Қоршаған ортаның қазiргі жай-күйi

Жоспар
Кіріспе

КIРIСПЕ
1. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАЙ.КҮЙІН ЖӘНЕ ОНЫ ҚОРҒАУ
ЖҮЙЕЛЕРIН ТАЛДАУ
1.1. Қоршаған ортаның қазiргі жай.күйi
1.2. Қоршаған орта сапасын басқару жүйесiн бағалау
2. БАҒДАРЛАМАНЫҢ МАҚСАТЫ МЕН МIНДЕТТЕРI

"Қазақстан Республикасының 2005-2007 жылдарға арналған қоршаған ортаны қорғау" бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 5 қыркүйектегі N 903 қаулысымен бекiтілген Қазақстан Республикасы Үкiметінің 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөнiндегi іс-шаралар жоспарының 7.5.1-тармағына, Қазақстан Республикасы Үкіметінiң 2004 жылғы 3 ақпандағы N 131 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған экологиялық қауiпсiздiк тұжырымдамасын iске асыру жөнiндегі іс-шаралар жоспарының 1-тармағына сәйкес әзiрленген.
Бағдарлама қоршаған ортаны ластау деңгейiн азайтуды және оны тұрақтандыру жөніндегi іс-шаралар жоспарын әзiрлеудi көздейтін 2004-2015 жылдарға арналған Қазақстан Республикасы Экологиялық қауiпсiздігі тұжырымдамасының бiрiншi кезеңiн (2004-2007 жылдар) iске асырудың тетігі болып табылады.
Бағдарламада Қазақстандағы барлық экологиялық проблемаларға талдау жүргiзiлген және қоршаған ортаны қорғауды басқару жүйесiн оңтайландыруды қоса, оларды шешу жөніндегі шаралар әзiрленген.
Бағдарлама iс-шараларын iске асыру нәтижесiнде қоршаған ортаның сапасын тұрақтандыру жөніндегі мiндеттердi шешу үшін жағдай жасалатын болады және сәйкесiнше экологиялық ахуалдың бұдан әрi нашарлауының және Қазақстан Республикасы халқының денсаулығына оның әсер етуiнiң нақты және ықтимал қатерлерінің алдын алуға болады.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

КIРIСПЕ
      "Қазақстан Республикасының 2005-2007 жылдарға арналған қоршаған
ортаны қорғау" бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң 2003 жылғы 5 қыркүйектегі N 903 қаулысымен бекiтілген Қазақстан
Республикасы Үкiметінің 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасын iске
асыру жөнiндегi іс-шаралар жоспарының 7.5.1-тармағына, Қазақстан
Республикасы Үкіметінiң 2004 жылғы 3 ақпандағы N 131 қаулысымен бекітілген
Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған экологиялық
қауiпсiздiк тұжырымдамасын iске асыру жөнiндегі іс-шаралар жоспарының 1-
тармағына сәйкес әзiрленген.
      Бағдарлама қоршаған ортаны ластау деңгейiн азайтуды және оны
тұрақтандыру жөніндегi іс-шаралар жоспарын әзiрлеудi көздейтін 2004-2015
жылдарға арналған Қазақстан Республикасы Экологиялық қауiпсiздігі
тұжырымдамасының бiрiншi кезеңiн (2004-2007 жылдар) iске асырудың тетігі
болып табылады.
      Бағдарламада Қазақстандағы барлық экологиялық проблемаларға талдау
жүргiзiлген және қоршаған ортаны қорғауды басқару жүйесiн оңтайландыруды
қоса, оларды шешу жөніндегі шаралар әзiрленген.
      Бағдарлама iс-шараларын iске асыру нәтижесiнде қоршаған ортаның
сапасын тұрақтандыру жөніндегі мiндеттердi шешу үшін жағдай жасалатын
болады және сәйкесiнше экологиялық ахуалдың бұдан әрi нашарлауының және
Қазақстан Республикасы халқының денсаулығына оның әсер етуiнiң нақты және
ықтимал қатерлерінің алдын алуға болады.
1. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАЙ-КҮЙІН ЖӘНЕ ОНЫ ҚОРҒАУ
ЖҮЙЕЛЕРIН ТАЛДАУ
1.1. Қоршаған ортаның қазiргі жай-күйi
      2004-2015 жылдарға арналған экологиялық қауіпсіздiк тұжырымдамасына
сәйкес климат пен озон қабатының өзгеруiмен, биологиялық әралуантүрлілiктің
қысқаруымен, шөлейттенумен, топырақ қабатының, судың, ауаның ластануымен,
қалдықтардың жиналуымен және тағы басқаларымен байланысты елдiң неғұрлым
күрделi экологиялық проблемалары болып табылады.
      БҰҰ-ның климаттың өзгеруi жөнiндегi үлгілік конвенциясын (1995 жыл)
бекiткен және осы Конвенцияға Киото хаттамасына қол қойған Қазақстан
көмiрсутегi отынын жағудан парник газдары көлемiнiң тұрақты ұлғаюымен
байланысты жаһандық жылынудың алдын алу жөнiндегi жалпы әлемдiк қозғалысқа
қосылды.
      Қазақстан Республикасында парник газдары шығарындыларының көздеріне
түгендеу жүргiзiлген және тура әрi жанама парник эффектiсiмен газдардың
эмиссиялары есептелген, сондай-ақ негiзгi парник газы - көмiртегiнiң
диоксидi (СО2) эмиссиясының болжамы жасалған. Жалпы iшкi өнiмнiң (ЖIӨ)
бiрлігіне парник газдары шығарындыларының үлестiк көрсеткiшi бойынша (3,38
кгАҚШ доллары) көмiртегiнiң диоксидi (СО2) Орта Азия елдерiнде бiрiншi
орынды алады.
      Көмiртегiнiң диоксидi (СО2) шығарындыларының көлемiне энергетика, ал
энергия тасығыштардан - көмiр елеулi үлес қосады. Деректердiң болжамы
бойынша неғұрлым жедел қарқынмен көмiрдiң үлесi өсетiн болады және 2010
жылға қарай отынды жағудан жиналған жиынтық шығарындылар көлемiнің 63%, ал
2020 жылы 66% құрайды. Экономикаға жаһандық жылынудың әсерi және Қазақстан
қоршаған ортасының жай-күйi арнайы зерттеудi талап етедi.
      Озон қабатының бұзылуы Дүниежүзілiк метеорологиялық ұйымның деректерi
бойынша соңғы 25 жылда озон қабатының бұзылуы 10% құрайды. Бес станцияда
1973 жылдан берi озонның жалпы құрамына бақылау жүргiзілетiн Қазақстанның
үстiнде озон қабатының қалыңдығы 5-7%-ға қысқарды.
      Жекелеген күндерi адам үшiн қауiптi ультракүлгiн радиациясы дозасының
асуын тудыратын атмосферадағы озон құрамының неғұрлым төмен мәнi байқалуда.
      Республикадағы флораның алуантүрлілігі түрлерінiң, тегінің құрамы
және саны бойынша бiраз айырмашылық байқалады. Республика аумағында тамырлы
өсiмдiктердiң 6000-нан астам түрлерi, шамамен 5000 саңырауқұлақтар, 485
қыналар, 2000-нан астам балдырлар, шамамен 500 мүктектiлер тiркелген.
Неғұрлым толық түгендеуге саңырауқұлақтардың түрлерi мен жоғары өсiмдiк
түрлерi ұшыраған. Өсiмдiктер iшiнде 14% жергіліктi түрi болып табылады.
Олардың ішінде көне түрлерi аз емес. Қазақстанның Қызыл кітабына
өсімдіктердің жоғарғы және төменгi түрлерінiң 404 түрi енгiзiлген.
      Сексеуіл ормандары және бұталарды қоса алғанда, Қазақстанның
ормандылығы 4,6% (11,5 млн.га), оларсыз - 1,2% (5,75 млн. га) құрайды.
Қылқан жапырақты ормандар 1,8 млн га-ны алып жатыр. Қазақстан ормандары
негізінен шаруашылық емес, топырақ қорғайтын және су-қорғайтын рөл
атқарады.
      Ормандардың биологиялық әртүрлілігіне қауiп төндiретiн факторларға
өрт, өздігінен жаппай кесу, малды жаю жатады. Соңғы 10 жылда Шығыс
Қазақстанда жолақты қарағайлы орман алаңы 0,16 млн.га-ға немесе 20%-ке
кемiдi. Осы проблемаларды реттеу үшін "Мемлекеттік орман қорының
учаскесiнде қылқан және ceксеуіл екпе ағаштарын басты пайдаланудың кесуiне
тыйым салу және оларды сақтау жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан
Республикасы Yкiметiнiң 2004 жылғы 23 сәуiрдегi N 460 қаулысы қабылданды.
      Eгep өткен ғасырдың соңғы он жылдығының басына орман қалпына келтіру
жұмыстарының жыл сайынғы көлемi республика бойынша орташа алғанда, шамамен
80 мың га құраса, онда 1997 жылы орманды қалпына келтiру көлемдері 8 есе
қысқарды және қазiргi уақытқа дейiн іс жүзiнде осы деңгейде қалуда (1-
сурет).
Қазақстан Республикасындағы ормандарды қалпына
келтірудің көлемi

      Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 14
мамырдағы N 542 қаулысымен "2004-2006 жылдарға арналған Қазақстан
ормандары" бағдарламасы бекiтiлдi. Бағдарламаны iске асыру нәтижесiнде
ормандардың сақталуы, орманмен көмкерілген жерлердiң біртіндеп ұлғаюы,
өрттерден ормандарды қорғауды жақсарту, зиянкестер мен аурулардан оларды
қорғау, ормандардың жастық құрылымын, сапалық құрамын және санитарлық жай-
күйiн жақсарту қамтамасыз етіледi.
      Қазақстанның жануарлар әлемi омыртқалы жануарлардың 835 түрiмен және
омыртқасыздардың 100 мыңға жуық түрлерiмен берiлген.
      Қазақстан Республикасы Yкiметінің 2002 жылғы 10 сәуiрдегi N
408 қаулысымен сүт қоректілердiң 40 түрі, құстардың 57 түрі, бауырымен
жорғалаушылардың 10 түрi, қос мекенділердiң 3 түрі, су жануарларының 19
түрі - сирек кездесетiн және жойылу қаупі төнген жануарлардың тiзбесi
бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998 жылғы 19 маусымдағы N
573 қаулысымен Қызыл кiтапқа енгiзу үшін омыртқасыз жануарлар түрлерінің
тiзбесi бекiтiлген. Барлығы 96 түр.
      Ормандарды жою, топырақтардың эрозиясы, iшкі және теңiз су
қоймаларының ластануы, биологиялық ресурстардың шамадан тыс алу өсiмдiктер
мен жануарлар түрлерiнің жойылуына, генетикалық деңгейде жоғалтуға және
экожүйелерді тиiсті өзгерiстерге алып келедi.
      Соңғы уақытта Қазақстан экологиялық факторлары үшін нақты сыртқы
қатердi әлемде кең таралған генетикалық өзгерiске ұшыраған организмдер мен
өнiмдердi әкелу болып табылады. Өсімдіктер мен жануарлардың жат тектi
түрлерiн интродукциялау биоәртүрліліктi жоғалту есептерінің бiрi және
ғылыми зерттеулер жүргізуді талап етедi.
      Өткен ғасырдың алпысыншы жылдарының басына дейiн Арал теңiзi әлемдегi
ішкі теңiздердiң аумағы бойынша төртінші орында болды. Оның аумағы 64,5 мың
шаршы километрге жетті, тереңдігі - 68 метрді құрады. 60-шы жылдардан
бастап Арал теңiзiне құятын сулар лезде азайды. Теңiз аумағы теңiз түбінің
үш миллионнан астам гектарын жалаңаштап екі есе қысқарды. Теңiз деңгейi 19
метрге төмендедi, көлемi 1064-тен 210 км3-қа қысқарды. Теңiз суының
минералдануы 33,3-тен 60 гл-ға дейiн екі eceге жуық көтерiлдi. Арал
өңiрiнде пайда болатын, тұзды-шаңды ағыстар ғарыштан түсiрiлген суреттердiң
деректерi бойынша 150-300 және одан да үлкен километрлерге таралады. Шаңның
таралу және шөгуi аймақтарының көлемi шамамен 25 млн.гектар құрайды.
      Арал теңiзi айдынының апатты қысқаруы аумағында 178 елдi мекен
орналасқан, 186,3 мың адам тұратын экологиялық апат аймағы деп, мәлiм
болғандай, Арал өңiрiн жариялаудың себебi болды. Ауыз сумен қамтамасыз ету
негізiнен, ашық су қоймалары мен әкелiнетін сулардың есебiнен, 25% құрайды.
Қазiргi уақытта, Қазақстан Республикасы Үкiметінiң 2004 жылғы 7 мамырдағы N
520 қаулысымен2004-2006 жылдарға арналған Арал өңiрiнiң проблемаларын
кешендi шешу жөнiндегi бағдарлама бекiтiлдi.
      Семей аймағы (Семей ядролық сынақ полигоны - СЯСП) полигон әсерiмен
сипатталатын, денсаулық пен ауру жай-күйінің негiзгi көрсеткiшi бойынша ең
қолайсыздың бiрi болып қалуда. СЯСП-та ядролық қаруды сынау нәтижесiнде
Қазақстан халқының денсаулығына келтірiлген зиянды бағалау жүйесі
түпкілікті анықталып әзiрленген жоқ және шаралардың тиiстi кешенiн
жүргiзудi белгілейдi.
      Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2003 жылғы 22 тамыздағы N
182-ө өкiмімен құрылған Ведомстволық жұмыс тобы бұрынғы әскери-сынақ
полигонын, оның iшiнде, СЯСП-ты зерттеу үшiн кешендi бағдарлама әзірлеуді
жүргiзуде. Бағдарламада осы жерлердегі нақты радиациялық жағдайды анықтау
үшiн жерлердi қайта өңдеу, оңалту iс-шараларының кешенін әзiрлеу және
орындау жөнiндегі жұмыстарды одан кейінгі жүргiзумен iрi көлемдi ғылыми
зерттеулер көзделетін болады. Толық көлемдi зерттеулерді полигонның өзінің
жерлерінде ғана емес, сонымен, полигонға жақын аудандар аумақтарында да
жүргiзу қажет.
      Теңiздiң шабуылы салдарынан мұнай өндiрiстерi, шаруашылық
объектілерi, коммуникациялар және басқалары су астында қалды. Келiсiм-шарт
аумақтарынан тыс орналасқан 300 астам ұңғымалар иесiз болып қалды. Олардың
150-i астамы жедел жою шараларын қажет етедi, олардың 78-i су астында
қалған.
      Каспий теңізiнің көмірсутегi ресурстарын игеру бастылары балық
аулауға кедергi келтіру, теңiз түбiндегі бұзушылықтары, балықтар
миграциясының бұзылуы, айдынды шеттету, судың лайлылығын арттыру, өндiру
және тасымалдау кезiнде технологиялық, авариялық төгiнділер, шығарындылар
және жайылулар болып табылады.
      Қоршаған ортаны жану өнiмдерiмен ластай отырып, алауларда жағылатын
iлеспе газды толық кәдеге жарату жөнiндегi тиiстi шаралар қабылданбайды.
Бұл орайда, атмосфераға парник газдарының, күкiрт пен азоттың көп саны
шығарылады. Бұл орайда, техногендік сипаттағы жер сілкіністерінің
мүмкiндiктерін ескеру қажет.
      Каспийдiң солтүстiк және солтүстік-шығыс тайыз қайраң аймағы негізін
бентостық, планктондық жануарлар мен балдырлардың үлкен әртүрлiлiгi
құрайтын балықтар мен (оның ішінде бекiре тұқымдастар) құстардың табиғи
молаюының бай таралу аймағын бiлдiредi. Қайраң аймағының және Еділ мен
Жайық өзендері атырауының аумағы 1974 жылдан бастап қорық аймағы болып
жарияланған, бiрақ оны зоналауды қорық режимiмен учаскелердегі жұмыстарды
толық тыйым салу үшін аяқтау талап етіледі. Теңiздiң солтүстiк шығыс
бөлігiндегi аралдарда Каспий итбалығының негiзгі мекен ету ортасы, ал
батпақты-сулы алқаптарда суда жүзетін құстарды, оның iшiнде көшiп-қонып
жүретiн құстар мекен етедi. Каспий экожүйесiнiң бiрегейлігін ескере отырып,
тиістi экологиялық талаптар мен стандарттармен шаруашылық жүргізудің ерекше
шарттарын әзiрлеу қажет.
      Республиканың су ресурстарының жай-күйі жалпы жеткiлiксiздiкпен,
жалғасып жатқан ластанумен және тозумен бағаланады. Қазақстандағы тұщы су
ресурстары 524 км3 құрайды, олардан 100,5 км3 өзен ағысына келедi.
      Жер асты суларының барланған қорлары (16 км3) болжамды ресурстардың
салыстырмалы шағын бөлiгiн - шамамен 27% бiлдiредi. Тұщы судың жер асты
қорларына, стратегиялық pecуpc мәртебесін беру қажет.
      2002 жылы шаруашылық-ауыз суын пайдалану көлемi 1995 жылмен
салыстырғанда екі есе төмендедi. Халықтың жан басына шаққандағы eceпте
шаруашылық-ауыз су мақсатындағы сулар орташа алғанда, шамамен тәулiгiне 150
литрден келеді. Республиканың ауыл халқы қала халқына қарағанда суды үш есе
аз тұтынады.
      Жыл сайын шайынды сулардың төгінді көлемi 5 млрд.м3-ден артықты
құрайды, Қарағанды, Оңтүстiк Қазақстан, Павлодар, Маңғыстау, Алматы,
Қызылорда облыстары оған елеулі үлес қосады. Соңғы 3 жылда жылына 155
млн.м3 деңгейiнде (тазартылмаған және тазартуы жеткiлiксiз) ластанған
шайындылардың көлемдерінің тұрақтануы байқалады.
      44 зерттелген су объектілерiнен 9 өзен, 2 көл және 2 қойма "таза" су
объектілерiне, ал "лас" және "өте лас" су объектілерiне 6 өзен мен 1 су
қоймасы жатқызылған. Елек, Нұра, Ертiс өзендерi мен Самарқанд су қоймасының
сулары өте ластанған.
      2004-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасы Ауыл аумақтарының
дамуы мемлекеттік бағдарламасында келтірілген деректер бойынша, елдiң 637
ауылды мекендерiнде (8,3%), сапаның нормасына сәйкес келмейтін (ащылығы 1,5
гл-ден жоғары), оның ішiнде, оның 176-да тұздың құрамы 2-3 гл, ауыз суын
пайдаланады. Осындай елдi мекендердің көбi Солтүстік Қазақстан, Ақмола,
Қызылорда облыстарында орналасқан.
      Су тапшылығы және судың ластануы, ауыл шаруашылық өнiмдерiн және азық-
түлiктi алу мақсатында қолданатын, биологиялық ресурстарға керi әсерін
тигiзедi. Өзен аумағында немесе су қоймаларына жақын орналасқан
ауылшаруашылық алқаптары өндiрiстік және коммуналдық кезеңнен өткен
ластанған суды пайдаланады, онда жинақталған лас судың деңгейi өсуде.
Ластанған жерде өсiрiлген өнiм, пайдаланудың шектеулі аясын иемденген және
жiберiлген шығындар өтелмейді.
      Қазiргi уақытта, Қазақстан Республикасында 14-тен 4 әскери-сынақ
полигоны және "Байқоңыр" зымыранды-ғарыш кешенi жұмыс iстейдi.
      Зымыранның ұшуына отынның орасан зор шығыны кететiнi белгілі және 40-
50 км биiктiкке дейiн тығыз атмосфера қабатынан өту кезiнде, сондай-ақ
отынның 500-600 тоннасы жұмсалады, оның 200 тоннасын гептил құрайды.
Оттегiнiң жануымен және ыдырау өнімдердің құралуымен отынның жану процесi
ілесе жүредi. Қоршаған орта үшін, зымыран тасығыштардың бөлiнетiн жерге
құлаған бөлшектерi, улылығы жоғары отынның таралуы және қоршаған ортаға
керi әсерiн тигiзетiн басқа да факторлар ерекше қауiп төндiредi.
      Атмосфераның негiзгі ластануы түстi металлургия, жылу энергетикасы,
қара металлургия кәсіпорындарының, мұнайгаз кешенi мен көлiктiң
шығарындыларымен байланысты.
      Республиканың 19 қаласында атмосфералық ауаның ластану жай-күйін
бақылау жүргізілуде. Риддер, Шымкент, Өскемен, Қарағанды, Алматы
қалаларында ластанудың неғұрлым жоғары деңгейi байқалады. Кей кездерi
ластаушы заттардың ең жоғарғы шоғырлануы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.