Мемлекет шығыстарын ұйымдастыру
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I Бөлім. Мемлекет шығыстарын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1.1 Мемлекет шығындарын шектеудің аса маңызды критерийлері ... ... 4
1.2 Экономиканы қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.3 Мемлекет кірістерінің мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
I Бөлім. Мемлекет шығыстарын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1.1 Мемлекет шығындарын шектеудің аса маңызды критерийлері ... ... 4
1.2 Экономиканы қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.3 Мемлекет кірістерінің мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
Мемлекеттің шығыстары - бұл мемлекеттің жұмыс істеуімен байланысты ақша шығындары. Экономикалық категория ретінде олар қоғамдық өндірісті дамытып, жетілдіру, қоғамның сан алуан қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында жалпы ішкі өнімнің бір бөлігін бөлумен және тұлынумен байланысты экономикалық қатынастарды білдіреді.
Мемлекеттің шығыстары - мемлекеттің қаржы саясатының маңызды құралы, оның орталықтандырылған және орталықтандырылмаған кірістерін пайдалануға байланысты болатын қаржы қатынастарының бір бөлігі. Мемлекет шығыстарының өзгешелігі сол, ол қызметтің тек мемлекеттік сферасының қажеттіліктерін қамтамасыз етеді. Сондықтан мемлекет шығыстарының мазмұны мен сипаты мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, басқару, қорғаныс және т.т. функциялармен тікелей байланысты.
«Мемлекеттік кірістер термині» - әдебиеттерде және құқықтық актілерде екі түрлі мағынада қолданылады. Біржағынан, бұл терминмен экономикалық болу қатынастарының белгілі бір тобы анықталады, екінші жағынан - мемлекеттің қаржысы анықталады. Мысалы, Цыпкиннің ойынша, мемлекеттік кірістер ретінде ұлттық кірісті бөлу процессінде мемлекетке келіп түсетін ақша ресурстары болып табылады. Бұл кірістердің пайда болу көзі ұлттық табыс.
Барлық мемлекеттік кірістердің жүйесі орталықтандырылған және орталықтандырылмаған кірістерден тұрады, яғни мемлекеттік бюджеттің кірістерінен және мемлекеттік кәсіпорын, бірлестіктердің және ұйымдардың кірістерін тұрады.
Мемлекеттік кірістердің бөліктерін орталықтандыру бюджеттің мақсатымен - халық шаруашылығының бүкіл салаларын жоспарлы дамытуды қамтамасыз ету, халықтың материалдық қажеттілігін көтеру, мәдени дамуын жоғарылату, мемлекеттің органдарын қамтамасыз етумен шартталады.
Мемлекеттің шығыстары - мемлекеттің қаржы саясатының маңызды құралы, оның орталықтандырылған және орталықтандырылмаған кірістерін пайдалануға байланысты болатын қаржы қатынастарының бір бөлігі. Мемлекет шығыстарының өзгешелігі сол, ол қызметтің тек мемлекеттік сферасының қажеттіліктерін қамтамасыз етеді. Сондықтан мемлекет шығыстарының мазмұны мен сипаты мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, басқару, қорғаныс және т.т. функциялармен тікелей байланысты.
«Мемлекеттік кірістер термині» - әдебиеттерде және құқықтық актілерде екі түрлі мағынада қолданылады. Біржағынан, бұл терминмен экономикалық болу қатынастарының белгілі бір тобы анықталады, екінші жағынан - мемлекеттің қаржысы анықталады. Мысалы, Цыпкиннің ойынша, мемлекеттік кірістер ретінде ұлттық кірісті бөлу процессінде мемлекетке келіп түсетін ақша ресурстары болып табылады. Бұл кірістердің пайда болу көзі ұлттық табыс.
Барлық мемлекеттік кірістердің жүйесі орталықтандырылған және орталықтандырылмаған кірістерден тұрады, яғни мемлекеттік бюджеттің кірістерінен және мемлекеттік кәсіпорын, бірлестіктердің және ұйымдардың кірістерін тұрады.
Мемлекеттік кірістердің бөліктерін орталықтандыру бюджеттің мақсатымен - халық шаруашылығының бүкіл салаларын жоспарлы дамытуды қамтамасыз ету, халықтың материалдық қажеттілігін көтеру, мәдени дамуын жоғарылату, мемлекеттің органдарын қамтамасыз етумен шартталады.
Нормативті актілер:
1. ҚРКонституциясы 30.08.1995ж.;
2. ҚР «Салықтар және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер туралы« 24.04.1995ж. заңы;
3. ҚР «Бюджет жүйесі туралы« 24.12.1996ж. заңы;
4. ҚР «Бюджет жүйесі туралы« 01.04.1999ж. заңы;
5. ҚР «Мемлекеттік баж туралы« 31.12..1996ж. заңы;
6. ҚР «Алматы қаласының ерекше статусы туралы« 01.07.1998ж. заңы;
7. Алматы қаласының маслихатының «Алматы қаласының символикасын пайдалану туралы» 31.12.1997ж. шешімі;
Арнайы әдебиеттер:
1. Аттапхан К.А. Фискальная система Государства: роль и вопросы совершенстования. Алматы, 1999ж.;
2. Найманбаев С.М. Салықтық құдық, Алматы - 1996ж.;
3. Худяков А.И. Основы теории финансового права. Алматы -1995ж.;
4. Худяков А.И. Налоговое право РК. Алматы - 1998ж.;
5. Ілиясов Қ.Қ. Қүлпыбаев С. «Қаржы» Алматы - 2005
6. «Қаржы - қаражат» ғылыми практикалық журналы №1, 2004жыл
7. «Альпари» журналы №1, 2004 жыл
1. ҚРКонституциясы 30.08.1995ж.;
2. ҚР «Салықтар және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер туралы« 24.04.1995ж. заңы;
3. ҚР «Бюджет жүйесі туралы« 24.12.1996ж. заңы;
4. ҚР «Бюджет жүйесі туралы« 01.04.1999ж. заңы;
5. ҚР «Мемлекеттік баж туралы« 31.12..1996ж. заңы;
6. ҚР «Алматы қаласының ерекше статусы туралы« 01.07.1998ж. заңы;
7. Алматы қаласының маслихатының «Алматы қаласының символикасын пайдалану туралы» 31.12.1997ж. шешімі;
Арнайы әдебиеттер:
1. Аттапхан К.А. Фискальная система Государства: роль и вопросы совершенстования. Алматы, 1999ж.;
2. Найманбаев С.М. Салықтық құдық, Алматы - 1996ж.;
3. Худяков А.И. Основы теории финансового права. Алматы -1995ж.;
4. Худяков А.И. Налоговое право РК. Алматы - 1998ж.;
5. Ілиясов Қ.Қ. Қүлпыбаев С. «Қаржы» Алматы - 2005
6. «Қаржы - қаражат» ғылыми практикалық журналы №1, 2004жыл
7. «Альпари» журналы №1, 2004 жыл
ЖОСПАР
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
I Бөлім. Мемлекет шығыстарын
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1.1 Мемлекет шығындарын шектеудің аса маңызды критерийлері ... ... 4
1.2 Экономиканы
қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.3 Мемлекет кірістерінің
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..17
Кіріспе
Мемлекеттің шығыстары - бұл мемлекеттің жұмыс істеуімен байланысты
ақша шығындары. Экономикалық категория ретінде олар қоғамдық өндірісті
дамытып, жетілдіру, қоғамның сан алуан қажеттіліктерін қанағаттандыру
мақсатында жалпы ішкі өнімнің бір бөлігін бөлумен және тұлынумен байланысты
экономикалық қатынастарды білдіреді.
Мемлекеттің шығыстары - мемлекеттің қаржы саясатының маңызды құралы,
оның орталықтандырылған және орталықтандырылмаған кірістерін пайдалануға
байланысты болатын қаржы қатынастарының бір бөлігі. Мемлекет шығыстарының
өзгешелігі сол, ол қызметтің тек мемлекеттік сферасының қажеттіліктерін
қамтамасыз етеді. Сондықтан мемлекет шығыстарының мазмұны мен сипаты
мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, басқару, қорғаныс және т.т.
функциялармен тікелей байланысты.
Мемлекеттік кірістер термині - әдебиеттерде және құқықтық актілерде
екі түрлі мағынада қолданылады. Біржағынан, бұл терминмен экономикалық болу
қатынастарының белгілі бір тобы анықталады, екінші жағынан - мемлекеттің
қаржысы анықталады. Мысалы, Цыпкиннің ойынша, мемлекеттік кірістер ретінде
ұлттық кірісті бөлу процессінде мемлекетке келіп түсетін ақша ресурстары
болып табылады. Бұл кірістердің пайда болу көзі ұлттық табыс.
Барлық мемлекеттік кірістердің жүйесі орталықтандырылған және
орталықтандырылмаған кірістерден тұрады, яғни мемлекеттік бюджеттің
кірістерінен және мемлекеттік кәсіпорын, бірлестіктердің және ұйымдардың
кірістерін тұрады.
Мемлекеттік кірістердің бөліктерін орталықтандыру бюджеттің мақсатымен
- халық шаруашылығының бүкіл салаларын жоспарлы дамытуды қамтамасыз ету,
халықтың материалдық қажеттілігін көтеру, мәдени дамуын жоғарылату,
мемлекеттің органдарын қамтамасыз етумен шартталады.
Кірістердің екінші бөлігі кәсіпорындардың шаруашылық ұйымдардың
тікелей өз қарауында қалдырылып, өндірісті кеңейтуге, мадақтау қорларын
құруға және басқа да мақсатты - жоспарлы қажеттіліктерге жұмсалады.
I Бөлім. Мемлекет шығыстарын ұйымдастыру
Мемлекеттің шығыстарын ұйымдастыруға оларды болжау, сондай-ақ оларды
қаржыландыру мен қаражаттарды пайдаланудың қатаң тәртібін белгілеу арқылы
қол жетеді. Сондықтан мемлекеттің шығыстарын ұйымдастыру қағидаттарының
бірі жоспарлық болып табылады. Ұлттық шаруашылықты баланстандырылмалы
дамыту және халықтың әлеуметтік тұрмыс деңгейін арттыру мақсатында мемлекет
жалпы қоғамдық өнім мен ұлттық табысты өндірістік және өндірістік емес
сфералар, экономикалық аудандар арасында бөлуге және қайта бөлуге қатысады.
Мемлекеттің шығыстарын жоспарлаудың басты әдісі баланстық әдіс болып
табылады.
Мемлекеттің шығыстарын қаржыландырудың мақсатты сипаты мемлекеттің
қаражаттарын қатаң белгілі бір шараларға пайдалануды талап етеді. Мұның
негізінде ұлттық шаруашылықтың және аймақтың жекелеген салаларын дамытуда
үйлесімділіктерге жету, қаржылардың ең алдымен ғылыми-техникалық прогресті
айқындайтын неғұрлым перспективті және прогрессивті салаларға бөлу және аса
маңызды әлеуметтік проблемаларды шешу қамтамасыз етіледі.
Мемлекеттің шығыстарын қаржыландырудың қайтарусыз сипаты берілген
ресурстарды (кредит механизмінен айырмашылығы) тікелей өтеуді талап
етпейді. Бұл қағидат бойынша қаржы ресурстарын беру соңғы уақытта
мемлекеттік бюджеттен қаржыландырудың кредиттік әдістермен қатар
қолданылады (мысалы Ауыл шаруашылығын қаржылық қолдаудың мемлекеттік қоры)
- бұл пайдаланылатын қаржы ресурстарының тиімділігін арттырады.
Дамуды жоспарлар мен болжамдардың орындалуына қарай қаржыландыру қаржы
ресурстарын, тек өндірістік көрсеткіштер орындалғанда және шараларды
экономикалық-әлеуметтік дамудың болжамдарына сәйкес жүзеге асырған кезде
бөлуді қажет етеді.
Ресурстарды пайдалануда үнем режимін сақтау - мемлекеттің шығыстарын
ұйымдастырудың маңызды қағидаты, ол ішкі резервтерді жұмылдыруға,
өндірістік және өндірістік емес сфералардың барлық бөлімдерінде мемлекет
қаражаттарына бақылауды күшейтуге, оларды ұтымды әрі ку-нтты пайдалануға
бағытталған. Мемлекеттің шығыстарын ұйымдастырудың қажетті қағидаты оларды
жабудың бюджет, кредит және меншікті көздерінің оңтайлы үйлесуі болып
табылады. Бұл қағидат мемлекет шығыстарын ортақ қаржыландыру процесін
білдіреді.
Мемлекет шығыстарының жеке түрлері экономикалық маңызы мен мазмұны
жағынан бірыңғай (бдр текті) емес. Шығындарды қаржыландырудың көздеріндеғі,
нысандарындағы және әдістеріндегі айырмашылықтар осыпан байланысты болады.
1.1 Мемлекет шығындарын шектеудің аса маңызды критерийлері
Мемлекеттің шығыстарын шектеудің (айырудың) аса маңызды критерий!
материалдық өндіріс пен ұлттық табысты жасаудың процесінде олардың қатысы
болып табылады. Осыған сэйкес мемлекеттің шығыстары экономикалық мазмұны
бойынша үш негізгі топқа бөлінеді:
1) материалдық өндіріспен тікелей байланысты және өндірістік сфераға
жататын шығыстар;
2) қызметтің өндірістік емес сферасындағы шығыстар;
3) мемлекеттің резервтерді жасау шығыстары;
Шығыстардың бірінші тобы мемлекеттің шаруашылық қызметімен шартталған
және ұлттық табысты жасаумен байланысты.
Мемлекет шығыстарының екінші тобы қоғамдық қажеттіліктерді
қанағаттандыру үшін ұлттық табысты түтынумен байланысты. Өндірістік емес
сфераға жұмсалатын қаражаттар ең алдымен оқу - ағарту мен денсаулық сақтау
мекемелерін ұстауға, ғылым және мэдениетті дамытуға, тұрғын үй және мәдени-
тұрмыстық құрылысқа, қызметкерлерді элеуметтік сақтандыруға, сонымен бірге
қоғамның барлық мүшелерін элеуметтік қаржыландыруға бағытталады. Мемлекет
сондай-ақ қаражаттарды қорғанысқа, мемлекеттік аппаратты ұстауға және
мемлекеттік органдардың қызметімен байланысты басқа шараларға жұмсайды.
Өндірістік емес сфераның қажеттеріне жұмсалатын шығыстар түлыну қорына
түсетін үлттық табысты бөлігі болып табылады. Алайда өндірістік емес
сферадағы шығындардың өсуі ақырында қоғамдық өндірістің өсу және оның
тиімділігін арттыру қарқынында білініп, көрінеді. Бұған білікті кадрларды
даярлау, ғылым жетістіктерін өндіріске енғізу, материалдық өндіріс
сферасының қызметкерлеріне медициналық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету
есебінен қол жетеді. Мемлекеттің шығыстарын қорлану қоры мен тұлыну қоры
арасында оңтайлы болу мемлекеттің экономикалық саясатының аса маңызды
міндеті болып табылады. Қорлану қоры мен түтыну қорының арасалмағы өзгерді:
соңғы жылдары тұтыну қорының өсу қарқыны қорлану қорының өсу қарқынынан
асып . түсті. Тұтыну мен қорлануға пайдаланатын үлттық табыстағы түтыну
қорының үлес салмағы қазақстанда 83 пайызға жуығын қүрайды.
Үшінші топтың мемлекет шығыстары - мемлекеттік резервтерді жасау мен
молықтыруға жұмсалатын шығындар өндірістік, сондай-ақ өндірістік емес
сфераларды төтенше жағдайлар кезіндегі қажеттіліктерін қанағаттандыруға
арналған. Мұндай резервтерді орталықтандырылмаған тэртіппен (жеке әрбір
кәсіпорын мен ұйымда) жасау ұтымды болмас еді. Олардың жасаудың
орталықтандырыліган тэртібі олардың қажетті мөлшерін салыстырылмалы
төмендетуғе және бұл резервтерді неғұрлым тиімді пайдалануға мүмкіндік
береді.
Предметтік (мақсатты) белғісі бойынша мемлекеттің шығыстары
экономикаға, элеуметтік - мэдени шараларға, ғылымға, қорғаныс пен басқаруға
жүмсалатын шығыстарға бөлінеді.
Аумақтық белғісі бойынша мемлекеттің шығыстары экономикалық аймақтар
бойынша бөлінеді. Мұндай сыныптау өндірғіш күштерді орналастыруға және
ұлттық шаруашылықтағы үйлесімдіктерді жетілдіруғе белсенді ықпал жасауға
мүмкіндік, береді.
Салалық белғісі бойынша материалдық өндіріс сферасында мемлекеттің
шығыстары өнеркәсіпке, құрылысқа, ауыл шаруашылығына, көлік пен байланысқа,
саудаға, жабдықтау мен дайындауға жүмсалатын шығындарға бөлінеді;
өндірістік емес сферада білім беру, ғылым, денсаулық сақтау мен дене
шынықтыру; элеуметтік сақтандыру мен элеуметтік қамсыздандыру, қорғаныс,
басқару шығындары болып бөлінеді.
Мемлекеттің шығыстары қаражаттарды ең жоғарғы тиімділікпен пайдаланған
жағдайда мемлекеттік қажеттіліктерді неғұрлым толық қамтамасыз етуі тиіс.
Осыған байланысты шаруашылық жүргізудің ерекшеліктерімен анықталатын
мемлекеттің шығыстарын қаржыландырудың екі әдісі болады:
I. Шаруашылық есептегі кәсіпорындар мен ұйымдарды қаржыландыру
меншікті ресурстар, банк кредиттері есебінен және жетіспеген бөлігі -бюджет
қаражаттары есебінен жасалынады; 2. Сметалық-бюджеттік қаржыландыру.
Сметалық тәртіппен ерекше құжаттардың - сметалардың негізінде әлеуметтіқ-
мәдени шаралар, мемлекеттік билік пен басқару органдарын ұстау, қорғаныс
шығындары қаржыландырылады. Сметалық тәртіппен қаржыланатын мекемелер мен
ұйымдар бюджеттік деп аталады.
Ерекше жағдайларда эдіс ретінде айналысқан қолма-қол ақша шығару және
кредиттік эмиссия есебінен (қолма-қол ақшасыз) эмиссиялық қаржыландыру
қолданылады.
Бюджеттік қаржыландырудың мынадай нысандары қолданылады: демеуқаржы,
субвенциялар, субсидиялар.
Демеуқаржылар кезінде ақша қаражаттары қайтарусыз тэртіппен бюджет пен
бюджет қорларынан кэсіпорындар мен ұйымдардың зияндарын жабу үшін, сондай-
ақ төменгі бюджеттерді баланстау үшін бөлінеді. Бұл нысан ауыл шаруашылығы
өнімнің бағаларындағы айырманы өтеу, жеке өнімдер мен тауарлардың
элеуметтік-қолайлы бағаларын қолдау, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықтың
зияндарын жабу, театр, ойын-сауық және басқадай ү,йымдардың шығындарын
ішінара өтеу түрінде тараған болатын.
Субвенциялар - халықты элеуметтік қолдауы қамтамасыз ету жөніндегі
бағдарламалар мен шараларға және басқа мақсаттарға нысаналы мемлекеттік
қаржы қөмегінің нысаны; мақсаты пайдалану бұзылған жағдайда қаражаттар
қайтарылуға жатады.
- Субсидиялар - үлестік негізде: белгілі бір шараларды қаржыландыруға
бюджет, бюджеттен тыс және арнаулы қорлардың қаражаттары есебінен ақша және
заттай нысандағы жәрдемақылар.
Аталған нысандар (оларды қалыпты жүзеге асырған жағдайларда)
трансферттік қаржыландырудың түрін қабылдайды. Трансферттер деп кең
мағынада бюджеттен және бюджеттен т,ыс қорларды белғілі бір қажеттіліктерді
қаржыландыру үшін қаражаттарды қайта бөлу кезінде оларды өтеусіз және
қайтарусыз беруді айтады. Әдеттеғідей, бүл элеуметтік сақтандыру мен
қамсыздандыру бойынша төлеулер, жұмыссыздық бойынша, білім беру, денсаулық
сақтау, мәдениет және т.т жүйесін ұстауға берілетін жәрдемақылар.
1.2 Экономиканы қаржыландыру
Экономиканы дамытуға жұмсалатын шығыстар - бүл өндіріс көлемінде
тұрақты өсуі және оның тиімділіғін арттыру үшін жағдайлар жасауға
бағытталатын ақша қаражаттары. Оған мыналар жатады: күрделі жұмсалымдар;
неғізғі капиталдарды жөндеу; аиналым қаражаттарының өсімі;
материалдық резервтер жасау; арнаулы қорлар мен мақсатты қаржыландыру
қорларын жасау.
Экономикаға жұмсалатын шығыстарда басты орынды ұлттық шаруашылықтың
салаларының негізгі капиталдарын ұдайы жаңғыртуға бағытталатын күрделі
жұмсалымдар - материал, еңбек және ақша ресурстарының жиынтығы алады.
Күрделі жұмсалымдардың құрамына:
1) құрылыс-монтаж жұмыстарының шығындары;
2) жабдық, сайман, аспап сатып алу шығындары;
3) өзге күрделі жұмыстар мен шығындар (жобалау-
іздестіру, геологиялық-барлау және бұрғылау жұмыстары, жер учаскелерін
кесіп беру және қоныс аудару бойынша және т.т)
4) жаңа салынып жатқан кэсіпорындар үшін кадрларды даярлауға
жұмсалатын шығындар кіреді.
Күрделі жұмсалымдар мыналардың есебінен қаржыландырылады:
1) шаруашылық жүрғізуші субъектілердің меншікті қаражаттары;
2) банктердің үзақ мерзімді кредиттері;
3) халықтың жинақ ақшасы (тұрған үй құрылысына);
4) бюджеттен қаржы бөлу,
Кәсіпорындардың меншікті қаражаттарының үлесі өсіп келеді, бұл
шаруашылық есеп қаражаттары техникамен қайта жарақтандыру және қайта құруға
арналған және кәсіпорын ұлғаймалы жаңғырту үшін толық жауап береді.
Инвестициялық саясатты қайта құрудың басты мағынасы осында. Ал бюджет
қаражаттары неғізінен басым мемлекеттік маңызы бар ірі өндірістік
құрылысты, сондай-ақ элеуметтік инфрақұрылым объектілерінің қүрылысын
қаржыландыру үшін пайдаланылады.
Жөндеуғе жұмсалатын шығыстар табиғи тозған және сапалық ескірген
(неғізғі капиталдарды ішінара қалпына келтіру және олардың жұмыс
қабілеттіліғі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
I Бөлім. Мемлекет шығыстарын
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1.1 Мемлекет шығындарын шектеудің аса маңызды критерийлері ... ... 4
1.2 Экономиканы
қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.3 Мемлекет кірістерінің
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..17
Кіріспе
Мемлекеттің шығыстары - бұл мемлекеттің жұмыс істеуімен байланысты
ақша шығындары. Экономикалық категория ретінде олар қоғамдық өндірісті
дамытып, жетілдіру, қоғамның сан алуан қажеттіліктерін қанағаттандыру
мақсатында жалпы ішкі өнімнің бір бөлігін бөлумен және тұлынумен байланысты
экономикалық қатынастарды білдіреді.
Мемлекеттің шығыстары - мемлекеттің қаржы саясатының маңызды құралы,
оның орталықтандырылған және орталықтандырылмаған кірістерін пайдалануға
байланысты болатын қаржы қатынастарының бір бөлігі. Мемлекет шығыстарының
өзгешелігі сол, ол қызметтің тек мемлекеттік сферасының қажеттіліктерін
қамтамасыз етеді. Сондықтан мемлекет шығыстарының мазмұны мен сипаты
мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, басқару, қорғаныс және т.т.
функциялармен тікелей байланысты.
Мемлекеттік кірістер термині - әдебиеттерде және құқықтық актілерде
екі түрлі мағынада қолданылады. Біржағынан, бұл терминмен экономикалық болу
қатынастарының белгілі бір тобы анықталады, екінші жағынан - мемлекеттің
қаржысы анықталады. Мысалы, Цыпкиннің ойынша, мемлекеттік кірістер ретінде
ұлттық кірісті бөлу процессінде мемлекетке келіп түсетін ақша ресурстары
болып табылады. Бұл кірістердің пайда болу көзі ұлттық табыс.
Барлық мемлекеттік кірістердің жүйесі орталықтандырылған және
орталықтандырылмаған кірістерден тұрады, яғни мемлекеттік бюджеттің
кірістерінен және мемлекеттік кәсіпорын, бірлестіктердің және ұйымдардың
кірістерін тұрады.
Мемлекеттік кірістердің бөліктерін орталықтандыру бюджеттің мақсатымен
- халық шаруашылығының бүкіл салаларын жоспарлы дамытуды қамтамасыз ету,
халықтың материалдық қажеттілігін көтеру, мәдени дамуын жоғарылату,
мемлекеттің органдарын қамтамасыз етумен шартталады.
Кірістердің екінші бөлігі кәсіпорындардың шаруашылық ұйымдардың
тікелей өз қарауында қалдырылып, өндірісті кеңейтуге, мадақтау қорларын
құруға және басқа да мақсатты - жоспарлы қажеттіліктерге жұмсалады.
I Бөлім. Мемлекет шығыстарын ұйымдастыру
Мемлекеттің шығыстарын ұйымдастыруға оларды болжау, сондай-ақ оларды
қаржыландыру мен қаражаттарды пайдаланудың қатаң тәртібін белгілеу арқылы
қол жетеді. Сондықтан мемлекеттің шығыстарын ұйымдастыру қағидаттарының
бірі жоспарлық болып табылады. Ұлттық шаруашылықты баланстандырылмалы
дамыту және халықтың әлеуметтік тұрмыс деңгейін арттыру мақсатында мемлекет
жалпы қоғамдық өнім мен ұлттық табысты өндірістік және өндірістік емес
сфералар, экономикалық аудандар арасында бөлуге және қайта бөлуге қатысады.
Мемлекеттің шығыстарын жоспарлаудың басты әдісі баланстық әдіс болып
табылады.
Мемлекеттің шығыстарын қаржыландырудың мақсатты сипаты мемлекеттің
қаражаттарын қатаң белгілі бір шараларға пайдалануды талап етеді. Мұның
негізінде ұлттық шаруашылықтың және аймақтың жекелеген салаларын дамытуда
үйлесімділіктерге жету, қаржылардың ең алдымен ғылыми-техникалық прогресті
айқындайтын неғұрлым перспективті және прогрессивті салаларға бөлу және аса
маңызды әлеуметтік проблемаларды шешу қамтамасыз етіледі.
Мемлекеттің шығыстарын қаржыландырудың қайтарусыз сипаты берілген
ресурстарды (кредит механизмінен айырмашылығы) тікелей өтеуді талап
етпейді. Бұл қағидат бойынша қаржы ресурстарын беру соңғы уақытта
мемлекеттік бюджеттен қаржыландырудың кредиттік әдістермен қатар
қолданылады (мысалы Ауыл шаруашылығын қаржылық қолдаудың мемлекеттік қоры)
- бұл пайдаланылатын қаржы ресурстарының тиімділігін арттырады.
Дамуды жоспарлар мен болжамдардың орындалуына қарай қаржыландыру қаржы
ресурстарын, тек өндірістік көрсеткіштер орындалғанда және шараларды
экономикалық-әлеуметтік дамудың болжамдарына сәйкес жүзеге асырған кезде
бөлуді қажет етеді.
Ресурстарды пайдалануда үнем режимін сақтау - мемлекеттің шығыстарын
ұйымдастырудың маңызды қағидаты, ол ішкі резервтерді жұмылдыруға,
өндірістік және өндірістік емес сфералардың барлық бөлімдерінде мемлекет
қаражаттарына бақылауды күшейтуге, оларды ұтымды әрі ку-нтты пайдалануға
бағытталған. Мемлекеттің шығыстарын ұйымдастырудың қажетті қағидаты оларды
жабудың бюджет, кредит және меншікті көздерінің оңтайлы үйлесуі болып
табылады. Бұл қағидат мемлекет шығыстарын ортақ қаржыландыру процесін
білдіреді.
Мемлекет шығыстарының жеке түрлері экономикалық маңызы мен мазмұны
жағынан бірыңғай (бдр текті) емес. Шығындарды қаржыландырудың көздеріндеғі,
нысандарындағы және әдістеріндегі айырмашылықтар осыпан байланысты болады.
1.1 Мемлекет шығындарын шектеудің аса маңызды критерийлері
Мемлекеттің шығыстарын шектеудің (айырудың) аса маңызды критерий!
материалдық өндіріс пен ұлттық табысты жасаудың процесінде олардың қатысы
болып табылады. Осыған сэйкес мемлекеттің шығыстары экономикалық мазмұны
бойынша үш негізгі топқа бөлінеді:
1) материалдық өндіріспен тікелей байланысты және өндірістік сфераға
жататын шығыстар;
2) қызметтің өндірістік емес сферасындағы шығыстар;
3) мемлекеттің резервтерді жасау шығыстары;
Шығыстардың бірінші тобы мемлекеттің шаруашылық қызметімен шартталған
және ұлттық табысты жасаумен байланысты.
Мемлекет шығыстарының екінші тобы қоғамдық қажеттіліктерді
қанағаттандыру үшін ұлттық табысты түтынумен байланысты. Өндірістік емес
сфераға жұмсалатын қаражаттар ең алдымен оқу - ағарту мен денсаулық сақтау
мекемелерін ұстауға, ғылым және мэдениетті дамытуға, тұрғын үй және мәдени-
тұрмыстық құрылысқа, қызметкерлерді элеуметтік сақтандыруға, сонымен бірге
қоғамның барлық мүшелерін элеуметтік қаржыландыруға бағытталады. Мемлекет
сондай-ақ қаражаттарды қорғанысқа, мемлекеттік аппаратты ұстауға және
мемлекеттік органдардың қызметімен байланысты басқа шараларға жұмсайды.
Өндірістік емес сфераның қажеттеріне жұмсалатын шығыстар түлыну қорына
түсетін үлттық табысты бөлігі болып табылады. Алайда өндірістік емес
сферадағы шығындардың өсуі ақырында қоғамдық өндірістің өсу және оның
тиімділігін арттыру қарқынында білініп, көрінеді. Бұған білікті кадрларды
даярлау, ғылым жетістіктерін өндіріске енғізу, материалдық өндіріс
сферасының қызметкерлеріне медициналық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету
есебінен қол жетеді. Мемлекеттің шығыстарын қорлану қоры мен тұлыну қоры
арасында оңтайлы болу мемлекеттің экономикалық саясатының аса маңызды
міндеті болып табылады. Қорлану қоры мен түтыну қорының арасалмағы өзгерді:
соңғы жылдары тұтыну қорының өсу қарқыны қорлану қорының өсу қарқынынан
асып . түсті. Тұтыну мен қорлануға пайдаланатын үлттық табыстағы түтыну
қорының үлес салмағы қазақстанда 83 пайызға жуығын қүрайды.
Үшінші топтың мемлекет шығыстары - мемлекеттік резервтерді жасау мен
молықтыруға жұмсалатын шығындар өндірістік, сондай-ақ өндірістік емес
сфераларды төтенше жағдайлар кезіндегі қажеттіліктерін қанағаттандыруға
арналған. Мұндай резервтерді орталықтандырылмаған тэртіппен (жеке әрбір
кәсіпорын мен ұйымда) жасау ұтымды болмас еді. Олардың жасаудың
орталықтандырыліган тэртібі олардың қажетті мөлшерін салыстырылмалы
төмендетуғе және бұл резервтерді неғұрлым тиімді пайдалануға мүмкіндік
береді.
Предметтік (мақсатты) белғісі бойынша мемлекеттің шығыстары
экономикаға, элеуметтік - мэдени шараларға, ғылымға, қорғаныс пен басқаруға
жүмсалатын шығыстарға бөлінеді.
Аумақтық белғісі бойынша мемлекеттің шығыстары экономикалық аймақтар
бойынша бөлінеді. Мұндай сыныптау өндірғіш күштерді орналастыруға және
ұлттық шаруашылықтағы үйлесімдіктерді жетілдіруғе белсенді ықпал жасауға
мүмкіндік, береді.
Салалық белғісі бойынша материалдық өндіріс сферасында мемлекеттің
шығыстары өнеркәсіпке, құрылысқа, ауыл шаруашылығына, көлік пен байланысқа,
саудаға, жабдықтау мен дайындауға жүмсалатын шығындарға бөлінеді;
өндірістік емес сферада білім беру, ғылым, денсаулық сақтау мен дене
шынықтыру; элеуметтік сақтандыру мен элеуметтік қамсыздандыру, қорғаныс,
басқару шығындары болып бөлінеді.
Мемлекеттің шығыстары қаражаттарды ең жоғарғы тиімділікпен пайдаланған
жағдайда мемлекеттік қажеттіліктерді неғұрлым толық қамтамасыз етуі тиіс.
Осыған байланысты шаруашылық жүргізудің ерекшеліктерімен анықталатын
мемлекеттің шығыстарын қаржыландырудың екі әдісі болады:
I. Шаруашылық есептегі кәсіпорындар мен ұйымдарды қаржыландыру
меншікті ресурстар, банк кредиттері есебінен және жетіспеген бөлігі -бюджет
қаражаттары есебінен жасалынады; 2. Сметалық-бюджеттік қаржыландыру.
Сметалық тәртіппен ерекше құжаттардың - сметалардың негізінде әлеуметтіқ-
мәдени шаралар, мемлекеттік билік пен басқару органдарын ұстау, қорғаныс
шығындары қаржыландырылады. Сметалық тәртіппен қаржыланатын мекемелер мен
ұйымдар бюджеттік деп аталады.
Ерекше жағдайларда эдіс ретінде айналысқан қолма-қол ақша шығару және
кредиттік эмиссия есебінен (қолма-қол ақшасыз) эмиссиялық қаржыландыру
қолданылады.
Бюджеттік қаржыландырудың мынадай нысандары қолданылады: демеуқаржы,
субвенциялар, субсидиялар.
Демеуқаржылар кезінде ақша қаражаттары қайтарусыз тэртіппен бюджет пен
бюджет қорларынан кэсіпорындар мен ұйымдардың зияндарын жабу үшін, сондай-
ақ төменгі бюджеттерді баланстау үшін бөлінеді. Бұл нысан ауыл шаруашылығы
өнімнің бағаларындағы айырманы өтеу, жеке өнімдер мен тауарлардың
элеуметтік-қолайлы бағаларын қолдау, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықтың
зияндарын жабу, театр, ойын-сауық және басқадай ү,йымдардың шығындарын
ішінара өтеу түрінде тараған болатын.
Субвенциялар - халықты элеуметтік қолдауы қамтамасыз ету жөніндегі
бағдарламалар мен шараларға және басқа мақсаттарға нысаналы мемлекеттік
қаржы қөмегінің нысаны; мақсаты пайдалану бұзылған жағдайда қаражаттар
қайтарылуға жатады.
- Субсидиялар - үлестік негізде: белгілі бір шараларды қаржыландыруға
бюджет, бюджеттен тыс және арнаулы қорлардың қаражаттары есебінен ақша және
заттай нысандағы жәрдемақылар.
Аталған нысандар (оларды қалыпты жүзеге асырған жағдайларда)
трансферттік қаржыландырудың түрін қабылдайды. Трансферттер деп кең
мағынада бюджеттен және бюджеттен т,ыс қорларды белғілі бір қажеттіліктерді
қаржыландыру үшін қаражаттарды қайта бөлу кезінде оларды өтеусіз және
қайтарусыз беруді айтады. Әдеттеғідей, бүл элеуметтік сақтандыру мен
қамсыздандыру бойынша төлеулер, жұмыссыздық бойынша, білім беру, денсаулық
сақтау, мәдениет және т.т жүйесін ұстауға берілетін жәрдемақылар.
1.2 Экономиканы қаржыландыру
Экономиканы дамытуға жұмсалатын шығыстар - бүл өндіріс көлемінде
тұрақты өсуі және оның тиімділіғін арттыру үшін жағдайлар жасауға
бағытталатын ақша қаражаттары. Оған мыналар жатады: күрделі жұмсалымдар;
неғізғі капиталдарды жөндеу; аиналым қаражаттарының өсімі;
материалдық резервтер жасау; арнаулы қорлар мен мақсатты қаржыландыру
қорларын жасау.
Экономикаға жұмсалатын шығыстарда басты орынды ұлттық шаруашылықтың
салаларының негізгі капиталдарын ұдайы жаңғыртуға бағытталатын күрделі
жұмсалымдар - материал, еңбек және ақша ресурстарының жиынтығы алады.
Күрделі жұмсалымдардың құрамына:
1) құрылыс-монтаж жұмыстарының шығындары;
2) жабдық, сайман, аспап сатып алу шығындары;
3) өзге күрделі жұмыстар мен шығындар (жобалау-
іздестіру, геологиялық-барлау және бұрғылау жұмыстары, жер учаскелерін
кесіп беру және қоныс аудару бойынша және т.т)
4) жаңа салынып жатқан кэсіпорындар үшін кадрларды даярлауға
жұмсалатын шығындар кіреді.
Күрделі жұмсалымдар мыналардың есебінен қаржыландырылады:
1) шаруашылық жүрғізуші субъектілердің меншікті қаражаттары;
2) банктердің үзақ мерзімді кредиттері;
3) халықтың жинақ ақшасы (тұрған үй құрылысына);
4) бюджеттен қаржы бөлу,
Кәсіпорындардың меншікті қаражаттарының үлесі өсіп келеді, бұл
шаруашылық есеп қаражаттары техникамен қайта жарақтандыру және қайта құруға
арналған және кәсіпорын ұлғаймалы жаңғырту үшін толық жауап береді.
Инвестициялық саясатты қайта құрудың басты мағынасы осында. Ал бюджет
қаражаттары неғізінен басым мемлекеттік маңызы бар ірі өндірістік
құрылысты, сондай-ақ элеуметтік инфрақұрылым объектілерінің қүрылысын
қаржыландыру үшін пайдаланылады.
Жөндеуғе жұмсалатын шығыстар табиғи тозған және сапалық ескірген
(неғізғі капиталдарды ішінара қалпына келтіру және олардың жұмыс
қабілеттіліғі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz