Өндіріс факторлары жайлы

I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
II. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1) Өндіріс факторлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2) Капитал . өндіріс факторы. Капитал нарығы ... ... ...7
3) Жер . маңызды өндіріс факторы. Жер нарығы ... ... ..9
4) Еңбек . өндіріс факторы. Еңбек нарығы ... ... ... ... ... .10
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
IV. Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ...20

Экономикалық өсудің қоғам дамуының әр түрлі кезеңдеріне тән жалпы белгілері бар. Әрқашанда сол кезеңдегі өндірістің факторлары мен өндіріс нәтижелерінің сапалық сипаттамаларына сәйкес келетін, нақты тарихи формаларда көрінеді. Қазіргі кезең экономикалық өсудің өткен дәуірдің бәрінен, принциптік тұрғыда өзгеше өтумен сипатталады. Бұл өтудің негізі біздің көз алдымызда өрістеп, тереңдеп отырған ғылыми - техникалық өрлеу болып табылады. Қандай да болмасын қоғамдағы өзгерістер өндіріспен тікелей байланысты. Өндірістің дамуы - қоғамның өзгерісі. Қазіргі жаһандану заманының негізі - нарық. Барлық болып жатқан нарықтық қатынастар түбегейлі өзгерістерді болдырып жатыр. Бұл өзгерістер де - өндірістің туысы.
Нарықтық экономика жағдайында экономикалық қызметтің барлық экономикадағы негізгі буыны - бұл өндіріс. Міне, сондықтан да, бұл деңгейде қоғамға қажетті өнім өндіріліп, қызмет көрсетілуі тиіс. Мұнда ресурстарды үнемдеп жұмсау жоғары өнімді техникалар мен технологияны қолдану мәселелері кең түрде шешіледі. Экономикалық іс әрекет орындалатын орында өндірісті және өнімдерді сатуға кететін шығындарды мейлінше азайтуға қол жетеді. Сол сияқты бизнес жоспарлар өзірленеді, маркетинг қолданады, тиімді басқару жүйесі - менеджмент іске асырылады. Мұның барлығы терең экономикалық білімді қажет етеді. Қазіргі нарықтық жағдайда тек мынадай ғана экономикалық субъект өміршең бола алады, Егер де ол нарық талабын аса сауаттылық пен және компоненттілікпен анықтайтын, сұраныс талабын қанағаттандыратын өнімдерді өндіруді ұйымдастыратын және білікті қызметкерлерді жоғары табыспен, ең соңында, көп пайданы қамтамасыз ете алатын болса.
Келешекте өндірісті жүргізуге маманданған экономистер үшін өндірістің экономикалық негізін терең білгендері қажет -ақ. Осындай терең білімдерді қалыптастыру үшін төмендегі мәліметтерді білгендері абзал.
Өндіріс - адам қоғамының өмір сүру негізі. Осыған байланысты, экономика екі іргелі экономикалық аксиомаға негізделеді: Шексіз мұқтаждықтар мен шектеулі ресурстар.

1. «Микроэкономика»: Н.Қ. Мамыров, Қ.С. Есенғалиева, М.Ә. Тілеужанова. Алматы 2000 жыл «Экономика» баспасы

2. «Жалпы экономикалық теория нагіздері»: Шеденов А. Алматы. 2002 жыл

3. «Экономикалық теория негіздері»: Әубәкіров Я. Нәрібаев К. Есқалиев М. Жатқанбаев Е. Байжұмаев Е. Досқалиев С. Жәйшібеков Ж. Алматы. 1998 жыл. «Санат» баспасы

4. « Кәсіпорын экономикасы»: А.Қ. Мейірбеков, Қ.Ә. Әлімбетов. Алматы. 2003 жыл. «Экономика» баспасы

5. «Кәсіпорын экономикасы»: Г.Ө. Жолдасбаева. Алматы 2002 жыл

6. «Экономикалық теория»: В. Қрымова. Алматы 2003 жыл. «Арқайым»

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

I. Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 2

II. Негізгі бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...5

1) Өндіріс факторлары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5

2) Капитал - өндіріс факторы. Капитал нарығы ... ... ...7

3) Жер – маңызды өндіріс факторы. Жер нарығы ... ... ..9

4) Еңбек - өндіріс факторы. Еңбек нарығы ... ... ... ... ... .10

III. Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .18

IV. Пайдаланған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... 20

КІРІСПЕ

Экономикалық өсудің қоғам дамуының әр түрлі кезеңдеріне тән жалпы
белгілері бар. Әрқашанда сол кезеңдегі өндірістің факторлары мен өндіріс
нәтижелерінің сапалық сипаттамаларына сәйкес келетін, нақты тарихи
формаларда көрінеді. Қазіргі кезең экономикалық өсудің өткен дәуірдің
бәрінен, принциптік тұрғыда өзгеше өтумен сипатталады. Бұл өтудің негізі
біздің көз алдымызда өрістеп, тереңдеп отырған ғылыми - техникалық өрлеу
болып табылады. Қандай да болмасын қоғамдағы өзгерістер өндіріспен тікелей
байланысты. Өндірістің дамуы - қоғамның өзгерісі. Қазіргі жаһандану
заманының негізі - нарық. Барлық болып жатқан нарықтық қатынастар түбегейлі
өзгерістерді болдырып жатыр. Бұл өзгерістер де - өндірістің туысы.
Нарықтық экономика жағдайында экономикалық қызметтің барлық
экономикадағы негізгі буыны - бұл өндіріс. Міне, сондықтан да, бұл
деңгейде қоғамға қажетті өнім өндіріліп, қызмет көрсетілуі тиіс. Мұнда
ресурстарды үнемдеп жұмсау жоғары өнімді техникалар мен технологияны
қолдану мәселелері кең түрде шешіледі. Экономикалық іс әрекет орындалатын
орында өндірісті және өнімдерді сатуға кететін шығындарды мейлінше азайтуға
қол жетеді. Сол сияқты бизнес жоспарлар өзірленеді, маркетинг қолданады,
тиімді басқару жүйесі - менеджмент іске асырылады. Мұның барлығы терең
экономикалық білімді қажет етеді. Қазіргі нарықтық жағдайда тек мынадай
ғана экономикалық субъект өміршең бола алады, Егер де ол нарық талабын аса
сауаттылық пен және компоненттілікпен анықтайтын, сұраныс талабын
қанағаттандыратын өнімдерді өндіруді ұйымдастыратын және білікті
қызметкерлерді жоғары табыспен, ең соңында, көп пайданы қамтамасыз ете
алатын болса.
Келешекте өндірісті жүргізуге маманданған экономистер үшін өндірістің
экономикалық негізін терең білгендері қажет -ақ. Осындай терең білімдерді
қалыптастыру үшін төмендегі мәліметтерді білгендері абзал.
Өндіріс - адам қоғамының өмір сүру негізі. Осыған байланысты,
экономика екі іргелі экономикалық аксиомаға негізделеді: Шексіз
мұқтаждықтар мен шектеулі ресурстар.
Мұқтаждықтар - адамдардың белгілі бір пайдалылығы бар игіліктерді
иелену мен пайдалануға деген ынталылықтары. Мұқтаждықтарды
қанағаттандыратын құралдар - игіліктер болып табылады. Бірінші мұқтаждықтар
шектеусіз мөлшерде болады. ал екінші - шектеулі. Соңғылары экономикалық
игіліктер деп аталады. Осы екі аксиомаға сәйкес, адамдардың шексіз
мұқтаждықтарын шектеулі игіліктермен қанағаттаныруға тырысу - өндірістің
нәтижесі. Яғни өндірісте өндірілген өнімдер арқылы тұтынушылар өздерінің
қажеттіліктерін қанағаттандыруға ұмтылады.
"Өндіріс " сөзі кең ауқымды, оны макродеңгейде де , микродеңгейде де
қарастыруға болады. Мұның себебі, оның универсалдығында.
Өндіріс – бұл қоғамның дамуы мен өмір сүру үшін қажетті материалдық
және рухани игіліктерді құру процесі. Өндіріс ұғымын жалпы алғанда –
абстракция, бірақ ақылға сыйымды абстракция, себебі ол шын мәнінде
жалпылама мағынаны білдіреді және өнеркәсіп, ауылшаруашылығы, құрылыс
сияқты жиынтық өндірісте көрінеді.
Өндіріс бір мезгілде тұтыну процесінде бола алады. Өсімдік химиялық
элементтерді тұтына отырып, өзін - өзі ұдайы өндіреді. өнеркәсіп өндірісі
жұмыс күшін, шикізат пен материалдарды тұтына отырып материалдық
игіліктерді ұдайы өндіреді. Тұтынусыз - өндіріс процесі де жоқ . Бұдан біз,
кез келген экономикалық іс әрекеттің экономикалық субъектілердің
тұтынуынсыз жүзеге аспайтындығын тайға таңба басқандай анық көре аламыз
Өндіріс – халықтың өмір сүруінің материалдық шарты, Адамзат
табиғатының дамуының негізгі шарты. Кез келген қоғамдағы прогресс
өндірістің дамуымен негізделеді. Яғни, қоғамда өндіріс процесі қарқында
жүріп жатса, сәйкесінше прогрестену процесі де жүзеге асып жатқандығы.
Қазіргі жағдайға сәйкес өндірістің прогрестенуі нарықтық қатынастарды
құраушы сегменттер.
Жоғарыда айтылған өндірістік процестер тек ғана өндіріс
факторларының көмегімен жүзеге асады.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1.Өндіріс факторлары
Өндіріс факторлары дегеніміз не? Өндіріс процесінде нақтылы пайдаланып
отырған ресурстарды өндіріс факторлары деп атайды.
Өндіріс тек үш фактордың әсері арқылы ғана жүзеге асады.Өндірістің
жалпы қоғам өндірісінің негізгі факторлары - еңбек, жер, капитал. Егер де
осы факторлардың ішінен ең болмаса біреуі ғана болмаса онда өндіріс процесі
жүзеге аспайды. Яғни, ешқандай тауар, қызмет өндірілмейді. Өндіріс процесі
жүру үшін міндетті түрде еңбек, жер, капитал факторлары болуы тиіс. Тек
болып қана қоймай, сонымен қатар қимыл, іс - әрекетте болуы шарт. Берілген
үш фактор бір- бірімен тығыз байланысу арқылы, бір - бірімен әрекеттесу
нәтижесінде өндірістік процесс жүзеге асырылады.
Әлеуметтік экономикалық дамуда қандай да ел болмасын, қоғам болмасын
жалпы әлем шаруашылығы, әлем экономикасы үш негіздің арқасында қалыптасады.
Бұл үш негіз - өндірістің үш факторы. Экономикалық - теориялық тұғадан
Еңбек мәселесін тарихи және әлемдік қоғамдық негізде алсақ, жалпы
экономикалық дамуда, оның ерекше тарихи, әлеуметтік - экономикалық негізі
бар. Адамзат тіпті өз жаратылысынан бастап, түпкілікті жабайы кезеңінен
бері, барлық адамзат қоғам дауынының дәуірлерінен осы заманға дейін
еңбекпен шұғылданды. Егер де осы замандағы еңбекті экономикалық тұрғыдан
алсақ, ол бүкіл әлеуметтік-экономикалық дамуда ғылыми- техникалық өрлеу
негізінде ұйымдастырылған және ғылыми басқаруы болуы айқын. Яғни, жалпы
көлемде цивилизациялық негізінде екенін көрсетеді.
Капитал - әлем көлемінде, әлем деңгейінде тарихи деңгейде ең басты
тұрғыдан алсақ, материалдық негізде, әлеуметтік-экономикалық жан жақты
дамуда өндіріс салаларында қызмет ететін капитал, өнеркәсіп жалпы ел
дамуының капиталы деп анықтама беруге болады. Өнеркәсіпке немесе халық
шаруашылығына бөлінген тікелей капитал, оның қатарында ақша қаражат
өндірісті жеке немесе кеншенді объектілерін салуға; техника, технология,
машиналар көптеген алуан түрлі жабдықтар сатып алуға; оны монтаждау, іске
қосу; сол сияқты өнім өндіруге қажетті көп түрі ресурстар шикізат,
материалдар, энергия су басқа да қажетті ресурстар айналмалы капитал
ретінде жұмсалады. Сондай-ақ тұрақты және өзгермелі капитал, бүкіл халық
шаруашылығының және әлеуметтік -экономикалық потенциалды, тіпті ел байлығын
қалыптастыру негізі болып табылады.
Жер әлем елдерінің экономикалық көлемінде, жер жүзі шаруашылығында
алатын орны ерекше және өте үлкен. Ел экономикасын жерді табиғи
ресурстарысыз жалпы дамыту, әсіресе әлеуметтік тұрғыдан дамыту мүмкін емес.
Жер бүкіл әлем көлеміндегі, жер жүзі халықтарының өнімді тұтыну көзі.
Сондықтан жер, әлем елдері экономикасында, олардың барлығының дамуында
түпнұсқа болып табылады.
Экономика дамуының негізінде еңбекке ерекше тоқталатын болсақ,
еңбексіз атап айтсақ, жұмысшылардың еңбектенуінсіз ешқандай өндіріс жүзеге
аспайды. Ешқандай адам баласы, жалпы қоғам, мемлекет өзінің өмірін, тіпті
тіршілігін еңбексіз қамтамасыз ету мүмкін емес. Сондықтан да, ерте көне
заманнан бері осы заманға дейін, әрине келешекте қандай да адам болмасын,
қандай да қоғам болмасын, өзінің тіршілігін, тіршілік негізін дамуын тек
еңбек арқылы қамтамасыз етеді.
Осының қатарында экономика дамуының өндірістің басты факторы
-капитал да бар. Оны жұмсап пайдалану негізінде экономикалық өндірістік
потенциал - негізгі қор қалыптасады.
Әлеуметтік - экономикалық даму, өндірістік қоғамдық негізімен, өсіn
-өніп өркендеп келеді. Сондықтан да экономикалық тұрғыдан өндіріс халық
шаруашылығында өнім - тауар өндіріп, қоғамға қызмет істеп, жалпы капитал
қорын тұрақты өсіріп, инвестицциялық негізде өндірісті халық шаруашылығының
салаларында дамытып, барлық өндірілген өнімді бөліп бағыттау, айырбастау,
айналымға айналдырып, тұтынуға жіберу басты мәселе болып келеді. Ол ең
негізгі өндірістік өнім негізі. өорыта келгенде, өндіріс даму негізінен
экономиканың дамуы және де оның аумағының тұрақты өсуін қамтамасыз етеді.
Нарық заманында өндірістің өсуі екі бірінші кәсіпкерліктің дамуы арқылы, әр
түрлі кәсіпорындарды қалыптастырып дамыту арқылы капиталды пайдалану
негізінде ішкі, сыртқы инвестиция негізінде пайдалануды қамтамасыз етеді.

2. Капитал - өндіріс факторы. Капитал нарығы
Нарықтық қатынасқа көшкен кезде капитал сөзі жиі
қолдаланылады. Бірақ капитал деп кез келген ақшаны айтады. Рас, қандай да
бір капитал болмасын, өз қозғалысығ белгілі бір ақша сомасы түрінде
бастайды. Алайда ақшаның ақшамен және ақшаның капитал ретіндегі
айырмашылығы бар. Ақшалар өз бетінше капитал бола алмайды. Мысалы: егер
ақшалар тауар айырбасын Т-А-Т формуласымен қызмет көрсетсе, онда олар бұл
жерде айналым қызметін орындайды. Яғни, ақша айналымда болып, өзіндік
массасына салмақ қосса ғана капитал бола алады.
Ақша ретінде және ақша капитал ретінде алғашқыда бір - бірінен
тек біркелкі емес айналым түрінде өзгешеленеді.
Ақшаның капиталға айналуының басты шарты - ақша иегерәнәі нарықта
солндай таурды табу мүмкіндігі болып, ол жаңаша құнды жасауға қабілктті,
одан да көп, өзінің бай - тұрғасына құнды жасайды.
Капитал жайлы көптеген ойшылдар өз пікірлерін білдірген. Бірақ,
капиталдың мәнән толыққанды етіп К. Маркс ашқан. Маркс былай деп жазған:
сырртай капитал әр түрллі жақты формада өндіріс құрал жабдығында, адамдар,
ақшалай болып келеді. К. Маркс осыдан соң каиталды - күрделі ұғым санаған.
Барлық аталған материалдық игіліктер өз бетінше капитал бола алмайды, олар
сонда ғана капиталға айнала алады, егер иегерлері оларды құнды еселеу ұшін
несе қосымша құнды жасауға қолданса. Өзінің басты еңбегі Капиталда К
Маркс капиталдың бірқатар анықтамасын берген. Бұл кездейсоқ емес,
Капиталдың бірінші томында: капитал - бұл құн, бұл өзін\\өзі өсіретін құн
деп көрсетілген. Капиталдың екінші томында: капитал - қозғалыс екенін
дәлелдеген. Капиталдың мәні толыққанды Капиталдың үшінші томында
жазылған. Ол капиталды заттар жиынтығы ретігде қарастыруды жоққа шығарып,
капитал - бұл зат еместігін, ол адамдар арсындағы белгілі қоғамдық өатынас
екенін айтқан.
Жоғарыда айтып кеткенімдей капитал - маңызды өндіріс
факторларының бірі. Капиталдың негізгі қызметке түсу ортасы - қоғам. Ал,
қазіргі жағдайда қоғам - нарықтық қатынастар нысанында болып отыр. Нарықтық
қоғамда мемлекеттің дамуы мен деңгейі - осы мемлекеттің негізгі қорымен
көрсетіледі. Бұл жердегі негізгі қор - капитал.
Экономикалық дамуда ең маңызды мәселе, қандай да бір болмасын
экономикалық жүйеде бұл факторлар, тұтынушылардың табысына да байланысты.
Олардың санына және бір тауардың орнына пайдаланатын бір немесе бірнеше
толтыратын тауарларға байланысты. Ұсыныс - тауарлардың бағасы мен мөлшері
арасындағы байланысты айтамыз. Белгілі уақыт арасында тұтынушыларға
шығарылатын тауар - ұсыныс.
Сұраныстың екі түрі бар: жеке сұраныс және нарық сұранысы.
Нарық сұранысы барлық тұтынушылардың кез келген бағада жалпы мөлшердегі
сұранысын көрсетді. Осымен байланысты негізгі қор әсеріне келсек, өнім -
тауар, қызмет - жұмыс өндіретін өндіріс негізі болып келеді. Ол көп жыл
бойы өзінің түр пішін өзгертпей, қалпын өзгертпей қызмет етіп, өнім тауар
шығарып, жалпы халыққа, жалпы халық шаруашылығында қызметететін өндірістік
және өндірістік емес объектілер немесе кешенді объектілер болып келеді.
Негізгі қорға жататын барлық дүние және мүлік, байлықтар кем дегенде бір
жылдан артық ғұмыры блатын және олардың жеке бағасының құны, бағасы он мың
теңгеден көп тұратын күрделі объект болуы керек. Нарықтың инвестициялық
процесі болуы керек. Өндірістің негізгі үш факторларының бірі - капитал,
оны тиімді пайдалана білу. Яғни, әлеуметтік - экономикалық даму - бірінші
капиталды пайдалану.Оның қарамғында пайдалаанунегізінде экономикалық
тиімділігін анықтау. Капиталдың экономикалық тиімділігін есептеу - талдау
тәсәләмен шығару. Әлемдегі теориялық негіз жалпы капиталды жұмсауда
мемлекеттік және халықаралық инвестициялық процесті құрайды.
Әлемдік нарықта өндіріс факторы - капиталдың ойнайтын рөлі
ерекше.
Өйіткені нарықтық қарым - қатынаста капиталсыз экономикалық субъектілер
арасында еш байланыс болмайды. Капитал бұл бүкіләемдік айналым динамикасы.
Планета байлығының балансын сақтап тұрушы құрал.

3. ЖЕР – МАҢЫЗДЫ ӨНДІРІС ФАКТОРЫ. ЖЕР НАРЫҒЫ.
Жер табиғи фактор есебінде қарастырылады. Бұған табиғат
байлықтары, пайда қазбалар өоры, орман мен жыртуға жарамды жерлер және т.б.
жатады. Жерден шығарылатын пайдалы өнім - табиғи ресурс. Табиғи ресурс -
бұл өндіріс факторлары, табиғаттан пайда болады және оны адам өндіріеді.
Оған: көмір, газ, мұнай, темір, астық, күнделікті тұтыныстағы табиғи заттар
жатады.
Жер қоғамдық байлықтың аса маңызды бөлігі, мемлекет
тәуелсіздігінің негізі, барлық байлықтың жиынтығы. Жер ауыл шаруашылығының
басты өндіріс құралы, ал басқа кез келген өндңрңс процестерінің ең қажетті
шарты болып табылады.
Жер адам еңбегінің жемісі емес, табиғат сыйы. Ол белгілі өлшемде
табиғат сыйлаған бүкіл пайдалылық. Ол жердің өзі, су ресуртары мен қазбалы
байлықтар. Жер бетінің белгілі бір учаскілері адам қызметіне ықпал етеді.
Себебі, адам өндіретін игіліктердің көбісі жермен байланысты. Демек , адам
табиғаттың берген байлықтарымен өндірістік процесс нәтижесінде игілік
өндіреді. Өндіруші өндірген өнімді сату алу - нарықтық қатынастар негізі.

4. ЕҢБЕК - ӨНДІРІС ФАКТОРЫ. ЕҢБЕК НАРЫҒЫ
Адамзат тарихының тәжірибесі, адамның еңбекке деген ең жақсы ынтасы,
яғни талаптануы - тек нарық, соның ішінде еңбек нарығы жағдайында ған іске
асырылатындығын көрсетті.
Еңбек нарығы дегеніміз - ең алдымен жұмыс күшіне деген сұраныс.
Әрине, бұл тым ерекше, өзгеше нарық. Жұмыс күшін реттеу, оны әкімшілік -
әміршілдік әдіске қарама қарсы әдіс деп қарауға болады. Еркін еңбек - бұл
тиімді экономиканың негізі.
Еңбек - адамның дене және рухани қабілеттілігінің жиынтығы және оны
өндіріс процесінің материалдық игіліктер мен қызмет көрсетуінде
қолдаланылады. Өндіріс процесі жүзеге асу үшін, жұмыс күші әрбір кезде іс -
әрекетте болуы қажет, басқаша айтсақ тұтынылуы керек.
Еңбек нарығында жұмыс күші бір жағынан сатылады, ал екінші жағынан
оны сатып алады. Жұмыс күші дегеніміз адамның физикалық және ой қабілеті,
осы қабілеттерді материалдық және рухани игіліктерді өндіруде пайдаланада.
Жұмыс күші деген ұғым тек экономикада жалданып жұмыс істеп жүргендердің
нақтылы еңбекте пайдаланатын қабілеттері. Жұмыс күшінің еңбекке деген
қабілеті әр түрлі болады, алайда еңбек кезінде оның барлығы бірдей
қолданылмайды. Сондықтан жұмыс күшінің нақтылы еңбекке деген қабілеттері
бағаланады. Демек еңбек нарығы дегеніміз жұмыс істеп жүрген жұмыс күші
нарығы. Ол қоғамда туған жұмыс күшіне деген сұраныспен , кәсіптік қабілет
пен оны бағалаумен , жұмыс күші белгілі уақыт ішінде пацдалану
қатынастармен байланысты. Бұл жерде сатып алу, айырбастау обьекті ретінде
еңбекке деген қабілеттің істе көрінуі, басқаша айтқанда іске ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.