Екінші деңгейдегі банктер

6 есеп беретін ұйым (Республикалық мемлекеттік кәсіпорындар):
־ «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы»;
־ «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Банктік сервис бюросы»;
־ «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қазақстан теңге сарайы»;
־ «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Автобазасы»;
־ «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Алматы ғимараттарды пайдалану орталығы»;
־ «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Банкнот фабрикасы».
Ұлттық Банк:
־ «Қазақстанның жеке тұлғалардың салымдарына кепілдік беру (сақтандыру) қоры»,
־ «Қазақстан Ипотекалық Компаниясы»,
־ «Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры»,
־ «Қазақстан ипотекалық кредиттерге кепілдік беру қоры»,
־ «Қазақстан Актуарлық орталығы» жабық акционерлік қоғамдарының

2.2. Екінші деңгейдегі банктер

Коммерциялық банктер банк жүйесінің екінші деңгейін білдіреді. Олар банк ресурстарын шоғырландыра отырып, заңды және жеке тұлғалармен кең көлемде банк операцияларымен қаржылық қызметтерді жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктер өз қызметінде 1995 жылы 30 наурызда қабылданған «ҚР Ұлттық банкі» және 1995 жылдың 31 тамызында қабылданған «ҚР банктер және банк қызметі туралы» ҚР заңдарын басшылыққа алады.
Қазіргі коммерциялық банктер жүйесі 1990 жылдың аяғынан бастап қалыптасты, яғни қазақстандық банк жүйесінің небары 15 жылдық тарихы бар.
1990 жылдың басында банктердің саны 200-ден асты, әрине бұл олардың экстенсивті жағынан дамуын сипаттаса, сол жылдың орта кезінен бастап, күні бүгінге дейін банктеріміздің саны біртіндеп азаюда (2-кесте), ал бұл құбылысты олардың қарқынды өсуімен байланыстыруға болады [9;6].
2-кесте.
Қазақстан Республикасындағы
коммерциялық банктердің сандық құрамы

Банк түрлері 01.1996 01.1997 01.1998 01.1999 01.2000 01.2001 01.2002 01.2003
Екінші деңгейдегі банктер
барлығы: 130 101 82 71 55 47 44 38
оның ішінде:
Мемлекеттік 4 4 6 1 1 1 2 2
Мемлекетаралық 1 1 1 1 1 1 1 -
Шетел капиталының қатысуымен 8 9 22 23 22 16 16 17
Еншілес банктер 5 5 7 11 12 12 11 11


Екінші дейгейдегі банктер ҚР Ұлттық банктің берген лицензиясы негізінде қызмет етеді.
Лицензияның өзіндік стандартты формасы бар және онда коммерциялық банктердің айналысатын қызмет түрі жазылады. Қазақстанда берілетін лицензияның дамыған шет елдерден айырмашылығы әмбаптығы болып табылады.
Коммерциялық банктер – кәсіпорындар мен ұйымдарға, сондай-ақ халыққа тікелей және жан-жақты кешенді қызмет көрсететін банктер.Бұл олардың басқа арнаулы несие мекемелерінен айырмашылығы. Ал банк емес несие мекемелерінің банктерден өзгешелігі олар тек кейбір банк операцияларын жүргізумен және кейбір қызмет түрін көрсетумен шұғылданады. Коммерциялық банктердің негізгі мақсаты – неғұрлым жоғары пайда табу.
Қазіргі Қазақстанның нарықтық банк жүйесінде әр түрлі меншік формасындағы банктер мен несие мекемелері қызмет істеуде. Солардың әрқайсысына сипаттама берелік.
Мемлекеттік банк – үкімет қаулысымен құрылған екінші деңгейлі банк, оның жарғылық қорының иеленушісі үкімет.
Инвестициялық банк – негізінен тікелей және портфельдік инвестиция тартумен шұғылданатын екінші деңгейдегі банк.
Шетелдің қатысуымен құрылған банк – акциясының 50 проценттен астамы төмендегі иеленушілердің қарамағында, меншігінде немесе басқаруында болатын екінші деңгейдегі банк.
Мемлекетаралық банк – халықаралық келісім негізінде құрылған банк, оның жарғылық қорының иеленушісі – Қазақстан үкіметі және келісімге қол қойған мемлекеттердің үкіметі.
Банк емес несие - қаржы мекемелері – Ұлттық банктің лицензиясы негізінде кейбір банктік операция жүргізуге құқы бар банк емес заңды тұлғалар[7;188-189].
Банк жүйесін ұйымдастыру белгілеріне қарай филиалсыз банктерге, бөлімшелері бар банктерге және банктік топтарға бөлуге болады. Көптеген

Қолданылған әдебиеттер


1. «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» ҚР Президентінің Заң күші бар Жарлығы 1995 жылғы 30 наурыздағы № 2155.
2. «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» ҚР Президентінің Заң күші бар Жарлығы 1995 жылғы 31 тамыздағы № 2444.
3. Н.Назарбаев Қазақстан – 2030: Барлық Қазақстандықтардың өсіп өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқытының артуы: Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. - Алматы: Білім, - 1997. – 176 бет.
4. Назарбаев Н.Ә. ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАЛЫҚ, ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ САЯСИ ЖЕДЕЛ ЖАҢАРУ ЖОЛЫНДА. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы – Алматы: Атамұра, 2005. – 48 бет.
5. ҚР Ұлттық банкінің 2004 жылғы Жылдық есебі. Алматы: - 2005 ж. – 93 бет.
6. ҚР Ұлттық банкі. № 032 Баспасөз Релизі 2005 ж. 17 қазан. 2-бет.
7. Көшенова Б.А. Ақша. Несие. Банктер. Валюта қатынастары. Оқу құралы/ - Алматы: Экономика, 2000 – 328 бет.
8. Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие. Оқу құралы./ - Алматы: Издат. Маркет,2004. – 246 бет.
9. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы. /- Алматы: Издат. Маркет,2004. – 246 бет.
10. Саниев М.С. Ақша, несие, банктер. Оқу құралы – Алматы: Алматы экономика және статистика институты, 2001 – 165 бет.
11. Ақша, несие, банктер: Оқулық / Жалпы редакциясын басқарған Ғ.С. Сейітқасымов. - Алматы: Экономика, 2001. – 466 бет.
12. Банки и банковские операции: Учебник. / Под ред.Проф. Н.Ф. Жукова.
13. Основы банковского менеджмента Учебное пособие/ Под ред. О.И. Лаврушина. – М.: Инфра, 1995. – 141 с.
14. Банковское дело/ Под ред. О.М.Лаврушина. – М.: Финансы и статистика, 1998. – 576 с.
15. Усоскин В.М. Современные коммерческие банки. – М., 1994. – 320 с. М.: Банки и биржи, ЮНИТИ, 1998. – 471 с.
16. «Банк саласы дамудың жаңа сатысына көтерілді». Дала мен қала № 4 (81) 28 қаңтар, жұма, 2005ж.
17. Қазақстанда қаржы-банк жүйесі қалай қалыптасты? Қазақ тарихы 2005 ж. № 4, – 74-77 бет.
18. Теңізбаева А.С. «Қазақстанда банк жүйесі мен банк заңдарының қалыптасуы және дамуы» Құқық және мемлекет – 2003 (№3) 28-29 бет.