Желтоқсан көтерілісі жайлы

I.Кіріспе

II.Негізгі бөлім

а) Көтеріліске түрткі болған жағдай

ә) Алаңдағы оқиға

б) Желтоқсан көтерілісінде түрмеге түскендердің ісін қарау

в) Қазақстан Республикасының Парламентіне Желтоқсан көтерілісіне байланысты ұсыныстар жасау

III.Қорытынды

Біз тәуелсіз, зайырлы қанатын көкке жайып тұрған мемлекетпіз. Даму үстінде тұрған еліміз, шет елдермен көптеген дипломатиялық келісім шарттар жасалуда. Яғни, көптеген мемлекеттермен бейбіт қары-қатынаста болады деген сөз.Еңбектеп келе жатқан еліміздің тарихы сонау ғасырлардан бері келе жатыр.Тарихымызға бір үңілсек болды қазақ халқымыздың бастан кешірген қиын қыстау кезін көреміз.
Мемлекеттік тіліміз-қазақ тілі, меммекеттік нышандарымыз , территориямыз белгілі.Яғни, осы тәуелсіздікке қалай қол жеткіздік осы мәселені білумен қатар тәуелсіздікке қол жеткізуге ұмтылған тұлғаларды ұмытпауымыз қажет.Тәуелсіздікке қол жеткізуге ұмтылған «Желтоқсан көтерілісі» жастар қозғалысын кейінгі ұрпақ та ұмытпақ емес. Желтоқсан көтерілісін орнымен бағалауға тиіспіз. Алда біз «Желтоқсан көтеріліс пе, әлде оқиға ма?» осы сауалға жауап беруге тырысамыз.Бұл тақырыпта көптеген ғалымдар зерттеу үстінде , себебі, Желтоқсан көтерілісінің болғанына 22 жыл.

1. Қ.Табеев.Қазақтың Желтоқсаны.Алматы.2006. 12, 13, 14, 15.бет
2.Б.Төлепберген.Біз білмейтін желтоқсан.Алматы.2006.
3. Атамекен-Ай.2006ж.5 бет
4.Бала тәрбиесі.2006ж 5бет
5.Б.Әбдіғалиев,Б.Көрпебайұлы.Ұлт теңдігі көтерілісі.Алматы.2006.15 бет
6.Т.Өтегенов , Т.Зейнәбілов.Алматы 1986 желтоқсан.Алматы 1991.
7.Қ.Р Президенті 1991 ж.12 жклтоқсан жарлығы //Егемен Қазақстан, 1991 ж. Желтоқсан.
8.Т.Айтбайұлы, Т.Зейнәбін.Алматы 1986 желтоқсан.Алматы. 1992
9.Атамекен-Ай.2006.2 бет
10.Атамекен-Ай.2006ж.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Көтеріліске түрткі болған жағдай.

Биліктің басына келгеніне бір жылдан асқан Горбачев Саяси бюро
мүшелерін түгелдей жаңартты.ОныБилің құрамында саясаттың кәрі тарландары
Щербицкий мен Қонаев екеуі ғана қалған еді.Щербицкийдіңжарасы жеңіл, үлде
мен бүлдеге орап, сый-сыяпатымен ззейнеткерлікке жібере салды.Горбачев
үшін мұндағы қиыны Қонаев болды.
Өзінің қажырлы еңбегімен, терең білімділігімен, парасаттылығымен,
абырой-беделімен жоғары басқару билігіне көтерілген Қонаевқа бірден бас
салуға оның батылы бармады.Қонаевтың 70 жасқа толған шағында Бюро
мүшелерінен тыс Горбачевтың жеке өзі Қолыңызды қатты құшақтап,
құшақтап сүйемін!деген құттықтау телеграммасын жолдағаны көп нәрсені
аңғартса керек.
1986 жылдың көктемінде ,
Теңіз мұнай-газ кешені мен Түменді біріктіріп біртұтас кешенді өндірістік
аймақ құру туралы Горбачевтың жымысқы ойын дөп таныған Қонаев онысын жүзеге
асыртпай тастады.
Бұл – авантюра, ғылыми негізделмеген ішкі ұсыныс, шығын өте көп
кететін жоба деп төрт табандап отырып алған Қонаевтың бұлтартпас
тұжырымымен Горбачевтың келіспеске амалы қалмады. Мысы құрыды.Кек
сақтады. Расында да, бұл қауіпті жоба қабылданып кеткенде, Қазақстан
өзінің солтүстіктегі бірнеше облыстарынан көпе- көрнеу айрылғалы тұр
еді.Ал, тізеге салып, біржақты шешім қабылдауға, қайта құрудың оң
нәтижесін күтіп отырған халықаралық қоғамдастықта шу шығатындықтан,
Мәскеудің ондайға батылы бармады.Олар үшін мұндай ұсыныс төменнен болғаны
тиімді еді.Бірақ, күткен үміт ақталмады. Қонаев үндемеді, жоғарыдан
көрсетілген қысымға төтеп берді.Жоғары биліктің асс беделді екі көк жалы
ұйымдастырған астыртын іс-
әрекеттр көп ұзамай өз нәтижесін берді-Қонаев біріншіліктен кетуге
өз еркімен өтініш жазды.Сөйтіп ,орнына қазақстандықтар түр- түсін
білмек түгілі, атын естімеген Колбин деген біреу келді.
Республикадағы бірінші тұлғаның мәселесін
қараған бүгінгі Пленумның маңызы одан да ерекше еді.Бұл тұтас ел тағдырын
таразыға салған Пленум болды.Сөйтіп, міне, Орталық Комитеттің 250 мүшесіне
ауыр сын болған минуттар да болған минуттар да артта қалды.Бірауыздан
мақұлдаудың нәтижесінде, жер аумағы әлемде тоғызыншы орын иеленетін алып
елдің тізгінін тағы да көлденең көк атты біреу ұстады.
Осылайша Қонаевтың дәурені аяқталды1.

Жалпы Қазақстан кең байтақ жері де ... осынау тарыдай шашылып
жүрген моп-момақан елі де –Совет одағы атты империяның не бір қан-құйлы
әрекеттерінің тәжірибе жасар лабораториясы болғаны анық.Бұл лабораторияда
ол,тілді құртудың...ұлттық сананы сансыратудың, халықтың жігерін жасытып,
намысын аяққа басудың, тіпті 19 облысты неше түрлі палигондарға айналдырып,
атом атты аждаханның аузына дааямай салғандары қазақ халқы еліне несіне
мәймөңкелейміз.Оларға лабораторияларда тәжірбие жасайтын ақ тышқан да
бар...атом бомбасының тозағына өртеген қазақ халқы да бір, тек тәжірбие
жүргізуге тұтынған тіршілік иесі болды.Міне мұның жауабы да... құны да,
қайтарылуға тиісті2.Титыққа тиіп біткен билік саясаты мен Қонаевтың
орнынан кетуі ,оның орнына есімін бір қазақ білмейтін орыс азаматының
келуі-қазақ жастарының алаңға шығуына себепкер болды.
Алаңдағы оқиға.
Брежнев атындағы алаңға жастар тобы жиналды.Ұлт саясатының лениндік
принциптерін сақтауды талап етеміз,Ешқандай ұлтқа артықшылық
берілмесін!,Әр республикаға өзінің басшысы!,Қазақстан жасасын! деп анық
жазылған айшықты ұрандарын көтерген бейбіт шеруге шыққан жастар, алда не
күтіп тұрғанын да білген.
Өз ар намысын таптатпау үшін темір
құрсанған қалың әскерге жалаңаш қолмен қарсы шыққан қазақ жастары ерлікке
пара-пар іс әрекетін дәл бейнелеп олардың патриоттық сезімге толы сөздері
намысыңды оятады\3\. Жастар шеру үстінде де ,алаңдағы жиын арасында да,
жайбарақат Менің Қазақстаным,Елім ай,Туған ел атты әндерді айтып ,
ешқандай да заңсыз әрекеттер мен қимыл қақтығстары болған жоқ\4\.
Республика басшылығының әуел бастан жастармен тең правалы диалог
бастағысы, олардың пікірін тыңдағысы келмеді. Саяси наразылықты билікке
төнген қатер деп санап, басшылық оған Алматы гарнизонын әзірлік жағдайына
келтірумен жәнеалаңды демонстранттар санынан әлденеше есе көп күштермен
қоршуарқылы жауап қатты. Тіпті бой көрсетулерді тұрақты армия бөлімдерін
қолдана отырып,басып жаншу туралы мәселе қойылды да.
Басып жаншу кезінде тәртіп қорғау күштері заңсыздықты бірнеше дүркін
және өрескел түрде бұзды\5\.
Милиция тек жиналғандарды ғана қуып қоймай, оларға қол жұмсады
қаланың әр жерінен басы қылтиған қазақ жастарын да автобусқа сүйрегендерін
жоғарыда айттық. Осы күні Ішкі істер органдарына барлығы 127 адам
жеткізілді. Олардың 90-ы студент еді. Соның ішінде университеттің 51,
мединституттың 21, кооператив институтының 12, политехникалық арнаулы оқу
орындарының 27 оқушысы болды \6\.
Күштің теңсіздігі, милицияның дойыры мен солдаттардың сапер күрегі
бронемашиналар мен өрт сөндіргіштер, тамыры тереңге кеткен партократия
өмірімізге енді ене бастаған балаң демократия мен жауқазын жариялылықтың
үнін осылай тұншықтыруға тырысты. Үш күннің оқиғасы осының айғағы\7\.
Бүлікшілерді қоршаған әскерлердің қатары көбейе бастады. Көзден жас
ағызатын газ бен ащы түтін боратқыш құралдары бар екі арнаулы машина
жеткізілді. Қалалық өрт сөндірушілер отрядының 5-ші ротасы толық құрамымен,
техникасымен әкелініп бұйрық күтіп тұрды. Қараңғы түсе екі жақтың бір-
біріне қарсы әрекеттері жиілей бастады. Көпшілік жақтан қар кесектері
бұрқырады. Милиционерлер қара ала таяқтарын шошаңдатып, жақындап
кеткендерді бас-көзге қарамай тоқпақтайды.
17 ші желтоқсан ызғарлы әрі аязды күн еді. Соған қарамастан өрт
сөндіруші машиналар шерушілерге суық су шашты. Жастарды қыз, ұл деп айырмай
қала шетіне апарып тастады. Ұзынырғасы жиырма шақты қуатты ұңғыдан (лафет
стволынан) атқылаған су тасқыны өзекті өртеген сөздерін
өткізе алмай, онсызда жүйкесі жұқарып тұрған жастарды жын тигендей
құтыртып жіберді. Осыдан бастап бей-берекетсіздікке жол берді. Өз еркіне
өздері ие бола алмай қатты ашынған адамдар алаң маңында тұрған машиналарды
төңкеріп, бензинді ағызып, оларды жаппай өртей бастады. Үй іргесін ұлу
қабыршықтарын бұзып уатып тас кесектермен әскерлерді атқылады\1\.
Демонстранттарды қуып таратудың арнайы оперативті жоспары Метель 1986
деп аталды.Ол ССРО Ішкі істер министрлігінің бұйрығы негізінде жасалынды.
Қазақстанда бұл жоспар тап осы желтоқсан оқиғасы күндері іске асырылды.Бұл
операция тағы басқа елдерге қолданысқа еніп кетті\8\.
1986 жылғы көтерілісте жастардың біразы жапа шекті. Анықырақ айтқанда
көтеріліске қатысқандарды жаппай жазалау орын алып, 2401 адам ішкі істер
бөліміне, 2212 адам мемлекеттік қауіпсіздік комитетіне, 2401 адам
прокуратураға жеткізілді. Сондай-ақ 20 жедел жәрдем бригадасы жарақат
алған 768 адамды емдеу мекемелеріне ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.