Қазақстандағы туризм индустриясының дамуы және кәзіргі кездегі жағдаиы

Пән: Туризм
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстандағы ткризм индустриясының дамуы және кәзіргі кездегі жағдаиы.

1. 1 Қазақстан Республикасында туризмнің даму ерекшеліктері.

Қазақстан туризмнің тарихи алғы нұсқасы болып Ұлы жібек жолының даму болып табылады, оның түзілуі біздің эрамызға деін үшінші мыңжыодыққа жатады. Қазақстан тәуелсіздігін алмас бұрын, туризм экономиканың басқа салалары сияқтф, орталық пен қатаң регламентталған. Совет одағында туристік саланың негізгі орталықтары болып Кавказ бен Крым саналады. Сонымен қатар Прибалтика, Ресейдің тарихи орталықтары және Орта Азия. Сонымен қатар қазақстанның тарихи бірқатар сәулеттік, археологиялық, мәдени ескерткіштері мен табиғат ерекшеліетері жарнамланбай сұраныссыз қала береді. Советтік кезең кезінде Қазақстандағы туризм мәдени - танымдық қызметін атқаратн ол идеологиялық функциялар ретінде жүретін және ешқандай экономикалық маңызы болмайтын.

Қазақстанда туризм индустриясының дамымауының бір себебі болып мынау табылады, мемлекеттік деңгейде оның экономикалық сала ретінде ешкім айналыспаған. Сонымен қатар кешендік болжауларға, Нақ мерзімді болжамдарға, туризмның аймақтық құрылуына және мемлекетік емес туристік құрылымдарға аса көңіл аударған жоқ. Сонымен тежейтін фактор болып, тұрғылықты басқару органдардың жаппай туристік қызметтің маңызды еместігі табылады.

Қазқстан тәуелсіздігін алғаннан кейін, Қазақстанда туристтік реттеудің негізі қаланды және тұрғылықты халықтың тарихи және мәдени жэаңаруы басталды.

Қазіргі кезде біздің мемлекетімізде туризмнің дамуын Қазақстан Республикасының Заңымен «ҚР туристік қызмет туралы 13 мауысым 2001 жыл № 2ІІ - ІІ», ЮНЕСКО мен әлемдік туристік кәсіпорынның Қазқстан Республикасында Ұлы Жібек жолында туризм инфроқұрылымының дамуының жобасы бойынша, Ташкенттік декларацияның түркітілдес мемлекеттердің тарауын жүзеге жөніндегі 30 сәуір 1997 жылы № 3476 Қазақстан Республикасының Презтдентінің жарлығымен эәне

« Қазақстан Республикасының Мемлекеттік бағдарламасы» Жібек жолының тарихи орталықтарының жаңғыруы, сақталуы және түркітілдес елдердің мәдени дамуы, «Инфрақұрылымдарын құрастыру туралы» 27 аұпан 1998 жылғы № 3859 жарлықтары тудырады.

Осы құжаттарды қабылдау Қазақстан туризм нарығының дамуына жақсы әсерін тигізді.

Туризм саласында халықаралық қатынастардың дамуына 1993 жылы Қазақстанның Әлемдік туристтік одаққа мүше болып кірүі себеп болды, соның арқасында туризм аймағында халықаралық келісім шарттар жасалынды. Алматы, Шығыс - Қазақстан, Қарағанды, Павлодар, Оң түстік Қазаұстан облыстарында туристік кәсіпорындарының желісі айтарлықтай дамыған болып табылады, сонымен қатар Алматы мен Астана қалалары да дамыған желілер қатарына жатады. Бұл облыстар мен қалаларды туристік кәсіпорындармен, туристар мен демалушылардың жылына 88 пайызына қызмет көрсетіледі.

2001 жылы барлық түрдегі кәсіпорындармен, 2410, 5 млн тенге сумма көлемінде өнім өткізідл, жұмыс істелініп қызмет көрсетілді, оның ішінде мемлекеттік туристік кәсіпорындармен 57, 3 млн тенге суммаға, жекеменшік кәсіпорындармен - 2298, 5 млн тенге, шетелдік фирмалармен - 54, 7 млн тенге суммада жұмыс атқарылды.

Қазқстан туристарының айтарлықтай боратын мемлекеттері ол: Ресей, Қытай, Германия; Корей республикасы, Польша, Турция, БАЭ. Біздің республикамызға көбінесе Ресей, Қытай, Германия, Корей республикасы, Покистан, Польша, Ткрция елдерінде туристтер келеді /1 кесте/

Жол жүрү мақсатымен 2001 жылғы СНГ құрамына кірмейтін мемленкеттерден, Қазақстан Республикасына келгн шетел азаматтарының мәліметтері /1/.

Туристік қызметінің сараптамасы мынаны көрсетеді, турфирмалардың көпшілігі жол жүру туризм түрімен айналысады ал ол өз бетінше Қазақстаннан капиталдың (қордың) катуін тудырады. 2002 жылы 57, 1 миллион АҚШ доллары көлемінде республикадан тыс шығарылған болатын. Республика тұрғындары көбінесе шетелге товар сатып алу үшін барады ол қазіргі кезде кең көлемде дамыған, ал жол туризм Қазақстанның туристік қызметінің нарық жағдайының айқындаушысы болды. Ол экономикалық кризис кезеңінде туристік қызметтің жандануына әкеледі, туристік фирмалардың өсуіне айтарлықтай әсерін тигізеді.

«Бөлшектік» бизнес Қазақстан нарығының 4/1 өніммен қамтамасыз етеді және 150 мың адамды жұмыспен қамтамасыздайды. Жыл сайын бөлшектік сауда-саттықтың ауаны Қазақстан бойынша жуықтан алғанда 2 млрд АҚШ долларын құрайды. Сонымен қатар топ туризм мемлекет бюджетіне өзінің кері әсерін тигізеді.

Бүкіл дамыған әлем негізгі туристік ағымдарды қызықтырып шақыруға тырысады, өйткені туризм мемлекет бюджетін толықтырушы көз болып табылады. Сондықтанда Қазақстанға шетелдік туристардың ағымын ұлғайту керек. Бұл мақсатта шешуші туризмнің түрін дамыту керек, ол бірінші кезекте көлік түріне және кадрлармен қамтамасыздаумен байланысты.

Көлік. Бүгінгі кездегі Қазақстанның халықаралық әуе жолдары Германияға, Үндістанға, БАӘ, Турцияға, Италияға, Корей Республикасына, Венгрияға, Израильға, Қытайға, Тайландқа ұшуға мүмкіндік берді. әуе тасымалдау қызметін ұлттық «Эйр-Қазақстан» компаниясы атқарады. Туристардың көп бөлігі қолайлық пен жайлылықты ұсынатын шетелдік тасымалдаушы фирмаларды таңдайды.

Автомабильдік көлік түрі шекаралас мемлекеттерге шоп-туризмды ұйымдастыру үшін қолданылады. Алайда оның тұтасымен дамуы жолдардың жағдайымен байланысты, және туристік тасымалдау көліктеріне техникалық қызмет көрсету. Республиканың автобустық парктері нашар жағдайда болыптұр, сонымен қатар қазіргі талаптарға сай жаңа автобустардың болуы жоқтың қасы, бұл жағдай туристарды тасымалдау үшін жоғарғы деңгейді тудырмайды.

Негізгі теміржол тасымалдаушысы ол Республикалық мемлекеттік «Қазақстан темір жолы» кәсіпорны, ол 14 маршрут бойынша жолаушыларды тасымалдайды. Қазақстанның темір жолдары бойынша транзит бойынша Қырғыстанның, Өзбекстанның, Ресейдің, Таджикистан мен Түркменстанның жолаушылары поезды өтеді.

Келешекте қоғамдық экологиялық таза туристік көліктің дамуына көңіл аудару керек.

Тарату құралдары. Туристік бизнеста басты бір күрделі шектеуші фактор болып туристік индустрияның төлем қаржылық мүмкіншілігі табылады. Дәл осы кезде мейрамханалар мен турбазаларда, кемпингтерде және басқа нысандарда сыйымдылық орналасуы 35% сыйымдылықты құрайды. Сонымен қатар мемлекетімізде қонақ үйлердің саны 1997 жылы мен салыстырғанда 40% төмендеген, ал уқытша төсек орын сиымдылығы 30% төмендеген.

Облыс орталығын шетел жолаушыларына сапасыз туристік өнімді ұсынудың басты себебі, керекті дәрежедегі қонақ үйдің жоқтығы, қонақ үйлердің көбісі күйреу жағдайында болып тұр, өйткені олардың көбі 60-шы жылдары салынған болып келеді.

Сараптау нәтижелері көрсеткендей туристік деңгейдегі қонақ үйлер үлкен рентабельжікті көрсетеді. (2-3 жұлдызды немесе кіші эәне орташа қонақ үйлер) . Қазақстан Республикасы қазір жоспарлық шаруашыдықтан нарықтық шаруашылыққа өту кезеңін бастап кешіруде. Экономикалық дағдарыстан өтуде: өндірістік, аграрлық, энергетикалық және т. б. Халықтың өмір сүру деңгейі төмендеуде. Совет кезеңінде құрылған туристік инфроқұрылым айтарлықтай дамымығын және жабдықталмаған, ал қазіргі кезде онда құрылымдық түзілім жүруде. Сонымен байланысты жеке копитал қолдарына нысандарды тарату шаралары жүріп жатыр.

Экологиялық көзқарас жағынан, туризмнің ерекшелілігі мынада болып келеді, ол өмірге жаңа сұраныс формасын алып келеді. Бұл сұраныс бір ғана өкімді ғана емес, тұтас бір кешенді қызмет көрсетуді қамтиды, ол кем көлемді болып тұрғындардың кең қабатын жаулап алады. әр түрлі сұранысты қанағаттандыру үшін, сәйкес өнімдердің болуын және қызмет көрсетуді ұсыну болу керек. Осыған байланысты ұсыныста, сұраныс сияқты тұтас бір өнім мен қызметтің кешеңіне жатады, ол дегеніміз өндіріс салаларының көптеген түрлеріне жатады.

Туризмда қажеттілік барлық мәлім иерархияларында орын анықтай аламыз, және сәйкесінше жағдайлармен өндіріс салаларын дамыта аламыз.

Туристік қажеттілік мобильділікпен ерекшеленеді. Мұндай пайдаланудың түрі тиісті қызмет пен бағаны талап етеді. Туристік тұтынудың бұл спесификациясын білу туристармен өнім мен қызметтің сұранысын керек мөлшерде пайдалану үшін қажет.

Ұсыныс бар жерде, әрқашан сұраныста болады. Қызмет көлемінің ұсынысының жетіспеушілігі, әрбір аймақта туристік индустрияны құруға шек қояды. Басқа жағдайда, бар болған ұсыныс аймаққа туристік сипат тудырады.

Қазақстан тәуелсіздігін алғаннан кейін, туристік фирмалар көбее түсті. Жылдан жылға тәжірибе жинап, қаржылық базасын нығайтып, кейбір турфирмалар әр түрлы қызмет көрсетудің түрлереі ұсына бастады (мемлекеттердің аралау саны көбейіп, визаларды рәсімдеу формалары жақсарды, және т. б. ) . Бұл жерде біз ұсыныс пен сұраныстың ашық бәсекелестігін көре аламыз, бұл дегеніміз адамдар қолайлы ұсыныстарға талпынып бағытталады, ал кең көлемді қызмет көрсететін фирмалар олардың сұранысын қанағаттандырады. Осымен байланысты біз Қазақстанның туристік нарығында айқын бәсекелестікті байқап отырмыз.

Дамыған индустриалды елдерде дамыған туристік компаниялар, корпарациялар, фирмалар қызмет атқарады, әсіресе туроператор - жақсы дамыған.

Туроператор ол - тұтас туристік фирма, саяғатты белгілі маршруттар мен мерзімдер бойынша құрастырады және өңдейді. Сонымен қатар әр түрлі турагенттердің желісін жүзеге асырады. Турагенттер көлік түрлері мен экскурцияға билеттерді қамтамасыздайды /21/. Қазақстанда мұндай практика енді ғана қолданылып келеді. Қазір көп турфирмалар туристарды жөнелтумен айналысады, көбінесе бірақ мақсатпен шоп-туризм. Бұл көбінесе экономикалық түсінумен байланысты, ол өндірістік өнімнің төмендеуімен қарсаласып жүреді, әсіресе жеңіл және өңдеуші өндіріспен байланысты. Ал шоп-туризм халық тұтынатын өнімді кем көлемде импорттайды, бұл нарықты арзан өніммен қамтамасыздайды. Ал Қазақстанның сыртқа шығу туризмі жақсы кезеңдерді күтуде, өйткені республикаға шетел туристарының кеңуі өте аз (1 кесте) .

1. 2 Қазақстанда туризмға қызмет көрсетудің қазіргі кездегі жағдайы.

Туризм, кең әлеуметтік-экономикалық құбылыс ретінде әлемде болып жатқан процестерді айқындайды және оларды ретке келтіреді. Бұндай жағдай ағымдар мен әлемде туристарға қызмет көрсетуде ашық көрінеді. Ол Қазақстанның сыртқы туристік тарығында көрінеді.

Туризмнің дамыған индустриясы, халықаралық тавар қызметінің жоғары кірісті және динамикалық дамушы сегменті болып табылады. 2002 жылы халықаралық туризмнің үлесі, әлемдік кірістіңқызмет көрсету секторының экспортынан 8% құрады.

Туризмнан түсетін кіріс тұрақты үшінші орынды алады, ол мұнай экспорты мен автокөлік экспортынан кейін. Мұндай позитивті тенденция жаңа мыңжылдықтың басында сақталады деп күтуде. Туризмнің өсуі жаңа аралайтын аймақтары пайда болғанда болуы керек, өйткені әлемдік туризмнің дәстүрлік аудандары, нарықта рекреационды сыйымдылық шегіне жетті деп санауға болады. Осыған байланысты Қазақстан, әлемдік туристік нарықта өзінің тиісті орнын ала алады.

Дамыған туризм, жұмысшыларға жылдық төленетін демалыстарын беруімен пайда болды. Ол тұлғаның да мушы факторы болды және адамдар мен халықтар арасындағы түсінушілікті нығайтты.

ВТО зерттлген сараптамасына сәйкес, туризм мемлекет әлеуметтік, мәдени және экономикалық өміріне әсерін тигізеді.

Дамыған туризм - бұл әлемдік экономиканың бір саласы ол құлау мен күреуге ұшырамайды. Мамандардың есептеулері бойынша, орташа алғанда, бір шетел туристі беретін эквивалентті тақырыбтың кірісін алу үшін, әлемдік нарыққа жуықтап алғанда 9 тонна тас көмірін, немесе 15 тонна мұнай немесе 2 тонна жоғары сапалы бидай шығару керек. Осыған байланысты мемлекеттің энергия тасымалдаушыларын өнімді сату кезінде әлсіретеді, ал туристік индустрия қайта туындайтын қорлармен жұмыс істейді.

Шетел экономистарының есептеулері бойынша 100 мың турист, орташа алғанда қала ішінде 2 сағат өткізсе 350 мың АҚШ долларын жұмсыйды немесе әр сағат сайын бір адамға 17, 5 доллар. Осыған байланысты, өнімді сату, бұл өз бетінше экономикалық тіреліске алып келеді, ал туризмнің дамуы ұзақ экономикалық тиімді шара.

Туризм тұтас мемлекет аудандарының экономикасыеа белсенді әсерін тигізеді. Туризм облысында шаруашалық суюъектардың құрылуы мен функционалдануы жол көлігінің дамуыменен, сауда-саттық, коммуналды-тұрмыстық, мәдени, медициналық қызмет көрсетудің дамуымен байланысты. Бұндай жағдайда туризм индустриясы мультиплекаторлық эфті мен көбірек ұстанады, басқа экономикалық секторға қарағанда.

Туризм - қызметі демалыспен, спортпен, мәдениет пен табиғат пен үндесумен байланысты. Ол жағдайда ол өзіндік білім алудың ауыстырылмайтын факторы болып келеді. /3/.

Туризмнің кең және тұрақты өсуін еске ала отырып және оның қоршаған және оның барлық секторлары мен экономикасына, қоғамның тыныштығына қарқынды тигізетін әсеріне, Қазақстан дамуының ұзақ мерзімді бағдарламасында басқарушы орныдар туристік саланы приоритеті деп санады.

ҚР туризмнің даму концепциясы туралы ұсыныс, туризм саласында тұтас мемлекеттік саясаттың түзілуін ұсынады. 2002 жыл бойынша 690 кәсіпорын сараптамаларын берді. (олардың ішінде 531 туристік фирмалар) олар туристік қызметті жүзеге асырады, олармен 146, 9 мың турист пен экскурсанттарға қызмет көрсетілді. (1999 жыл бойынша 425 кәсіпорын сараптама беріп 228, 3 мың адамға қызмет көрсетілді) . 1999 жылға кезеңмен салыстырғанда жалпы туристардың 1, 6 есе төмендегенде, туристардың бөлек категориялары бойынша төмендеу әр түрлі болған, бізге келетін туристардың саны 2, 1 есеге төмендеген, 1, 6 есеге - шығатын туристардың саны азайған, 1, 3 есеге мемлекетте дамушы туристардың саны азайды.

Іс-жүзіндегі тұрақты туристік фирмалардың көбісі Алматы қаласында орналасқан (356 жуық), Қарағанды облысында (56), Астана қаласында (48), Шығыс Қазақстанда (42) . Бұл облыстардың кәісіпорындарымен 86 % туриспен экскурсанттарға қызмет көрсетіледі.

2000 жылы туристардың көп бөлігіне, қатарында 50 жұмысшы бар фирмалар қызмет көрсетті. Кәсіпорындардың жалпы санында олардың үлесі 95, 6 % құрады және 1999 жылмен салыстырғанда 4, 1% төмендеген. Ірі кәсіпорындардың үлес санының ұлғаюына қарамастан туристарға көрсететін қызмет саны әлі төмендеуде. Сараптама кезеңі бойынша ірі фирмалардың негізгі қызметі болып алыс және жақын шетелге визаларды рәсімдеу болып табылады.

2002 жылғы ҚР туристік фирмалар мен орталықтардан түскен кіріс 1340, 3 млн теңгені немесе 277, 0 мың АҚШ долларын құрады, сонымен қатар келесі жылмен салыстырғанда 1, 4 және 2, 9 есеге төмендеген.

Халықаралық туризм адамдарға бір елден екінші елге сапар жасауға мүмкіндік береді. Оның дамуын зерттеген оның көлік индустриясыменен қатынасып анықтау керк. Шетелдік туристардың көбісі өзінің сясаты үшін әуе көліктерін пайдаланады, ол көбінесе 85, 4% құрайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.