Қазақстандағы БАҚ- тың 90 жылдардағы жалпы жағдайы

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
Қазақстандағы БАҚ. тың 90 жылдардағы жалпы жағдайы

Негізгі бөлім
Тәуелсіздік жылдардағы Шымкент облыстық басылымдарының қалыптасу, даму жолдары
Жанрлық, тілдік ерекшеліктері

Қорытынды
Келешектегі жергілікті, аймақтық басылымдардың бет бейнесі

Тарихтан қажетті тәлім алу-болашақты көркейту, өркениетті елге айналу үшін қажет. Ал, тарихтың міндеті-ұрпаққа аса маңызды ұлттық салт-дәстүрімізді ұлықтайтын адамзаттың бастан кешкен қайғы-қасіреттерін, қуанышын еске салу арқылы, өмір қиыншылықтарын жеңіп шығатындай етіп, жаңа дүниеге бейімдеу. «Адамзаттың мұқым тарихын санаңмен саралағанда ғана дәл қазіргі дәуірде өтіп жатқан оқиғаларға кең ауқымды баға бере аласыз» деп немістің ұлы ойшылы Карл Ясперс айтқандай көзден кетседе, көңілден кетпеген төл тарихымызда саяси тәуелсіздігіміз 1991 жылғы 25 қазанда қабылданған Қазақстан Республикасының Егемендігі туралы декларациядан бастау алады.
Тәелсіздік ғасырлар иірімінен ұлтымызға жаратушы Алла нәсіп еткен таңғажайып таңшұғыласы, биік мұнарлы, құнарлы несібесі.Ол ілуде бір ұлт пен ұлыстың басына таңдап ғана қонатын бақ құсы. Кешегі Абай, Қабанбай, Бөгенбай, Жәнібек, Мұстафа Шоқай, Нәзір, Тұрар, Сәкен, Кенесары, Ілияс, Бейімбет, Қайрат Рұсқұлбековке дейіегі аты-жөнін тізбектей берсен «Ғасырлар сөздігі» болатын «елім жерім» жаның шүберекке түйген азаматтардың қара жер белін қайыстыратын асқақ армандары еді.
Тәелсіз Қазақстанның өсіп өркендеп, экономикасы қуатты, халқының ынтымағы жарасты болуы жолындағы қызу тіршілікте газет журналдардың маңызы үшан-теңіз. Бұқаралық ақпарат құралдары қоғам және мемлекет туралы ақпараттың негізгі көзіне айналды. Бүгінде Бұқаралық ақпарат құралдарынсыз елімізде қоғамдық саяси жүйенің қалыпты қызмет жасауы мүмкін емес. Сондай-ақ олар қоғамның демократиялық жолмен дамуының аса маңызды құралы болып табылады. Саяси жүйенің барлық элементтерінің қызметіне әсер ете отырып, Бұқаралық ақпарат құралдары олардың іс-қимылына жаңалықтар әкеліп, серпінділік береді, жан бітіреді, әлеуметтік топтар мүдделерімен байланыстырады.
Қазіргі заман талабына сай адамдардың мәлімет алмасуына, қарым-қатынасына ақпараттық коммуникациялық технологиялардың кеңінен қолданысқа еніп, жылдам дамып келе жатқан кезеңінде, ақпараттық қоғамды қалыптастыру қажетті шарттқа айналып отыр. Осы ретте Жанонның «Ақпаратқа ие болсаң, бүкіл әлемге қожасың» деген қанатты сөзі еріксіз еске оралады. Қай кезеңде болмасың ақпарат кеңістігінде өкениетті мемлекет ретінде ұлттық мүддемізді қорғай білуіміз керек.
Қазақстан өзінің 18 жылдық Тәуелсіздігі тарихындағы ендігі алар асуды бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына кіру стратегиясымен тығыз байланыстырып отыр. Кеңес үкіметі құлаған кезеңнің алғашқы айларында Қазақстандағы 70-80 жыл тарихы бар газеттердің құрылтайшысы кім болуы тиіс? деген сұрақтан аса алмаған қазақ басылымдары ауыр кезеңді басынан өткізді. Мұның өзі газет сапасының күрт төмендеуіне, ақпаратты өз оқырмандарына дер кезіңде жеткізбеуіне әкеліп соқтырды.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
Қазақстандағы БАҚ- тың 90 жылдардағы жалпы жағдайы

Негізгі бөлім
Тәуелсіздік жылдардағы Шымкент облыстық басылымдарының қалыптасу, даму
жолдары
Жанрлық, тілдік ерекшеліктері

Қорытынды
Келешектегі жергілікті, аймақтық басылымдардың бет бейнесі

Қазақстандағы БАҚ-тың 90 жылдардағы жалпы жағдайы

Тарихтан қажетті тәлім алу-болашақты көркейту, өркениетті елге
айналу үшін қажет. Ал, тарихтың міндеті-ұрпаққа аса маңызды ұлттық салт-
дәстүрімізді ұлықтайтын адамзаттың бастан кешкен қайғы-қасіреттерін,
қуанышын еске салу арқылы, өмір қиыншылықтарын жеңіп шығатындай етіп, жаңа
дүниеге бейімдеу. Адамзаттың мұқым тарихын санаңмен саралағанда ғана дәл
қазіргі дәуірде өтіп жатқан оқиғаларға кең ауқымды баға бере аласыз деп
немістің ұлы ойшылы Карл Ясперс айтқандай көзден кетседе, көңілден кетпеген
төл тарихымызда саяси тәуелсіздігіміз 1991 жылғы 25 қазанда қабылданған
Қазақстан Республикасының Егемендігі туралы декларациядан бастау алады.
Тәелсіздік ғасырлар иірімінен ұлтымызға жаратушы Алла нәсіп еткен
таңғажайып таңшұғыласы, биік мұнарлы, құнарлы несібесі.Ол ілуде бір ұлт пен
ұлыстың басына таңдап ғана қонатын бақ құсы. Кешегі Абай, Қабанбай,
Бөгенбай, Жәнібек, Мұстафа Шоқай, Нәзір, Тұрар, Сәкен, Кенесары, Ілияс,
Бейімбет, Қайрат Рұсқұлбековке дейіегі аты-жөнін тізбектей берсен Ғасырлар
сөздігі болатын елім жерім жаның шүберекке түйген азаматтардың қара жер
белін қайыстыратын асқақ армандары еді.
Тәелсіз Қазақстанның өсіп өркендеп, экономикасы қуатты, халқының
ынтымағы жарасты болуы жолындағы қызу тіршілікте газет журналдардың маңызы
үшан-теңіз. Бұқаралық ақпарат құралдары қоғам және мемлекет туралы
ақпараттың негізгі көзіне айналды. Бүгінде Бұқаралық ақпарат құралдарынсыз
елімізде қоғамдық саяси жүйенің қалыпты қызмет жасауы мүмкін емес. Сондай-
ақ олар қоғамның демократиялық жолмен дамуының аса маңызды құралы болып
табылады. Саяси жүйенің барлық элементтерінің қызметіне әсер ете отырып,
Бұқаралық ақпарат құралдары олардың іс-қимылына жаңалықтар әкеліп,
серпінділік береді, жан бітіреді, әлеуметтік топтар мүдделерімен
байланыстырады.
Қазіргі заман талабына сай адамдардың мәлімет алмасуына, қарым-
қатынасына ақпараттық коммуникациялық технологиялардың кеңінен қолданысқа
еніп, жылдам дамып келе жатқан кезеңінде, ақпараттық қоғамды қалыптастыру
қажетті шарттқа айналып отыр. Осы ретте Жанонның Ақпаратқа ие болсаң,
бүкіл әлемге қожасың деген қанатты сөзі еріксіз еске оралады. Қай кезеңде
болмасың ақпарат кеңістігінде өкениетті мемлекет ретінде ұлттық мүддемізді
қорғай білуіміз керек.
Қазақстан өзінің 18 жылдық Тәуелсіздігі тарихындағы ендігі алар асуды
бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына кіру стратегиясымен тығыз
байланыстырып отыр. Кеңес үкіметі құлаған кезеңнің алғашқы айларында
Қазақстандағы 70-80 жыл тарихы бар газеттердің құрылтайшысы кім болуы тиіс?
деген сұрақтан аса алмаған қазақ басылымдары ауыр кезеңді басынан өткізді.
Мұның өзі газет сапасының күрт төмендеуіне, ақпаратты өз оқырмандарына дер
кезіңде жеткізбеуіне әкеліп соқтырды.
Қазақ елі тәуелсіздігінің алғашқы жылдарында империялық шавонистік
пиғылдылар ұлттық мүддеге нұқсан келтіру, азаттық жолына түскен жергілікті
халықтың тілін, дінің, мәдениетін басқа да рухани қазыналарын жандандыруға
қалайда тосқауыл жасау әрекетіне ашық түрде барып жатты.Саяси жағдайда
шынайы суреттейтін, дамыған демократиялық тұрғыда ұйымдастырылған Бұқаралық
ақпарат құралдарының болуы – қоғамды тиімді басқарудың тұрақты
демократиялық мемлекет болуының ең негізгі кепілдіктерінің бірі екені
даусыз. Тәуелсіз мемлекетіміздегі еркін БАҚ әрбір азаматтың өмірлік маңызы
бар мүдделерін қорғауға шыншылда жан жақты ақпарат ала отырып, қоғам
өмірінде болып жатқан өзгерістер мен оқиғаларға обьективті көзқараспен
қарап, дұрыс әрекет жасауға мүмкіндік беретін бірден бір құрал.
XXI ғасырда баспасөздің рөлі бұрыңғыдан күшеймесе, кеміп отырған жоқ.
Өйткені баспасөздің рөлін оның санымен емес, ұлттық мүддеге негізделген
қызметімен өлшеуге болады. Сонау XIX ғасырдың бас кезінде халқымыздың
біртуар перзенттерінің бірі – Міржақып Дулатов Баспасөздің үлесі деген
мақаласында қоғамдағы баспасөздің атқаратын қызметіне жоғары баға беріп,
Еуропа жұрты баспасөзге Алтыншы мемлекет деп ат берген десе, бұгінгі күні
баспасөздің рөлі бұрыңғадан да артып, төртінші билік атауына ие болап
отыр.
Қазақ баспасөзі тарихына үнілер болсақ, XIX ғасырдың екінші жартысында
Ресей империясы қазақ жерін толық жаулап алғаннан кейін, бұл аймақта өз
саясатын одан әрі орнықтыру, насихаттау мақсатында газет ашты. Бұл қазақ
тілінде алғаш жарық көрген Түркістан уалаятының газеті (1970-1883) мен
Дала уалаятының газеті (1888-1902) еді. Бүл газеттер Ресей үкіметі қойған
міндеттер мен мақсаттарға, оның отаршылдық саясатын жүзеге асыруға қызмет
еткенмен, Қазақ тілі мен жазба әдебиетін, қалыптастыруға, қазақтың мәдени
әлеуметтік шаруашылық өмірінің мәселелерін көтеруге де едәуәр үлес қосты.
Ресми мәліметтерге сүйенсек, 1990 жылдардың басында елімізде 552 БАҚ
тіркелсе, 1991 жылы бүл көрсеткіш 744-ке ұлғайып, 1992 жылы 1057 БАҚ жұмыс
істеген.
Баспасөздің қоғамымыздағы алатын орнына жоғары баға берген Республика
Президенті Н. Назарбаев:
Қалыптасқан қоғамдық-экономикалық жғдайға оқырманның сипаты мен тіліне
орай баспасөз қазір ағартушылық – танымдық, қазақстандық патриотизмді
қалыптастыратын сипатқа ие болып отыр.Себебі біз жаңа мемлекет құру
үстіндеміз. Демек, осындай сын кезінде баспасөз халықты біріктіруші қоғамды
алға жылжытатын саяси ойдың алдыңға қатарда болуын қамтамасыз етуге тиіс.
Сондықтан, мемлекетті қалыптастырушы күш ретінде танымдық терең ойлы
баспасөзге арқа сүйеместен өз саясатынды қалай жүргізіп, реформаның мәнін
қалай ұғындыруға болатынын түсінбеймін. деп атап көрсеткен еді. (Егемен
Қазақстан 1994 жыл 2 шілде)
Қазіргі қазақ баспасөзі қоғамымызда болып жатқан барлық оқиғаларға ат
салысып, өзекті мәселелерді дер кезінде көтеріп, қоғамдық пікір туғызып,
солардың дұрыс шешілуіне мұрындық болып отыр. Қазақ баспасөзі мемлекет
тәуелсіздігінің нығайюы мен көркеюі жолында мейлінше зор қызмет атқаруда.
Әсіресе ұлттық тіл мен жер, еліміз тәуелсіздігінің идеясын насихаттау,
идеология майданынындағы бітпес күрес ісінде атқарып отырған қызметін
ерекше атап көрсетуге болады.
Еліміз тәуелсіздік алған алғашқы жылдар рухани дүниеміздегі ұлттық
рухтың оянуы мен экономикамыздағы нарықтық қатынастар қиындықтарымен,
жүздеген білім және мәдениет ошақтарының жабылуымен, халықтың басым
бөлігінің кедейшілікке ұшырауымен тұспа-тұс келді. Қаржы тапшылығына
байланысты 1995-1996 жылдарда аудандық газеттерді айтпағанда республикалық
Өркен, Азия, Халық кеңесі, біржола шығуын тоқтатты. Қазақ газет
журналдарының таралымы күрт азайып кетті. Мәселен, 1946 жылы республикалық
басты басылымдар Егемен Қазақстан мен Жас алаш 1995 жылмен
салыстырғанда 20 мыңнан аса оқырманынан айрылған. Нәтижесінде, еліміздегі
рухани мәдениет саласында дағдарысты құбылыс белең алып, өз рухани
дүниемізге өзіміз ие бола алмай қалдық. Еліміздегі осындай жағдайларды
ұтымды пайдалана білген жат жұрттық идеологиялық отаршылары демократия
ұраның желеулетіп, мәдениетіміздегі ұлттық сипат пен ұлттық нышандарымызды
әлсірету арқылы батыстық мәдениетті аяусыз халықтың санасына тықпалай
берді. Осы орйда ел Президенті Н. Назарбаев Егемен Қазақстанның 1993 жылғы
13 мамырда жарық көрген санында: Баспасөз әсәресе электронды баспасөз
бүгінгі таңда Қазақстанның ақпарат кеңістігінде қалыптасқан үйлесімдіктерді
дұрыс бағаламай отыр. Қазір республикамызға алыс және таяу шетелден жетіп
жатқан теле-радио бағдарламалар нөпірінің астында қалды. Оларды ешкім
талдап жатқан жоқ. деп ашына сөйлеген еді.
Еліміздегі сөз бостандығының арқасында 90 жылдары ана тәілімізде
тәуелсіз басылымдар жарық көре бастады. Алғашқы тәуелсіз газеттерге Азат,
Желтоқсан жатады. Одақтың шаңырағы шайқалып, тәуелсіздік алуға мүмкіндік
туғалы шақта бұл газеттердің басты тақырыбы – Қазақстанның Егемендігі,
тәуелсіздігі, халықтың бостандығы болатын. Осы жылдары еліміздің ақпарат
нарығында Сары басылымдардың көптеп шығарылуы ақпараттың бөлшектенуі
тәсілінің өміршендігін растай түсті. Ғалымдар Сары баспасөз деп
көпшілікке арналған бульварлық басылымдарды айтады. Мұндай басылымдардың
негізгі тақырыбы- соғыс, қылмыс, жыныстық қатынастар. Оңтүстік өңірінен
сары басылымдардың ұлғаюы мен көбеюіне Қазақстандық сары басылымдардың
атасы Караван газетінің қаржылық жағынан үлкен жетістіктерге жетуі көп
ықпал етті. Ал, қазір күніне бір газет шығатын Шымкент өңіріндегі
басылымдарға оқырманның көзқарасы әрқилы. Төсек қатынасын кеңінен
насихаттайтын мұндай басылымдардың тұрақты аудиториясы бар, дегенмен уақыт
өткен сайын азайып келеді.
1992 жылы Алматы ақшамы газетінде Дос Көшімов Жаңа бағыттағы көштің
ескі керуенбасылары атты мақаласында сол жылдардағы Бұқаралық ақпарат
құралдарына мынадай баға береді: Баспасөздің оянуы, сөз жоқ, халықтың
көзін ашуда үлкен роль атқарады. Журналистік этиканы сақтай отырып,
(субъективті көзқарасын араластырмай), өзекті мәселелерді терең талдап,
оқиғаларды дер кезінде жарыққа шығарып, қажетті түсініктеме беретін
жандардың табылғаны қуантады. Қазақ радиосы мен теледидары (Алатау
бағдарламасы), Алматы ақшамы, мен Халық кеңесі, Жетісу газеттері
идеология құрсауынан шығып, еркін жұмысқа жауапкершілікпен кіріскен
секілді.
Әлемдіке үрдіске байланысты елімізде көптеген мсалалар жаңа қырынан
көрініп, көш ілгері жылжып барады. Баспасөз нарық кеңістігіндей емес,
рыноктық талаптарға сәйкес, мемлекеттік және жеке меншік болып,
бәсекелестік негізде дамуда. Мәдениет және ақпарат министрлігінің мәліметі
бойынша елімізде 7551 БАҚ тіркелген. Оның 78 пайызы жеке меншік иелігінде.
Статистикаға сүйенсен елімізде 13 тілде ақпарат тарататын БАҚ бар. Сондай-
ақ қазақстандық этникалық топтардың тілдерінде 28 басылым шығады екен.

Соңғы он жылда қазақ баспасөзі ұлттық мәдениетті қорғауда ата салт
дәстүрлерімізді уағыздауда, демократиялық мәдениетті қалыптастыруда зор
үлес қосып отырған ерекше күшке айналып келеді. Республикалық саяси-
қоғамдық басылымдар Егемен Қазақстан, Жас алаш, Ана тілі, Түркістан
газеттері Ақиқат журналы негізінен қоғамдық-саяси, әлеуметтік мәселелерге
көбірек назар аударса, Парасат, Жұлдыз, журналдары мен Қазақ әдебиеті
газеттері мәдениет,өнер, әдебиет салаларын кеңінен қамтиды. Соңғы жылдары
негізгі мақсаты халық арасында ислам діңін уағыздау болып табылатын діни
басылымдар – Шапағат нұры, Ислам әлемі, Ислам және өркениет және тағы
басқа да газеттер көптеп шығарыла бастады.
Әрине, әр кезеңдегі жеткен жетістіутерімізді ешкім жоққа шығара
алмайды, дегенменде 70 жыл бойы қоғам дерті болған кеңестік өмір саяси
идеологияны кеңінен насихаттады. Ал ұлттық ерекшеліктер мен жетістіктер
керісінше мейлінше таптала берді. Тек тәуелсіздік алғаннан кейін ғана
мерзімді басылымдар беттеріндегі мақалалар қазақ халқының ұлттық тарихы мен
мәдениетіне терең үніліп, біржақты пікірлерді жоққа шығарып, заман талабына
сай құнды дүниелерге арналды деуге болады.

Тәуелсіздік жылдардағы Шымкент облыстық басылымдарының қалыптасу, даму
жолдары
Қазіргі Оңтүстік Қазақстан облысындағы мерзімді аймақтық
басылымдардың бірі де бірегейі биыл 85 жылдығын тойлағалы отырған Оңтүстік
Қазақстан газетінің қалыптасу, даму, өсу жолдары ел тарихындағы айтулы,
маңызды кезеңдермен тығыз байланысты. Атап айтсақ, жаппай ашаршылық,
ұжымдастыру, репрессия, Ұлы Отан соғысы, тың игеру сынды тарихтың құнды
кезеңдерімен тұспа түс келетіні басылымның беделін асқақтата түседі.
Сондықтан басылымның жүріп өткен сара жолын сараптау үшін тарихтың өшпес
кезеңдерімен байланыстыру үлкен маңызға ие.
. Қазіргі ақпараттық технология мен жаһандану дәуірінде әлемдік және
отандық баспасөздің қалыптасу, даму жолдарын зерттеп, тәжірібесіне жүгіну
журналистика ілімі үшін аса өзекті мәселе болып табылады. Оңтүстік
Қазақстан газетінің тарихы Ақ жол газетінен басталады. Бұрыңға Түркістан
республикасы орталық партия комитетінің органы Ақ жол газеті сонау 1924
жылдың күзінде Түркістан облысы жөнінде ұйымдастыру бюросының тілі ретінде
шыға бастады. Ол күн 26 қараша еді. Ақ жол газеті өмірге келген алғашқы
жылдарда қазақтың даңқты да аяулы перзенттері Тұрар Рұсқұлов, Ораз
Жандосов, Ораз Исаев редакторлықпен айналысты.
1925 жылы Қазақ республикасының астанасы Қызылорда қаласына
көшірілді. Ал, Қызылорда уезі ол кезде Сырдария губерниясына қарайтын.
Осыған орай, Ақжол газеті Қызылорда қаласынан Еңбекші қазақ газетімен
қосылып шыға бастады.
1929 жылы астана Алматы қаласына көшірілгеннен кейін Сырдария
окруктік партия комитеті мен атқару комитетінің органы ретінде Ленин жолы
деген атпен газет өз алдына бөлек отау тікті. Кейін округтер таратылып,
аудандар тікелей республика орталығына қараған Ленин жолы газеті Шымкент
аудандық партия комитетінің, аудандық совет атқару комитетінің және
аудандық кәсіподақ бюросының органы ретінде шығып тұрды. Енді газеттің
редакторлық тізгіні талантты журналист Кенжнғали Абдуллиннің қолына өтті.
Ал, кейбір деректерде Әлішер Бейсенов редактор болған деген (1931) мәлімет
бар
1932 жылдың көктемінде республикада қайтадан облыстар құрылды.
Осыған орай Ленин жолы газетінің негізінде облыстық Оңтүстік Қазақстан
газеті шыға бастады. Қазіргі өз атын иемденген басылымды бұдан кейін Зейтін
Сыздықов, Байжин Сақауов сынды дарынды журналистер басқарды.
Қазақ кеңес энциколопедия деректеріне сүйенсек, 1940 жылы КСРО-да
8806 газет соның ішінде Қазақстанда 336 газет шықты. Екінші дүниежүзілік
соғыс жылдарында майдандық газеттер көбейіп, 1943 жылы 728 газет, ал
партизандық құрамалар мен астыртын партия комитеттерінің 270 газеті шыққан
екен.
Оңтүстік Қазақстан газетінің латын әрпімен шыққан тігіндісінде
Жарылқасын Шөкенов,1942-43жылдар дағы тігіндісіне Айтмағанбет Исаев деген
азаматтар жауапты редактор болған екен. 1947-48 жылдары шыққан газеттің
көптеген нөмірлеріне Ж.. Сауыров қол қойған.
Ал, 1963 жылдардан кейін шыққан Оңтүстік Қазақстан бірқатар
нөмірлеріне Редакция алқасы деп жазылған. Жалпы біздің есептеуіміз
бойынша осы 85 жылдың ішінде Оңтүстік Қазақстан газетіне ұзын-қысқасы 26
адам редакторлық қызмет атқарған.
Жалпы газет тарихында ең ұзақ уақыт яғни 22 жыл газетте
редакторлық қызметте болған Әмірсейіт Әлиев басқарған жылдары газет кемел
шағына жеткен, оқырман қауымның ықыласы мен құрметіне бөленген, өзіндік
дәстүрлері қалыптасқан қара шаңыраққа айналды. Таралымы 75 мың данадан
асты. Газеттің ғана емес бүкіл облыстың тарихынан астарлы ой шертетін
Әмірсейт Әлиевтің Көргенімді айтайын деген еңбегі әлі күнге дейін құнын
жоя қоймаған көлемді шығарма.
Жалпы 70 жыл коммунистік партия саясатының шеңберінде қызмет еткен
баспасөз қылың бұқараның сана сезімін улаудың шеберіне айналды, өзіндік
кесімді үннен, ұлттық нақыштан жұрдай болды. Тек XIX ғасырдың аяғына қарай
ғана Кеңес үкіметінің алғашқы жылдарындағы қазақ мерзімді басылымдарының
тәжірибесі партияның саясатын насихаттауын, ауыл-шаруашылығының маңызды
мәселелеріне арналған маңызды материалдардың үлкен бағаға ие болғаның
көрсетті.
РКП(б) Орталық комитетінің 1924 жылғы 6 ақпаныңдағы Партияның
баспасөз саласындағы кезекті басты міндеттері атты қаулысында жұмысшылар
мен шаруалар арасындағы байланыс пен ауыл селолар мен деревнияларда ықпал
етуге партия қатарын топтастыра отырып, нығайта түсуде шаруалар арасында
білім тарату мен олардың мәдени саяси деңгейін көтеруде баспасөздің ерекше
маңызы атап көрсетілді. Бұл аса ірі социалистік ұйымдастыру жолындағы нақты
міндеттерді айқындау лениндік идеяларды, партияның саясатын жүзеге асыру
үшін айрықша маңызға ие еді.
Отызыншы-қырқыншы жылдарда миллиондаған Кеңес адамдары социалистік
өзгерістерді жүзеге асыру жолындағы жұмысқа асқан патриоттық рухпен зор
ынта жігермен кірісті. Олардың қажырлы еңбегінің арқасында қысқа мерзімді
ауыр индустрия, оның ішінде машина жасау, қорғаныс өнеркәсібі, химия
өндірісі құрылды.
1940-1950 жылдары республикалық мерзімді басылым беттері мен архив
құжаттары қазақ мектептерінде орыс тілінің оқытылуы орыс тілінің жалпы
бүкілхалықтық қолданысқа енуі туралы материалдарға толы болып, қазақ тілі
жайы аз жазылғандығы ешкімге таңсық емес. 1962-1964 жылдары Оңтістік
Қазақстан газеті Оңтүстік Қазақстан өлкелік партия комитеті мен өлкелік
кеңес атқару комитетінің және Шымкент облыстық партия комитетінің органы
ретінде жаңа белеске көтерілді.
Соғыстан кейінгі Кеңестік Қазақстан Республикасының халық
шаруашылығының жағдайы ауыр халде қалды. БКП(б) Орталық Комитетінің ақпан
пленумы Соғыстан кейінгі кезеңдегі ауыл-шаруашылығын көтеру шаралары
туралы шешімінде ұжымдықшаруашылық құрылысының бұдан былайғы басты
міндеттері белгіленді. Осы жылдары Оңтүстік Қазақстан газеті Өз елің, өз
ерлерін ескермесе, Ел тегі, қайдан алсын кемеңгерді деген айдармен облыс
аумағындағы ұздік шопандардың ең даладағы ерлігін құлшына жазды.
Сексенінші жылдардың басынан еліміз тәуелсіздігін алғанға
дейінгі республикадағы 19 облыстың әрқайсысындағы екі облыстық газеттерден
басқа бестен жиырма беске дейінгі қазақ және орыс тілдеріндегі аудандық
газеттерде осы тақырыптарда кеңінен қалам тербеді.
Оңтүстік Қазақстан газеті 1967 жылы Қазақ КСР Жоғарғы
Кеңесінің Құрмет грамотасымен, ал 1974 жылы шыға бастағанына жарты ғасыр
толуына орай Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Сол жылдардағы
газеттің таралымы 93 мыңнан асты. Бұдан кейінгі жылдары да 100 мың
таралымға жетті. Газет тағдырындағы осындай қуанышты жәйттарды басылымда он
жылдай қызмет атқарған көрнекті жазушы Мархабат Байғұт былай еске алады:
Қара шаңырақтан көп нәрсе түйдік, талай үлгі көрдік. Жетпіс төртің
көктемінде газетіміздің таралымы 100 мыңға жеткенің көру бақытына ие болған
едім.
Газетте кезінде елімізге танымал азаматтардың қызмет еткені
қашан да мақтаныш. Газеттің өмірге келген алғашқы жылдарында қазақтың
даңқты да адал перзенттері Тұрар Рұсқұлов, Ораз Жандосов, Ораз Исаев,
Жүсіпбек Аймауытов тағы басқалары редакторлық еткенін қалаймақтан етпеске.
Осындай игі азаматтардың келешек ұрпаққа қалдырып кеткен өшпес ерен еңбегін
Оңтүстік Қазақстан газетінде 25 жыл меншікті тілші қызметін атқарған
Әлімбет Бостанов (1971-1997) былай деп еске алады: Біздің
шығармашылығымызда кәсәби шеберлікке жетуімізге о бастан Оңтүстік
Қазақстан газеті ұжымының қатал талабы мен танымы ықпал еткенің
мақтанышпен айтуға болады. Әу бастан Сұлтанбек Қожанов негізін қалап, Б.
Кенжебаев іргесін бекіткен газет ұжымы бұл күнде облыс басылымдарының
арасында көш бастаушылардың бірі болып отыр. Ал, өзінің шығармашылық жолын
осы газеттен бастаған, көрнекті ақын, жазушы Мұхтар Шаханов ағамызда сол
жылдардағы ең алғашқы тебіренісін жасырып қалған жоқ: Ол кезде газетте
қызмет істейтіндердің ең жасы сияқты едім. Редакция қабырғасында жүріп,
қаншама адамдардың азаматтығын, нар мінезін көрдім. Бұл күнде жігіт ағасы
атандық. Қаламымыздан шыққан кейбір дүниелер шетелдердің белді, беделді
газет журналдарын аралай бастады. Сонда да болса Оңтүстік Қазақстан
газетіне басылған алғашқы мақаламның қуанышы ерекше еді.
1976 жылы Оңтүстік Қазақстан газеті көркемдеп безендіруі
бойынша өткен республикалық байқауда бірінші дәрежелі дипломмен және
ақшалай сыйлықпен марапатталды. Осы жылы газет социалистік жарыс
мәселелерін жақсы жазғаны үшін Бүкілодақтық Журналист журналының құрмет
Дипломына ие болды. Ал, 1977-1978 жылдары газетті техникалық көркемдеу
жөніндегі республикалық байқауларда II-III орындарды иемденді. 1979 жылы
газет ССРО журналистер одағының Құрмет грамотасымен марапатталып, КСРО
Халық Шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Кеңес баспасөзі павильонына
қойылып, оның қорытындымында 1980 жылы КСРО Журналистер Одағының Құрмет
грамотасына ие болды. 1982 жылы газеттің көркемділігі мен мазмұңдылығы үшін
бүкілодақтық Журналист журналының арнайы Құрмет грамотасымен
марапатталды. Газетке 60жыл толу қарсаныңда, яғни 1984 жылы Қазақ КСР
Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасына ие болды.
Адам түзелмей қоғам түзелмейді деп ұлы Абай
айтқандай,адамзатты, адамды түзейтін тәлім тәрбие жүйелі сөз. Адам болудың
басты қағидасы болып тыбылатын құндылықтарды тап басып жазу, тәлім тәрбие
жөніңде тереңнен толғап ой айту-газеттің парызы болып саналады. Бұл жолда
Оңтүстік Қазақстан газеті 85 жыл бойында үздіксіз қызмет етіп келеді.Өз
кезегінде 85 жылғы тарихы сексен тараулы шежіре іспетті. Газеттің
ерекшелігі де сол, мұнда айтылған сөздер желге ұшып кетпей, тасқа басылған
күйде қалады, сөйтіп ол ұрпақтан ұрпаққа жетеді. Ал, тасқа басылған
дүниенің бәрі тұнған тарих екені талассыз. Ендеше, өлкеміздің өткен
күндерінен белгі іздеген адам осы Оңтүстік Қазақстанның сарғайған
беттерінен табады.
Сарғайса да газеттің ақ парағы,
Өткен күндер тарих боп сақталады.
демекші, Оңтүстік Қазақстан газеті – тек тарих ғана емес, ол бүгінгі
өміріміздің айнасы, айналамыздағы күн сайын болып жатқан сан қилы оқиғалар
ол өзінің отыз мыңға жуық оқырмандарына аптасына үш мәрте жүйелі түрде
жеткізіп келеді. Оңтістік Қазақсатан газетінің өткен тарихы қаншалықты
бай болса, оның бүгінгі тыныс тіршілігі де соншалықты жаңалыққа толы.
Өйткені, ертеден келе жатқан үрдістер бойынша мұнда ізденімпаздық рух
қалыптасқан.
Өткен уақыт талабымен сарғыш тартып, кітапханалар мен
мұражайларда, архивтерде сақталған оның жүздеген томдық нөмірлерін ақтарып,
оқи бастаған адам еріксіз терең ойға батып, толғанысқа толы күй кешеді.
Облыс халқымен
,
республикамен сексен бес жыл бойы берік қол ұстасып, бірге басып өткен
ерлік жолын, көптен көп қуаныш күйінішін, небір қиын қыстау кездерде
тығырықтан шыққан табандылық пен тапқырлыққа толы іс қимылын көріп ой
түйеді. Газет тігінділерінің бір ғасырға жуық алып жатқан материалдарына
үңілген адам оның арқалы ақын Қасым Аманжолов айтқандай Шарлаған ізім
жатыр жер бетінде, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.