Жергілікті бюджет аймақтық экономиканың негізін құраушы ретінде
КІРІСПЕ
1 ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТ АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫҢ НЕГІЗІН ҚҰРАУШЫ РЕТІНДЕ
1.1 Аймақтық экономикадағы жергілікті бюджеттің атқаратын әлеуметтік көрінісі
1.2 Жергілікті бюджетті басқару процесіндегі нормативтік.құқықтық негіздері
1.3 Аймақтық экономикадағы жергілікті бюджеттің атқаратын рөлі мен орны
ҚОРЫТЫНДЫ
1 ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТ АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫҢ НЕГІЗІН ҚҰРАУШЫ РЕТІНДЕ
1.1 Аймақтық экономикадағы жергілікті бюджеттің атқаратын әлеуметтік көрінісі
1.2 Жергілікті бюджетті басқару процесіндегі нормативтік.құқықтық негіздері
1.3 Аймақтық экономикадағы жергілікті бюджеттің атқаратын рөлі мен орны
ҚОРЫТЫНДЫ
Нарықтық қатынастар аясының кеңеюі, экономиканы басқару жүйесіндегі соңғы уақытта жүргізіліп жатқан өзгерістер аймақтардың әлеуметтік-экономикалық жүйедегі орны мен рөліне айтарлықтай ықпалын тигізді. Осыған орай, аймақ экономикасын басқару, олардың дамуын мемлекет тарапынан реттеу мәселелері өзекті болатыны сөзсіз [1,3 б.].
Бұл үрдістер экономиканың өз бетімен дамуына мемлекеттің күшпен араласуын көрсетпейді, керісінше жеке меншік кәсіпшілдікті өркендетіп бәсекелесті дамыту үшін капиталды бөлу жүйесін құруға ұмтылады. Соңғы жылдары Қазақстан Республикасының өндірісінің бухгалтерлік есеп әдістерінде және тәжірибесінде еліміздің экономикасы нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты көптеген өзгертулер пайда болды [1,5 б.].
Аймақтың бюджеті мемлекеттік үкімет органдарының функцияларын аймақта қамтамасыз ету мақсатымен қаражат құралдарының қалыптасу мен шығындалу формасы болып табылады. Қаражат ресурстарының бюджетте бірігуі мемлекет органдарының қаржылық саясатын жүргізу үшін қажет.
Жергілікті бюджеттер кез-келген басқа мемлекеттердегідей Қазақстан Республикасы қаржы жүйесінің орталық буыны болып табылады.
Жергілікті бюджет – облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бюджеті, аудандардың бюджеті (облыстық маңызы бар қала).
Қазақстанда тұрғындардың қызметтік қажеттіліктерін максималды түрде қанағаттандыратын бюджетті және бюджетаралық жүйелерінің біріккен аймақтық тізбектері бар
Бұл үрдістер экономиканың өз бетімен дамуына мемлекеттің күшпен араласуын көрсетпейді, керісінше жеке меншік кәсіпшілдікті өркендетіп бәсекелесті дамыту үшін капиталды бөлу жүйесін құруға ұмтылады. Соңғы жылдары Қазақстан Республикасының өндірісінің бухгалтерлік есеп әдістерінде және тәжірибесінде еліміздің экономикасы нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты көптеген өзгертулер пайда болды [1,5 б.].
Аймақтың бюджеті мемлекеттік үкімет органдарының функцияларын аймақта қамтамасыз ету мақсатымен қаражат құралдарының қалыптасу мен шығындалу формасы болып табылады. Қаражат ресурстарының бюджетте бірігуі мемлекет органдарының қаржылық саясатын жүргізу үшін қажет.
Жергілікті бюджеттер кез-келген басқа мемлекеттердегідей Қазақстан Республикасы қаржы жүйесінің орталық буыны болып табылады.
Жергілікті бюджет – облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бюджеті, аудандардың бюджеті (облыстық маңызы бар қала).
Қазақстанда тұрғындардың қызметтік қажеттіліктерін максималды түрде қанағаттандыратын бюджетті және бюджетаралық жүйелерінің біріккен аймақтық тізбектері бар
1. Смағұлова Г.С. Аймақтық экономиканы басқару мәселелері: Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2005.–92 бет
2. Хамитов, Н.Н., Шалабаев И.И. Местные бюджеты: современное состояние и перспективы: Монография. – Алматы: Экономика, 2000. – 147 с.
3. Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. – Алматы: 2005. – 552 б.
4. 2009-2011 жылдарға арналған Қарағанды қаласының әкімдігінің орта мерзімді қазыналық саясаты // Орталық Қазақстан. – 2008 - №33 – 36 – 4,5 б.
5. Баймуратова У. Финансы Казахстана //Том 2. Избранные научные труды – Алматы: БИС, 2005. – 302 с.
6. Игонина, Л.Л. Муниципальные финансы [Text]: учебное пособие / Игонина, Л.Л. – М: Экономист, 2004. – 330с.
7. Муниципальный менеджмент [Текст]: учебно – практическое пособие для ДО / Жанбекова З.Х.; Карагандинский Экономический Университет Казпотребсоюза. – Караганда: КЭУК, 2006. – 205 с.
8. Макроэкономика [Текст] [Text]: учебное пособие для студентов колледжа экономики, бизнеса и права КЭУК. – Караганда: КЭУК, 2006. – 71 с.
9. Парахина, В.Н. Муниципальное управление [Teкст]: учебное пособие / В.Н.Парахина, Е.В.Галеев, Л.Н. Ганшина. – 2-е изд., стереотип. – М: КНОРУС, 2008. – 496 с.
2. Хамитов, Н.Н., Шалабаев И.И. Местные бюджеты: современное состояние и перспективы: Монография. – Алматы: Экономика, 2000. – 147 с.
3. Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. – Алматы: 2005. – 552 б.
4. 2009-2011 жылдарға арналған Қарағанды қаласының әкімдігінің орта мерзімді қазыналық саясаты // Орталық Қазақстан. – 2008 - №33 – 36 – 4,5 б.
5. Баймуратова У. Финансы Казахстана //Том 2. Избранные научные труды – Алматы: БИС, 2005. – 302 с.
6. Игонина, Л.Л. Муниципальные финансы [Text]: учебное пособие / Игонина, Л.Л. – М: Экономист, 2004. – 330с.
7. Муниципальный менеджмент [Текст]: учебно – практическое пособие для ДО / Жанбекова З.Х.; Карагандинский Экономический Университет Казпотребсоюза. – Караганда: КЭУК, 2006. – 205 с.
8. Макроэкономика [Текст] [Text]: учебное пособие для студентов колледжа экономики, бизнеса и права КЭУК. – Караганда: КЭУК, 2006. – 71 с.
9. Парахина, В.Н. Муниципальное управление [Teкст]: учебное пособие / В.Н.Парахина, Е.В.Галеев, Л.Н. Ганшина. – 2-е изд., стереотип. – М: КНОРУС, 2008. – 496 с.
Жоспар
КІРІСПЕ
1 ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТ АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫҢ НЕГІЗІН ҚҰРАУШЫ РЕТІНДЕ
Аймақтық экономикадағы жергілікті бюджеттің атқаратын әлеуметтік
көрінісі
Жергілікті бюджетті басқару процесіндегі нормативтік-құқықтық
негіздері
Аймақтық экономикадағы жергілікті бюджеттің атқаратын рөлі мен
орны
ҚОРЫТЫНДЫ
КІРІСПЕ
Нарықтық қатынастар аясының кеңеюі, экономиканы басқару жүйесіндегі
соңғы уақытта жүргізіліп жатқан өзгерістер аймақтардың әлеуметтік-
экономикалық жүйедегі орны мен рөліне айтарлықтай ықпалын тигізді. Осыған
орай, аймақ экономикасын басқару, олардың дамуын мемлекет тарапынан реттеу
мәселелері өзекті болатыны сөзсіз [1,3 б.].
Бұл үрдістер экономиканың өз бетімен дамуына мемлекеттің күшпен
араласуын көрсетпейді, керісінше жеке меншік кәсіпшілдікті өркендетіп
бәсекелесті дамыту үшін капиталды бөлу жүйесін құруға ұмтылады. Соңғы
жылдары Қазақстан Республикасының өндірісінің бухгалтерлік есеп әдістерінде
және тәжірибесінде еліміздің экономикасы нарықтық қатынастарға өтуіне
байланысты көптеген өзгертулер пайда болды [1,5 б.].
Аймақтың бюджеті мемлекеттік үкімет органдарының функцияларын аймақта
қамтамасыз ету мақсатымен қаражат құралдарының қалыптасу мен шығындалу
формасы болып табылады. Қаражат ресурстарының бюджетте бірігуі мемлекет
органдарының қаржылық саясатын жүргізу үшін қажет.
Жергілікті бюджеттер кез-келген басқа мемлекеттердегідей Қазақстан
Республикасы қаржы жүйесінің орталық буыны болып табылады.
Жергілікті бюджет – облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың,
астананың бюджеті, аудандардың бюджеті (облыстық маңызы бар қала).
Қазақстанда тұрғындардың қызметтік қажеттіліктерін максималды түрде
қанағаттандыратын бюджетті және бюджетаралық жүйелерінің біріккен аймақтық
тізбектері бар
1 БӨЛІМ. ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТ АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫҢ НЕГІЗІН ҚҰРАУШЫ
РЕТІНДЕ
1.1 Аймақтық экономикадағы жергілікті бюджеттің атқаратын әлеуметтік
көрінісі
Аймақтық бюджеттік қатынастары деп мемлекеттік үкімет органдарының
ақша ресурстарының орталықтандырылған қорын құру және қолдану жайлы
мемлекеттік, акционерлік және жеке меншік кәсіпорындарын, сонымен қатар
халық арасындағы қаржылық қатынастарын атайды [1,18 б.].
Аймақтың бюджеті мемлекеттік үкімет органдарының функцияларын аймақта
қамтамасыз ету мақсатымен қаражат құралдарының қалыптасу мен шығындалу
формасы болып табылады. Қаражат ресурстарының бюджетте бірігуі мемлекет
ограндарының қаржылық саясатын жургізу үшін қажет.
Аймақтың бюджет жүйесіне тиісті негізгі функцияларды келесідегідей
ажыратуға болады;
- аймақ тұрғындарының өмірлік деңгейі мен сапасын көтеретін
жағдайларды құру;
- аймақ территориясындағы тұрғындардың жеке топтары арасындағы
кірістерді әділ түрде бөлінуіне ықпал жасау;
- аймақтық инвестициялар, бақылаушы әкімшілік бағыттары арқылы аймақта
іскерлік белсенділікті дамыту.
- өндірістік, әлеуметтік және нарықтық инфроқұрылымдарды дамыту
жолымен аймақтық территориалдық құрылымында кәсіпкерліктің жағдайын түзету.
Бұл функцияларда жалпы сипаттама бар және кез-келген жағдайда жүзеге
асады. Белгілі бір кезеңде бұл функциялар өзгеруі мумкін, сонымен қатар
жаңа мәселелер де туындауы мүмкін [2,8 б.].
Аймақтық бюджет жүйесінің құрылу принциптері. Қаржылық саясаттың
құрылу концепциясы аймақтың қаржылық базасы мен салық төлеу жүйесінің
құрылу қажеттілігінің негізінде болады. Олар нарықтық экономика мен
әлеуметтік инфрақұрылымның дамуына, бюджеттің кемшілігін жоюға, қаржылық
қалыптылықтың дамуына әсерін тигізеді.
Аймақтық бюджеттік жүйе келесі жолмен ұйымдастырылуы мүмкін: барлық
кірістер алдымен жоғарғы деңгейге түседі, ал содан соң төменде орналасқан
бюджеттер бойынша бөлінеді.
Мынадай да аймақтық бюджеттік жүйе болуы мумкін: үкіметтің жоғарғы
және төменгі деңгейлері заңды турде өз кірістерін құру әдістерінде
шектелмеген болады.
Аймақтық бюжеттік жүйелеріне тұрғылықты бюджеттер кіреді. Тұрғылықты
бюджет – бұл муниципальдық түрде құрылған бюджет оның құрылуы, бекітілуі
және орындалуы тұрғылықты басқару органдарымен іске асырылады [2, 9 б.].
Тұрғылықты бюджеттер тұрғындар, әсіресе ауылды жерлердің тұрғындары
үшін өте маңызды жергілікті шығындарды қаржыландырады. Ол, ең бастысы,
тұрғындардың әлеуметтік қажеттіліктері мен сұраныстары: денсаулық сақтау,
білім беру, тұрғын үй құрылысы, жолдардың құрылысы мен эксплуатациясы,
әлеуметтік қамтамасыздандыру, сауда және қоғамдық реттілік. Тұрғылықты
органдар кірістерінің жауапкершілігі мен көлемінің орнатылу негізі сол не
басқа кірістердің жалпы мемлекеттік мағынасының дәрежесі болып табылады.
Шығындардың бір бөлігі мемлекетпен барлық территория бойынша міндетті болып
белгіленеді және заңды түрде жергілікті үкіметке бекітіледі.
Жергілікті бюджеттер кез-келген басқа мемлекеттердегідей Қазақстан
Республикасы қаржы жүйесінің орталық буыны болып табылады. [3, 340 б.].
Жергілікті бюджет – облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың,
астананың бюджеті, аудандардың бюджеті (облыстық маңызы бар қала).
Қазақстанда тұрғындардың қызметтік қажеттіліктерін максималды түрде
қанағаттандыратын бюджетті және бюджетаралық жүйелерінің біріккен аймақтық
тізбектері бар.
Бюджеттік жүйесінің құрылу принциптері бюджеттік процесті өзіндік және
бірігіп басқаруының жиынтығына бағытталады. Бұндай принцип басқару
өкілеттігінің құқы бойынша қатысты мемелекеттік құрылым жағы арасында
конституциялық бөлуге тұжырымдалады. Экономикалық принцип жеке меншік
қатынастардағы ақша – несиені, бюджеттік - салықтық, құрылымдық, орталық
пен оның субъектілері арасындағы инвестициялық саясаттың өңделуі мен
таратылуындағы өкілеттін бөлуден тұрады. Сонымен қатар, басқару
деңгейлерінің әрқайсысының нақты құрылған өкілеттігі сияқты белгілер
сипатталады.
Бюджетаралық қатынастар жүйесі – бюджеттік процестегі жоғарғы және
төменгі бюджеттер арасындағы қарым – қатынастар болып табылады. Бұл
жағдайда бюджеттік процесте рұқсат етіледі:
- мемлекеттік бюджет пен аудан (облыстық қалалар) бюджеті арасындағы
өзара карым – қатынастар;
- облыстық бюджетінің мемлекеттік мәнді қалалар мен астананың басқа
облыстық бюджеттерімен, мемлекеттік мәнді қалаларының бюджеттерімен
арасындағы өзара қарым – қатынастар;
- аудан бюджеттерінің бір – бірімен өзара қарым – қатынастары.
Бюджетаралық қатынастар мемлекеттік басқару деңгейі, бюджет деңгейлері
арасындағы шығындар мен кірістерді бірыңғай бөлу деңгейлері, сонымен қатар
бюджетаралық қатынастарды анықтау тәсілдерінің бірігуі мен анықтығы
арасындағы функциялар мен өкілеттіктердің белгілі бір шектеулерінде
негізделеді. Бұл жағдайда әртүрлі үкімет денгейлерінің өкілдері арасында
бюджеттер аясында шешім қабылдауды талап ететін мәселелер пайда болады.
Бірінші мәселе – тұрғындардың қажеттіліктерінің ескере отырып, белгілі
бір қызметтерді ұсыну бойынша шығынды өкілеттіктердің құрамын анықтауда
туындауы мүмкін. Сәйкесінше, белгілі бір қызметтерді мемлекеттік үкімет
өкілдерінен, басқа қызметтерді аймақтық үкімет органдары атынан ұсынған
жөн.
Екінші мәселе шығын өкілеттігін қамтамасыз ету үшін әртүрлі
деңгейлерден қаржы құралдарының бюджетке түсу көздерін анықтаудан тұрады.
Белгіленген мәселені шешу кезінде төменде келтірілген әрекеттерді бір
мезгілде жүргізу керек ;
- мемлекеттің бар ресурстарын тиімді колдануын қамтамасыз ету;
- аймақтық экономикалардың дамуына көмектесу;
- бүкіл мемлекет мүддесі үшін жалпы саяси тапсырмаларды шешуге
жәрдемдесу.
Үшінші мәселе бюджеттер арасындағы өзара әрекеттесулерді ұйымдастыруда
жатыр. Әсіресе, әртүрлі деңгейдегі бюджеттері арасындағы трансферттер мен
жалпы сипаттағы трансферттер, мақсатты ағымдық трансферттер, дамуға
бағытталған трансферттер.
Бюджетаралық қарым – қатынастарды реттеу формаларын анықтау кезінде
бюджеттік қажеттіліктердің объективті бағалау нәтижелері мен бекітілген
заттай нормалар есепке алынады. Бюджетаралық қарым – қатынастарды реттеу
формалары олардың мақсаты бойынша және орташа мезгілді фискальды саясатпен
сәйкес орнатылады [3, 4 б.].
Жалпы сипаттағы ресми трансферттер – бюджеттік субвенциялар мен
бюджеттік алулар болып табылады. Субвенциялар – бұл мемлекеттік немесе
облыстық бюджетте бекітілген сомалар шектерінде жоғарғы бюджеттен төменгі
бюджетке берілмейтін ресми трансферттер. Сонымен қатар, бұл трансферттер
жергілікті бюджеттің қамтамасыздану деңгейін түзетуге бағытталады.
Жалпы сипаттағы ресми трансферттердің көлемі сәйкес келетін жергілікті
бюджеттің кіріс және шығын көлемдерінің арасындағы айырмасы ретінде
анықталады. Бұл жағдайда егер кіріс болжамды көлемінің шығын болжамды
көлемінен артықшылығы бар болса, онда жергілікті бюджеттен жоғарғы бюджетке
бюджеттік алулар орнатылады, ал кері жағдайда жоғарғы бюджеттік жергілікті
бюджетке бюджеттік субвенциялар орнатылады.
Ағымдық мақсатты трансферттер – бұл жеке ағымдық бюджеттік алулар
есептеу кезінде ескерілмейтін бағдарламаларды таратуға арналған
мемелекеттік немесе облыстық бюджетте бекітілген сомалар шектеріндегі
жоғарғы тұрған бюджеттерден төменгі бюджеттерге берілген ресми
трансферттер.
Ағымдық мақсатты трансферттер мемлекеттік, салалық немесе аймақтық
бағдарламалардың шараларының орындауға ғана ұсынылады. Сонымен бірге,
қаржылық жыл бойы әкімдердің өтініштері бойынша Қазақстан Республикасының
Үкіметі немесе жергілікті атқарушы органының резервінен қаржыланатын
шараларға бөлінеді.
Мемлекеттік бюджеттегі және облыстық бюджеттердегі бюджеттік несиелер,
сәйкесінше, облыстық бюджеттерге, мемлекеттік маңызды қалалар бюджеттеріне,
аудан бюджеттеріне, инвестициялық бюджетті бағдарламалардың таратылуына
және қаржылық жыл бойы кассалық үзулерді жабуға ұсынылуы мүмкін [4, 115
б.].
Қазақстан Республикасының заңдылықтырына сәйкес мемлекеттік бюджетке
әртүрлі 31 салық, яғни олар корпоративтік табыс салығы, қосылған құн
салығы, тауарларға және салынған акциздер, үстеме табыс салығы, бонустар,
роялти, барлық мүмкін алымдар мен төлемдер, кедендік баждар, сонымен қатар
мемлекеттік баждар түседі. Және де мемлекеттік бюджетке салықтық емес
кірістер түседі. Оларға мемлекеттік кәсіпорындардың Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банкінің таза кіріс түріндегі мемлекеттік меншіктен
түскен кірістер; мемлекеттік меншікте тұрған мемлекеттік акция пакеттерінің
дивидендтері; заңды тұлғаларда қатысу үлестерінің және мемлекеттік
меншіктегі мүліктерді жалға берудің, сонымен бірге әскерге техника мен
қаруларды сатудан кірістер және мемлекеттік меншіктен түскен басқа да
кірістер кіреді.Одан да басқа, салық еместерге екінші деңгейлі банктер
шоттарындағы және Ұлттық Банкіде Қазақстан Республикасының Үкіметінің
депозиттеріндегі мемлекеттік сыртқы қарыздарының құралдарын орналастыруға
арналған сыйақылар кіреді және мемлекеттік бюджетке түседі. Оларға сонымен
бірге мемлекеттік бюджетпен қаржыландырылатын мекемелермен тауарларды
сатудан және мемлекеттік сатып алуларды өткізуден түскен қаржылардан
кірістер, сонымен қатар айыппұлдар, төлемақы өсімі, жазалау шаралары,
төлетулер кіреді.
Облыстық бюджетке келесі салықтар кіреді: жеке табыс салығы және
облыстық мәслихатпен орнатылған кірістерді бөлу нормативтерді бойынша
әлеуметтік салық; қоршаған ортаны ластау, сыртқы жарнаманы орналастыру, су
ресурстарын қолдану, аса сақтаулы территорияларды пайдалану үшін салынған
төлемақылар; облыстық мәні бар мемлекеттік ақылы автокөліктік жолдарда жүру
үшін алымдар облыстық бюджетке түсетін салықтық емес түсімдерге келесілер
жатады: коммуналды меншіктен түскен табыстар және оның таза табысының
бөлігі, сонымен қатар олардың дивиденттері. Коммуналды меншіктен мүлікті
жалға беруден, тауарларды (жұмыстар, қызметтер) сатудан, мемлекеттік сатып
алуларды жургізуден, негізгі капиталдан сатылымдардан түскен табыстар,
айыппұлдар, төлемақы өсімі, жазалау шаралары, облыстық бюджетпен
қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелермен салынатын төлетулер облыстық
бюджетке түседі.
1.2 Жергілікті бюджетті басқару процесіндегі нормативтік – құқықтық
негіздері
Жергілікті бюджеттерді құру, қарау, бекіту және атқару Бюджеттік
кодекс ережелері мен басқа да нормативтік актілермен реттеледі. Осы
актілерге сәйкес бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган
Республика Үкіметінің тапсырмасы бойынша тамыз айының 15 жұлдызына дейін
облыстар, Астана мен Алматы қалаларының әкімдеріне сол жергілікті бюджет
кірістеріне жалпы мемлекеттік салықтар мен алымдардан бөлінетін түсімдердің
жобаланған мөлшерлерін хабар етеді.
Сонымен бірге жалпы мемлекеттік бағдарламаларды қаржыландыру мен
жергілікті атқарушы органдар қажетті болған оқиғада пайдалануға арналған
несиелердің мүмкіндік сомалары және де жергілікті өкілдік пен атқарушы
органдардың басқару аппараттарын ұстауға арналған шығындардың лиммитіне
республикалық бюджет құралдарынан бөлінетін шамаланған сомалар жеткізіледі.
Содан соң, осы көрсеткіштер және өздерінің болжамдық мәліметтері,
яғни аумақтар бойынша жасалған олардың даму болжамдары мен бағдарламалары
негізінде, жергілікті атқарушы органдар келесі қаржылық жылға өз
бюджеттерінің болжамдық көлемдерін дербес анықтайды. Осы маңда облыс және
аудан арасындағы салықтар мен кірістерді бөлуді облыс өкілдікті органның
келесі қаржы жылдың облыс бюджеті жөніндегі шешіміне сәйкес сол облыстың
өкілдік органы белгілейді [11,325 б.].
Тиісті жергілікті бюджеттердің кірістері мен шығыстарының теңестілігі
үшін жауапкершілік толығымен жергілікті өкілдік және атқарушы органдарға
жүктеледі, сондай – ақ төменгі бюджеттерді құру, бекіту және атқару
процесіне мемлекеттік орталық және жергілікті атқарушы органдардың араласуы
жіберілмейді. Жергілікті бюджеттердің барлық параметрлері бірыңғай
бюджеттік жіктелуге сәйкес анықталады [12,105 б.].
Облыстар, Астана мен Алматы қалаларының келесі қаржы жылдың
бюджеттерінің жобасы тиісті маслихаттар талқылауға ағымдағы жылдың қазан
айының 15 жұлдызына дейін енгізілуі қажет. Бұл бюджеттер Республикалық
бюджет жөніндегі Заң өз күшіне енгеннен кейін екі апта ішінде бекітілуі
тиіс. Ал аудан мен облыстық маңызы бар қала атқарушы органдары ағымдағы
жылдың қараша айының 1 жұлдызына дейін тиісті маслихатта талқылауға өз
бюджеттерін енгізілуі қажет және ол облыс бюджеті қабылданғаннан кейін екі
апта ішінде бекітілуі тиіс. Егер де белгіленген уақытта жергілікті бюджет
жобасы бекітілмесе, онда жергілікті атқарушы орган келесі жылдың 1
тоқсанына жергілікті қаржы жоспарын қабылдау жөнінде шешім шығаруға құқы
бар.
Жергілікті бюджетті әзірлеу, қарау және бекіту өздеріне тән
ерекшеліктерімен жергілікті бюджеттердің түрлері бойынша бөлек жүзеге
асырылады.
1. жергілікті бюджеттердің жобаларын әзірлеу:
- Қазақстан. Республикасының әлеуметтік – экономикалық дамуының орта
мерзімді жоспары;
- өңірдің әлеуметтік – экономикалық дамуының орта мерзімді жоспары;
- тиісті әкімшілік – аумақтық бірліктің алдағы үш жылдық кезеңге
арналған орта мерзімді фискалдық саясаты;
- мемлекеттік, салалық (секторлық), өңірлік бағдарламалар;
- елдегі жағдай және республикалық ішкі және сыртқы саясатының
негізгі бағыттары туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан
халқына жыл сайынғы Жолдауы;
- ағымдағы және өткен қаржы жылдарындағы жергілікті бюджеттердің
атқарылу бюджеттері;
- жергілікті бюджет бағдарламаларының тиімділігін бағалау құжаттары
негізінде жүргізіледі.
Жергілікті бюджеттердің жобаларын әзірлеу процесіне:
1) алдағы қаржы жылына түсетін түсімдердің болжамдық көрсеткіштерін
анықтау;
2) ағымдағы бюджеттік бағдарламаларға және дамуға арналған бюджеттік
бағдарламалар шығыстар лимиттерін айқындау;
3) жергілікті бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік
өтінімдер жасауы;
4) жергілікті бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік
өтінімдерді қарауы;
5) тиісті қаржы жылына жергілікті бюджет туралы мәслихат шешімінің
жобасын әзірлеу кезеңдері кіреді [13,223 б.].
Облыстық бюджет және республикалық маңызы бар қала, астана бюджетінің
жобаларын әзірлеу процесін қарастырамыз.
1-кезең – бюджет құрылымына сәйкес тиісті бюджет түрлеріне түсетін
болжамдық көрсеткіштерін айқындау және ағымдағы қаржы жылының 5 шілдесіне
дейінгі мерзімде қарайтын және мақұлдайтын, облыстық республикалық маңызы
бар қала, астана бюджеттік комиссияларының қарауын жіберу.
2-кезең – бюджет шығыстарының лимиттерін ағымдағы қаржы жылының 5
шілдесіне дейінгі мерзімде қарайтын және мақұлдайтын тиісті бюджеттік
комиссиялар мақұлдаған, түсетін түсімдердің болжамдық көрсеткіштеріне
сәйкес шығыстар лимиттерін қалыптастыру. Мақұлданған шығыстар лимиттерін
бюджеттік жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті органдар үш жұмыс күні
ішінде бюджеттік бағдарламаларының әкімшілеріне дейін және облыстың,
республикалық маңызы бар қаланың, астананың экономикалық жоспарлау
жөніндегі жергілікті уәкілетті органанына дейін жеткізеді.
3-кезең – облыстың бюджеттік бағдарламалары республикалық маңызы бар
қала, астана бюджеттік бағдарламалары әкімшілерінің:
- бірыңғай бюджеттік сыныптама;
- ағымдағы бюджеттік бағдарламалар үшін бюджет шығыстарының
лимитітері;
- ағымдағы қаржы жылы бюджеттік комиссия мақұлдаған үш жылдық кезеңге
арналған бюджеттік өтінімдер;
- республика немесе өңірдің әлеуметтік–экономикалық дамуының орта
мерзімді жоспары және орта мерзімді фискалдық саясаты;
- басым бюджеттік инвестициялық жобалардың тізбесі негізінде бюджеттік
өтінімдер жасауы және оларды ағымдағы жылдың 10 тамызына дейін бюджеттік
жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті органға табыс етуі.
4-кезең – облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың
бюджеттік жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті органдары бюджеттік
бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік өтінімдерін қарауды және ол бойынша
қорытынды дайындауды іске асырады және ағымдағы жылдың 25 тамызынан бастап,
олар, сол бойынша 5 қыркүйекке дейінгі мерзімде шешім қабылдайтын тиісті
бюджеттік комиссияның қарауына енгізеді. Одан кейін бюджеттік
бағдарламалардың әкімшілері облыстық бюджеттік бағдарламалардың,
республикалық маңызы бар қала, астана бюджеттік бағдарламаларының паспорт
(төлқұжат) жобаларын және шығыстар есептерін үш күн мерзім ішінде бюджеттік
комиссияның шешімдерімен сәйкестікке келтіреді және оларды бюджеттік
жоспарлау жергілікті уәкілетті органғак табыс етеді.
5-кезең – бюджеттік жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті органның
бюджеттік комиссия қабылдаған шешімдер негізінде, алдағы қаржы жылына
облыстық бюджеттің, республикалық маңызы бар қала, астана бюджеті жобасының
түпкілікті нұсқасын жасауы және оны бюджеттік комиссияның қарауына енгізу,
жоспарланып отырған жылдың алдындағы жылдың 15 қырқүйегінен кешіктірілмей
аяқталуы тиіс, содан кейін алдағы қаржы жылына облыстық бюджет,
республикалық маңызы бар қала, астана бюджеті туралы мәслихат шешімінің
жобасын жасау жүзеге асырылады және ағымдағы жылдың 1 қазанынан
кешіктірілмей облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың
жергілікті атқарушы органдарына қарауға табыс етіледі [13,234 б.].
Облыстық бюджет, Республикалық маңызы бар қала, Астана бюджеті туралы
шешім жобасына:
- тиісті қаржы жылына арналған облыстық бюджеттің, Республикалық
маңызы бар қала, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТ АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫҢ НЕГІЗІН ҚҰРАУШЫ РЕТІНДЕ
Аймақтық экономикадағы жергілікті бюджеттің атқаратын әлеуметтік
көрінісі
Жергілікті бюджетті басқару процесіндегі нормативтік-құқықтық
негіздері
Аймақтық экономикадағы жергілікті бюджеттің атқаратын рөлі мен
орны
ҚОРЫТЫНДЫ
КІРІСПЕ
Нарықтық қатынастар аясының кеңеюі, экономиканы басқару жүйесіндегі
соңғы уақытта жүргізіліп жатқан өзгерістер аймақтардың әлеуметтік-
экономикалық жүйедегі орны мен рөліне айтарлықтай ықпалын тигізді. Осыған
орай, аймақ экономикасын басқару, олардың дамуын мемлекет тарапынан реттеу
мәселелері өзекті болатыны сөзсіз [1,3 б.].
Бұл үрдістер экономиканың өз бетімен дамуына мемлекеттің күшпен
араласуын көрсетпейді, керісінше жеке меншік кәсіпшілдікті өркендетіп
бәсекелесті дамыту үшін капиталды бөлу жүйесін құруға ұмтылады. Соңғы
жылдары Қазақстан Республикасының өндірісінің бухгалтерлік есеп әдістерінде
және тәжірибесінде еліміздің экономикасы нарықтық қатынастарға өтуіне
байланысты көптеген өзгертулер пайда болды [1,5 б.].
Аймақтың бюджеті мемлекеттік үкімет органдарының функцияларын аймақта
қамтамасыз ету мақсатымен қаражат құралдарының қалыптасу мен шығындалу
формасы болып табылады. Қаражат ресурстарының бюджетте бірігуі мемлекет
органдарының қаржылық саясатын жүргізу үшін қажет.
Жергілікті бюджеттер кез-келген басқа мемлекеттердегідей Қазақстан
Республикасы қаржы жүйесінің орталық буыны болып табылады.
Жергілікті бюджет – облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың,
астананың бюджеті, аудандардың бюджеті (облыстық маңызы бар қала).
Қазақстанда тұрғындардың қызметтік қажеттіліктерін максималды түрде
қанағаттандыратын бюджетті және бюджетаралық жүйелерінің біріккен аймақтық
тізбектері бар
1 БӨЛІМ. ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТ АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫҢ НЕГІЗІН ҚҰРАУШЫ
РЕТІНДЕ
1.1 Аймақтық экономикадағы жергілікті бюджеттің атқаратын әлеуметтік
көрінісі
Аймақтық бюджеттік қатынастары деп мемлекеттік үкімет органдарының
ақша ресурстарының орталықтандырылған қорын құру және қолдану жайлы
мемлекеттік, акционерлік және жеке меншік кәсіпорындарын, сонымен қатар
халық арасындағы қаржылық қатынастарын атайды [1,18 б.].
Аймақтың бюджеті мемлекеттік үкімет органдарының функцияларын аймақта
қамтамасыз ету мақсатымен қаражат құралдарының қалыптасу мен шығындалу
формасы болып табылады. Қаражат ресурстарының бюджетте бірігуі мемлекет
ограндарының қаржылық саясатын жургізу үшін қажет.
Аймақтың бюджет жүйесіне тиісті негізгі функцияларды келесідегідей
ажыратуға болады;
- аймақ тұрғындарының өмірлік деңгейі мен сапасын көтеретін
жағдайларды құру;
- аймақ территориясындағы тұрғындардың жеке топтары арасындағы
кірістерді әділ түрде бөлінуіне ықпал жасау;
- аймақтық инвестициялар, бақылаушы әкімшілік бағыттары арқылы аймақта
іскерлік белсенділікті дамыту.
- өндірістік, әлеуметтік және нарықтық инфроқұрылымдарды дамыту
жолымен аймақтық территориалдық құрылымында кәсіпкерліктің жағдайын түзету.
Бұл функцияларда жалпы сипаттама бар және кез-келген жағдайда жүзеге
асады. Белгілі бір кезеңде бұл функциялар өзгеруі мумкін, сонымен қатар
жаңа мәселелер де туындауы мүмкін [2,8 б.].
Аймақтық бюджет жүйесінің құрылу принциптері. Қаржылық саясаттың
құрылу концепциясы аймақтың қаржылық базасы мен салық төлеу жүйесінің
құрылу қажеттілігінің негізінде болады. Олар нарықтық экономика мен
әлеуметтік инфрақұрылымның дамуына, бюджеттің кемшілігін жоюға, қаржылық
қалыптылықтың дамуына әсерін тигізеді.
Аймақтық бюджеттік жүйе келесі жолмен ұйымдастырылуы мүмкін: барлық
кірістер алдымен жоғарғы деңгейге түседі, ал содан соң төменде орналасқан
бюджеттер бойынша бөлінеді.
Мынадай да аймақтық бюджеттік жүйе болуы мумкін: үкіметтің жоғарғы
және төменгі деңгейлері заңды турде өз кірістерін құру әдістерінде
шектелмеген болады.
Аймақтық бюжеттік жүйелеріне тұрғылықты бюджеттер кіреді. Тұрғылықты
бюджет – бұл муниципальдық түрде құрылған бюджет оның құрылуы, бекітілуі
және орындалуы тұрғылықты басқару органдарымен іске асырылады [2, 9 б.].
Тұрғылықты бюджеттер тұрғындар, әсіресе ауылды жерлердің тұрғындары
үшін өте маңызды жергілікті шығындарды қаржыландырады. Ол, ең бастысы,
тұрғындардың әлеуметтік қажеттіліктері мен сұраныстары: денсаулық сақтау,
білім беру, тұрғын үй құрылысы, жолдардың құрылысы мен эксплуатациясы,
әлеуметтік қамтамасыздандыру, сауда және қоғамдық реттілік. Тұрғылықты
органдар кірістерінің жауапкершілігі мен көлемінің орнатылу негізі сол не
басқа кірістердің жалпы мемлекеттік мағынасының дәрежесі болып табылады.
Шығындардың бір бөлігі мемлекетпен барлық территория бойынша міндетті болып
белгіленеді және заңды түрде жергілікті үкіметке бекітіледі.
Жергілікті бюджеттер кез-келген басқа мемлекеттердегідей Қазақстан
Республикасы қаржы жүйесінің орталық буыны болып табылады. [3, 340 б.].
Жергілікті бюджет – облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың,
астананың бюджеті, аудандардың бюджеті (облыстық маңызы бар қала).
Қазақстанда тұрғындардың қызметтік қажеттіліктерін максималды түрде
қанағаттандыратын бюджетті және бюджетаралық жүйелерінің біріккен аймақтық
тізбектері бар.
Бюджеттік жүйесінің құрылу принциптері бюджеттік процесті өзіндік және
бірігіп басқаруының жиынтығына бағытталады. Бұндай принцип басқару
өкілеттігінің құқы бойынша қатысты мемелекеттік құрылым жағы арасында
конституциялық бөлуге тұжырымдалады. Экономикалық принцип жеке меншік
қатынастардағы ақша – несиені, бюджеттік - салықтық, құрылымдық, орталық
пен оның субъектілері арасындағы инвестициялық саясаттың өңделуі мен
таратылуындағы өкілеттін бөлуден тұрады. Сонымен қатар, басқару
деңгейлерінің әрқайсысының нақты құрылған өкілеттігі сияқты белгілер
сипатталады.
Бюджетаралық қатынастар жүйесі – бюджеттік процестегі жоғарғы және
төменгі бюджеттер арасындағы қарым – қатынастар болып табылады. Бұл
жағдайда бюджеттік процесте рұқсат етіледі:
- мемлекеттік бюджет пен аудан (облыстық қалалар) бюджеті арасындағы
өзара карым – қатынастар;
- облыстық бюджетінің мемлекеттік мәнді қалалар мен астананың басқа
облыстық бюджеттерімен, мемлекеттік мәнді қалаларының бюджеттерімен
арасындағы өзара қарым – қатынастар;
- аудан бюджеттерінің бір – бірімен өзара қарым – қатынастары.
Бюджетаралық қатынастар мемлекеттік басқару деңгейі, бюджет деңгейлері
арасындағы шығындар мен кірістерді бірыңғай бөлу деңгейлері, сонымен қатар
бюджетаралық қатынастарды анықтау тәсілдерінің бірігуі мен анықтығы
арасындағы функциялар мен өкілеттіктердің белгілі бір шектеулерінде
негізделеді. Бұл жағдайда әртүрлі үкімет денгейлерінің өкілдері арасында
бюджеттер аясында шешім қабылдауды талап ететін мәселелер пайда болады.
Бірінші мәселе – тұрғындардың қажеттіліктерінің ескере отырып, белгілі
бір қызметтерді ұсыну бойынша шығынды өкілеттіктердің құрамын анықтауда
туындауы мүмкін. Сәйкесінше, белгілі бір қызметтерді мемлекеттік үкімет
өкілдерінен, басқа қызметтерді аймақтық үкімет органдары атынан ұсынған
жөн.
Екінші мәселе шығын өкілеттігін қамтамасыз ету үшін әртүрлі
деңгейлерден қаржы құралдарының бюджетке түсу көздерін анықтаудан тұрады.
Белгіленген мәселені шешу кезінде төменде келтірілген әрекеттерді бір
мезгілде жүргізу керек ;
- мемлекеттің бар ресурстарын тиімді колдануын қамтамасыз ету;
- аймақтық экономикалардың дамуына көмектесу;
- бүкіл мемлекет мүддесі үшін жалпы саяси тапсырмаларды шешуге
жәрдемдесу.
Үшінші мәселе бюджеттер арасындағы өзара әрекеттесулерді ұйымдастыруда
жатыр. Әсіресе, әртүрлі деңгейдегі бюджеттері арасындағы трансферттер мен
жалпы сипаттағы трансферттер, мақсатты ағымдық трансферттер, дамуға
бағытталған трансферттер.
Бюджетаралық қарым – қатынастарды реттеу формаларын анықтау кезінде
бюджеттік қажеттіліктердің объективті бағалау нәтижелері мен бекітілген
заттай нормалар есепке алынады. Бюджетаралық қарым – қатынастарды реттеу
формалары олардың мақсаты бойынша және орташа мезгілді фискальды саясатпен
сәйкес орнатылады [3, 4 б.].
Жалпы сипаттағы ресми трансферттер – бюджеттік субвенциялар мен
бюджеттік алулар болып табылады. Субвенциялар – бұл мемлекеттік немесе
облыстық бюджетте бекітілген сомалар шектерінде жоғарғы бюджеттен төменгі
бюджетке берілмейтін ресми трансферттер. Сонымен қатар, бұл трансферттер
жергілікті бюджеттің қамтамасыздану деңгейін түзетуге бағытталады.
Жалпы сипаттағы ресми трансферттердің көлемі сәйкес келетін жергілікті
бюджеттің кіріс және шығын көлемдерінің арасындағы айырмасы ретінде
анықталады. Бұл жағдайда егер кіріс болжамды көлемінің шығын болжамды
көлемінен артықшылығы бар болса, онда жергілікті бюджеттен жоғарғы бюджетке
бюджеттік алулар орнатылады, ал кері жағдайда жоғарғы бюджеттік жергілікті
бюджетке бюджеттік субвенциялар орнатылады.
Ағымдық мақсатты трансферттер – бұл жеке ағымдық бюджеттік алулар
есептеу кезінде ескерілмейтін бағдарламаларды таратуға арналған
мемелекеттік немесе облыстық бюджетте бекітілген сомалар шектеріндегі
жоғарғы тұрған бюджеттерден төменгі бюджеттерге берілген ресми
трансферттер.
Ағымдық мақсатты трансферттер мемлекеттік, салалық немесе аймақтық
бағдарламалардың шараларының орындауға ғана ұсынылады. Сонымен бірге,
қаржылық жыл бойы әкімдердің өтініштері бойынша Қазақстан Республикасының
Үкіметі немесе жергілікті атқарушы органының резервінен қаржыланатын
шараларға бөлінеді.
Мемлекеттік бюджеттегі және облыстық бюджеттердегі бюджеттік несиелер,
сәйкесінше, облыстық бюджеттерге, мемлекеттік маңызды қалалар бюджеттеріне,
аудан бюджеттеріне, инвестициялық бюджетті бағдарламалардың таратылуына
және қаржылық жыл бойы кассалық үзулерді жабуға ұсынылуы мүмкін [4, 115
б.].
Қазақстан Республикасының заңдылықтырына сәйкес мемлекеттік бюджетке
әртүрлі 31 салық, яғни олар корпоративтік табыс салығы, қосылған құн
салығы, тауарларға және салынған акциздер, үстеме табыс салығы, бонустар,
роялти, барлық мүмкін алымдар мен төлемдер, кедендік баждар, сонымен қатар
мемлекеттік баждар түседі. Және де мемлекеттік бюджетке салықтық емес
кірістер түседі. Оларға мемлекеттік кәсіпорындардың Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банкінің таза кіріс түріндегі мемлекеттік меншіктен
түскен кірістер; мемлекеттік меншікте тұрған мемлекеттік акция пакеттерінің
дивидендтері; заңды тұлғаларда қатысу үлестерінің және мемлекеттік
меншіктегі мүліктерді жалға берудің, сонымен бірге әскерге техника мен
қаруларды сатудан кірістер және мемлекеттік меншіктен түскен басқа да
кірістер кіреді.Одан да басқа, салық еместерге екінші деңгейлі банктер
шоттарындағы және Ұлттық Банкіде Қазақстан Республикасының Үкіметінің
депозиттеріндегі мемлекеттік сыртқы қарыздарының құралдарын орналастыруға
арналған сыйақылар кіреді және мемлекеттік бюджетке түседі. Оларға сонымен
бірге мемлекеттік бюджетпен қаржыландырылатын мекемелермен тауарларды
сатудан және мемлекеттік сатып алуларды өткізуден түскен қаржылардан
кірістер, сонымен қатар айыппұлдар, төлемақы өсімі, жазалау шаралары,
төлетулер кіреді.
Облыстық бюджетке келесі салықтар кіреді: жеке табыс салығы және
облыстық мәслихатпен орнатылған кірістерді бөлу нормативтерді бойынша
әлеуметтік салық; қоршаған ортаны ластау, сыртқы жарнаманы орналастыру, су
ресурстарын қолдану, аса сақтаулы территорияларды пайдалану үшін салынған
төлемақылар; облыстық мәні бар мемлекеттік ақылы автокөліктік жолдарда жүру
үшін алымдар облыстық бюджетке түсетін салықтық емес түсімдерге келесілер
жатады: коммуналды меншіктен түскен табыстар және оның таза табысының
бөлігі, сонымен қатар олардың дивиденттері. Коммуналды меншіктен мүлікті
жалға беруден, тауарларды (жұмыстар, қызметтер) сатудан, мемлекеттік сатып
алуларды жургізуден, негізгі капиталдан сатылымдардан түскен табыстар,
айыппұлдар, төлемақы өсімі, жазалау шаралары, облыстық бюджетпен
қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелермен салынатын төлетулер облыстық
бюджетке түседі.
1.2 Жергілікті бюджетті басқару процесіндегі нормативтік – құқықтық
негіздері
Жергілікті бюджеттерді құру, қарау, бекіту және атқару Бюджеттік
кодекс ережелері мен басқа да нормативтік актілермен реттеледі. Осы
актілерге сәйкес бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган
Республика Үкіметінің тапсырмасы бойынша тамыз айының 15 жұлдызына дейін
облыстар, Астана мен Алматы қалаларының әкімдеріне сол жергілікті бюджет
кірістеріне жалпы мемлекеттік салықтар мен алымдардан бөлінетін түсімдердің
жобаланған мөлшерлерін хабар етеді.
Сонымен бірге жалпы мемлекеттік бағдарламаларды қаржыландыру мен
жергілікті атқарушы органдар қажетті болған оқиғада пайдалануға арналған
несиелердің мүмкіндік сомалары және де жергілікті өкілдік пен атқарушы
органдардың басқару аппараттарын ұстауға арналған шығындардың лиммитіне
республикалық бюджет құралдарынан бөлінетін шамаланған сомалар жеткізіледі.
Содан соң, осы көрсеткіштер және өздерінің болжамдық мәліметтері,
яғни аумақтар бойынша жасалған олардың даму болжамдары мен бағдарламалары
негізінде, жергілікті атқарушы органдар келесі қаржылық жылға өз
бюджеттерінің болжамдық көлемдерін дербес анықтайды. Осы маңда облыс және
аудан арасындағы салықтар мен кірістерді бөлуді облыс өкілдікті органның
келесі қаржы жылдың облыс бюджеті жөніндегі шешіміне сәйкес сол облыстың
өкілдік органы белгілейді [11,325 б.].
Тиісті жергілікті бюджеттердің кірістері мен шығыстарының теңестілігі
үшін жауапкершілік толығымен жергілікті өкілдік және атқарушы органдарға
жүктеледі, сондай – ақ төменгі бюджеттерді құру, бекіту және атқару
процесіне мемлекеттік орталық және жергілікті атқарушы органдардың араласуы
жіберілмейді. Жергілікті бюджеттердің барлық параметрлері бірыңғай
бюджеттік жіктелуге сәйкес анықталады [12,105 б.].
Облыстар, Астана мен Алматы қалаларының келесі қаржы жылдың
бюджеттерінің жобасы тиісті маслихаттар талқылауға ағымдағы жылдың қазан
айының 15 жұлдызына дейін енгізілуі қажет. Бұл бюджеттер Республикалық
бюджет жөніндегі Заң өз күшіне енгеннен кейін екі апта ішінде бекітілуі
тиіс. Ал аудан мен облыстық маңызы бар қала атқарушы органдары ағымдағы
жылдың қараша айының 1 жұлдызына дейін тиісті маслихатта талқылауға өз
бюджеттерін енгізілуі қажет және ол облыс бюджеті қабылданғаннан кейін екі
апта ішінде бекітілуі тиіс. Егер де белгіленген уақытта жергілікті бюджет
жобасы бекітілмесе, онда жергілікті атқарушы орган келесі жылдың 1
тоқсанына жергілікті қаржы жоспарын қабылдау жөнінде шешім шығаруға құқы
бар.
Жергілікті бюджетті әзірлеу, қарау және бекіту өздеріне тән
ерекшеліктерімен жергілікті бюджеттердің түрлері бойынша бөлек жүзеге
асырылады.
1. жергілікті бюджеттердің жобаларын әзірлеу:
- Қазақстан. Республикасының әлеуметтік – экономикалық дамуының орта
мерзімді жоспары;
- өңірдің әлеуметтік – экономикалық дамуының орта мерзімді жоспары;
- тиісті әкімшілік – аумақтық бірліктің алдағы үш жылдық кезеңге
арналған орта мерзімді фискалдық саясаты;
- мемлекеттік, салалық (секторлық), өңірлік бағдарламалар;
- елдегі жағдай және республикалық ішкі және сыртқы саясатының
негізгі бағыттары туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан
халқына жыл сайынғы Жолдауы;
- ағымдағы және өткен қаржы жылдарындағы жергілікті бюджеттердің
атқарылу бюджеттері;
- жергілікті бюджет бағдарламаларының тиімділігін бағалау құжаттары
негізінде жүргізіледі.
Жергілікті бюджеттердің жобаларын әзірлеу процесіне:
1) алдағы қаржы жылына түсетін түсімдердің болжамдық көрсеткіштерін
анықтау;
2) ағымдағы бюджеттік бағдарламаларға және дамуға арналған бюджеттік
бағдарламалар шығыстар лимиттерін айқындау;
3) жергілікті бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік
өтінімдер жасауы;
4) жергілікті бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік
өтінімдерді қарауы;
5) тиісті қаржы жылына жергілікті бюджет туралы мәслихат шешімінің
жобасын әзірлеу кезеңдері кіреді [13,223 б.].
Облыстық бюджет және республикалық маңызы бар қала, астана бюджетінің
жобаларын әзірлеу процесін қарастырамыз.
1-кезең – бюджет құрылымына сәйкес тиісті бюджет түрлеріне түсетін
болжамдық көрсеткіштерін айқындау және ағымдағы қаржы жылының 5 шілдесіне
дейінгі мерзімде қарайтын және мақұлдайтын, облыстық республикалық маңызы
бар қала, астана бюджеттік комиссияларының қарауын жіберу.
2-кезең – бюджет шығыстарының лимиттерін ағымдағы қаржы жылының 5
шілдесіне дейінгі мерзімде қарайтын және мақұлдайтын тиісті бюджеттік
комиссиялар мақұлдаған, түсетін түсімдердің болжамдық көрсеткіштеріне
сәйкес шығыстар лимиттерін қалыптастыру. Мақұлданған шығыстар лимиттерін
бюджеттік жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті органдар үш жұмыс күні
ішінде бюджеттік бағдарламаларының әкімшілеріне дейін және облыстың,
республикалық маңызы бар қаланың, астананың экономикалық жоспарлау
жөніндегі жергілікті уәкілетті органанына дейін жеткізеді.
3-кезең – облыстың бюджеттік бағдарламалары республикалық маңызы бар
қала, астана бюджеттік бағдарламалары әкімшілерінің:
- бірыңғай бюджеттік сыныптама;
- ағымдағы бюджеттік бағдарламалар үшін бюджет шығыстарының
лимитітері;
- ағымдағы қаржы жылы бюджеттік комиссия мақұлдаған үш жылдық кезеңге
арналған бюджеттік өтінімдер;
- республика немесе өңірдің әлеуметтік–экономикалық дамуының орта
мерзімді жоспары және орта мерзімді фискалдық саясаты;
- басым бюджеттік инвестициялық жобалардың тізбесі негізінде бюджеттік
өтінімдер жасауы және оларды ағымдағы жылдың 10 тамызына дейін бюджеттік
жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті органға табыс етуі.
4-кезең – облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың
бюджеттік жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті органдары бюджеттік
бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік өтінімдерін қарауды және ол бойынша
қорытынды дайындауды іске асырады және ағымдағы жылдың 25 тамызынан бастап,
олар, сол бойынша 5 қыркүйекке дейінгі мерзімде шешім қабылдайтын тиісті
бюджеттік комиссияның қарауына енгізеді. Одан кейін бюджеттік
бағдарламалардың әкімшілері облыстық бюджеттік бағдарламалардың,
республикалық маңызы бар қала, астана бюджеттік бағдарламаларының паспорт
(төлқұжат) жобаларын және шығыстар есептерін үш күн мерзім ішінде бюджеттік
комиссияның шешімдерімен сәйкестікке келтіреді және оларды бюджеттік
жоспарлау жергілікті уәкілетті органғак табыс етеді.
5-кезең – бюджеттік жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті органның
бюджеттік комиссия қабылдаған шешімдер негізінде, алдағы қаржы жылына
облыстық бюджеттің, республикалық маңызы бар қала, астана бюджеті жобасының
түпкілікті нұсқасын жасауы және оны бюджеттік комиссияның қарауына енгізу,
жоспарланып отырған жылдың алдындағы жылдың 15 қырқүйегінен кешіктірілмей
аяқталуы тиіс, содан кейін алдағы қаржы жылына облыстық бюджет,
республикалық маңызы бар қала, астана бюджеті туралы мәслихат шешімінің
жобасын жасау жүзеге асырылады және ағымдағы жылдың 1 қазанынан
кешіктірілмей облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың
жергілікті атқарушы органдарына қарауға табыс етіледі [13,234 б.].
Облыстық бюджет, Республикалық маңызы бар қала, Астана бюджеті туралы
шешім жобасына:
- тиісті қаржы жылына арналған облыстық бюджеттің, Республикалық
маңызы бар қала, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz