ҚР-дағы бағалы қағаздар қатынастарының реттелуі

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1 Бағалы қағаз және оның түрлеріне сипаттама

1. 1 Бағалы қағаздардың тарихи мәні, түсінігі және түрлері . . . 5

1. 2 Бағалы қағаздардың негізгі және туынды түрлері . . . 10

2 ҚР-дағы бағалы қағаздар қатынастарының реттелуі

2. 1 Бағалы қағаздарды шығару және олардың эмитенттері . . . 14

2. 2 ҚР-да бағалы қағаздар нарығының құқықтық негіздері . . . 20

Қорытынды . . . 37

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 38

Қосымша кестелер . . . 40

Кіріспе

Бағалы қағаздар нарығын құру және дамыту шаруашылықты бір орталықтан қаржыландырудың тиімсіз жүйесін және салааралық қайта бөлуді өзгертуге, нарықтық құрылымдардың инвестицияға деген сұраныстарын қанағаттандыруға және бұл нарыққа салааралық капиталдың қайта құйылуын реттеуші болуға, ірі кәсіпорындар мен банктер жұмысының барометрі болуға мүмкіндік береді. Бағалы қағаздар нарығының дамуы экономиканы көтеруге мынадай шараларды іске асырғанда ғана ықпал етеді: тауар нарығын қалыптастыру, монополиялсыздандыру, шағын кәсіпорынды қолдау, ақша айналысын нығайту.

Тауарлар мен қор құндылықтарының биржалық саудасы таяу арадағы ресурстарды қорландыру жүйесінен және бір орталықтан капитал жұмсалымдарын үлестіруден тауарлар және қаржы тасқындарының нарықтық реттеу әдісіне өтуге мумкіндік жасайды. Акцияларды шығару мемлекеттік құрылымдары мемлекет иелігінен алудың ең басты құралдарының біріне және өнеркәсіпті жандандыру мен қайта құруда жеке және заңды тұлғалардың ақшалай табыстарын жұмылдырудың тиімді құралдарына айналуда. Сондықтан да бағалы қағаздар нарығына қатынасушылардың барлығының алдында бағалы қағаздармен техникасын игеру; биржалық істі регламенттеуді үйрену; мемлекеттік кәсіпорындарды акционерлеу және жекешелендіруге байланысты іс тәжірибелерді игеру міндеттері тұрады.

Бағалы қағаздар нарығыныњ міндеті - бағалы қағаздарды сатушылар мен сатып алушылардың көңілінен шығатын бағада инвестицияға толық қаражат жұмсауды қамтамасыз ету болып табылады. Бұл міндеттерді шешу бағалы қағаздар нарығында қызмет етуші делдалдарын - брокерлер мен инвестициялық дилерлердің қатынасуынсыз мүмкін емес. Тек қана солар бағалы қағаздар нарығын қандай жағдайда да, қашан және қандай шартпен және қандай бағалы қағаздар шығаруы қажет екендігін біледі. Бұл жерде брокер бағалы қағаздарды сатушыларды сатып алушылармен кездестіріп, ол үшін комиссиондық ақша алса, ал инвестициялық дилер өз есебінен және өз атынан бағалы қағаздарды сатып ала отырып, кейіннен қайта сатады. Қайта сатудан түскен түсім оның пайдасын құрайды. Өз жұмысында брокерлік және дилерлік операцияларды жүзеге асырушы ірі инвестициялық компаниялар ішкі бағалы қағаздар нарығының басты тұлғалары болып саналады.

Қазақстан Республикасының заңында көрсетілетін бағалы қағаздар нарығының идеологиясы келесідей қағидалардан тұрады:

әрбір потенциалды инвестор үшін бағалы қағаздарды эммиссиялаудың барлық түрлері бойынша толық және тура ақпараттардың болуы;
бағалы қағаздар нарығының қатынасушыларының (инвестициялық фирмалардың, қор биржалары және тауар биржаларының қор бөлімдері, брокерлік фирмалар және т. б. біліктілігі.

Бұл аталған мекемелердің жұмысындағы кәсіби сапасы туралы қойылатын талаптардың маңызы арта түседі. Инвестициялық қор ретінде құрылатын кез келген заңды тұлғаның штабында бағалы қағаздармен жұмыс жасай алатын маманның болуы міндетті. Ол алғашқы және қайталама бағалы қағаздар нарығының дамуы туралы хабардар болуға тиіс. Қазақстанда нарықты объективті түрде реттеу үшін мыналар қажет: Біріншіден, оның мемлекеттік сектордың кәсіпорындарымен қатар, жеке кәсіпкерлерін және қалыптасып келе жатқан шағын және орта бизнесті, сол сияқты үкіметтің бюджетінің тапшылығын қаржыландыру үшін қажетті ресурстарды іздестірумен тікелей байланысты болуы; Екіншіден, республика азаматтарына бағалы қағаздар сатып алуға және сатуға мүмкіндік беретін үкіметтің жекешелендіру стратегиясымен байланысты болуы; Үшіншіден, ақша массасына ұлттық банк жағынан бақылау жасауда жаңа жанама механизмдерді қалыптастыру үшін, мемлекет жағынан нарықты реттеудегі біліктілік республикамыздағы нарыққа өтудегі жаңа көптеген мәселелерді шешуге көмектеседі. Біздің экономикалық жағдайымызда немесе әлемдік нарыққа енуіміздегі ең өзектісі, бұл әлемдегі бағалы қағаздар нарығына байланысты жинақталған барлық құндылықтарды оқып үйрену және хабарлау болып табылады. Қор нарығын мемлекеттік реттеудің қажеттігін әлемдік тәжірибе көрсетіп берді. Ол әр елдегі өзіндік ерекшеліктерге қарай ескерілетін жағдайларда, мемлекеттік реттеудің формалары мен әдістерінің ортақ үлгісін жасайды. Қазақстанда енді қалыптасқан қор нарығы әзірге жеткіліксіз жағдайда реттелуде. Оған қол жеткізу үшін инвесторлардың мүддесін қорғайтын және бағалы қағаздар нарығының тұрақтылығын қамтамасыз ететін зањдылыќтарды тез арада дайындау қажет. Бағалы қағаздар нарығына қатысты мемлекеттік саясаттың негізін жасауда өзін-өзі реттеу қағидасына көңіл аударуға тиіс. Осыған байланысты мемлекеттік саясат бұл сферадағы жеке кәсіпкерлікті марапаттауға бағыттауы тиіс. Бағалы қағаздар айналысы сферасындағы жеке бастаманы қолдауға байланысты шаралармен қатар, қор нарығы субъектілерінің қызметіне мемлекеттік, әкімшілік және жанама бақылау қою шараларының жүйесін жасау, сол сияқты экономикалық қор секторындағы нарықтық ортаға толық мемлекеттік араласу жүйесін дайындау қажет. Экономикалық бақылау шаралары мемлекеттік қызмет арқылы дербес нарық агенті ретінде жүзеге асуы тиіс.

1 Бағалы қағаз және оның түрлеріне сипаттама

1. 1 Бағалы қағаздардың тарихи мәні, түсінігі және түрлері

Бағалы қағаздар орта ғасырлардан бері қарай қолданыла бастады. Сол кезеңде ұлы географиялық жаңалықтардың ашылуымен байланысты сауданың аясы кеңіді, ал осы мүмкіндіктерді пайдаланып қалғысы келген кәсіпкерлердің ірі капитал соммасына деген қажеттілігі туды. Оның үстіне теңізден шалғай рынок пен шикізат көзін игерумен байланысты орын алатын шығындарды жекелеген адамдар көтере алмайтын да еді. Нәтижесінде ағылшын, голландық компаниялары акционерлік қоғамы Ост-Индия, Грудзон бұғазы компанияларымен сауда жасаумен байланысты дүниеге келді. Міне осылар бағалы қағаздарды бірінші шығарған ірі компаниялар болды. Олардың акциялары күні бүгінге дейін Лондон мен Торонто биржаларында сатылуда. XVI - XVII ғғ. Англиядағы акционерлік компаниялар капиталды көп қажет ететін көмір өндірісін қаржыландыру үшін де ұйымдасқан болатын. Сол кездегі Лондондық брокерлер келісімді тікелей көшеде немесе кафелерде жасаған. Осыдан да болар “көше” рыногы деген атқа ие болуы. Өнеркәсіп төңкерісінің басталуы, ірі өңдеуші өнеркәсіп орындарының құрылуымен байланысты акцияны сату кең өріс алды. Бұған жауап ретінде лондондық брокерлер 1779 жылы королеваның меняльнигінің бір бөлігін жалға алды. Сөйтіп тұңғыш рет лондондық қор биржасы дүниеге келді, “көше” рыногымен қатар ұйымдасқан рынок тез даму алды. Ол өз кезінде өнеркәсіп пен сауданың дамуына ықпал етті. Алғашқы американдық қор биржасы 1791 жылы Филадельфияда пайда болды, ал 1792 жылы бұған пара пар бүгінде әлемге әйгілі Нью-Йорк қор биржасы құрылды. Бүгінгі таңда дүние жүзінің 60-тан астам елінде шамамен 200 биржа бар. Солтүстік Америкада - 15 биржа, Еуропада - 100-ден астам, Орталық және Оңтүстік Америкада - 20, қалғандары Африка, Азия және Австралияда. Дамыған капиталистік елдерде кем дегенде бір-бірден биржа бар. Биржалар жаңадан дамып келе жатқан индустриалды мемлекеттерде де бар, сол сияқты Қытай мен Венгрияда бар. 31 биржа Халықаралық қор биржаларының федерациясына кіреді. Бұл федерацияның мақсаты барлық акционерлер үшін бірдей құқықпен қамтамасыз ету және бағалы қағаздар рыногының құрылымын үйлестіріп отыру болып табылады. Бастапқыда биржалар акция сатумен емес, үкімет пен темір жол компаниялары шығарған облигацияларды сатумен шұғылданады. Олар болса ірі машина өндірісінің инфрақұрылымын құруға қажетті қаражатқа мұқтаж болатын. Өткен ғасырдың аяғынан бастап акционерлік меншіктің кеңінен дамуы биржаларды акциялар сатуға мамандырды да облигациялармен жұмыс “көше” рыногына ауысты. XIX ғасырдың 60-жылдары тағы да бір маңызды оқиға болды. Германияда ауыр өнеркәсіпті дамытуға шығарылған бағалы қағаздармен делдалдық операцияларды жүргізуді универсалды инвестициялық банктер өз қолдарына алды.

Ресейге брокерлік бизнес осы Германиядан келді (аз мөлшерде Франциядан) . «Маклер», «биржа», «акция» деген ұғымдар осындай финанс инвестициясының тәжірибесімен бірге санаға енді. Сонымен бағалы қағаздар нарығы дегеніміз не? Ол қаржы нарығының бір бөлігі екен. Қалған бөлігін банк қарызы нарығы құрайды. Банк, шын мәнінде, коммерциялық банк болса (мемлекеттік мекеме емес), қарызды бір жылдан астам уақытқа өте сирек береді. Ал бағалы қағаздарды шығара отырып (облигациялар, акциялар) олардан түсетін ақшаны ондаған жылдар бойы пайдалануы мүмкін. Қаржы нарығын осылайша бөлу капиталдың айналмалы және негізгі болып бөлінуімен байланысты. Бағалы қағаздар нарығы банктің несие жүйесін толықтырады, өзара байланыста әрекет етеді. Мысалы, коммерциялық банктер бағалы қағаздар нарығында аралық қызмет атқарушыларға жаңадан шығарылған бағалы қағаздарға жазылу үшін қарыз береді, олар банктерге артық бағамен сату үшін бағалы қағаздардың бір блогын береді.

Бағалы қағаздар нарығының маңызды бөлігі ақша нарығы болып табылады, онда қысқа мерзімді (бір жылға дейін) қарыз міндеттемелері бар казначейлік вексельдер айналыста болады. Ақша нарығы қолда бос тұрған ақшаларды мемлекетке берудің икемді жолын қамтамасыз етеді, сөйтіп корпорациялар мен жеке адамдардың уақытша бос ақшаларын табыс табуға пайдалануға мүмкіндік жасайды. Онсыз толыққанды қаржы нарығының орын алуы мүмкін емес. Барлық нарықтар сияқты, бағалы қағаздар нарығы да сұраныс пен ұсынысқа, олардың бағасына тәуелді. Яғни бағалы қағаздар нарығы сатып алу, сатумен байланысты экономикалық қатынастар жүйесін құрайды. Нарықтың мөлшері қоғамдық еңбектің мамандануы дәрежесімен тікелей байланысты. Бағалы қағаздар нарығы тікелей алғашқы және қайталама рыноктан тұрады. Алғашқы рынокта мемлекеттік және муниципалды облигациялар, сол сияқты акциялар мен облигациялар эмиссиясы жүзеге асырылады. Оны қаржылық және қаржылық емес профильдегі әр қилы акционерлік компаниялар шығарады. Алғашқы рынокта бағалы қағаздардың тікелей инвесторлары коммерциялық және инвестициялық банктер, биржа фирмалары, сақтандыру компаниялары, зейнетақы қорлары, қаржылық емес корпорациялар және жеке адамдар. Олар биржа фирмалармен инвестициялық банктер арқылы акциялар мен облигациялар сатып алады. Бағалы қағаздардың қайталама нарығы эмитент бағалы қағаздарды орталықтанған немесе орталықтанбаған сатып алу мен сатуды түсіндіреді. Бағалы қағаздар - спецификалық тауар, барлық тауар сияқты тұтыну құны мен бағасы бар. Бағалы қағаздардың тұтыну құнының мәні белгілі дәрежеде табыс келтіреді, яғни процент (облигациялар бойынша) және дивиденд (акциялар бойынша) төлегенде, сонымен қатар бағалы қағаздардың құн курсының өсуі нәтижесінде келетін табыстар. Бағалы қағаздардың өздері туралы айтатын болсақ, оның төрт түрі бар. Олар - акциялар, облигациялар, вексельдер және олардан туындайтын қағаздар.

Акция мен облигациялардың инвестициялық сапасы бірдей емес, яғни инвесторлар үшін тартылымдығы әр түрлі. Облигациялар, әдетте акцияларға қарағанда жинақты сақталу кепілділігі молырақ. Әсіресе мемлекеттік облигациялардың төлем қабілеті өте жоғары. Бағалы қағаздардың басқа да түрлері бар. Мысалы, ордерлер қозғалмайтын мүліктерге қатысты бағалы қағаздар, опциондар, фьючерлік келісімдер. Олар тәжірибелі инвесторлар үшін де, алып сатарлар үшін де тартымды. Инвестицияның сенімділігі мен табыс әкелу тұрақтылығы тұрғысынан ең сапалысы мемлекеттік облигациялар, әсіресе казначейлік билеттер. Олардан кейін жеке облигациялар және ірі компаниялардың “көп дауысты” акциялары. Белгісіз, жаңадан ұйымдасқан фирмалар шығарған акциялар сапасы төмен дәрежеге жатады. Осыған қарамастан АҚШ-та 120 миллион қызметкердің 47 миллионы акционерлер болып табылады. Осыншама адамды қамтитындай акциялардың қандай тартымдылық күші бар? - Біріншіден, болашақта ескі инвестициялардың еселеп өсуімен байланысты. Айталық, бір акцияны 100 долларға сатып алдыңыз делік, ал 10 жылдан кейін, егер кәсіпорын жақсы жұмыс істейтін болса, ол акция 1000 доллар табыс әкеледі. Екіншідін, акция ұстап отырушыларға дивиденд төленіп отырады. Үшіншіден, акцияны ұстаушының дауыс беру құқы бар және кәсіпорын иесі ретінде басқадай да құқықтары бар. Төртіншіден акцияларды сатып жіберу өте жеңіл.

Акционер - кәсіпорынның жеке меншік иесі, осы тұрғыдан оның бірқатар құқы бар, ең алдымен дауыс беру құқы бар. Жылдық және төтенше жиналыстарда акционерлер компаниялардың қызметіне бақылау жасайды. Олар менеджерлер көмегімен бизнесті бағыттап, бақылап отыратын директорларды сайлайды, олар төтенше маңызы бар мәселелер бойынша шешімдерді бекітеді: атап айтқанда, корпорациямен қосылу, бизнес, сату немесе жою, жарғыға түзетулер мен толықтырулар енгізу. Әдетте бір акция бір дауысқа ие. Дауысқа иелігі жоқ акциялар да болады. Олардың бірақ белгілі бір жеңілдіктері бар. Егер дауыс бермесе оның қандай жеңілдік, ерекшелігі бар деген заңды сұрақ туындайды. Жеңілдіктің бір түрі акция ұстаушыға жүйелі түрде белгіленген мөлшерде дивиденд (облигациялар проценті сияқты) төленіп отырады. Ал енді жеңілдік ерекшелігі, компанияны жабу кезінде осы акция иегерінің бірінші кезекте мүліктерді сатудан түскен түсімнің бір бөлігіне ие болу құқы бар. Бағалы қағаздардың қозғалысы мынадай үш фазадан тұрады: аптаның үштен екісі, жаңадан бағалы қағаздарды ойластыруға, шамамен осындай уақыт оны алғашқы орналастыруға кетеді, ал осылардан кейін бағалы қағаздардың өзіндік айналымы басталады.

Қайталама рынок “көше” рыноктарымен биржалардан тұрады. Ол екі түрлі қызмет атқарады: сатып алушыларды сатушылармен кездестіреді және сұраныс пен ұсынысты теңестіре отырып бағаны тұрақтандыруға ықпал етеді. Негізінен барлық облигациялар “көше” рыногының айналысында болады. Бағалы қағаздарды сатып алуға деген тапсырманы (заказды) алысымен брокер телефон арқылы өз әріптесін іздейді, өйткені ол кім сататынын жақсы біледі. Кейбір жағдайда телефонмен әңгімеге ондаған брокерлер қатысады, онда кішігірім “телефон” биржасы көрініс алады. Бағалы қағаздар нарығы несие-қаржы жүйесінің бөлігі ретінде мемлекеттік бақылау мен реттеудің қатаң объектісі болып табылады. Сонымен нарық болу үшін сұраныс пен ұсыныс аралық қызмет атқарушы, реттеу және өзін өзі реттеу жүйесі болуы керек. Бағалы қағаздарға деген сұраныс халықтың әлеуметтік-тұрмыс дәрежесімен анықталады. Тұрмыс дәрежесі жоғары болған сайын, табыстың басым көпшілігі жинақталады да, адамдар бағалы қағаздар сатып алуда мүдделілік көрсетеді. Бағалы қағаздар ұсынысы, онда сұраныспен анықталады. Бағалы қағаздарға сұраныстың дамуы қаржы жүйесін қайта құрумен тікелей байланысты. Бағалы қағаздар нарығында қандайлық дәрежеде болмасын белсенділік күтер болсақ, салық жүйесін жетілдіріп отыру да бүгінгі уақыт талабы, нарық талғамы.

Қазақстанның орталықтанған - жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға өтуі қоғамдық өндірістің сипатын өзгертуде. Олар - меншік қатынастары; шаруашылық субъектілерінің құрылуы мен оның қызмет көрсету механизмі; олардың өзара қаржылық байланыстарының формалары; қоғамның барлық топтарының шаруашылық нәтижесіне мүдделігінің дәрежесінде.

Қоғамдағы соңғы 6-7 жылда болған өзгерістер - Қазақстан Республикасының нарық қатынастары арқылы демократиялық ел болуға бет алғандағы өтпелі дәуір кезеңдерінің өзгерістері. Нарық қатынастары өркениетті елдерде ежелден дамып, соңғы 70 жылда «социализм» мен «капитализм» деген екі жүйенің бәскексінде өзінің өміршеңдігін, экономикалық және әлеуметтік тиімділігін дәлелдеді. Сол «капитализм» экономиканың жеке және мемлекеттік секторларын қолайлы үйлестіру арқылы уақыт талабына сай әлеуметтік бейімделген нарықтық шаруашылық құра білді. Қаржы несие институттары демократиялық негізде құрылған қазіргі нарық - адамзат дамуының ең жоғары жетістігі. Одан әрі даму және өркендеу кезінде оның институттары мен салалық құрылымдары, басқару әдістері мен қызмет ететін субъектілері және т. с. с. нарыққа қатысушылары өзгеруі мүмкін. Бірақ ол өзгерістер нарықтың түп негіздеріне әсер ете алмайтын жеке тұрғыдағы өзгерістер.

Нарық - күрделі, әрі жан-жақты қызмет атқаратын қоғамдық қатынастар жиынтығы. Ол бір жағынан тауар және көрсетілген қызмет нарығын қамтыса, екінші жағынан қор жинау нарығын қамтиды. Соңғысы, өз кезегінде, қаржы нарығы мен қозғалмайтын мүлік нарығынан тұрады. Осы аталған нарықтардың өзара байланысы ұлттық экономикалық механизмді құрайды. Ал бұл механизм несиеге негізделген. Басқаша айтқанда, нарыққа қатысушылардың басым көпшілігі іскерлік шартқа қол қойып, өздеріне бағалы қағаз түрінде міндеттеме алады. Кәсіпкерлердің өзара жасаған дәл осы міндеттемелері - экономикалық механизмнің тұрақтылығының кепілі.

Бағалы қағаз нарығы субъектілерінің қатынастары экономикалық-құқықтық механизмге негізделеді. Бұл бағалы қағаздардың материалдық түрі ретінде оның маңызын дәлелдейді. Бірақ бағалы қағаздардың маңызы онымен шектеліп қоймайды. Бағалы қағаздар кез-келген мемлекеттің төлем айналымында маңызды орын алады, себебі олар арқылы мемлекеттің инвестициялық қызметі жүзеге асырылады. Дәлірек айтқанда, бұл күрделі қаржы тікелей халық шаруашылығының ең тиімді саласына жіберіледі, яғни оларды нарық жүйесіндегі ең өміршең субъектілер ғана ала алады.

Өзінің ұйымдық және құрылымдық ерекшеліктеріне орай бағалы қағаздар қаржы институттары, қаржы нарықтары және оларды реттейтін құқықтық ережелермен қатар мемлекеттің қаржы жүйесінің тұтас бір бөлігін құрайды. Мұндай жүйе біздің мемлекетімізде нарық қатынастарын қалпына келтіру қажеттілігі туындаған кезде, яғни 90-шы жылдардың басында құрыла бастады.

90-шы жылдардың экономикалық тәжірибесі дәлелдегеніндей шаруашылықты жетілдірудің нарықтық әдістерін қалпына келтірудің және оны одан әрі дамытудың басты құралы - бағалы қағаздар екені талассыз ақиқат. Бағалы қағаздар ақша түріндегі капиталға да, заттай капиталға да меншік құқын бекітіп, тек бағалы қағаздар арқылы ғана мемлекеттік меншік акционерлік қоғамдардың, яғни жекеменшік иелері - халықтың меншігіне айналдыру мүмкін. Бағалы қағаздар нарығында өзіне тән қаржы институттары жүйесі қалыптасып, оларда экономикалық өрістеудің қаржы көздері шоғырланып және инвестициялық қорларды бөлу қатынастары жүзеге асады. Қазіргі өндірістің жалпы ұлттық өнімдегі өндірістік инвестицияның үлесін арттыру бағалы қағаздар нарығының потенциалды қорларын пайдаланбай іске асуы мүмкін емес.

Қазақстан Республикасының мемлекеті бағалы қағаздар нарығын құру және оны одан әрі өрістету мақсатында қажетті шараларды жасауда. Қазақстандағы меншікті мемлекет иелігінен алу және жекеменшіктендірудің Ұлттық бағдарламасы бағалы қағаздар нарығының негізгі элементтерін құру процесін жеделдетті. Мемлекеттік кәсіпорындарды акционерлік қоғамдар түрінде қайта құру олардың инвестиция тартудың ең бір тиімді механизмдерінің бірі - акция шығаруды пайдалану мүмкіндігін ашты. Бағалы қағаздар нарығының механизмі экономиканың барлық субъектілеріне инвестиция көздерін алуға мүмкіндік жасайды. Акция шығару осы ресурстарды шектеусіз алуға мүмкіндік туғызса, ал облигация шығару ақша ресурстарын, оларды банктерден алудан гөрі, тиімді жағдайда алуға мүмкіндік береді. Мемлекет бюджет кемшілігін толтыру мақсатында да ақша белгілерін эмиссияламай, мемлекеттік бағалы қағаздар шығарумен шұғылданады.

Өркениетті мемлекеттерде экономикалық өрлеуді қаржыландырудың басты жолы бағалы қағаздар нарығы болып табылады. Бағалы қағаздар нарығының күрделі ұйымдық-экономикалық жүйесі көптеген өзара байланысты элементтерден тұрады:

эмитенттер, яғни әртүрлі бағалы қағаздар шығаратын шаруашылық субъектілері;
инвесторлар, яғни уақытша бос ақша иелері - заңды және жеке тұлғалар;

бағалы қағаздар нарығының кәсіби мамандары: брокерлер, дилерлер, инвестициялық басқарушылар және т. б.

инвестициялық компаниялары, сақтандыру компаниялары, зейнетақы қорлары және т. б. қорлар;

қор биржалары, депозитарийлер, клирингтік және басқа да бағалы қағаздарды тіркейтін, сақтайтын ұйымдар.

Осы күрделі құрылымдардың қызметін ұйымдастыратын, басқаратын және реттейтін заңдар мен ережелер және мемлекеттік органдар бар.

Айтылған мәселелердің барлығы мемлекетіміздің экономикалық дамуының бүгінгі кездегі сатысында Қазақстан халқының жас буыны алдында жаңа, тіпті ерекше бағыт, яғни бағалы қағаздарды шығару және сол қағаздар нарығындағы операцияларды меңгеру міндеті пайда болғанын айқындайды. Бұл өте терең экономикалық және құқықтық білімді, математикалық және бағдарламалық жағынан қамтитын және жинақтаған дағдыны ұғынуды талап ететін күрделі де қиын кәсіпшілік. Сондықтан бағалы қағаздармен қызмет жасайтын жоғары білімді мамандар дайындау - уақыт талабы. Әрине бұндай істе нақты көмекті қазіргі батыс және отандық авторлардың ғылыми еңбектерін оқып, үйренуден алуға болады. Сонымен бірге өткен тарихқа да оралу, оны білу - алға басудың кепілі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.