Балаларды ойын арқылы байланыстырып сөйлеуге үйрету
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І.Негізгі бөлім
1.1 Мектеп жасына дейінгі балалардың ойын арқылы байланыстырып сөйлеуге үйрету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2 Балаларды ойын арқылы байланыстырып сөйлеуге үйретудің ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Балаларды байланыстырып сөйлеуге үйретудің жолдары ... ... ... ... ... ... 20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
І.Негізгі бөлім
1.1 Мектеп жасына дейінгі балалардың ойын арқылы байланыстырып сөйлеуге үйрету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2 Балаларды ойын арқылы байланыстырып сөйлеуге үйретудің ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Балаларды байланыстырып сөйлеуге үйретудің жолдары ... ... ... ... ... ... 20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
Өзектілігі: Балаларды байланыстыра сөйлеуге үйретуден бұрын біз балаларды бағдарламада белгіленіп берілген жоспар бойынша кішкентай (сәбилер) тобынан бастап тіл үйретудің 2 әдістерімен таныстыруымыз қажет. 1,5 - 2 жастар аралығында сәбилер тобынан еліктеу әдісі көп пайдаланылады.
Еліктеу әдісінде үйретуші мен үйренуші екеуі де бір сөзді бірақ әр түрлі етіп айтады, үйретуші ересек адамдармен сөйлеседі. Сөзінің дыбысын артикулдеп және сөзінің дауыс ырғағын мәнерлеп сөйлейді, ал үйренуші тыңдайды да, қайталайды, оның сөзіне еліктейді, сөйлеу қимылын үйренуге және мағынасын түсінуге тырысады.
Ойыншықтармен ойын ойнау кезінде балалар оларды бір орыннан екінші орынға ауыстырады, лақтырады, кәрсетеді, итереді, бұрайды, шұқылап көреді, бұрайды, заттарды бақылайды және олардың қимылын атайды. Мұнда тәрбиеші немесе ата-ана баламен сөйлесуге, оны жетелейтін сұрақтар қоюға тиіс. Мына машина жүре ме? Шар қандай? Паравоз, машина қандай дыбыс береді? Осындай сұрақтарға жауап бере отырып, баланың тілі сөйлеуге үйренеді.
Сюжетті драмалық, рольдік режиссерлік, драматизациялық ойындарда балалар таныс ертегідерден, бір кейіпкердің ролін алып, ойын процесінде өз кейіпкерлерінің сөзін қайталайды сол арқылы бала өзінің сөзін байытады. Сюжетті ойындар үйренген тілдік қүралды бекіте түсуде тамаша жаттықтыру болып табылады. Баланың ойын кезіндегі сөйлеу мөлшері оның жас шамасына байланысты, тәрбиешінің кейбір тұрмыстық, әрекеті орындау кезінде айтқан сөзіне балалардың еліктеуі мүмкін.
Мақсаты: Студенттерге байланыстырып сөйлеу туралы түсінік беру, балалалардың байланыстырып сөйлеуге үйретудің психологиялық – педагогикалық негіздерін меңгерту.
Міндеттері: Бұл сана – сезім ұлттық психология негізінде қалыптасқан, дені сау, білімге деген қызығушылығы жоғары, өздігінен іс әрекет жасау дағдыларын меңгерген тұлға даяралап шығару мектепке дейінгі мекемелердің міндеті екенін көрсетеді.
Еліктеу әдісінде үйретуші мен үйренуші екеуі де бір сөзді бірақ әр түрлі етіп айтады, үйретуші ересек адамдармен сөйлеседі. Сөзінің дыбысын артикулдеп және сөзінің дауыс ырғағын мәнерлеп сөйлейді, ал үйренуші тыңдайды да, қайталайды, оның сөзіне еліктейді, сөйлеу қимылын үйренуге және мағынасын түсінуге тырысады.
Ойыншықтармен ойын ойнау кезінде балалар оларды бір орыннан екінші орынға ауыстырады, лақтырады, кәрсетеді, итереді, бұрайды, шұқылап көреді, бұрайды, заттарды бақылайды және олардың қимылын атайды. Мұнда тәрбиеші немесе ата-ана баламен сөйлесуге, оны жетелейтін сұрақтар қоюға тиіс. Мына машина жүре ме? Шар қандай? Паравоз, машина қандай дыбыс береді? Осындай сұрақтарға жауап бере отырып, баланың тілі сөйлеуге үйренеді.
Сюжетті драмалық, рольдік режиссерлік, драматизациялық ойындарда балалар таныс ертегідерден, бір кейіпкердің ролін алып, ойын процесінде өз кейіпкерлерінің сөзін қайталайды сол арқылы бала өзінің сөзін байытады. Сюжетті ойындар үйренген тілдік қүралды бекіте түсуде тамаша жаттықтыру болып табылады. Баланың ойын кезіндегі сөйлеу мөлшері оның жас шамасына байланысты, тәрбиешінің кейбір тұрмыстық, әрекеті орындау кезінде айтқан сөзіне балалардың еліктеуі мүмкін.
Мақсаты: Студенттерге байланыстырып сөйлеу туралы түсінік беру, балалалардың байланыстырып сөйлеуге үйретудің психологиялық – педагогикалық негіздерін меңгерту.
Міндеттері: Бұл сана – сезім ұлттық психология негізінде қалыптасқан, дені сау, білімге деген қызығушылығы жоғары, өздігінен іс әрекет жасау дағдыларын меңгерген тұлға даяралап шығару мектепке дейінгі мекемелердің міндеті екенін көрсетеді.
1. Жұмабаев М. Педагогика. Алматы, 1994 -280 бет.
2. Ядэшко В.И,.Сохина Ф.А. Мектеп жасына дейінгі педагогика. Алматы, Мектеп.1982. 133-150 б.
3. Основы дошкольной педагогики Шод.ред.А.Запорожца., Д.А.Маркова. - М,:Педагогика. 1980.96-110 стр.
4. Меңжанова А.Н. Мектепке дейінгі педагогика. Алматы. Рауан.1992.
5. Козлова С.А., Куликова Т.А. Дошкольная педагогика. М.: Издательский центр. Академия, 2002., 116 с.
6. Бондаренко А.К. Дидактические игры в детском саду.- М.,1990.
7. Гигиенические основы воспитателя детей от 3 до 7 лет. Сост.В.И.Теленчи.- М.: Просвещение, 1987.
8. Сенсорные воспитание в детскому саду. Под.ред / Н.Н.Подьякова. В.И.Аванесовой—М,:Просвещение, 1981-192с.
9. Пилюгина Э.Г. Занятие по сенсорному воспитанию с детьми раннего возраста. М: Просвещение, 1983.
10. Кравцов Г.Г., Кравцова Е.Е. Шестилетний ребенок: Психологическая готовность к школе.- М., 1987
1. Леушина А.М Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру әдістемесі. – Алматы, 1987.
2. Столяр А.А. Формирование элементарных математических представлений у дошкольников. – М., Просвещение, 1988.
3. Тарунтаев Т.В. Развитие элементарных математических представлений у дошкольников. – М., Просвещение, 1980.
4.Отбасында және балабақшада баланы мектепке дайындау бағдарламасы. – Алматы, Шартарап, 2000.
5. Жикалкина А.Т. Математика 1-2 класс. Дидактические материалы. М., 2000.
6.М. Сансызбайқызы, Б. Рысбайқызы. «Ойнада ойлан», - Алматы, Шартарап, 2000.
7.Мектептің даярлық класы мен балабақшаның даярлық тобына арналған бағдарламалар. – Алматы, Рауан, 1992.
8.Балабақшада 5-7 жастағы балаларды мектеп алды даярлау бағдарламасы. – Астана –Алматы, 1992.
9. Алиякбарова А.Р. и др. Окружающий мир. Экология. – Алматы, 2002.
10. Виноградова Н.Ф. и др. Дети, взрослые и мир вокруг. – М., 1993.
11. Виноградова Н.Ф. Умственное воспитание детей в процесс ознакомления с природой. – М., 1978.
12. Эверев А.Т. Экологические игры. – М., 2001.
13. Иванова А.И. Экологические наблюдения и эксперименты в детском саду. – М., 2005.
14. Ишмухамедова Н.Б. Методика проведения занятий по курсу «Ознакомление с окружающим миром». Алматы, 1996.
15. Как познакомить дошкольников с природой /Под ред. П.Саморуковой. – М., 1983.
16. Конобеевский Н.П. Наглядные пособия как средство обучения в начальной школе. – М., 1958.
17. Сарымбекова Н.С. Воспитание либви к природе. – Алматы, 1994.
18. Николаева С.Н. Экологическое воспитание младших дошкольников. – М., 2004.
19. Николаева С.Н. Ознакомление дошкольников с неживой природой. – М., 2005.
20. Соломенникова О.А. Экологическое воспитание в детском саду. – М., 2005
21.Баймұратова Б. Мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамыту методикасы (2-6 жас аралығы). – Алматы: Рауан, 1991.- 6-81 бет.
2. Ядэшко В.И,.Сохина Ф.А. Мектеп жасына дейінгі педагогика. Алматы, Мектеп.1982. 133-150 б.
3. Основы дошкольной педагогики Шод.ред.А.Запорожца., Д.А.Маркова. - М,:Педагогика. 1980.96-110 стр.
4. Меңжанова А.Н. Мектепке дейінгі педагогика. Алматы. Рауан.1992.
5. Козлова С.А., Куликова Т.А. Дошкольная педагогика. М.: Издательский центр. Академия, 2002., 116 с.
6. Бондаренко А.К. Дидактические игры в детском саду.- М.,1990.
7. Гигиенические основы воспитателя детей от 3 до 7 лет. Сост.В.И.Теленчи.- М.: Просвещение, 1987.
8. Сенсорные воспитание в детскому саду. Под.ред / Н.Н.Подьякова. В.И.Аванесовой—М,:Просвещение, 1981-192с.
9. Пилюгина Э.Г. Занятие по сенсорному воспитанию с детьми раннего возраста. М: Просвещение, 1983.
10. Кравцов Г.Г., Кравцова Е.Е. Шестилетний ребенок: Психологическая готовность к школе.- М., 1987
1. Леушина А.М Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру әдістемесі. – Алматы, 1987.
2. Столяр А.А. Формирование элементарных математических представлений у дошкольников. – М., Просвещение, 1988.
3. Тарунтаев Т.В. Развитие элементарных математических представлений у дошкольников. – М., Просвещение, 1980.
4.Отбасында және балабақшада баланы мектепке дайындау бағдарламасы. – Алматы, Шартарап, 2000.
5. Жикалкина А.Т. Математика 1-2 класс. Дидактические материалы. М., 2000.
6.М. Сансызбайқызы, Б. Рысбайқызы. «Ойнада ойлан», - Алматы, Шартарап, 2000.
7.Мектептің даярлық класы мен балабақшаның даярлық тобына арналған бағдарламалар. – Алматы, Рауан, 1992.
8.Балабақшада 5-7 жастағы балаларды мектеп алды даярлау бағдарламасы. – Астана –Алматы, 1992.
9. Алиякбарова А.Р. и др. Окружающий мир. Экология. – Алматы, 2002.
10. Виноградова Н.Ф. и др. Дети, взрослые и мир вокруг. – М., 1993.
11. Виноградова Н.Ф. Умственное воспитание детей в процесс ознакомления с природой. – М., 1978.
12. Эверев А.Т. Экологические игры. – М., 2001.
13. Иванова А.И. Экологические наблюдения и эксперименты в детском саду. – М., 2005.
14. Ишмухамедова Н.Б. Методика проведения занятий по курсу «Ознакомление с окружающим миром». Алматы, 1996.
15. Как познакомить дошкольников с природой /Под ред. П.Саморуковой. – М., 1983.
16. Конобеевский Н.П. Наглядные пособия как средство обучения в начальной школе. – М., 1958.
17. Сарымбекова Н.С. Воспитание либви к природе. – Алматы, 1994.
18. Николаева С.Н. Экологическое воспитание младших дошкольников. – М., 2004.
19. Николаева С.Н. Ознакомление дошкольников с неживой природой. – М., 2005.
20. Соломенникова О.А. Экологическое воспитание в детском саду. – М., 2005
21.Баймұратова Б. Мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамыту методикасы (2-6 жас аралығы). – Алматы: Рауан, 1991.- 6-81 бет.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І.Негізгі бөлім
1.1 Мектеп жасына дейінгі балалардың ойын арқылы байланыстырып сөйлеуге
үйрету ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.2 Балаларды ойын арқылы байланыстырып сөйлеуге үйретудің ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Балаларды байланыстырып сөйлеуге үйретудің жолдары
... ... ... ... ... ... 20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
Кіріспе
Өзектілігі: Балаларды байланыстыра сөйлеуге үйретуден бұрын біз
балаларды бағдарламада белгіленіп берілген жоспар бойынша кішкентай
(сәбилер) тобынан бастап тіл үйретудің 2 әдістерімен таныстыруымыз қажет.
1,5 - 2 жастар аралығында сәбилер тобынан еліктеу әдісі көп пайдаланылады.
Еліктеу әдісінде үйретуші мен үйренуші екеуі де бір сөзді бірақ әр
түрлі етіп айтады, үйретуші ересек адамдармен сөйлеседі. Сөзінің дыбысын
артикулдеп және сөзінің дауыс ырғағын мәнерлеп сөйлейді, ал үйренуші
тыңдайды да, қайталайды, оның сөзіне еліктейді, сөйлеу қимылын үйренуге
және мағынасын түсінуге тырысады.
Ойыншықтармен ойын ойнау кезінде балалар оларды бір орыннан екінші
орынға ауыстырады, лақтырады, кәрсетеді, итереді, бұрайды, шұқылап көреді,
бұрайды, заттарды бақылайды және олардың қимылын атайды. Мұнда тәрбиеші
немесе ата-ана баламен сөйлесуге, оны жетелейтін сұрақтар қоюға тиіс. Мына
машина жүре ме? Шар қандай? Паравоз, машина қандай дыбыс береді? Осындай
сұрақтарға жауап бере отырып, баланың тілі сөйлеуге үйренеді.
Сюжетті драмалық, рольдік режиссерлік, драматизациялық ойындарда
балалар таныс ертегідерден, бір кейіпкердің ролін алып, ойын процесінде өз
кейіпкерлерінің сөзін қайталайды сол арқылы бала өзінің сөзін байытады.
Сюжетті ойындар үйренген тілдік қүралды бекіте түсуде тамаша жаттықтыру
болып табылады. Баланың ойын кезіндегі сөйлеу мөлшері оның жас шамасына
байланысты, тәрбиешінің кейбір тұрмыстық, әрекеті орындау кезінде айтқан
сөзіне балалардың еліктеуі мүмкін.
Мақсаты: Студенттерге байланыстырып сөйлеу туралы түсінік беру,
балалалардың байланыстырып сөйлеуге үйретудің психологиялық – педагогикалық
негіздерін меңгерту.
Міндеттері: Бұл сана – сезім ұлттық психология негізінде қалыптасқан,
дені сау, білімге деген қызығушылығы жоғары, өздігінен іс әрекет жасау
дағдыларын меңгерген тұлға даяралап шығару мектепке дейінгі мекемелердің
міндеті екенін көрсетеді.
Құрылымы: кіріспе, өзектілігі, мақсаты, міндеті, қорытынды.
Балалардың тілін үйрету әдісі - сөйлеу әдісі, сұрақ пен жауап әдісі,
әңгімелесу деп те аталады.
Әңгімелесу әдісі үйретушінің сұрауынан, ал үйренушінің жауап беруінен
тұрады. Демек олардың екеуі де сөйлейді, бір-ақ бір сөзді емес еліктеу
әдісіндегідей, әр түрлі сөздер сөйлейді, тәрбиеші немесе ата-ана өзінің
сүрағымен баланың өзіне таныс сөздерді, дыбыстарды немесе тақырыпты еске
түсіруге және оны орнымен қолдануға итермелейді. Бұл әдіс заттар мен немесе
дидактикалық, логикалық ойындармен, ойыншықтармен шектеледі. Мысалы: Ойын-
сабақтың белгілі бір ойынның ережесімен таныстырады. Содан соң балалардың
өз беттерімен ойнауға мүмкіндік береді. Дидактикалық ойындарда баланың
тілін дамытатын үлкен мүмкіндіктер бар, өйткені дидактикалық ойын арқылы
берілетін кез келген білімді бала сөйлеу түрінде үйренеді. Бірақ баланың
сөйлеу тілін дамытуға арнайы арналған дидактикалық ойындар да бар. Бұл
сөйлеу түріндегі дидактикалық ойындар. Мысалы мектепке даярлық топтарда
балалар белгілі дыбысқа сөз ойлап табады. (О) - Отан, орақ, ожау, ою т.б.
сөздерді еркін ойлап тауып, сосын сөзге сөйлем ойластырады.
Менің атам орақпен шөп шапты. Әжем әдемі ою ойды т.б. бұл жастағы
балалар жұмбақтарды айтып немесе өздері жүмбақ ойлап табады. Бұл
дидактикалық ойынның басты ережесі жұмбаққа арқау болған затты көріп,
қолмен ұстап, дыбыс шығаратын болса тыңдаулары керек. Байланыстыра сөйлеуге
жаттығу үшін тәрбиеші белігілі бір тақырыпты белгілеп, осы тақырыпты
дамытатын бірнеше сүрақтар қойып, балалардың тілін дамытуды ұйымдастыра
алады. Балаға сұрақтың бәрін бірдей қоймай, бір-бірлеп қойып оны екеу ара
әңгімеге шақыру керек.
Сөйлесу әдісі - балаға тәрбиеші өзінің сөздік қорын орынды пайдалануға
және сол арқылы тілін жетілдіре түсуге үйрететін әдіс. Сөйлесу әдісі -
сұрақ-жауап арқылы әңгімелесу.
Еліктеу әдісінен кейін қайталап айту әдісімен сөйлесуге үйретеді.
Қайталап айту әдісі тәрбиеші балаларға көркем әдебиет шығарманы айтып
береді немесе серуендегенде саяхатта болғанда өздері көрген нәрселерді
олардың есіне салады, немесе белгілі бір тақырыпта жоспар бойынша айтып
баяндайды. Қайталау әдісі - еліктеу әдісіне ұқсас. Бұл әдістердің
арасындағы айырмашылық мынада тәрбиеші тақырыптың кейбір жерін қайталайды,
еліктейді, біршама уақыт өткеннен кейін қайталап айтады.
Қайталап айту әдісі көбінесе көркем әдебиет пен байланысты. Өйткені
кейіпкерлерді ойнау, ертегілерді, әңгімелерде айтқанда көп қолданылады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың тілінде құрастыру, әңгімелеп беру
әдісіне көп көңіл бөлінеді. Соның мәні балалардың ертегілерді өз бетінше
құрастыруын, олардың өз өмірлерінде кездескен нақты жағдайларды әңгімелеп
беруін, таныс көркем әдебиеттегі тақырыптарды байланыстыра айтуын,
суреттерді, заттарды, жануарларды, өсімдіктерді сипаттап әңгімелесу кезінде
тәрбиеші балаға міндетті түрде бағыттаушы сұрақтар қойып көтермелеп отыруы
қажет.
Байланыстыра сөйлеудің екі түрі диалог, монологты түрлері бар. Диалог
- екі не одан да көп адамның әңгімесі. Әңгіменің мақсаты - бәр нәрсе жайлы
сұрап оған жауап беру.
Монолог - бір адамның белгілі бір тақырыпта байланыстыра сөйлеген
сөзі. Диалогтық тілді балалар оңай үйренеді, өйткені күнделікті түрмыста
жиі естіп жүреді. Монологты - тілді үйрену балалар үшін өте қиын, өйткені
олар монологтың тілді күнделікті өмірдегі үлкендердің сөзінен өте сирек
естиді, үлкендер балалармен сөйлесу кезінде көбінесе диалогты түрде
пайдаланады. Солай бола тұрса да монологқа үйрету қажет. Суреттеуді,
баяндауды, пікір айтуды үйрету үшін, мақсатқа сәйкес көркем әдебиет, тіл
дамыту, айнала қоршаған орта т.б. сабақтарда тартымды көрнекіліктерді
тақырып-
қа сай алып, балалардың сұрақтарға анық, толық жауап берулерін талап
ету қажет. Балалардан серуенде, өмірмен байланысты әңгімелерді,
ертегілерді, шағын әңгімелерді түсініктері бойынша өз сөздерімен, әдеби
тілде айта білуге үйрету қажет.
Қай жастағы балалар болмасын балалардың сөйлеу дағдысы тамақтанғанда,
киіндіргенде, ойнаған кездерінде, көркем шығармаларды оқу үстінде, арнайы
ойын - сабақтарда қалыптасады.
Негізгі бөлім
1.1 Мектеп жасына дейінгі балалардың ойын арқылы байланыстырып
сөйлеуге үйрету
Балаларды байланыстыра сөйлеуге үйретуден бұрын біз балаларды
бағдарламада белгіленіп берілген жоспар бойынша кішкентай (сәбилер) тобынан
бастап тіл үйретудің 2 әдістерімен таныстыруымыз қажет. 1,5 - 2 жастар
аралығында сәбилер тобынан еліктеу әдісі көп пайдаланылады.
Еліктеу әдісінде үйретуші мен үйренуші екеуі де бір сөзді бірақ әр
түрлі етіп айтады, үйретуші ересек адамдармен сөйлеседі. Сөзінің дыбысын
артикулдеп және сөзінің дауыс ырғағын мәнерлеп сөйлейді, ал үйренуші
тыңдайды да, қайталайды, оның сөзіне еліктейді, сөйлеу қимылын үйренуге
және мағынасын түсінуге тырысады.
Ойыншықтармен ойын ойнау кезінде балалар оларды бір орыннан екінші
орынға ауыстырады, лақтырады, кәрсетеді, итереді, бұрайды, шұқылап көреді,
бұрайды, заттарды бақылайды және олардың қимылын атайды. Мұнда тәрбиеші
немесе ата-ана баламен сөйлесуге, оны жетелейтін сұрақтар қоюға тиіс. Мына
машина жүре ме? Шар қандай? Паравоз, машина қандай дыбыс береді? Осындай
сұрақтарға жауап бере отырып, баланың тілі сөйлеуге үйренеді.
Сюжетті драмалық, рольдік режиссерлік, драматизациялық ойындарда
балалар таныс ертегідерден, бір кейіпкердің ролін алып, ойын процесінде өз
кейіпкерлерінің сөзін қайталайды сол арқылы бала өзінің сөзін байытады.
Сюжетті ойындар үйренген тілдік қүралды бекіте түсуде тамаша жаттықтыру
болып табылады. Баланың ойын кезіндегі сөйлеу мөлшері оның жас шамасына
байланысты, тәрбиешінің кейбір тұрмыстық, әрекеті орындау кезінде айтқан
сөзіне балалардың еліктеуі мүмкін.
Балалардың тілін үйрету әдісі - сөйлеу әдісі, сұрақ пен жауап әдісі,
әңгімелесу деп те аталады.
Әңгімелесу әдісі үйретушінің сұрауынан, ал үйренушінің жауап беруінен
тұрады. Демек олардың екеуі де сөйлейді, бір-ақ бір сөзді емес еліктеу
әдісіндегідей, әр түрлі сөздер сөйлейді, тәрбиеші немесе ата-ана өзінің
сүрағымен баланың өзіне таныс сөздерді, дыбыстарды немесе тақырыпты еске
түсіруге және оны орнымен қолдануға итермелейді. Бұл әдіс заттар мен немесе
дидактикалық, логикалық ойындармен, ойыншықтармен шектеледі. Мысалы: Ойын-
сабақтың белгілі бір ойынның ережесімен таныстырады. Содан соң балалардың
өз беттерімен ойнауға мүмкіндік береді. Дидактикалық ойындарда баланың
тілін дамытатын үлкен мүмкіндіктер бар, өйткені дидактикалық ойын арқылы
берілетін кез келген білімді бала сөйлеу түрінде үйренеді. Бірақ баланың
сөйлеу тілін дамытуға арнайы арналған дидактикалық ойындар да бар. Бұл
сөйлеу түріндегі дидактикалық ойындар. Мысалы мектепке даярлық топтарда
балалар белгілі дыбысқа сөз ойлап табады. (О) - Отан, орақ, ожау, ою т.б.
сөздерді еркін ойлап тауып, сосын сөзге сөйлем ойластырады.
Менің атам орақпен шөп шапты. Әжем әдемі ою ойды т.б. бұл жастағы
балалар жұмбақтарды айтып немесе өздері жүмбақ ойлап табады. Бұл
дидактикалық ойынның басты ережесі жұмбаққа арқау болған затты көріп,
қолмен ұстап, дыбыс шығаратын болса тыңдаулары керек. Байланыстыра сөйлеуге
жаттығу үшін тәрбиеші белігілі бір тақырыпты белгілеп, осы тақырыпты
дамытатын бірнеше сүрақтар қойып, балалардың тілін дамытуды ұйымдастыра
алады. Балаға сұрақтың бәрін бірдей қоймай, бір-бірлеп қойып оны екеу ара
әңгімеге шақыру керек.
Сөйлесу әдісі - балаға тәрбиеші өзінің сөздік қорын орынды
пайдалануға және сол арқылы тілін жетілдіре түсуге үйрететін әдіс. Сөйлесу
әдісі - сұрақ-жауап арқылы әңгімелесу.
Еліктеу әдісінен кейін қайталап айту әдісімен сөйлесуге үйретеді.
Қайталап айту әдісі тәрбиеші балаларға көркем әдебиет шығарманы айтып
береді немесе серуендегенде саяхатта болғанда өздері көрген нәрселерді
олардың есіне салады, немесе белгілі бір тақырыпта жоспар бойынша айтып
баяндайды. Қайталау әдісі - еліктеу әдісіне ұқсас. Бұл әдістердің
арасындағы айырмашылық мынада тәрбиеші тақырыптың кейбір жерін қайталайды,
еліктейді, біршама уақыт өткеннен кейін қайталап айтады.
Қайталап айту әдісі көбінесе көркем әдебиет пен байланысты. Өйткені
кейіпкерлерді ойнау, ертегілерді, әңгімелерде айтқанда көп қолданылады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың тілінде құрастыру, әңгімелеп беру
әдісіне көп көңіл бөлінеді. Соның мәні балалардың ертегілерді өз бетінше
құрастыруын, олардың өз өмірлерінде кездескен нақты жағдайларды әңгімелеп
беруін, таныс көркем әдебиеттегі тақырыптарды байланыстыра айтуын,
суреттерді, заттарды, жануарларды, өсімдіктерді сипаттап әңгімелесу кезінде
тәрбиеші балаға міндетті түрде бағыттаушы сұрақтар қойып көтермелеп отыруы
қажет.
Байланыстыра сөйлеудің екі түрі диалог, монологты түрлері бар. Диалог
- екі не одан да көп адамның әңгімесі. Әңгіменің мақсаты - бәр нәрсе жайлы
сұрап оған жауап беру.
Монолог - бір адамның белгілі бір тақырыпта байланыстыра сөйлеген
сөзі. Диалогтық тілді балалар оңай үйренеді, өйткені күнделікті түрмыста
жиі естіп жүреді. Монологты - тілді үйрену балалар үшін өте қиын, өйткені
олар монологтың тілді күнделікті өмірдегі үлкендердің сөзінен өте сирек
естиді, үлкендер балалармен сөйлесу кезінде көбінесе диалогты түрде
пайдаланады. Солай бола тұрса да монологқа үйрету қажет. Суреттеуді,
баяндауды, пікір айтуды үйрету үшін, мақсатқа сәйкес көркем әдебиет, тіл
дамыту, айнала қоршаған орта т.б. сабақтарда тартымды көрнекіліктерді
тақырып-
қа сай алып, балалардың сұрақтарға анық, толық жауап берулерін талап
ету қажет. Балалардан серуенде, өмірмен байланысты әңгімелерді,
ертегілерді, шағын әңгімелерді түсініктері бойынша өз сөздерімен, әдеби
тілде айта білуге үйрету қажет.
Қай жастағы балалар болмасын балалардың сөйлеу дағдысы тамақтанғанда,
киіндіргенде, ойнаған кездерінде, көркем шығармаларды оқу үстінде, арнайы
ойын - сабақтарда қалыптасады.
Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту, тәрбиелеу, оқыту және оның
негізгі заңдылықтары туралы ғылым. Мектепке дейінгі педагогика пәнінің
мақсаты, міндеттері, мазмұны. Негізгі педагогикалық ұғымдары "даму",
"тәрбие", "оқыту", "білім беру", "қалыптастыру", "педагогикалық үрдіс".
Мектепке дейінгі педагогиканың басқа ғылымдармен байланысы.
Педагогикалық зерттеу әдістері. Мектепке дейіигі педагогика ғылымының
өзекті мәселелері. Зерттеу кезендері. Теориялық және эмпирикалық зерттеу
әдістері. Эмпирикалық зерттеу әдістері: бақылау, эксперимент, әңгімелесу,
іс-құжаттарды зерттеу. Мектепке дейінгі ұйымда анықтау, қалыптастыру,
бақылау эксперименттік зерттеу кезеңдері. Әдебиеттермен жұмыс. Жинақталған
материалды өңдеу. Зерттеу әрекетінің нәтижелерін безендіру.
Балалардың дамуы және тәрбиелеу."Адам", "индивид","жеке тұлға"
ұғымдары. Жеке тұлғаның даму және қалыптасуы. Балалардың жеке тұлғасының
дамуы мен қалыптасуына әсер ететін факторлар (тұқым қуалаушылық, орта,
тәрбие).
Жеке тұлға дамуының жас кезеңдері, сәби және мектеп жасына дейінгі
балаларға сипаттама. Балалардыд дамуы мен қалыптасуында әрекеттің ролі.
Белсенділігі. Мектеп жасына дейінгі балалар дамуында қарым-қатынастың орны.
Мектепке дейінгі тәрбиенің дамуы. Мектепке дейіигі тәрбиенің маңызы.
Шет елдердегі мектеп жасына дейінгі тәрбиенің тарихи дамуы (Я. Л.Коменский,
Г.Пестолоций, Р.Оуэн, Ф.Фребель, ) Ресейдегі алғашқы балабақшалар
(Л.К.Щлегер,
А.С.Симонович, Е.Н. Тихеева). Қазақстандағы алгашқы балабақшалар.
Қазіргі Қазақстан Республикасында когамдық мектепке дейінгі тзрбиенің
дамуы. Мектепке дейінгі ұйым типтері және олардың ерекшелігі.
Тәрбиешінің тұлғалық бейнесі.Тәрбиеші мектепке дейінгі ұйымның оқу-
тәрбие үрдісіндегі негізгі тулға. Оның қызметі мен міндеттері. Тәрбиеші-
педагог мамандыгының тарихы. Тәрбиеші мамандығының әлеуметтік мәні.
Педагогикалық әрекетіне сипаттама. Жеке тұлғалық сапалары. Тәрбиешілердің
білімділігі, мэдениеттілігі, шеберлігі, кабілеттілігі, біліктілігі,
эдептілігі, балалармен қарым-қатьгнас стшті, педагогикалық квалиметрия.
Профессиограмма. Кәсіптік мінездеме. Мектепке дейінгі ұйымға тәрбиешіні
теориялық және практикалық дайындау. Тәрбиеші-педагогтардың білімін
жетілдіру жүйесі, жолдары.
Мектепке дейінгі ұйымдағы педагогикалық үрдіс. Педагогикалық үрдіс.
Мектепке дейінгі ұйымдағы педагогикальіқ үрдістің ерекшелігі. Мектепке
дейінгі ұйымдағы педагогикалық үрдістегі балалар әрекеттерінің (ойын, оқу,
еңбек, тұрмыстық) ұйымдастырылу үйлесімділігі. Күн тәртібі. Күн тәртібінің
бірінші және екінші жартысын ұйымдастыру. Ертеңгілік қабылдау. Серуен және
балалар белсенділігі. Мектеп жасына дейінгі балалардьщ ұйқысы және
тамақтандыру әдістемесі. Мектепке дейінгі ұйымдағы педагогикалық үрдісті
жоспарлау. Жоспардың түрлері.
Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу бағдарламасы. Мектепке
дейінгі балаларды тәрбиелеу бағдарламасы және қалыптасу тарихы. Мектгпке
дейінгі балаларды тәрбиелеу тұжырымдамалары. Балбөбек бағдарламасы.
Балаларды мектепалды дайындау бағдарламалары және оқу-әдістемелік кешендер.
Мектепке дейінгі білім беру стандарты. 1 жас және 6 жасаралығындагы
балаларды оқыту және тәрбиелеудің базалық минимумы. Ресейдегі балама
бағдарламалар. Қазақстандагы Тәй-тәй, Қарлығаш бағдарламалары және
мазмұнының ерекшелігі. Бейімделген (вариативті)
бағдарламалар.
Сәби шактағы балалардың дамуы және тәрбиелеу. Сәби шактың ерекшелігі.
Пренаталдық педагогика - онтогенез туралы ғылым. Пренаталдық кезеңдегі
дамудың маңызы. Шет елдегі және еліміздегі сәби шақтағы балардың дамуы мен
тәрбиелеу мәселесінің теориялық негіздері. Психологиялық госпитализм.
Мектепке дейінгі педагогика ғылымында сәби шақтағы балалардың ерекшелігі
туралы зерттеулердің бағыттары. Халық псдагогикасында сәби шақтағы
балаларды тәрбиелеудегі салт-дәстүрлер. Сәби шақтағы балалардың үлкендермен
қарым-қатынасытың маңызы.
Нәрестелік шактағы балалар тәрбиесі. Нәрестелік шақтағы балалар
тәрбиесі. Баланың жөргектегі тәрбиесі. Туғаннан 2,5-3 айға дейінгі кезеңге
сипаттама. Нәрестенің күн тәртібі (тамақтандыру, сергіту сәттері, балалар
ағзасын шынықтыру). Жандану кешені. 2,5-3 айдан 5-6 айга дейінгі кезендегі
балалардың дамуы және тәрбиелеу ерекшелігі. 5-6 айдан 9-10 айға дейінгі
кезеңдегі нәрестенің даму және тәрбиелеу. 9-10 айдан 1 жасқа дейінгі кезең.
Бір жастағы балалардың күн тәртібін ұйымдастыру. Туғаннан бір жасқа дейінгі
балалармен жүргізілетін тәрбие жұмыстары.
1.2 Балаларды ойын арқылы байланыстырып сөйлеуге үйретудің
ерекшеліктері
Ұсақ моториканы дамыту жұмыстарын ерте сәбилік шақтан бастаған дұрыс.
Омыраудағы баланың өзіне саусақтағы бас миымен байланысқан
активті нүктелеріне әсер ете отырып массаж жасау керек. Ерте жаста және
мектепке дейінгі кіші жаста қарапайым жаттығуларды жасауда өлеңмен,
тақпақпен ұйқастырылған жаттығуларды пайдалану ұсынылады. Сонымен қатар
өзіне -өзі қызмет ету дағдысын қалыптастыру: тиегін өзі салып, өзі ағыту,
бауын байлау, т.б. Ал ересек топтағы балалар үшін ұсақ моториканы дамыту
және қолдың икемділігін арттыруға арналған жаттығулар мектепке дайындықтың
яғни, жазу, сызуға үйренудің маңыздысы болып саналады.
Ұсақ моториканы дамытудың маңыздылығы неде? Адамның бас миында саусақ
қимылына және сөйлеуге жауап беретін орталықтар өте жақын орналасқан. Ұсақ
моторикаға әсер ете және оны белсендіре отырып, көрші орналасқан сөйлеуге
жауап беретін орталықты да дамыта аламыз.
Педагогтар мен балалар психологының мақсаты- ата – аналарға ұсақ
моториканы дамыту ойындарының маңыздылығын ұғындыру. Баланы қызықтыруда
және жаңа хабарларды игеруіне көмектесуде үйретуді ойынмен алмастыру, алға
қойған мақсатына жетуін, тапсырманы орындауда қиындыққа кездессе мойымауына
үйрете отырып, аз мөлшердегі жетістіктерін де бағалап, мадақтап қоюды да
ұмытпауы керек.
Ұсақ моториканың қимылдары мен қолдың икемдігі бас миының құрылымының
даму деңгейін көрсетеді. Осыдан келіп қол қимылдарын басқара білу туады.
Сондықтан ешқашан да баланы мәжбүрлеуге болмайды.
Қазіргі кезде баулы ойыншықтардың көбейгенін немен түсіндіруге болады.
Қазіргі ата – аналарда мұндай ойыншықтар болған жоқ қой, сонда олар осындай
қалыпты деңгейге қалай жетті? Бір түсінбейтін нәрсе, осының бәрі не үшін
керек?
Қазіргі кездің балаларында жалпы моторлық артта қалушық байқалады
екен. Ойлап көріңізші, тіпті қазіргі балабақшадағы балалардың ешбірінде
баулы аяқ киім кездеспейді. Бау байлауды үйрету ата- анаға да, тәрбиеші ге
де қиындық туғызатын болса керек. Осыдан 20 жыл бұрын ата- аналарға,
олармен қоса олардың балаларына көп нәрсені қолмен жасауға тура келді: кір
жуу, тоқу, тігу т.б. Ал қазіргі кезде осының бәрін жасайтын машина.
Жалпы моториканың дамуының аздығын, соның ішінде қол қимылының аздық
себебін зерттей келе қазіргі заманғы барлық баланың жазуға дайын еместігі
немесе тілінің дамуында бір ақау бар екендігі анықталды. Осыдан келе
мынадай қорытынды шығаруға болады: егер тілінің дамуында ақау болса, онда
бұл ұсақ моториканың мәселесі.
Тіпті баланың сөйлеу тілі қалыпты болған жағдайда бұл қолын басқаруы
қалыпты деген сөз емес. Егер 4 - 5 жастағы балада бау байлау қиындық
келтірсе, ал, ермексаздан тек шар мен ұзынша жабыстырылса, және 6 жаста
тиек тігу- орындалмас және қауіпті іс болса, онда сіздің балаңыз кінәлі
емес.
Өкінішке орай көп ата- ана қолдың икемі мен ұсақ моториканың даму
деңгейінің төмендігін тек мектепке барарда ғана байқайды. Бұл балаға өте
ауыр жүк. Жаңа хабарларды қабылдаумен қатар, икемге келмейтін саусақтарымен
қарандашпен жазып үйренуі керек.
Кішкентай ғана сәбидің қалайтыны қозғалу, қозғалыс- әлемді танудың
мүмкіндігі. Яғни, бала қозғалысының дәл және нақты болса, оның әлемді
ақылмен тануы да терең бола түспек.
Егер сіз бірінші сынып оқушысында жазуда қиындық болмасын десеңіз
немесе 3 жастағы баланың тілінің дамуында ақау болмасын десеңіз дамыту ойын
– жаттығуларын бала туылған соң екі айдан кейін бастаңыз. Ұсақ моториканы
дамыту әдістемесі мұндай жағдайда өте тиімді. Омыраудағы баланың
саусақтарын уқалауға болады, жас жарымдағы баламен саусақ ойындарын
бастауға болады. Мысалы, баланың бас бармағын жаймен сипап отырып, оған
былай деңіз: Саусақ –бала сен қайда болдың? Содан соң бас бармақты балан
үйрекпен түйістіре отырып, мына саусақпан орманға бардым, ортан
түйрекпен түйістіре отырып, мына саусақпен щи пісірдім,
Осылайша жалғастырып басқа саусақтармен де мына саусақпен ботқа жеп,
мына саусақпен ән салдым деп аяқтайсыз. Балаларға бұл жаттығу қатты
ұнайды, уақытты да көп алмайды, ал пайдасы оның өте көп, себебі ұсақ
моториканы дамытып жатырмыз ғой.
Бір жастан асқан балалар үшін – саусақ бассейні әдістемесі өте пайдалы. Бір
ыдысқа 1 кг бұршақты немесе фасольді төгеміз де ішіне баланы қызықтыратын
бір ойыншықты көміп қоямыз. Сондан соң оны тауып беруін өтінеміз. Бұл
қызықтыру жаттығуы кезінде баладан алыстап кетпеңіз. Себебі ұсақ нәрселерді
аузына салып алу қаупі бар.
Пассивті жаттығу – ұсақ моториканы дамытудың алғашқы сатысы.
Саусақ жаттығуларын ең төменгі деңгейден бастаған дұрыс.
Содан кейін ғана активті саусақ жаттығуларына көшуұсынылады. Оның
деңгейі баланың ұсақ моторикасының даму деңгейіне қарай таңдалады. Қол
саусақтарына арналған пассивті жаттығулар жасау кезінде балаға қолайсыз
жағдай туғызбауын және тітіркендіпмеуін қадағалаған жөн. Жаттығулардың
мақсатты пайдаланылуы мынадай әдістерді ұсынады: сипау, жаймен уқалау және
діріл. Массажды әрекеттер саусақ ұшынан басталып төменгі буынға қарай
жалғасады. Массаж жасау кезінде жай лирикалық әуен қоюға да болады.
9 айдан жоғары сәбилерге арналған ойын- жаттығулар.
Көңілді қуыршақтар.
Қазіргі кезде ағаштан жасалған көңілді қуыршақтар жай ойыншық емес, жәдігер
зат болып пайдаланылатын болды. Ал ойыншықтың бұл түрі бала саусағын
басқаруы мен ойлауын шыңдайтын таптырмас ойыншық.
Алдымен екі жартыны құрастыру арқылы бір қуыршақты пайдаланыңыз. Содан соң
ойынды күрделендіре түсіңіз: екі қуыршақ, үш қуыршақ. Балаға аздап қиындық
келтірсе асықпаңыз. Баланың жетістікке өзі жетуіне мүмкіндік беріңіз.
Пирамидалар.
Дүкеннен пирамида ойыншығын сатып аларда дөңгелектерінің әр түрлі болғанын
қадағалаңыз. Дөңгелек диаметрі бірінен соң бірі үлкейе түсуі керек. Мұндай
ойыншық балаға саусақ қимылын ғана емес, логикалық ойлануына да жол ашады.
Балаға пирамиданы жинауды ұсынасыз. Алдымен бірге жинап, содан соң өз
бетімен жинауға кіріседі.
Жиек бойымен жүргізіп шық.
Бұл ойынға мақпал қағазға жабыстырылған үй, машина, гүл, кесе сияқты
суретті карточкалар пайдаланылады. Ересек адам бала саусағын мақпалға
тигізе отырып суретте не бейнеленгенін сұрайды. Осы сурет бойымен
моншақтарды немесе бұршақтарды жүргізіп шық деген тапсырма беріледі.
Жабыстырып шығу арқылы ойын жалғасады.
Ойынға пайдаланылатын барлық заттар бала өміріне қауіп төндірмеуі керек.
Адамның он екі мүшесінің тіршілікте атқарар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І.Негізгі бөлім
1.1 Мектеп жасына дейінгі балалардың ойын арқылы байланыстырып сөйлеуге
үйрету ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.2 Балаларды ойын арқылы байланыстырып сөйлеуге үйретудің ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Балаларды байланыстырып сөйлеуге үйретудің жолдары
... ... ... ... ... ... 20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
Кіріспе
Өзектілігі: Балаларды байланыстыра сөйлеуге үйретуден бұрын біз
балаларды бағдарламада белгіленіп берілген жоспар бойынша кішкентай
(сәбилер) тобынан бастап тіл үйретудің 2 әдістерімен таныстыруымыз қажет.
1,5 - 2 жастар аралығында сәбилер тобынан еліктеу әдісі көп пайдаланылады.
Еліктеу әдісінде үйретуші мен үйренуші екеуі де бір сөзді бірақ әр
түрлі етіп айтады, үйретуші ересек адамдармен сөйлеседі. Сөзінің дыбысын
артикулдеп және сөзінің дауыс ырғағын мәнерлеп сөйлейді, ал үйренуші
тыңдайды да, қайталайды, оның сөзіне еліктейді, сөйлеу қимылын үйренуге
және мағынасын түсінуге тырысады.
Ойыншықтармен ойын ойнау кезінде балалар оларды бір орыннан екінші
орынға ауыстырады, лақтырады, кәрсетеді, итереді, бұрайды, шұқылап көреді,
бұрайды, заттарды бақылайды және олардың қимылын атайды. Мұнда тәрбиеші
немесе ата-ана баламен сөйлесуге, оны жетелейтін сұрақтар қоюға тиіс. Мына
машина жүре ме? Шар қандай? Паравоз, машина қандай дыбыс береді? Осындай
сұрақтарға жауап бере отырып, баланың тілі сөйлеуге үйренеді.
Сюжетті драмалық, рольдік режиссерлік, драматизациялық ойындарда
балалар таныс ертегідерден, бір кейіпкердің ролін алып, ойын процесінде өз
кейіпкерлерінің сөзін қайталайды сол арқылы бала өзінің сөзін байытады.
Сюжетті ойындар үйренген тілдік қүралды бекіте түсуде тамаша жаттықтыру
болып табылады. Баланың ойын кезіндегі сөйлеу мөлшері оның жас шамасына
байланысты, тәрбиешінің кейбір тұрмыстық, әрекеті орындау кезінде айтқан
сөзіне балалардың еліктеуі мүмкін.
Мақсаты: Студенттерге байланыстырып сөйлеу туралы түсінік беру,
балалалардың байланыстырып сөйлеуге үйретудің психологиялық – педагогикалық
негіздерін меңгерту.
Міндеттері: Бұл сана – сезім ұлттық психология негізінде қалыптасқан,
дені сау, білімге деген қызығушылығы жоғары, өздігінен іс әрекет жасау
дағдыларын меңгерген тұлға даяралап шығару мектепке дейінгі мекемелердің
міндеті екенін көрсетеді.
Құрылымы: кіріспе, өзектілігі, мақсаты, міндеті, қорытынды.
Балалардың тілін үйрету әдісі - сөйлеу әдісі, сұрақ пен жауап әдісі,
әңгімелесу деп те аталады.
Әңгімелесу әдісі үйретушінің сұрауынан, ал үйренушінің жауап беруінен
тұрады. Демек олардың екеуі де сөйлейді, бір-ақ бір сөзді емес еліктеу
әдісіндегідей, әр түрлі сөздер сөйлейді, тәрбиеші немесе ата-ана өзінің
сүрағымен баланың өзіне таныс сөздерді, дыбыстарды немесе тақырыпты еске
түсіруге және оны орнымен қолдануға итермелейді. Бұл әдіс заттар мен немесе
дидактикалық, логикалық ойындармен, ойыншықтармен шектеледі. Мысалы: Ойын-
сабақтың белгілі бір ойынның ережесімен таныстырады. Содан соң балалардың
өз беттерімен ойнауға мүмкіндік береді. Дидактикалық ойындарда баланың
тілін дамытатын үлкен мүмкіндіктер бар, өйткені дидактикалық ойын арқылы
берілетін кез келген білімді бала сөйлеу түрінде үйренеді. Бірақ баланың
сөйлеу тілін дамытуға арнайы арналған дидактикалық ойындар да бар. Бұл
сөйлеу түріндегі дидактикалық ойындар. Мысалы мектепке даярлық топтарда
балалар белгілі дыбысқа сөз ойлап табады. (О) - Отан, орақ, ожау, ою т.б.
сөздерді еркін ойлап тауып, сосын сөзге сөйлем ойластырады.
Менің атам орақпен шөп шапты. Әжем әдемі ою ойды т.б. бұл жастағы
балалар жұмбақтарды айтып немесе өздері жүмбақ ойлап табады. Бұл
дидактикалық ойынның басты ережесі жұмбаққа арқау болған затты көріп,
қолмен ұстап, дыбыс шығаратын болса тыңдаулары керек. Байланыстыра сөйлеуге
жаттығу үшін тәрбиеші белігілі бір тақырыпты белгілеп, осы тақырыпты
дамытатын бірнеше сүрақтар қойып, балалардың тілін дамытуды ұйымдастыра
алады. Балаға сұрақтың бәрін бірдей қоймай, бір-бірлеп қойып оны екеу ара
әңгімеге шақыру керек.
Сөйлесу әдісі - балаға тәрбиеші өзінің сөздік қорын орынды пайдалануға
және сол арқылы тілін жетілдіре түсуге үйрететін әдіс. Сөйлесу әдісі -
сұрақ-жауап арқылы әңгімелесу.
Еліктеу әдісінен кейін қайталап айту әдісімен сөйлесуге үйретеді.
Қайталап айту әдісі тәрбиеші балаларға көркем әдебиет шығарманы айтып
береді немесе серуендегенде саяхатта болғанда өздері көрген нәрселерді
олардың есіне салады, немесе белгілі бір тақырыпта жоспар бойынша айтып
баяндайды. Қайталау әдісі - еліктеу әдісіне ұқсас. Бұл әдістердің
арасындағы айырмашылық мынада тәрбиеші тақырыптың кейбір жерін қайталайды,
еліктейді, біршама уақыт өткеннен кейін қайталап айтады.
Қайталап айту әдісі көбінесе көркем әдебиет пен байланысты. Өйткені
кейіпкерлерді ойнау, ертегілерді, әңгімелерде айтқанда көп қолданылады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың тілінде құрастыру, әңгімелеп беру
әдісіне көп көңіл бөлінеді. Соның мәні балалардың ертегілерді өз бетінше
құрастыруын, олардың өз өмірлерінде кездескен нақты жағдайларды әңгімелеп
беруін, таныс көркем әдебиеттегі тақырыптарды байланыстыра айтуын,
суреттерді, заттарды, жануарларды, өсімдіктерді сипаттап әңгімелесу кезінде
тәрбиеші балаға міндетті түрде бағыттаушы сұрақтар қойып көтермелеп отыруы
қажет.
Байланыстыра сөйлеудің екі түрі диалог, монологты түрлері бар. Диалог
- екі не одан да көп адамның әңгімесі. Әңгіменің мақсаты - бәр нәрсе жайлы
сұрап оған жауап беру.
Монолог - бір адамның белгілі бір тақырыпта байланыстыра сөйлеген
сөзі. Диалогтық тілді балалар оңай үйренеді, өйткені күнделікті түрмыста
жиі естіп жүреді. Монологты - тілді үйрену балалар үшін өте қиын, өйткені
олар монологтың тілді күнделікті өмірдегі үлкендердің сөзінен өте сирек
естиді, үлкендер балалармен сөйлесу кезінде көбінесе диалогты түрде
пайдаланады. Солай бола тұрса да монологқа үйрету қажет. Суреттеуді,
баяндауды, пікір айтуды үйрету үшін, мақсатқа сәйкес көркем әдебиет, тіл
дамыту, айнала қоршаған орта т.б. сабақтарда тартымды көрнекіліктерді
тақырып-
қа сай алып, балалардың сұрақтарға анық, толық жауап берулерін талап
ету қажет. Балалардан серуенде, өмірмен байланысты әңгімелерді,
ертегілерді, шағын әңгімелерді түсініктері бойынша өз сөздерімен, әдеби
тілде айта білуге үйрету қажет.
Қай жастағы балалар болмасын балалардың сөйлеу дағдысы тамақтанғанда,
киіндіргенде, ойнаған кездерінде, көркем шығармаларды оқу үстінде, арнайы
ойын - сабақтарда қалыптасады.
Негізгі бөлім
1.1 Мектеп жасына дейінгі балалардың ойын арқылы байланыстырып
сөйлеуге үйрету
Балаларды байланыстыра сөйлеуге үйретуден бұрын біз балаларды
бағдарламада белгіленіп берілген жоспар бойынша кішкентай (сәбилер) тобынан
бастап тіл үйретудің 2 әдістерімен таныстыруымыз қажет. 1,5 - 2 жастар
аралығында сәбилер тобынан еліктеу әдісі көп пайдаланылады.
Еліктеу әдісінде үйретуші мен үйренуші екеуі де бір сөзді бірақ әр
түрлі етіп айтады, үйретуші ересек адамдармен сөйлеседі. Сөзінің дыбысын
артикулдеп және сөзінің дауыс ырғағын мәнерлеп сөйлейді, ал үйренуші
тыңдайды да, қайталайды, оның сөзіне еліктейді, сөйлеу қимылын үйренуге
және мағынасын түсінуге тырысады.
Ойыншықтармен ойын ойнау кезінде балалар оларды бір орыннан екінші
орынға ауыстырады, лақтырады, кәрсетеді, итереді, бұрайды, шұқылап көреді,
бұрайды, заттарды бақылайды және олардың қимылын атайды. Мұнда тәрбиеші
немесе ата-ана баламен сөйлесуге, оны жетелейтін сұрақтар қоюға тиіс. Мына
машина жүре ме? Шар қандай? Паравоз, машина қандай дыбыс береді? Осындай
сұрақтарға жауап бере отырып, баланың тілі сөйлеуге үйренеді.
Сюжетті драмалық, рольдік режиссерлік, драматизациялық ойындарда
балалар таныс ертегідерден, бір кейіпкердің ролін алып, ойын процесінде өз
кейіпкерлерінің сөзін қайталайды сол арқылы бала өзінің сөзін байытады.
Сюжетті ойындар үйренген тілдік қүралды бекіте түсуде тамаша жаттықтыру
болып табылады. Баланың ойын кезіндегі сөйлеу мөлшері оның жас шамасына
байланысты, тәрбиешінің кейбір тұрмыстық, әрекеті орындау кезінде айтқан
сөзіне балалардың еліктеуі мүмкін.
Балалардың тілін үйрету әдісі - сөйлеу әдісі, сұрақ пен жауап әдісі,
әңгімелесу деп те аталады.
Әңгімелесу әдісі үйретушінің сұрауынан, ал үйренушінің жауап беруінен
тұрады. Демек олардың екеуі де сөйлейді, бір-ақ бір сөзді емес еліктеу
әдісіндегідей, әр түрлі сөздер сөйлейді, тәрбиеші немесе ата-ана өзінің
сүрағымен баланың өзіне таныс сөздерді, дыбыстарды немесе тақырыпты еске
түсіруге және оны орнымен қолдануға итермелейді. Бұл әдіс заттар мен немесе
дидактикалық, логикалық ойындармен, ойыншықтармен шектеледі. Мысалы: Ойын-
сабақтың белгілі бір ойынның ережесімен таныстырады. Содан соң балалардың
өз беттерімен ойнауға мүмкіндік береді. Дидактикалық ойындарда баланың
тілін дамытатын үлкен мүмкіндіктер бар, өйткені дидактикалық ойын арқылы
берілетін кез келген білімді бала сөйлеу түрінде үйренеді. Бірақ баланың
сөйлеу тілін дамытуға арнайы арналған дидактикалық ойындар да бар. Бұл
сөйлеу түріндегі дидактикалық ойындар. Мысалы мектепке даярлық топтарда
балалар белгілі дыбысқа сөз ойлап табады. (О) - Отан, орақ, ожау, ою т.б.
сөздерді еркін ойлап тауып, сосын сөзге сөйлем ойластырады.
Менің атам орақпен шөп шапты. Әжем әдемі ою ойды т.б. бұл жастағы
балалар жұмбақтарды айтып немесе өздері жүмбақ ойлап табады. Бұл
дидактикалық ойынның басты ережесі жұмбаққа арқау болған затты көріп,
қолмен ұстап, дыбыс шығаратын болса тыңдаулары керек. Байланыстыра сөйлеуге
жаттығу үшін тәрбиеші белігілі бір тақырыпты белгілеп, осы тақырыпты
дамытатын бірнеше сүрақтар қойып, балалардың тілін дамытуды ұйымдастыра
алады. Балаға сұрақтың бәрін бірдей қоймай, бір-бірлеп қойып оны екеу ара
әңгімеге шақыру керек.
Сөйлесу әдісі - балаға тәрбиеші өзінің сөздік қорын орынды
пайдалануға және сол арқылы тілін жетілдіре түсуге үйрететін әдіс. Сөйлесу
әдісі - сұрақ-жауап арқылы әңгімелесу.
Еліктеу әдісінен кейін қайталап айту әдісімен сөйлесуге үйретеді.
Қайталап айту әдісі тәрбиеші балаларға көркем әдебиет шығарманы айтып
береді немесе серуендегенде саяхатта болғанда өздері көрген нәрселерді
олардың есіне салады, немесе белгілі бір тақырыпта жоспар бойынша айтып
баяндайды. Қайталау әдісі - еліктеу әдісіне ұқсас. Бұл әдістердің
арасындағы айырмашылық мынада тәрбиеші тақырыптың кейбір жерін қайталайды,
еліктейді, біршама уақыт өткеннен кейін қайталап айтады.
Қайталап айту әдісі көбінесе көркем әдебиет пен байланысты. Өйткені
кейіпкерлерді ойнау, ертегілерді, әңгімелерде айтқанда көп қолданылады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың тілінде құрастыру, әңгімелеп беру
әдісіне көп көңіл бөлінеді. Соның мәні балалардың ертегілерді өз бетінше
құрастыруын, олардың өз өмірлерінде кездескен нақты жағдайларды әңгімелеп
беруін, таныс көркем әдебиеттегі тақырыптарды байланыстыра айтуын,
суреттерді, заттарды, жануарларды, өсімдіктерді сипаттап әңгімелесу кезінде
тәрбиеші балаға міндетті түрде бағыттаушы сұрақтар қойып көтермелеп отыруы
қажет.
Байланыстыра сөйлеудің екі түрі диалог, монологты түрлері бар. Диалог
- екі не одан да көп адамның әңгімесі. Әңгіменің мақсаты - бәр нәрсе жайлы
сұрап оған жауап беру.
Монолог - бір адамның белгілі бір тақырыпта байланыстыра сөйлеген
сөзі. Диалогтық тілді балалар оңай үйренеді, өйткені күнделікті түрмыста
жиі естіп жүреді. Монологты - тілді үйрену балалар үшін өте қиын, өйткені
олар монологтың тілді күнделікті өмірдегі үлкендердің сөзінен өте сирек
естиді, үлкендер балалармен сөйлесу кезінде көбінесе диалогты түрде
пайдаланады. Солай бола тұрса да монологқа үйрету қажет. Суреттеуді,
баяндауды, пікір айтуды үйрету үшін, мақсатқа сәйкес көркем әдебиет, тіл
дамыту, айнала қоршаған орта т.б. сабақтарда тартымды көрнекіліктерді
тақырып-
қа сай алып, балалардың сұрақтарға анық, толық жауап берулерін талап
ету қажет. Балалардан серуенде, өмірмен байланысты әңгімелерді,
ертегілерді, шағын әңгімелерді түсініктері бойынша өз сөздерімен, әдеби
тілде айта білуге үйрету қажет.
Қай жастағы балалар болмасын балалардың сөйлеу дағдысы тамақтанғанда,
киіндіргенде, ойнаған кездерінде, көркем шығармаларды оқу үстінде, арнайы
ойын - сабақтарда қалыптасады.
Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту, тәрбиелеу, оқыту және оның
негізгі заңдылықтары туралы ғылым. Мектепке дейінгі педагогика пәнінің
мақсаты, міндеттері, мазмұны. Негізгі педагогикалық ұғымдары "даму",
"тәрбие", "оқыту", "білім беру", "қалыптастыру", "педагогикалық үрдіс".
Мектепке дейінгі педагогиканың басқа ғылымдармен байланысы.
Педагогикалық зерттеу әдістері. Мектепке дейіигі педагогика ғылымының
өзекті мәселелері. Зерттеу кезендері. Теориялық және эмпирикалық зерттеу
әдістері. Эмпирикалық зерттеу әдістері: бақылау, эксперимент, әңгімелесу,
іс-құжаттарды зерттеу. Мектепке дейінгі ұйымда анықтау, қалыптастыру,
бақылау эксперименттік зерттеу кезеңдері. Әдебиеттермен жұмыс. Жинақталған
материалды өңдеу. Зерттеу әрекетінің нәтижелерін безендіру.
Балалардың дамуы және тәрбиелеу."Адам", "индивид","жеке тұлға"
ұғымдары. Жеке тұлғаның даму және қалыптасуы. Балалардың жеке тұлғасының
дамуы мен қалыптасуына әсер ететін факторлар (тұқым қуалаушылық, орта,
тәрбие).
Жеке тұлға дамуының жас кезеңдері, сәби және мектеп жасына дейінгі
балаларға сипаттама. Балалардыд дамуы мен қалыптасуында әрекеттің ролі.
Белсенділігі. Мектеп жасына дейінгі балалар дамуында қарым-қатынастың орны.
Мектепке дейінгі тәрбиенің дамуы. Мектепке дейіигі тәрбиенің маңызы.
Шет елдердегі мектеп жасына дейінгі тәрбиенің тарихи дамуы (Я. Л.Коменский,
Г.Пестолоций, Р.Оуэн, Ф.Фребель, ) Ресейдегі алғашқы балабақшалар
(Л.К.Щлегер,
А.С.Симонович, Е.Н. Тихеева). Қазақстандағы алгашқы балабақшалар.
Қазіргі Қазақстан Республикасында когамдық мектепке дейінгі тзрбиенің
дамуы. Мектепке дейінгі ұйым типтері және олардың ерекшелігі.
Тәрбиешінің тұлғалық бейнесі.Тәрбиеші мектепке дейінгі ұйымның оқу-
тәрбие үрдісіндегі негізгі тулға. Оның қызметі мен міндеттері. Тәрбиеші-
педагог мамандыгының тарихы. Тәрбиеші мамандығының әлеуметтік мәні.
Педагогикалық әрекетіне сипаттама. Жеке тұлғалық сапалары. Тәрбиешілердің
білімділігі, мэдениеттілігі, шеберлігі, кабілеттілігі, біліктілігі,
эдептілігі, балалармен қарым-қатьгнас стшті, педагогикалық квалиметрия.
Профессиограмма. Кәсіптік мінездеме. Мектепке дейінгі ұйымға тәрбиешіні
теориялық және практикалық дайындау. Тәрбиеші-педагогтардың білімін
жетілдіру жүйесі, жолдары.
Мектепке дейінгі ұйымдағы педагогикалық үрдіс. Педагогикалық үрдіс.
Мектепке дейінгі ұйымдағы педагогикальіқ үрдістің ерекшелігі. Мектепке
дейінгі ұйымдағы педагогикалық үрдістегі балалар әрекеттерінің (ойын, оқу,
еңбек, тұрмыстық) ұйымдастырылу үйлесімділігі. Күн тәртібі. Күн тәртібінің
бірінші және екінші жартысын ұйымдастыру. Ертеңгілік қабылдау. Серуен және
балалар белсенділігі. Мектеп жасына дейінгі балалардьщ ұйқысы және
тамақтандыру әдістемесі. Мектепке дейінгі ұйымдағы педагогикалық үрдісті
жоспарлау. Жоспардың түрлері.
Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу бағдарламасы. Мектепке
дейінгі балаларды тәрбиелеу бағдарламасы және қалыптасу тарихы. Мектгпке
дейінгі балаларды тәрбиелеу тұжырымдамалары. Балбөбек бағдарламасы.
Балаларды мектепалды дайындау бағдарламалары және оқу-әдістемелік кешендер.
Мектепке дейінгі білім беру стандарты. 1 жас және 6 жасаралығындагы
балаларды оқыту және тәрбиелеудің базалық минимумы. Ресейдегі балама
бағдарламалар. Қазақстандагы Тәй-тәй, Қарлығаш бағдарламалары және
мазмұнының ерекшелігі. Бейімделген (вариативті)
бағдарламалар.
Сәби шактағы балалардың дамуы және тәрбиелеу. Сәби шактың ерекшелігі.
Пренаталдық педагогика - онтогенез туралы ғылым. Пренаталдық кезеңдегі
дамудың маңызы. Шет елдегі және еліміздегі сәби шақтағы балардың дамуы мен
тәрбиелеу мәселесінің теориялық негіздері. Психологиялық госпитализм.
Мектепке дейінгі педагогика ғылымында сәби шақтағы балалардың ерекшелігі
туралы зерттеулердің бағыттары. Халық псдагогикасында сәби шақтағы
балаларды тәрбиелеудегі салт-дәстүрлер. Сәби шақтағы балалардың үлкендермен
қарым-қатынасытың маңызы.
Нәрестелік шактағы балалар тәрбиесі. Нәрестелік шақтағы балалар
тәрбиесі. Баланың жөргектегі тәрбиесі. Туғаннан 2,5-3 айға дейінгі кезеңге
сипаттама. Нәрестенің күн тәртібі (тамақтандыру, сергіту сәттері, балалар
ағзасын шынықтыру). Жандану кешені. 2,5-3 айдан 5-6 айга дейінгі кезендегі
балалардың дамуы және тәрбиелеу ерекшелігі. 5-6 айдан 9-10 айға дейінгі
кезеңдегі нәрестенің даму және тәрбиелеу. 9-10 айдан 1 жасқа дейінгі кезең.
Бір жастағы балалардың күн тәртібін ұйымдастыру. Туғаннан бір жасқа дейінгі
балалармен жүргізілетін тәрбие жұмыстары.
1.2 Балаларды ойын арқылы байланыстырып сөйлеуге үйретудің
ерекшеліктері
Ұсақ моториканы дамыту жұмыстарын ерте сәбилік шақтан бастаған дұрыс.
Омыраудағы баланың өзіне саусақтағы бас миымен байланысқан
активті нүктелеріне әсер ете отырып массаж жасау керек. Ерте жаста және
мектепке дейінгі кіші жаста қарапайым жаттығуларды жасауда өлеңмен,
тақпақпен ұйқастырылған жаттығуларды пайдалану ұсынылады. Сонымен қатар
өзіне -өзі қызмет ету дағдысын қалыптастыру: тиегін өзі салып, өзі ағыту,
бауын байлау, т.б. Ал ересек топтағы балалар үшін ұсақ моториканы дамыту
және қолдың икемділігін арттыруға арналған жаттығулар мектепке дайындықтың
яғни, жазу, сызуға үйренудің маңыздысы болып саналады.
Ұсақ моториканы дамытудың маңыздылығы неде? Адамның бас миында саусақ
қимылына және сөйлеуге жауап беретін орталықтар өте жақын орналасқан. Ұсақ
моторикаға әсер ете және оны белсендіре отырып, көрші орналасқан сөйлеуге
жауап беретін орталықты да дамыта аламыз.
Педагогтар мен балалар психологының мақсаты- ата – аналарға ұсақ
моториканы дамыту ойындарының маңыздылығын ұғындыру. Баланы қызықтыруда
және жаңа хабарларды игеруіне көмектесуде үйретуді ойынмен алмастыру, алға
қойған мақсатына жетуін, тапсырманы орындауда қиындыққа кездессе мойымауына
үйрете отырып, аз мөлшердегі жетістіктерін де бағалап, мадақтап қоюды да
ұмытпауы керек.
Ұсақ моториканың қимылдары мен қолдың икемдігі бас миының құрылымының
даму деңгейін көрсетеді. Осыдан келіп қол қимылдарын басқара білу туады.
Сондықтан ешқашан да баланы мәжбүрлеуге болмайды.
Қазіргі кезде баулы ойыншықтардың көбейгенін немен түсіндіруге болады.
Қазіргі ата – аналарда мұндай ойыншықтар болған жоқ қой, сонда олар осындай
қалыпты деңгейге қалай жетті? Бір түсінбейтін нәрсе, осының бәрі не үшін
керек?
Қазіргі кездің балаларында жалпы моторлық артта қалушық байқалады
екен. Ойлап көріңізші, тіпті қазіргі балабақшадағы балалардың ешбірінде
баулы аяқ киім кездеспейді. Бау байлауды үйрету ата- анаға да, тәрбиеші ге
де қиындық туғызатын болса керек. Осыдан 20 жыл бұрын ата- аналарға,
олармен қоса олардың балаларына көп нәрсені қолмен жасауға тура келді: кір
жуу, тоқу, тігу т.б. Ал қазіргі кезде осының бәрін жасайтын машина.
Жалпы моториканың дамуының аздығын, соның ішінде қол қимылының аздық
себебін зерттей келе қазіргі заманғы барлық баланың жазуға дайын еместігі
немесе тілінің дамуында бір ақау бар екендігі анықталды. Осыдан келе
мынадай қорытынды шығаруға болады: егер тілінің дамуында ақау болса, онда
бұл ұсақ моториканың мәселесі.
Тіпті баланың сөйлеу тілі қалыпты болған жағдайда бұл қолын басқаруы
қалыпты деген сөз емес. Егер 4 - 5 жастағы балада бау байлау қиындық
келтірсе, ал, ермексаздан тек шар мен ұзынша жабыстырылса, және 6 жаста
тиек тігу- орындалмас және қауіпті іс болса, онда сіздің балаңыз кінәлі
емес.
Өкінішке орай көп ата- ана қолдың икемі мен ұсақ моториканың даму
деңгейінің төмендігін тек мектепке барарда ғана байқайды. Бұл балаға өте
ауыр жүк. Жаңа хабарларды қабылдаумен қатар, икемге келмейтін саусақтарымен
қарандашпен жазып үйренуі керек.
Кішкентай ғана сәбидің қалайтыны қозғалу, қозғалыс- әлемді танудың
мүмкіндігі. Яғни, бала қозғалысының дәл және нақты болса, оның әлемді
ақылмен тануы да терең бола түспек.
Егер сіз бірінші сынып оқушысында жазуда қиындық болмасын десеңіз
немесе 3 жастағы баланың тілінің дамуында ақау болмасын десеңіз дамыту ойын
– жаттығуларын бала туылған соң екі айдан кейін бастаңыз. Ұсақ моториканы
дамыту әдістемесі мұндай жағдайда өте тиімді. Омыраудағы баланың
саусақтарын уқалауға болады, жас жарымдағы баламен саусақ ойындарын
бастауға болады. Мысалы, баланың бас бармағын жаймен сипап отырып, оған
былай деңіз: Саусақ –бала сен қайда болдың? Содан соң бас бармақты балан
үйрекпен түйістіре отырып, мына саусақпан орманға бардым, ортан
түйрекпен түйістіре отырып, мына саусақпен щи пісірдім,
Осылайша жалғастырып басқа саусақтармен де мына саусақпен ботқа жеп,
мына саусақпен ән салдым деп аяқтайсыз. Балаларға бұл жаттығу қатты
ұнайды, уақытты да көп алмайды, ал пайдасы оның өте көп, себебі ұсақ
моториканы дамытып жатырмыз ғой.
Бір жастан асқан балалар үшін – саусақ бассейні әдістемесі өте пайдалы. Бір
ыдысқа 1 кг бұршақты немесе фасольді төгеміз де ішіне баланы қызықтыратын
бір ойыншықты көміп қоямыз. Сондан соң оны тауып беруін өтінеміз. Бұл
қызықтыру жаттығуы кезінде баладан алыстап кетпеңіз. Себебі ұсақ нәрселерді
аузына салып алу қаупі бар.
Пассивті жаттығу – ұсақ моториканы дамытудың алғашқы сатысы.
Саусақ жаттығуларын ең төменгі деңгейден бастаған дұрыс.
Содан кейін ғана активті саусақ жаттығуларына көшуұсынылады. Оның
деңгейі баланың ұсақ моторикасының даму деңгейіне қарай таңдалады. Қол
саусақтарына арналған пассивті жаттығулар жасау кезінде балаға қолайсыз
жағдай туғызбауын және тітіркендіпмеуін қадағалаған жөн. Жаттығулардың
мақсатты пайдаланылуы мынадай әдістерді ұсынады: сипау, жаймен уқалау және
діріл. Массажды әрекеттер саусақ ұшынан басталып төменгі буынға қарай
жалғасады. Массаж жасау кезінде жай лирикалық әуен қоюға да болады.
9 айдан жоғары сәбилерге арналған ойын- жаттығулар.
Көңілді қуыршақтар.
Қазіргі кезде ағаштан жасалған көңілді қуыршақтар жай ойыншық емес, жәдігер
зат болып пайдаланылатын болды. Ал ойыншықтың бұл түрі бала саусағын
басқаруы мен ойлауын шыңдайтын таптырмас ойыншық.
Алдымен екі жартыны құрастыру арқылы бір қуыршақты пайдаланыңыз. Содан соң
ойынды күрделендіре түсіңіз: екі қуыршақ, үш қуыршақ. Балаға аздап қиындық
келтірсе асықпаңыз. Баланың жетістікке өзі жетуіне мүмкіндік беріңіз.
Пирамидалар.
Дүкеннен пирамида ойыншығын сатып аларда дөңгелектерінің әр түрлі болғанын
қадағалаңыз. Дөңгелек диаметрі бірінен соң бірі үлкейе түсуі керек. Мұндай
ойыншық балаға саусақ қимылын ғана емес, логикалық ойлануына да жол ашады.
Балаға пирамиданы жинауды ұсынасыз. Алдымен бірге жинап, содан соң өз
бетімен жинауға кіріседі.
Жиек бойымен жүргізіп шық.
Бұл ойынға мақпал қағазға жабыстырылған үй, машина, гүл, кесе сияқты
суретті карточкалар пайдаланылады. Ересек адам бала саусағын мақпалға
тигізе отырып суретте не бейнеленгенін сұрайды. Осы сурет бойымен
моншақтарды немесе бұршақтарды жүргізіп шық деген тапсырма беріледі.
Жабыстырып шығу арқылы ойын жалғасады.
Ойынға пайдаланылатын барлық заттар бала өміріне қауіп төндірмеуі керек.
Адамның он екі мүшесінің тіршілікте атқарар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz