрайды. ТМД елдерінің ішінде бір банкке тиесілі меншікті капиталдың мөлшері бойынша Қазақстан жетекші болып қалып отыр.
Банктердің ресурстық базасы жоғары қарқынмен өсуде, бұл көп жағдайда халық салымдарын сақтандыру жүйесінің жұмыс істеуі. Банктер базасының қарқынды өсуі оларға экономиканы несиелеу жөніндегі қызметті едәуір жандандыра түсуге мүмкіндік береді.
Несие қызметінің қарқын алуына байланысты банктер несиелеудің сан алуан түрлерін игеретін болды. Солардың бірі ипотекалық несиелеу болды.
Осы жетістіктердің бәрін көрсете келе, осы кезеңде Қазақстанның басқа ТМД елдерінің банктік дамуының көптеген өлшемдерінен оза отырып және Шығыс Еуропаның жетекші елдеріне жақындай отырып, әлемдік экономикалық қоғамдастыққа батыл қадам жасағанын мойындау керек.
Түйіндеп айтқанда, таяу жылдардағы экономикалық, әлеуметтік және саяси жаңару жөніндегі менің пайымым мен көзқарасым осындай.
Банктердің қызметі ашықтықтың айтулы өнегесі болуға тиіс. Ең алдымен, мұның меншік құрылымы мен аффирленген тұлғалар туралы мәліметтерге қатысы бар. Банк қабылдайтын шешімдерге елеулі ықпалы бар барлық тұлғалар уәкілетті органның келісімін ала отырып, өздерінің мәртебесін нақтылай түсулері керек. Банктердің инвестициялық қызметіне қойылатын талаптарды топтасу негізінде ретке келтіру қажет. Аффирленген тұлғалармен жасалатын мәмілелер банктерді тәуекелге барғызбауы шарт. Қаржылық қадағалау агенттігінің бұл жұмысты батыл жүргізуі міндет.
Курс жұмысының өзі мынадай бөлімдерден тұрады: кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды, қолданылған әдебиеттер, қосымшадан тұрады.
Осы курс жұмысы «Қазақстанның банк жүйесінің қалыптасуы мен даму кезеңдері» - атты тақырыбында мен мынадай негізгі аспектілеріне тоқталайын. Негізгі бөлімі - банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы, ал екінші бапта - Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банк жүйесін құру және үшінші бапта - банк қызметі және оны реттеу, - деген басты бөлімдеріне шолу жасаймын. Қорытындысында осы жұмыстың негізгі нәтижесіне тоқталады. Осыдан басқа осы курстық жұмысты жазуға қолданылған әдебиеттер қарастырылады. Бұл тақырыпта Қазақстан Республикасының банк жүйесінің негізгі, жоғарғы деңгейі - Ұлттық банк туралы және Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктері туралы егжей-тегжейлі мағлұмат бүкіл банк жүйесін сипаттайды. Бұл тақырыпта зерттелетіні – Қазақстан Республикасының банк жүйесінің мәні мен маңызы, ал зерттеу мақсаты – республикадағы банк жүйесінің қалыптасуы мен дамуын оқып білу.
Бүгінгі күні Қазақстанның банк жүйесі қаржы жүйесінің ең үлкен және тез дамып келе жатқан бөлігі болып табылады. Экономиканың банк жүйесінің дамуы кез келген мемлекеттің басым міндеттерінің бірі болып табылады. Қазақстанда соңғы бірнеше жылда банк жүйесі бөліктерінің тұрақтылығын жетілдіру мен нығайту және банк құралдарына халықтың сенімін арттыру жөнінде белсенді жұмыс жүргізілді. Қаржы жүйесінің негізі бірнеше рет реформалау нәтижесінде оның ең қарқынды дамыған және тұрақты құрамдас бөлігі болған Қазақстан Республикасының банк жүйесі болып табылады. Банк қызметін табысты реформалау барынша тұрақты банк жүйесін құруға мүмкіндік берді.
Кейінгі жылдары Ұлттық банк, Қазақстандағы банктік қадағалауды жалпы қабылданған стандарттарға, ең алдымен, банктік қадағалау жөніндегі Базель комитетінің тиімді банктік қадағалауының негізгі принциптеріне сәйкестендіру жетістіктері бағытында жұмыс жүргізді. Шоғырландыру негізінде банк қызметіне қадағалау жүргізу үшін Ұлттық банктің 2001 жылдың басында өкілеттіктерді бөлуі банктік қадағалаудың осы принциптеріне сәйкестендіру жетістіктері бағытындағы тағы бір қадамды білдіреді.
Қазіргі уақытта Қазақстанда 34 екінші деңгейдегі банк жұмыс істейді.
Банк жүйесінің жиынтық меншікті капиталы валюталық баламада 1,5 АҚШ долларын құрайды. ТМД елдерінің ішінде бір банкке тиесілі меншікті капиталдың мөлшері бойынша Қазақстан жетекші болып қалып отыр.
Банктердің ресурстық базасы жоғары қарқынмен өсуде, бұл көп жағдайда халық салымдарын сақтандыру жүйесінің жұмыс істеуі. Банктер базасының қарқынды өсуі оларға экономиканы несиелеу жөніндегі қызметті едәуір жандандыра түсуге мүмкіндік береді.
Несие қызметінің қарқын алуына байланысты банктер несиелеудің сан алуан түрлерін игеретін болды. Солардың бірі ипотекалық несиелеу болды.
Осы жетістіктердің бәрін көрсете келе, осы кезеңде Қазақстанның басқа ТМД елдерінің банктік дамуының көптеген өлшемдерінен оза отырып және Шығыс Еуропаның жетекші елдеріне жақындай отырып, әлемдік экономикалық қоғамдастыққа батыл қадам жасағанын мойындау керек.
Түйіндеп айтқанда, таяу жылдардағы экономикалық, әлеуметтік және саяси жаңару жөніндегі менің пайымым мен көзқарасым осындай.
Банктердің қызметі ашықтықтың айтулы өнегесі болуға тиіс. Ең алдымен, мұның меншік құрылымы мен аффирленген тұлғалар туралы мәліметтерге қатысы бар. Банк қабылдайтын шешімдерге елеулі ықпалы бар барлық тұлғалар уәкілетті органның келісімін ала отырып, өздерінің мәртебесін нақтылай түсулері керек. Банктердің инвестициялық қызметіне қойылатын талаптарды топтасу негізінде ретке келтіру қажет. Аффирленген тұлғалармен жасалатын мәмілелер банктерді тәуекелге барғызбауы шарт. Қаржылық қадағалау агенттігінің бұл жұмысты батыл жүргізуі міндет.
Курс жұмысының өзі мынадай бөлімдерден тұрады: кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды, қолданылған әдебиеттер, қосымшадан тұрады.
Осы курс жұмысы «Қазақстанның банк жүйесінің қалыптасуы мен даму кезеңдері» - атты тақырыбында мен мынадай негізгі аспектілеріне тоқталайын. Негізгі бөлімі - банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы, ал екінші бапта - Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банк жүйесін құру және үшінші бапта - банк қызметі және оны реттеу, - деген басты бөлімдеріне шолу жасаймын. Қорытындысында осы жұмыстың негізгі нәтижесіне тоқталады. Осыдан басқа осы курстық жұмысты жазуға қолданылған әдебиеттер қарастырылады. Бұл тақырыпта Қазақстан Республикасының банк жүйесінің негізгі, жоғарғы деңгейі - Ұлттық банк туралы және Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктері туралы егжей-тегжейлі мағлұмат бүкіл банк жүйесін сипаттайды. Бұл тақырыпта зерттелетіні – Қазақстан Республикасының банк жүйесінің мәні мен маңызы, ал зерттеу мақсаты – республикадағы банк жүйесінің қалыптасуы мен дамуын оқып білу.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қазақстанның банк жүйесінің
қалыптасуы мен даму кезеңдері
тақырыбы бойынша
К У Р С Ж Ұ М Ы С Ы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 2
1. Банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
1. Банк және банк жүйесіне
сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2. Қазақстандағы банк жүйесінің қалыптасу
кезеңдері мен дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2. Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банк жүйесін құру
... ... ... ... ... 12
2.1. ҚР Ұлттық банкі – ҚР Орталық банкі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.2. Екінші деңгейдегі банктер ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... . 16
3. Банк қызметi және оны реттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... . 19
3.1. Банк операциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
3.2. Банктердiң қызметiн реттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
Қосымша мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 27
Екінші онжылдықтың
басында еліміздегі банк
жүйесі Қазақстанды бүкіл
Орталық Азия
аймағындағы қаржылық
орталыққа
айналдыруды қамтамасыз етуге тиіс
Н.Назарбаев.
КІРІСПЕ
Бүгінгі күні Қазақстанның банк жүйесі қаржы жүйесінің ең үлкен және
тез дамып келе жатқан бөлігі болып табылады. Экономиканың банк жүйесінің
дамуы кез келген мемлекеттің басым міндеттерінің бірі болып табылады.
Қазақстанда соңғы бірнеше жылда банк жүйесі бөліктерінің тұрақтылығын
жетілдіру мен нығайту және банк құралдарына халықтың сенімін арттыру
жөнінде белсенді жұмыс жүргізілді. Қаржы жүйесінің негізі бірнеше рет
реформалау нәтижесінде оның ең қарқынды дамыған және тұрақты құрамдас
бөлігі болған Қазақстан Республикасының банк жүйесі болып табылады. Банк
қызметін табысты реформалау барынша тұрақты банк жүйесін құруға мүмкіндік
берді.
Кейінгі жылдары Ұлттық банк, Қазақстандағы банктік қадағалауды жалпы
қабылданған стандарттарға, ең алдымен, банктік қадағалау жөніндегі Базель
комитетінің тиімді банктік қадағалауының негізгі принциптеріне
сәйкестендіру жетістіктері бағытында жұмыс жүргізді. Шоғырландыру негізінде
банк қызметіне қадағалау жүргізу үшін Ұлттық банктің 2001 жылдың басында
өкілеттіктерді бөлуі банктік қадағалаудың осы принциптеріне сәйкестендіру
жетістіктері бағытындағы тағы бір қадамды білдіреді.
Қазіргі уақытта Қазақстанда 34 екінші деңгейдегі банк жұмыс істейді.
Банк жүйесінің жиынтық меншікті капиталы валюталық баламада 1,5 АҚШ
долларын құрайды. ТМД елдерінің ішінде бір банкке тиесілі меншікті
капиталдың мөлшері бойынша Қазақстан жетекші болып қалып отыр.
Банктердің ресурстық базасы жоғары қарқынмен өсуде, бұл көп жағдайда
халық салымдарын сақтандыру жүйесінің жұмыс істеуі. Банктер базасының
қарқынды өсуі оларға экономиканы несиелеу жөніндегі қызметті едәуір
жандандыра түсуге мүмкіндік береді.
Несие қызметінің қарқын алуына байланысты банктер несиелеудің сан
алуан түрлерін игеретін болды. Солардың бірі ипотекалық несиелеу болды.
Осы жетістіктердің бәрін көрсете келе, осы кезеңде Қазақстанның басқа
ТМД елдерінің банктік дамуының көптеген өлшемдерінен оза отырып және Шығыс
Еуропаның жетекші елдеріне жақындай отырып, әлемдік экономикалық
қоғамдастыққа батыл қадам жасағанын мойындау керек.
Түйіндеп айтқанда, таяу жылдардағы экономикалық, әлеуметтік және саяси
жаңару жөніндегі менің пайымым мен көзқарасым осындай.
Банктердің қызметі ашықтықтың айтулы өнегесі болуға тиіс. Ең алдымен,
мұның меншік құрылымы мен аффирленген тұлғалар туралы мәліметтерге қатысы
бар. Банк қабылдайтын шешімдерге елеулі ықпалы бар барлық тұлғалар
уәкілетті органның келісімін ала отырып, өздерінің мәртебесін нақтылай
түсулері керек. Банктердің инвестициялық қызметіне қойылатын талаптарды
топтасу негізінде ретке келтіру қажет. Аффирленген тұлғалармен жасалатын
мәмілелер банктерді тәуекелге барғызбауы шарт. Қаржылық қадағалау
агенттігінің бұл жұмысты батыл жүргізуі міндет.
Курс жұмысының өзі мынадай бөлімдерден тұрады: кіріспе, негізгі бөлім,
қорытынды, қолданылған әдебиеттер, қосымшадан тұрады.
Осы курс жұмысы Қазақстанның банк жүйесінің қалыптасуы мен даму
кезеңдері - атты тақырыбында мен мынадай негізгі аспектілеріне тоқталайын.
Негізгі бөлімі - банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы, ал екінші бапта -
Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банк жүйесін құру және үшінші бапта
- банк қызметі және оны реттеу, - деген басты бөлімдеріне шолу жасаймын.
Қорытындысында осы жұмыстың негізгі нәтижесіне тоқталады. Осыдан басқа осы
курстық жұмысты жазуға қолданылған әдебиеттер қарастырылады. Бұл тақырыпта
Қазақстан Республикасының банк жүйесінің негізгі, жоғарғы деңгейі - Ұлттық
банк туралы және Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктері
туралы егжей-тегжейлі мағлұмат бүкіл банк жүйесін сипаттайды. Бұл тақырыпта
зерттелетіні – Қазақстан Республикасының банк жүйесінің мәні мен маңызы, ал
зерттеу мақсаты – республикадағы банк жүйесінің қалыптасуы мен дамуын оқып
білу.
1.Банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы
1. Банк және банк жүйесіне сипаттамма
Біздің дәуірімізге дейін ежелгі Грецияда, Египетте, Римде банктік
қызметтің жақсы дамығаны анықталған. Бәрінен бұрын банк ісі Италияда
қалпына келтірілді.Алғашқы банктердің Италияда пайда болу себебі,оның сол
уақыттарда дүниежүзілік сауда орталығы болғандығын ескеріп, әр елдің
ақшалары мен тауарларының сол елге қарай ағылып, банкирлердің сауда
операцияларына тікелей қатысуына байланысты түсіндіріледі. Италияның ірі
орталықтарында дами бастаған банк ісі ХІІ ғасырдың соңынан бастап басқа
елдерге де, атап айтқанда Францияға, Англияға және Германияға кең етек жая
бастады [8;129].
Банк жүйесі деген сөздің өзінен, оның басты элементі негізінде ақшаға
байланысты операцияларды жүргізетін, әртүрлі банктер болып табылатынын
түсінуге болады.
Банктер туралы түрлі-түрлі пікірлер айтылып жүр. Кейбір мамандар банкті
кәсіп орны, мекеме, - дейді, екіншілері - экономикалық басқару орны, -
дейді, үшіншілері - делдалдық ұйым, - дейді. Төртіншілері - несиелік
кәсіпорны деп сипаттайды.
Банк - өзінің жарғысы бар, толық шаруашылық есеп және өзін-өзі
қаржыландыру негізінде қызмет жасайтын заңды тұлға. Ол - ақша қаражатын
тарту, орналастыру және басқа банктік операциялар жүргізетін мекеме.
"Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы"
Қазақстан Республикасының Заңы (1995 ж. 31 тамыз N 2444) бойынша банк -
банк қызметiн жүзеге асыруға құқылы коммерциялық ұйым болып табылатын заңды
тұлға. Банктiң ресми мәртебесi заңды тұлғаны әділет органдарында (тіркеуші
органдарда) банк ретiнде мемлекеттiк тiркеумен және банк операцияларын
жүргiзуге қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау
жөнiндегi уәкілетті органның лицензиясы болуымен белгiленедi.
Алғашқы банктер капитализмнің мануфактура тұсында және ең бастысы,
Италияның жекелеген қалаларында (Венеция, Генуя) XIV-XV пайда болған.
Банк тауар шаруашылығының ерекше институты ретінде тауар шаруашылығының
ерте кезеңінде, яғни тауар-ақша қатынастарының дамуына байланыссыз, ақша
айналысын реттеу үшін пайда болған делінеді.
Банк сөзі banco деген италиян тілінен аударғанда айырбас столы
дегенді білдіреді. Бұл айырбас столы тауарлармен сауда жасалатын
алаңдарда құрылады. Сауда мемлекеттер мен қалалардың, жекеленген
тұлғалардың әртүрлі монеталармен жасалған. Банктер пайда болардың алдында
ақша-сауда капиталының өкілдері саудагерлердің ақшалай салымдарын қабылдап
оларды әртүрлі елдің ақшаларына айырбастауға маманданып отырған. Уақыт өте
келе, айырбастаушылар бұл салымдарды, сондай-ақ өздерінің ақша-қаражаттарын
саудаға беріп, пайыз алу үшін пайдалана бастайды. Сөйтіп, айырбастаушылар
біртіндеп банкирлерге айналады [8;128].
Ресей Федерациясының банк жүйесі батыс елдердің банк жүйесіне
қарағанда кеш қалыптаса бастап, өзінің даму жолында бірнеше кезеңдерден
өтті. Алғашқы банктер ХVІІІ ғасырдың екінші жартысында мемлекеттік
(қазыналық) банк түрінде пайда болып, ХІХ ғасырдың аяғы және ХХ ғасырдың
басында Ресей банк жүйесі негізінен мынадай банк мекемелерінен құралды:
мемлекеттік банк; қоғамдық қалалық және жер банктері; көп буынды жеке
банктер – акционерлік банктер, өзара несиелейтін қоғамдар, коммерциялық
банктер, несие-жинақтау серіктестіктері; банктік кеңселер, сауда үйлері,
айырбастау дүкендері.
Экономикалық қайта құру процесі банк жүйесін реформалаудан бастады.
1930-1932 жылдары жүргізілген несие реформасы еліміздің банк жүйесінің
дамуындағы жаңа кезеңін бастады. Несие реформасының мақсаты – несиелеу мен
несие-есеп жұмыстарының жаңа түрлерін енгізу, коммерциялық және жанама
банктік несиелеуді тікелей банктік несиемен ауыстыру болып табылды.
Несие реформасын жүзеге асыру барысында мына мәселелерге назар аударылды:
1) тікелей банктік несие енгізу;
2) шаруашылық есепті енгізу;
3) қысқа мерзімді несиелеу процесін енгізу;
4) өндіріс мекемелерінің өзінің және қарызға алған қаражаттарының
жұмсалу бағыттырын ажырату;
5) шаруашылықты несиелеудің принциптерін бекіту;
6) банк жүйесін қайта құру, яғни мемлекеттік банк пен ұзақ мерзімді
несие беретін арнайы банктердің қызметін ажырату.
Қазақстан кеңес дәуірінің кезеңінде одақтас республикалардың бірі
болғандықтан, оның жеке банк жүйесі болған жоқ. Ол кезде Қазақстанның
аумағында КСРО-ның орталықтанған банк жүйесінің филиалдары мен бөлімшелері
жұмыс атқарды.
1987 жылға дейін банк жүйесіне КСРО мемлекеттік банкі, КСРО құрылыс
банкі және КСРО сыртқы сауда банкі секілді үш монополистік банктер кірді.
Сондай-ақ, мемлекеттік еңбек жинақ кассалар жүйесі де болды. Банк
жүйесіндегі негізгі орынды КСРО Мемлекеттік Банкі иеленді. КСРО Мемлекеттік
Банкі эмиссиялық институт бола отырып, қысқа мерзімге несие беру,
шаруашылыққа кассалық және есептік қызметті көрсетуді іске асыратын орталық
болды. Сол себепті, ол - мемлекеттік басқару және бақылау органына айналды.
КСРО Мемлекеттік Банкі несие беру ресурстарына іс жүзіндегі монополист еді.
Оның шоттарында барлық қаражаттар шоғырланып,жалпы мемлекеттік несие беру
қорын қалыптастырды.Атаулы қордың қаражаттары арнайы бекітілген несие беру
жоспарларына сәйкес, орталықтан берілетін. Жергілікті жерлердегі несие беру
мекемелерінің қызметі нақты қарыз алушыларға арнайы ережеге сәйкес,
жоспармен көрсетілген мақсаттарға ғана берілумен шектелді. Банктік
мекемелер клиенттер алдында емес жоғарыда тұрған ұйымдардың алдында жауапты
болды. Сонымен, несие реформасының нәтижесінде жоспарлы социалистік
экономикаға сәйкес үйлестіру типіндегі несие-банк жүйесі құрылып,
Мемлекеттік Банк өндіріс пен тауар айналымын есептейтін және бақылайтын
біріңғай аппаратқа айналды. Коммерциялық банктердің рөлі төмендеп, кейін
елде тек мемлекеттік банктерден тұратын монобанктік жүйе қалыптасты.
Кеңестер Одағы тарағаннан кейін, нарықтық экономика бағытын таңдаған
көптеген жаңа тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуы, осы мемлекеттерде жаңа
банк жүйелерінің дүниеге келуіне әкеліп соқты.
2. Қазақстандағы банк жүйесінің қалыптасу кезеңдері мен дамуы
Тәуелсіз Қазақстан Республикасының Банк жүйесінің қалыптасу мен даму
жолдарын бірнеше кезеңге бөлуге болады (1-кесте).
Бірінші кезең, 1917 мен 1930 жылдар аралығы – патшалық Ресейден қалған
банк жүйесін жаңадан қалыптастыру, бұл кезде әртүрлі меншіктегі банктер мен
несие мекемелері қатар қызмет істеді.
Екінші кезең, 1930-1987 жылдардың аралығы – елде КСРО Мемлекеттік банкі
әмбебап қызмет атқарды, яғни ол мемлекеттің орталық банкі ретінде
эмиссиялау және несие беру қызметімен қоса клиенттерге де қызмет көрсетті.
Үшінші кезең, 1988-1991 жылдар аралығы – елде мемлекеттік маманданған
банктердің құрылуы, яғни КСРО Мемлекеттік банкі (банктердің банкісі)
ретінде эмиссиялық, ереже, нұсқау және т.б. нормативті актілер шығарушылық,
бақылау және басқа қызметтермен шұғылданып, ал маманданған банктер
экономиканың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстанның банк жүйесінің
қалыптасуы мен даму кезеңдері
тақырыбы бойынша
К У Р С Ж Ұ М Ы С Ы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 2
1. Банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
1. Банк және банк жүйесіне
сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2. Қазақстандағы банк жүйесінің қалыптасу
кезеңдері мен дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2. Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банк жүйесін құру
... ... ... ... ... 12
2.1. ҚР Ұлттық банкі – ҚР Орталық банкі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.2. Екінші деңгейдегі банктер ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... . 16
3. Банк қызметi және оны реттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... . 19
3.1. Банк операциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
3.2. Банктердiң қызметiн реттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
Қосымша мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 27
Екінші онжылдықтың
басында еліміздегі банк
жүйесі Қазақстанды бүкіл
Орталық Азия
аймағындағы қаржылық
орталыққа
айналдыруды қамтамасыз етуге тиіс
Н.Назарбаев.
КІРІСПЕ
Бүгінгі күні Қазақстанның банк жүйесі қаржы жүйесінің ең үлкен және
тез дамып келе жатқан бөлігі болып табылады. Экономиканың банк жүйесінің
дамуы кез келген мемлекеттің басым міндеттерінің бірі болып табылады.
Қазақстанда соңғы бірнеше жылда банк жүйесі бөліктерінің тұрақтылығын
жетілдіру мен нығайту және банк құралдарына халықтың сенімін арттыру
жөнінде белсенді жұмыс жүргізілді. Қаржы жүйесінің негізі бірнеше рет
реформалау нәтижесінде оның ең қарқынды дамыған және тұрақты құрамдас
бөлігі болған Қазақстан Республикасының банк жүйесі болып табылады. Банк
қызметін табысты реформалау барынша тұрақты банк жүйесін құруға мүмкіндік
берді.
Кейінгі жылдары Ұлттық банк, Қазақстандағы банктік қадағалауды жалпы
қабылданған стандарттарға, ең алдымен, банктік қадағалау жөніндегі Базель
комитетінің тиімді банктік қадағалауының негізгі принциптеріне
сәйкестендіру жетістіктері бағытында жұмыс жүргізді. Шоғырландыру негізінде
банк қызметіне қадағалау жүргізу үшін Ұлттық банктің 2001 жылдың басында
өкілеттіктерді бөлуі банктік қадағалаудың осы принциптеріне сәйкестендіру
жетістіктері бағытындағы тағы бір қадамды білдіреді.
Қазіргі уақытта Қазақстанда 34 екінші деңгейдегі банк жұмыс істейді.
Банк жүйесінің жиынтық меншікті капиталы валюталық баламада 1,5 АҚШ
долларын құрайды. ТМД елдерінің ішінде бір банкке тиесілі меншікті
капиталдың мөлшері бойынша Қазақстан жетекші болып қалып отыр.
Банктердің ресурстық базасы жоғары қарқынмен өсуде, бұл көп жағдайда
халық салымдарын сақтандыру жүйесінің жұмыс істеуі. Банктер базасының
қарқынды өсуі оларға экономиканы несиелеу жөніндегі қызметті едәуір
жандандыра түсуге мүмкіндік береді.
Несие қызметінің қарқын алуына байланысты банктер несиелеудің сан
алуан түрлерін игеретін болды. Солардың бірі ипотекалық несиелеу болды.
Осы жетістіктердің бәрін көрсете келе, осы кезеңде Қазақстанның басқа
ТМД елдерінің банктік дамуының көптеген өлшемдерінен оза отырып және Шығыс
Еуропаның жетекші елдеріне жақындай отырып, әлемдік экономикалық
қоғамдастыққа батыл қадам жасағанын мойындау керек.
Түйіндеп айтқанда, таяу жылдардағы экономикалық, әлеуметтік және саяси
жаңару жөніндегі менің пайымым мен көзқарасым осындай.
Банктердің қызметі ашықтықтың айтулы өнегесі болуға тиіс. Ең алдымен,
мұның меншік құрылымы мен аффирленген тұлғалар туралы мәліметтерге қатысы
бар. Банк қабылдайтын шешімдерге елеулі ықпалы бар барлық тұлғалар
уәкілетті органның келісімін ала отырып, өздерінің мәртебесін нақтылай
түсулері керек. Банктердің инвестициялық қызметіне қойылатын талаптарды
топтасу негізінде ретке келтіру қажет. Аффирленген тұлғалармен жасалатын
мәмілелер банктерді тәуекелге барғызбауы шарт. Қаржылық қадағалау
агенттігінің бұл жұмысты батыл жүргізуі міндет.
Курс жұмысының өзі мынадай бөлімдерден тұрады: кіріспе, негізгі бөлім,
қорытынды, қолданылған әдебиеттер, қосымшадан тұрады.
Осы курс жұмысы Қазақстанның банк жүйесінің қалыптасуы мен даму
кезеңдері - атты тақырыбында мен мынадай негізгі аспектілеріне тоқталайын.
Негізгі бөлімі - банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы, ал екінші бапта -
Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банк жүйесін құру және үшінші бапта
- банк қызметі және оны реттеу, - деген басты бөлімдеріне шолу жасаймын.
Қорытындысында осы жұмыстың негізгі нәтижесіне тоқталады. Осыдан басқа осы
курстық жұмысты жазуға қолданылған әдебиеттер қарастырылады. Бұл тақырыпта
Қазақстан Республикасының банк жүйесінің негізгі, жоғарғы деңгейі - Ұлттық
банк туралы және Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктері
туралы егжей-тегжейлі мағлұмат бүкіл банк жүйесін сипаттайды. Бұл тақырыпта
зерттелетіні – Қазақстан Республикасының банк жүйесінің мәні мен маңызы, ал
зерттеу мақсаты – республикадағы банк жүйесінің қалыптасуы мен дамуын оқып
білу.
1.Банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы
1. Банк және банк жүйесіне сипаттамма
Біздің дәуірімізге дейін ежелгі Грецияда, Египетте, Римде банктік
қызметтің жақсы дамығаны анықталған. Бәрінен бұрын банк ісі Италияда
қалпына келтірілді.Алғашқы банктердің Италияда пайда болу себебі,оның сол
уақыттарда дүниежүзілік сауда орталығы болғандығын ескеріп, әр елдің
ақшалары мен тауарларының сол елге қарай ағылып, банкирлердің сауда
операцияларына тікелей қатысуына байланысты түсіндіріледі. Италияның ірі
орталықтарында дами бастаған банк ісі ХІІ ғасырдың соңынан бастап басқа
елдерге де, атап айтқанда Францияға, Англияға және Германияға кең етек жая
бастады [8;129].
Банк жүйесі деген сөздің өзінен, оның басты элементі негізінде ақшаға
байланысты операцияларды жүргізетін, әртүрлі банктер болып табылатынын
түсінуге болады.
Банктер туралы түрлі-түрлі пікірлер айтылып жүр. Кейбір мамандар банкті
кәсіп орны, мекеме, - дейді, екіншілері - экономикалық басқару орны, -
дейді, үшіншілері - делдалдық ұйым, - дейді. Төртіншілері - несиелік
кәсіпорны деп сипаттайды.
Банк - өзінің жарғысы бар, толық шаруашылық есеп және өзін-өзі
қаржыландыру негізінде қызмет жасайтын заңды тұлға. Ол - ақша қаражатын
тарту, орналастыру және басқа банктік операциялар жүргізетін мекеме.
"Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы"
Қазақстан Республикасының Заңы (1995 ж. 31 тамыз N 2444) бойынша банк -
банк қызметiн жүзеге асыруға құқылы коммерциялық ұйым болып табылатын заңды
тұлға. Банктiң ресми мәртебесi заңды тұлғаны әділет органдарында (тіркеуші
органдарда) банк ретiнде мемлекеттiк тiркеумен және банк операцияларын
жүргiзуге қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау
жөнiндегi уәкілетті органның лицензиясы болуымен белгiленедi.
Алғашқы банктер капитализмнің мануфактура тұсында және ең бастысы,
Италияның жекелеген қалаларында (Венеция, Генуя) XIV-XV пайда болған.
Банк тауар шаруашылығының ерекше институты ретінде тауар шаруашылығының
ерте кезеңінде, яғни тауар-ақша қатынастарының дамуына байланыссыз, ақша
айналысын реттеу үшін пайда болған делінеді.
Банк сөзі banco деген италиян тілінен аударғанда айырбас столы
дегенді білдіреді. Бұл айырбас столы тауарлармен сауда жасалатын
алаңдарда құрылады. Сауда мемлекеттер мен қалалардың, жекеленген
тұлғалардың әртүрлі монеталармен жасалған. Банктер пайда болардың алдында
ақша-сауда капиталының өкілдері саудагерлердің ақшалай салымдарын қабылдап
оларды әртүрлі елдің ақшаларына айырбастауға маманданып отырған. Уақыт өте
келе, айырбастаушылар бұл салымдарды, сондай-ақ өздерінің ақша-қаражаттарын
саудаға беріп, пайыз алу үшін пайдалана бастайды. Сөйтіп, айырбастаушылар
біртіндеп банкирлерге айналады [8;128].
Ресей Федерациясының банк жүйесі батыс елдердің банк жүйесіне
қарағанда кеш қалыптаса бастап, өзінің даму жолында бірнеше кезеңдерден
өтті. Алғашқы банктер ХVІІІ ғасырдың екінші жартысында мемлекеттік
(қазыналық) банк түрінде пайда болып, ХІХ ғасырдың аяғы және ХХ ғасырдың
басында Ресей банк жүйесі негізінен мынадай банк мекемелерінен құралды:
мемлекеттік банк; қоғамдық қалалық және жер банктері; көп буынды жеке
банктер – акционерлік банктер, өзара несиелейтін қоғамдар, коммерциялық
банктер, несие-жинақтау серіктестіктері; банктік кеңселер, сауда үйлері,
айырбастау дүкендері.
Экономикалық қайта құру процесі банк жүйесін реформалаудан бастады.
1930-1932 жылдары жүргізілген несие реформасы еліміздің банк жүйесінің
дамуындағы жаңа кезеңін бастады. Несие реформасының мақсаты – несиелеу мен
несие-есеп жұмыстарының жаңа түрлерін енгізу, коммерциялық және жанама
банктік несиелеуді тікелей банктік несиемен ауыстыру болып табылды.
Несие реформасын жүзеге асыру барысында мына мәселелерге назар аударылды:
1) тікелей банктік несие енгізу;
2) шаруашылық есепті енгізу;
3) қысқа мерзімді несиелеу процесін енгізу;
4) өндіріс мекемелерінің өзінің және қарызға алған қаражаттарының
жұмсалу бағыттырын ажырату;
5) шаруашылықты несиелеудің принциптерін бекіту;
6) банк жүйесін қайта құру, яғни мемлекеттік банк пен ұзақ мерзімді
несие беретін арнайы банктердің қызметін ажырату.
Қазақстан кеңес дәуірінің кезеңінде одақтас республикалардың бірі
болғандықтан, оның жеке банк жүйесі болған жоқ. Ол кезде Қазақстанның
аумағында КСРО-ның орталықтанған банк жүйесінің филиалдары мен бөлімшелері
жұмыс атқарды.
1987 жылға дейін банк жүйесіне КСРО мемлекеттік банкі, КСРО құрылыс
банкі және КСРО сыртқы сауда банкі секілді үш монополистік банктер кірді.
Сондай-ақ, мемлекеттік еңбек жинақ кассалар жүйесі де болды. Банк
жүйесіндегі негізгі орынды КСРО Мемлекеттік Банкі иеленді. КСРО Мемлекеттік
Банкі эмиссиялық институт бола отырып, қысқа мерзімге несие беру,
шаруашылыққа кассалық және есептік қызметті көрсетуді іске асыратын орталық
болды. Сол себепті, ол - мемлекеттік басқару және бақылау органына айналды.
КСРО Мемлекеттік Банкі несие беру ресурстарына іс жүзіндегі монополист еді.
Оның шоттарында барлық қаражаттар шоғырланып,жалпы мемлекеттік несие беру
қорын қалыптастырды.Атаулы қордың қаражаттары арнайы бекітілген несие беру
жоспарларына сәйкес, орталықтан берілетін. Жергілікті жерлердегі несие беру
мекемелерінің қызметі нақты қарыз алушыларға арнайы ережеге сәйкес,
жоспармен көрсетілген мақсаттарға ғана берілумен шектелді. Банктік
мекемелер клиенттер алдында емес жоғарыда тұрған ұйымдардың алдында жауапты
болды. Сонымен, несие реформасының нәтижесінде жоспарлы социалистік
экономикаға сәйкес үйлестіру типіндегі несие-банк жүйесі құрылып,
Мемлекеттік Банк өндіріс пен тауар айналымын есептейтін және бақылайтын
біріңғай аппаратқа айналды. Коммерциялық банктердің рөлі төмендеп, кейін
елде тек мемлекеттік банктерден тұратын монобанктік жүйе қалыптасты.
Кеңестер Одағы тарағаннан кейін, нарықтық экономика бағытын таңдаған
көптеген жаңа тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуы, осы мемлекеттерде жаңа
банк жүйелерінің дүниеге келуіне әкеліп соқты.
2. Қазақстандағы банк жүйесінің қалыптасу кезеңдері мен дамуы
Тәуелсіз Қазақстан Республикасының Банк жүйесінің қалыптасу мен даму
жолдарын бірнеше кезеңге бөлуге болады (1-кесте).
Бірінші кезең, 1917 мен 1930 жылдар аралығы – патшалық Ресейден қалған
банк жүйесін жаңадан қалыптастыру, бұл кезде әртүрлі меншіктегі банктер мен
несие мекемелері қатар қызмет істеді.
Екінші кезең, 1930-1987 жылдардың аралығы – елде КСРО Мемлекеттік банкі
әмбебап қызмет атқарды, яғни ол мемлекеттің орталық банкі ретінде
эмиссиялау және несие беру қызметімен қоса клиенттерге де қызмет көрсетті.
Үшінші кезең, 1988-1991 жылдар аралығы – елде мемлекеттік маманданған
банктердің құрылуы, яғни КСРО Мемлекеттік банкі (банктердің банкісі)
ретінде эмиссиялық, ереже, нұсқау және т.б. нормативті актілер шығарушылық,
бақылау және басқа қызметтермен шұғылданып, ал маманданған банктер
экономиканың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz