Қазақстан мен Эстония қарым - қатынастары туралы ақпарат
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І . тарау Табиғат жағдайлары мен халқы
І.1 Табиғат жағдайлары мен ресурстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
І.2 Халқы және орналасу ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
ІІ . тарау Халық шаруашылығына жалпы сипаттама
ІІ.1 Өнеркәсіп кешені ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
ІІ.2 Жылу .энергетикалық кешені ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
ІІ.3 Агроөнеркәсіптік кешен ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
ІІ.4 Көлік кешені ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
ІІІ . тарау Сыртқы саяси . экономикалық байланыстары
ІІІ.1 Эстония сыртқы саудасының негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
ІІІ.2 Қазақстан мен Эстонияның саяси . ынтымақтастық байланыстары ... 23
ІІІ.3 Қазақ. Эстон сауда . экономикалық қатынастары ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32 Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І . тарау Табиғат жағдайлары мен халқы
І.1 Табиғат жағдайлары мен ресурстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
І.2 Халқы және орналасу ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
ІІ . тарау Халық шаруашылығына жалпы сипаттама
ІІ.1 Өнеркәсіп кешені ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
ІІ.2 Жылу .энергетикалық кешені ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
ІІ.3 Агроөнеркәсіптік кешен ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
ІІ.4 Көлік кешені ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
ІІІ . тарау Сыртқы саяси . экономикалық байланыстары
ІІІ.1 Эстония сыртқы саудасының негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
ІІІ.2 Қазақстан мен Эстонияның саяси . ынтымақтастық байланыстары ... 23
ІІІ.3 Қазақ. Эстон сауда . экономикалық қатынастары ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32 Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Мемлекеттік атауы - Эстония Республикасы. Астанасы - Таллин ( 427 мың. тұрғын ) Жер көлемі - 47,5 мың.км2 . Европаның солтүстік шығыс бөлігінде ,Балтық теңізінің Фин шығанағының оңтүстік жағалауында орналасқан. Оңтүстігінда Латвиямен және шығысында Ресеймен шектеседі.
Эстония - жағажай, қарағайлар елі, ортағасырлық қалалар, хуторлық шаруашылық дамыған. Эстонияның визитті карточкасы - Балтық теңізі. Эстония - индустриалды - аграрлы ел. Фосфорит пен жанатын тақтатас, шымтезек, цемент, саз балшық, әктастың қоры көп кездеседі. Өнеркәсібінің басты саласы - машина жасау ( электрорадиотехникалар, прибор жасау, кеме жөндеу т.б) және метал өңдеу, химия ( минералды тыңайтқыштар, күкірт қышқылы, бензол, жуғыш заттар ), жеңіл және тамақ өнеркісібі, құрылыс материалдыр, целлюлоза, қағаз.
Ауыл шаруашылығы сүтті- етті мал шаруашылығы. Шошқа шаруашылығы жақсы дамыған. Өсімдік шаруашылығы дәнді - дақылдар – қарақұмық, арпа, бидай, жем- шөп, картоп , көкөніс өсіреді.
Электротехника және радтоэлектронды бұйымдары, химикат, азық- түлік өнімдері экспортталады. Көлік байланыстары жақсы дамыған. Автомобиль жолыеың ұзындығы - 14,8 мың. км. Сыртқы саудасында теңіз жолының маңызы өте зор. Басты порттары: Таллин, Новаталлинский. Ірі қалалары: Тарту, Нарва, Пярну. Халқы: 1,45 млн.адам. Этникалық құрамы: эстондықтар ( 65% ), орыстар ( 28,2% ), украиндар ( 2,6% ), белорустар (1,5% ) және финдер (0,9%). Дін: лютерандық. Сонымен қатар православие және католиктік діндер таралған.Мемлекеттік тілі: эстон ( тілдердің фин – угор тобына кіреді ) Мемлекеттік мейрам: 24 ақпан Тәуелсіздік күні ( 1918 жылдан ). Ақша бірлігі: крона . Әкімшілік – территориялық бөлінуі: Эстония 15 уезд және 6 жеке қалалардан тұрады (Тарту, Нарва, Пярну, Таллин, Кохтла – Ярве, Силламяэ).Мемлекеттік құрылымы: Эстония парламенттік мемлекет. Қазіргі Конституция 28 маусым 1992 жылы қабылданған. Мемлекет басшысы: мемлекет басшысы Президент Рийгикогудың (парламент ) құпия дауыс беруімен бес жылға, екі мерзімге сайланады.Партияның парламенттік сайлауында жеңіске жеткен адам мемлекет басшысы болады. Конституцияға сай Президент Премьер – министрлікке үміткерге Парламентке 14 күннің ішінде болашақ үкіметтің құрылымын анықтауды жүктейді. Бұдан кейін Парламент ашық дауыспен болашақ үкімет кабинетін құруға рұқсат беріп, оны мемлекет басшысы мақұлдайды. Заң шығарушы органы: Рийгикогуға ( мемлекеттік жиналыс ) тиесілі. Жиналыс мүшелерінің саны - 101 депутат, аралас жүйе бойынша 4 жылғы сайланады. Саяси партиялар және олардың сайлау комиссиялары кандидаттардың тізімін жасайды, біріақ сайлаушы тек бір кандидатқа дауыс береді. Заң бойынша тізімнен тыс адамдар да сайлауға қатысуға құқылы.Саяси партиялар: Эстонияда 40- тан аса саяси партиялар бар. Соның ішіндегі беделді партиялар мыналар: Орталық партия ( негізі социал- демократиялық партия ), « Res Publika » ( консервативті ) , Реформалық партия , Ұлттық одақ , « Исамаалийт » ( Мелекеттік Одақ ).
Мемлекеттік атауы - Эстония Республикасы. Астанасы - Таллин ( 427 мың. тұрғын ) Жер көлемі - 47,5 мың.км2 . Европаның солтүстік шығыс бөлігінде ,Балтық теңізінің Фин шығанағының оңтүстік жағалауында орналасқан. Оңтүстігінда Латвиямен және шығысында Ресеймен шектеседі.
Эстония - жағажай, қарағайлар елі, ортағасырлық қалалар, хуторлық шаруашылық дамыған. Эстонияның визитті карточкасы - Балтық теңізі. Эстония - индустриалды - аграрлы ел. Фосфорит пен жанатын тақтатас, шымтезек, цемент, саз балшық, әктастың қоры көп кездеседі. Өнеркәсібінің басты саласы - машина жасау ( электрорадиотехникалар, прибор жасау, кеме жөндеу т.б) және метал өңдеу, химия ( минералды тыңайтқыштар, күкірт қышқылы, бензол, жуғыш заттар ), жеңіл және тамақ өнеркісібі, құрылыс материалдыр, целлюлоза, қағаз.
Ауыл шаруашылығы сүтті- етті мал шаруашылығы. Шошқа шаруашылығы жақсы дамыған. Өсімдік шаруашылығы дәнді - дақылдар – қарақұмық, арпа, бидай, жем- шөп, картоп , көкөніс өсіреді.
Электротехника және радтоэлектронды бұйымдары, химикат, азық- түлік өнімдері экспортталады. Көлік байланыстары жақсы дамыған. Автомобиль жолыеың ұзындығы - 14,8 мың. км. Сыртқы саудасында теңіз жолының маңызы өте зор. Басты порттары: Таллин, Новаталлинский. Ірі қалалары: Тарту, Нарва, Пярну. Халқы: 1,45 млн.адам. Этникалық құрамы: эстондықтар ( 65% ), орыстар ( 28,2% ), украиндар ( 2,6% ), белорустар (1,5% ) және финдер (0,9%). Дін: лютерандық. Сонымен қатар православие және католиктік діндер таралған.Мемлекеттік тілі: эстон ( тілдердің фин – угор тобына кіреді ) Мемлекеттік мейрам: 24 ақпан Тәуелсіздік күні ( 1918 жылдан ). Ақша бірлігі: крона . Әкімшілік – территориялық бөлінуі: Эстония 15 уезд және 6 жеке қалалардан тұрады (Тарту, Нарва, Пярну, Таллин, Кохтла – Ярве, Силламяэ).Мемлекеттік құрылымы: Эстония парламенттік мемлекет. Қазіргі Конституция 28 маусым 1992 жылы қабылданған. Мемлекет басшысы: мемлекет басшысы Президент Рийгикогудың (парламент ) құпия дауыс беруімен бес жылға, екі мерзімге сайланады.Партияның парламенттік сайлауында жеңіске жеткен адам мемлекет басшысы болады. Конституцияға сай Президент Премьер – министрлікке үміткерге Парламентке 14 күннің ішінде болашақ үкіметтің құрылымын анықтауды жүктейді. Бұдан кейін Парламент ашық дауыспен болашақ үкімет кабинетін құруға рұқсат беріп, оны мемлекет басшысы мақұлдайды. Заң шығарушы органы: Рийгикогуға ( мемлекеттік жиналыс ) тиесілі. Жиналыс мүшелерінің саны - 101 депутат, аралас жүйе бойынша 4 жылғы сайланады. Саяси партиялар және олардың сайлау комиссиялары кандидаттардың тізімін жасайды, біріақ сайлаушы тек бір кандидатқа дауыс береді. Заң бойынша тізімнен тыс адамдар да сайлауға қатысуға құқылы.Саяси партиялар: Эстонияда 40- тан аса саяси партиялар бар. Соның ішіндегі беделді партиялар мыналар: Орталық партия ( негізі социал- демократиялық партия ), « Res Publika » ( консервативті ) , Реформалық партия , Ұлттық одақ , « Исамаалийт » ( Мелекеттік Одақ ).
Пайдаланған әдебиеттер
1. Слука А.Е Территориальные экономические диспропорции в странах Европейского союза и их динамика Вестник., М 1996г., 356 б [ 75- 81с]
2. Слука А.Е Население Западной Европы М., 1994г., 280 б [ 219-224с]
3. Международные экономические отношения. Т.1-2.М., Новости,1991г., 235б [113-115 с]
4.Токаев К «Казахстанская дипломатия впервые итоги, новые задачи» Мысль, 1995 г., 285б [ 94-98 с]
5.Родионова И.А., Холина В.Н
«Политическая картина мира » М,1995 г., 213б [ 56 – 58с]
6.Назарбаев Н.А «На пороге ХХІ века» Алматы, 1995 г., 326 б [ 117-128с]
7.Казанский Н.Н и др. Экономическая география транспорта М., Транспорт.,1991г., 295 бет [184-187с]
8. Слука А.Е Важнейшие особенности динамики населения в современной Европе Вестник., Москва.,1994г., 378бет [145-149с]
9. В.П.Максаковский «География» оқулық 255б /38-43с/
10. Ю.В.Бромлей., Р.Г.Подольный «Человечество-это народы»
М; «Мысль» 1990г., 203б /67-69с/
11.Гаджиев К.С « Геополитика» М, 1997., 280 б [ 13-17 с]
12. Алтухов В. О смене порядков в мировом общественном развитии // МЭНО. 1995 г., 420 б., [ 218-222с]
13. Хлюпкин В. Казахстан в геополитическом измерении //
Мысль 1996г., 210 б [ 98-101с]
1. Слука А.Е Территориальные экономические диспропорции в странах Европейского союза и их динамика Вестник., М 1996г., 356 б [ 75- 81с]
2. Слука А.Е Население Западной Европы М., 1994г., 280 б [ 219-224с]
3. Международные экономические отношения. Т.1-2.М., Новости,1991г., 235б [113-115 с]
4.Токаев К «Казахстанская дипломатия впервые итоги, новые задачи» Мысль, 1995 г., 285б [ 94-98 с]
5.Родионова И.А., Холина В.Н
«Политическая картина мира » М,1995 г., 213б [ 56 – 58с]
6.Назарбаев Н.А «На пороге ХХІ века» Алматы, 1995 г., 326 б [ 117-128с]
7.Казанский Н.Н и др. Экономическая география транспорта М., Транспорт.,1991г., 295 бет [184-187с]
8. Слука А.Е Важнейшие особенности динамики населения в современной Европе Вестник., Москва.,1994г., 378бет [145-149с]
9. В.П.Максаковский «География» оқулық 255б /38-43с/
10. Ю.В.Бромлей., Р.Г.Подольный «Человечество-это народы»
М; «Мысль» 1990г., 203б /67-69с/
11.Гаджиев К.С « Геополитика» М, 1997., 280 б [ 13-17 с]
12. Алтухов В. О смене порядков в мировом общественном развитии // МЭНО. 1995 г., 420 б., [ 218-222с]
13. Хлюпкин В. Казахстан в геополитическом измерении //
Мысль 1996г., 210 б [ 98-101с]
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І – тарау Табиғат жағдайлары мен халқы
І.1 Табиғат жағдайлары мен
ресурстары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
І.2 Халқы және орналасу
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
7
ІІ – тарау Халық шаруашылығына жалпы сипаттама
ІІ.1 Өнеркәсіп
кешені ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..9
ІІ.2 Жылу –энергетикалық
кешені ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...11
ІІ.3 Агроөнеркәсіптік
кешен ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 13
ІІ.4 Көлік
кешені ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 15
ІІІ – тарау Сыртқы саяси - экономикалық байланыстары
ІІІ.1 Эстония сыртқы саудасының негізгі
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... .17
ІІІ.2 Қазақстан мен Эстонияның саяси – ынтымақтастық
байланыстары ... 23
ІІІ.3 Қазақ- Эстон сауда - экономикалық
қатынастары ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
Пайдаланған әдебиеттер
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Тарих факультеті
Қазақстан тарихы кафедрасы
Тақырып: Қазақстан мен Эстония қарым –
қатынастары
Пәні : Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы
Мамандығы: География
Орындаған:
Қабылдаған:
Кіріспе
Мемлекеттік атауы - Эстония Республикасы. Астанасы - Таллин (
427 мың. тұрғын ) Жер көлемі - 47,5 мың.км2 . Европаның солтүстік
шығыс бөлігінде ,Балтық теңізінің Фин шығанағының оңтүстік
жағалауында орналасқан. Оңтүстігінда Латвиямен және шығысында
Ресеймен шектеседі.
Эстония - жағажай, қарағайлар елі, ортағасырлық қалалар, хуторлық
шаруашылық дамыған. Эстонияның визитті карточкасы - Балтық
теңізі. Эстония - индустриалды - аграрлы ел. Фосфорит пен жанатын
тақтатас, шымтезек, цемент, саз балшық, әктастың қоры көп
кездеседі. Өнеркәсібінің басты саласы - машина жасау (
электрорадиотехникалар, прибор жасау, кеме жөндеу т.б) және метал
өңдеу, химия ( минералды тыңайтқыштар, күкірт қышқылы, бензол,
жуғыш заттар ), жеңіл және тамақ өнеркісібі, құрылыс материалдыр,
целлюлоза, қағаз.
Ауыл шаруашылығы сүтті- етті мал шаруашылығы. Шошқа
шаруашылығы жақсы дамыған. Өсімдік шаруашылығы дәнді - дақылдар –
қарақұмық, арпа, бидай, жем- шөп, картоп , көкөніс өсіреді.
Электротехника және радтоэлектронды бұйымдары, химикат, азық-
түлік өнімдері экспортталады. Көлік байланыстары жақсы дамыған.
Автомобиль жолыеың ұзындығы - 14,8 мың. км. Сыртқы саудасында теңіз
жолының маңызы өте зор. Басты порттары: Таллин, Новаталлинский. Ірі
қалалары: Тарту, Нарва, Пярну. Халқы: 1,45 млн.адам. Этникалық құрамы:
эстондықтар ( 65% ), орыстар ( 28,2% ), украиндар ( 2,6% ), белорустар
(1,5% ) және финдер (0,9%). Дін: лютерандық. Сонымен қатар православие
және католиктік діндер таралған.Мемлекеттік тілі: эстон ( тілдердің
фин – угор тобына кіреді ) Мемлекеттік мейрам: 24 ақпан Тәуелсіздік
күні ( 1918 жылдан ). Ақша бірлігі: крона . Әкімшілік – территориялық
бөлінуі: Эстония 15 уезд және 6 жеке қалалардан тұрады (Тарту,
Нарва, Пярну, Таллин, Кохтла – Ярве, Силламяэ).Мемлекеттік құрылымы:
Эстония парламенттік мемлекет. Қазіргі Конституция 28 маусым 1992
жылы қабылданған. Мемлекет басшысы: мемлекет басшысы Президент
Рийгикогудың (парламент ) құпия дауыс беруімен бес жылға, екі
мерзімге сайланады.Партияның парламенттік сайлауында жеңіске жеткен
адам мемлекет басшысы болады. Конституцияға сай Президент
Премьер – министрлікке үміткерге Парламентке 14 күннің ішінде
болашақ үкіметтің құрылымын анықтауды жүктейді. Бұдан кейін
Парламент ашық дауыспен болашақ үкімет кабинетін құруға
рұқсат беріп, оны мемлекет басшысы мақұлдайды. Заң шығарушы органы:
Рийгикогуға ( мемлекеттік жиналыс ) тиесілі. Жиналыс мүшелерінің
саны - 101 депутат, аралас жүйе бойынша 4 жылғы сайланады. Саяси
партиялар және олардың сайлау комиссиялары кандидаттардың тізімін
жасайды, біріақ сайлаушы тек бір кандидатқа дауыс береді. Заң
бойынша тізімнен тыс адамдар да сайлауға қатысуға құқылы.Саяси
партиялар: Эстонияда 40- тан аса саяси партиялар бар. Соның
ішіндегі беделді партиялар мыналар: Орталық партия ( негізі социал-
демократиялық партия ), Res Publika ( консервативті ) , Реформалық
партия , Ұлттық одақ , Исамаалийт ( Мелекеттік Одақ ).
І – тарау Табиғат жағдайлары мен халқы
І.1 Табиғат жағдайлары мен ресурстары
Эстония климаты Атлант мұхитының теңіз ауа массаларының
әсерінен теңіздік ылғалды климатқа жатады . Ең cуық айы батыста
3-4°C , шығыста -6,6°C жетеді . Шілде айындағы температура 16-17 °C
жетеді. Көктем әдетте кеш шығады . Жазда ауа райы бірқалыпты , күз
жывл мезгілінің ең ұзағы . Қыс жылы , жұмсақ , қар 70 - 130 күн
жатады . Қалыңдығы 35 см . Ылғалдылықтың ең көп мөлшері 700 мм .
Эстонияда өзен торы көп тарамды . Көп өзендер Пандиверия
және Сакала жазықтарынан бастау алады . Өзен сулары үш бассейнге
бөлінеді :
Фин шығанағы , Рига шығанағы және Чудский көлі . Эстонияда 150
өзен бар .Ең суы мол өзені - Нарва өзені . Көлемі бойынша ірісі –
Эмайыги өзені . Өзендерді әдетте сумен қамтамасыз етуге пайдаланады .
Көлдер елдің 5 % алып жатыр . Олардың барлығы дерлік мұздықтардан
пайда болған . Ең ірі көлі Чудское көлі .
Топырақ жамылғысы минералды органикалық тыңайтқыштарпды қажет
етеді . Елдің солтүстік және солтүстік батысында , Саарема , Хиума
аралдарында карбонатты және батпақты топырақтар басым . Пандиверия
жазығы және елдің орталығы бидай өсіруге қолайлы .
Эстония аралас ормандар зонасында орналасқан . Қазіргі кезде
территориясының 47 % ормандар алып жатыр . Ең көп таралғандары
қайың , канадалық шырша,қарағай . Елдің солтүстік шығыс және оңтүстік
батыс бөліктерінде ормангдар жақсы сақталған . Қорықтық ормандар
үлесі . 4% . Елдің 21% батпақтар алып жатыр .
Эстония табиғи ресурстарға аса бай емес . Жылу энергетикалық
кенорындарынан елдің солтүстік шығысында орналасқан Нарва және
Ракверия қалалары арасында орналасқан жанғыш тақтатас кенорынлдарын
айтуға болады . Жалпы қоры 3,7 млн . т құрайды .
Жанғыш тақтатастар немесе кукерсиктер салыстырмалы түрде жұмсақ
борпылдақ жыныстар майда бөлшектер түрінде олар тез жанып ,
өзіндік иісі бар . Жанғыш тақтатастар калориялығы тас көмірден
үш есе төмен , бірақ күлі 50 пайыз . Жанғыш тақтатастарды 100 км
–ден артық жерге тасымалдау тиімсіз . Солтүстік жағалауда фосфорит
кен орындары шоғырланған .
Шымтезек қоры бойынша Эстония тек Россия мен Беларуссияға ғана
орын береді . Алайда оның ірі электр стангцияларында отын ретінде
аз пайдаланады , біроақ тұрғын үйлер мен ауыл шаруашылығында
пайдаланылады . Құрылыс заттарынан әктас , даломит , сазбалшық , кварц
құмдары кездеседі .
І.2 Халқы және орналасу ерекшеліктері
Эстонияда 1,45 млн. адам. тұрады .1990 жылдардан бері табиғи өсім
азайып , көші - қон процестері күшейді . Елдегі демографиялық жағдай
нашар . Туу көрсеткіші төмен , өлім - жітім көп , табиғи өсімнің
азаюы тән . Елдің солтүстік шығысында демографиялық жағдай
тіпті нашар . Мұнда Эстониядағы туу 7,6 %0 , жоғарғы өлім
көрсеткіші 14 %0 , сәйкесінше халық санының азаюы -7,21 %0 тең .
Қазіргі кезде Эстониядағы миграциялық процестер аса
күрделі . Орыс тілді халықтың көшіп кетуі 1992 - 1994 жылдарға
сәйкес келіп , аяқталды . 1992 жылдан 1997 жылға дейін Ресейге
67 мың адам көшіп кетті , оның әрбір бесіншісі мәжбүрленген қоныс
аударушы немесе қашқын аталды .
Тарихи даму кезеңдерінде Эстония тұрғындарының этникалық
құрамы айтарлықтай өзгерді . Мұнда Эстондықтардың саны азайып ,
орыстардың үлесі азайды .
Орыс халқының үлесінің көбеюі соғыстан кейінгі жылдарға сәйкес
келеді . Бұл жаңа өнеркәсіп кәсіпорындарының салынуымен және жұмысшы
күшінің , мамандардың қажеттігіне байланысты . Сонымен бірге Балтық
флотында қызмет еткен әскерилер зейнеткерлікке шыққаннан кейін
қызмет еткен жерлерінде қалып қоюына да байланысты .
Этникалық құрамы: эстондықтар ( 65% ), орыстар ( 28,2% ),
украиндар ( 2,6% ), белорустар (1,5% ) және финдер (0,9%).
Экономикалық өзгерістер халықтың әлеуметтік –экономикалық
жағдайын өзгертті , әсіресе жұмыссыздық көбейе бастады . 2000 жылдың 1
қаңтарында жұмыспен қамтылғандар үлесі 55,1 % болса , жұмыссыздық
деңгейі 13,7 % жетті . Жұмыссыздықтың басты себептерінің бірі
ретінде жоғарғы білімді мамандардың жетспеуін айтуға болады . Бұл
жұмысшылардың кәсіби техникалық білімінің төмендігімен байланысты .
Елде жұмыссыздық көрсеткіші жоғары екі аудан көзге түседі . Біріншісі
солтүстік шығыс өнеркәсіптік ауданы және екіншісі оңтүстік шығыс
аудан . Мұнда ірі ауылшаруашылық кәсіпорындары жабылып қалған ,
жұмыссыздық деңгейі 20 % .
Дүние жүзілік банктің мәліметтері бойынша Эстония
тұрғындарының 9 % кедейшілікте өмір сүреді . 1997 жылы кедей
отбасылардың табыс мөлшері тұрмысы жақсы тұрғындардың табысынан 16
есе аз .Соңғы бес жылда тұрғын үй , денсаулық сақтау , көлік ,
байланыс қымбаттады .
Эстония - жоғары урбандалған мемлекет . Халықтың 73 %
қалаларда тұрады . Ірі қалалары: Тарту, Нарва, Пярну. Мұнда халықтың
көп бөлігі хуторларда тұрады .
Эстония халқының 20 % - ы жоғары білімі бар . Эстонияға
халықтың білім дәрежесі жоғарылығы және еңбек ресурстарымен
қамтамасыз етілуі тән . Тағы бір ерекшелігі тұрғындардың шет
тілдерін жақсы меңгеруі ,бұл кәсіпкерлікке оң әсерін тигізді .
Эстондық орта бизнесімен ағылшын , орыс , фин тілдерін меңгерген .
ІІ – тарау Халық шаруашылығына жалпы сипаттама
ІІ.1 Өнеркәсіп кешені
Өнеркәсіп кешені соғыстан кейін жылдарынан 1990 жылдардың
басына дейін Эстонияның басты саласы болатын. Өнеркәсіп
өндірісінің құрылымы машина жасау мен метал өңдеуімен
ерешелеленетін, әсіресе электротехникалық, электрондық өнеркәсіп, прибор
жасауда. 1990 жылдардың басында өнеркәсіп кешені құрылымын
өзгертуде қиын жолдан өтті. Ол кезде өндіріс көлемі күрт
қысқарған болатын.1989 - 1994 жылдары аралығында өнеркәсіптің
ешқандай саласында ілгерілеу болмады. Өнеркәсіп өнімдерінің күрт
төмендеуінің басты себептері Кеңес Одағы елдерінің арасында
экономикалық байланыстар үзіліп қалды (кейіннен ТМД елдері).
Эстондық өнеркәсіп орындарының өнімдеріне сұраныстың күрт
төмендеуі, шикізат тасымалындағы қиыншылықтар тікелей әсер етті.
Өнеркәсіп құрылымында бірінші орынға жергілікті ауыл шаруашылық
шикізатқа негізделген тамақ өнеркәсібі және ағаш өңдеу шықты.
Машина жасауда қатты өзгерістер болды. Бұл саланың көптеген
кәсіплрындары өндірісті күрт төмендетті, ал кейбірі тіпті жабылып
қалды. Машина жасаудың кейбір ғылымды және жұмысты қажет ететін
салаларының қайтадан жандану мүмкіндіктері бар. Оған мысалы,
электрониканы жатқызуға болады. Бұл саланың дамуына және бәсекеге
төзе білуне машина жасаудағы тәжірибе, сақталған ғылым және
өндіріс кадрлары, ЕО елдерімен салыстырғанда арзан жұмыс бағасы
септігін тигізеді.
Химия өнеркәсібі қазіргі таңда 10 кәсіпорынмен сипатталады.
Оның ішіндегі МАҚ Кивитер - жанғыш тақтатас химиясы, АҚ
Нироферт - ресейлік табиғи газдан азот тыңайтқыштарын өндіретін
кәсіпорындарды ерекше айту қажет.
Садолин кәсіпорны Эстония және балтық нарығындағы бояу
өндірісіндегі ең ірісі. Өндірілетін өнімнің 70% экспортқа шығады,
онда Литва, Латвия және Ресей басым.
Орман және ағаш өңдеу өнеркәсібі эстон экономикасының басты
бағыттарының бірі болып қалады. Оның негізгі өнімдері желімді
фанер, ағаш сүректі тақталар, жиһаз, сіріңке, целлюлоза, қағаз.
ІІ.2 Жылу –энергетикалық кешені
Эстонияның энергетикасының ерекшелігі - жанғыш тақтатастың рөлі
зор. Оның негізінде электроэнергияның 99% құрайды. Қазіргі таңда
жыл сайын 14 мың.т жанғыш тақтатас өндірілсе, оның 12 мың.т жуығы
электорстанцияны қаматамасыз етуге кетеді.
Жылу – энергетикалық кешеннің ұзақ мерзімді даму жобасы
бойынша жылу балансында торф пен ағаштың үлесін жоғарылату болып
табылады. Табиғи газды пайдалану да өседі, ол қоршаған ортаны
ластауды азайту мақсатына да байланысты.
Эстонияның басты жылу станциялары - Эстондық және Балтық
жағалауындағы ГРЭС, оның үлесіне өндірілетін энергияның 97,6%
тиеді. Электр желіліері Латвия және Ресейдің желіліерімен
біріктірілген және де оның басқару орталығы Латвияда.
Болашақта Финляндия және Швеция энергия желіліерімен бірігу
жоспарланып отыр, ал ол кезегінде Скндинавия елдері мен Орталық
Еуропа елдерінің арасындағы энергия желіліерімен қамтамасыз ету
орталығы болмақ. Жобаның атауы Baltik Ring.
Кеңес Одағы кезінде Эстония мен Ресейдің Ленинград облысының
арасында жанғыш тақтатас өндіретін аудандары байланыс орнатқан.
Ленинград облысының жанғыш тақтатастары эстондық ГРЭС –терге түседі,
ал одан өндірілген электроэнергия осы облысқа келеді. Ресейлік
жанғыш тақтатастың Балтық жағалауы ГРЭС – та пайдалану үлесі 40%.
Қазіргі таңда Эстондық және Балтық жағалауындағы ГРЭС – ті
жекешелендіру жұмыстары жүріп жатыр. Басты үміткерлер американдық
NRG ENERGY компаниясы. Сонымен қатар АҚШ татарту желілерін
де сатып алуға мүдделі. Осылайша АҚШ Эстониядағы электр энергиясын
өндіруде монополистер болуы мүмкін
ІІ.3 Агроөнеркәсіптік кешен
Эстонияда КСРО құрамында кезінде –ақ қуатты агроөнеркәсіп
кешен құрылған және де ол етті-сүтті мал шаруашылығына
маманданған еді. Мал шаруашылығының үлесі өндірілетін өнімнің 70%
құрайтын. Етті-сүтті өнімнің 35-40% Одақтың басқа елдеріне
жеткізілетін болған.
Қазіргі таңда елдің ауыл шаруашылығында айтарлықтай
өзгерістер болды. Ең алдымен бұл жерге меншікке байланысты. Эстония
Одақтың елі бола тұрып, шаруаларға жерге жеке меншік беруге
тырысты. Қазір Реституция заңына сәйкес жерді стауға және
сатып алуға болады. 1989 жылдары алғашқы хуторлар құрыла бастады,
1990 жылы олардың саны 800-ге жетті. Ірі шаруашылықтарды қайта
құру, таратып жіберу 1990 жылдары өте қарқынды жүрді. 10 мыңдай
хуторлар пайда болды, олардың көбі шағын кооперативтер мен
акционерлік қоғамдар. Реформа нәтижесінде көптеген эксперименталды, оқу
мекемелері, жем-шөп фермалары таратылды. Бір хутордың орташа жер
мөлшері 24,8 га болса, ал бәсекеге қабілеттілерінің жері 50 га-дан
асады. Жер қорын тым бөлшектеп жіберу, ірі қожалықтарды тарату
ауыл шаруашылығындағы кризистердің бірі болып табылады. Соның
нәтижесінде Эстонияның ЖІӨ ауыл шаруашылық өнімінің үлесі 1991 жылы
19% құраса, 1992 жылы 13% және 1998 жылы 4,4% болды.
Ауыл шаруашылығының құлдырауының тағы бір себебі бұрынғы Одақ
елдері арасындағы байланыстардың үзілуі. Кеңес Одағы жылдары
Эстонияның ауыл шаруашылығындағы көрсеткіштерінің жоғары болуына
ресейден және Одақтың басқа елдерінен минералды тыңайтқыштар,
техника, отын әкелуінен болған.
Дәстүрлі сауданың жоғалуы ауыл шаруашылық өнімдерінің, ірі
қара саны мен мал өнімдерінің айтарлықытый дәрежеде азаюына әкп
соқты. Өндірістің өте төмен құлдыраған кезеңі 1990-1996 жылдары
болды. Минералды тыңайтқыштарды аз қолдану техниканың ескіруі
өнімділіктің төмендеуіне әкелді (мысалы, 1995 жылы түсім 14,7 цга
азайған,1993 жылы 21,6 цга болатын ). Ауыл шаруашылығының құлдырауының
себептерінің біріне халықтың тұтынушылық мүмкіндігінің жоқтығы.
Алайда басқа Балтық елдеріне қарағанда Эстонияның ауыл
шаруашылық секторында өнімділік жоғары. Халықтың бар болғаны 7%
етіп, ЖІӨ - нің 6,4% құрайды, ал Латвияда 17,3 % да 8,7% болса,
Литвада 24,5% да 8,5% құрайды.
Эстонияның ауыл шаруашылығының даму мүмкіндіктері, әсіресе мал
шаруашылығы айтарлықтай дәрежеде ресейлік нарыққа тәуелді. Қазір
Ресейде эстондық сүт өнімдеріне сұраныс артып отыр.
ІІ.4 Көлік кешені
Эстонияның орналасуының географиялық ерекшеліктері онда
көлік байланысының әр түрінің дамуын анықтайды.
Теңіз көлігі елдің шаруашылығында басты рөл ойнайды. Эстонияның
дамыған инфрақұрылымды , терең сулы кемежайлары бар. Аса ірі
эстондық порт ( қуаты 5млн.т ) – Мууга ( Новоталлинский ). Ол
1970 жылы Канада мен АҚШ –тан келетін бидайды тасу мен сақтау
мақсатында құрылған болатын. Соңғы жылы оның жүк терминалы
13 жетпейді. 1990 жылдан бастап порттың мамандануы өзгере бастады.
Шетелдік инвесторлардың қатысуымен қалың және ашық мұнай
өнімдерін тасымалдау үшін жаңа терминалдар мен технологиялық
желіліер құрастырыдды.
Таллин портының жүк айналымында сұйық және басты
жүктерді тасымалдау басым. Транзитті жүктердің үлесі тауар
айналымының ¾ құрайды. Терминалдың бірі таллин қаласының шетінде
Маардуда орналасқан. Таллин портының 2000 жылғы тауар айналымы
29,4 млн. т құрады.
Мууга портында ашық белдем жасалынған. Мұнда сыртқы сауда
байланыстарын дамытуға мүмкіндік беретін кеден жүйесі, салық
төлемінің қолайлы жағдайлары жасалған.
Темір жол желісі бүкіл территорияны алып жатыр . Солтүстік
батысында тығыз орналасқан . Ресеймен басты байланыстар Нарва және
Псков қалалары арқылы өтеді . Эстониядағы темір жолдардың
ұзындығы 1000 км . Ол барлық өнеркәсіп орталықтарын байланыстырады .
Сааремаа және Хийумаа аралдарында темір жол жоқ . Темір жолдар
арқылы транзиттік жүк тасымалының 90% өтеді . Таллин – Нарва -
Санкт- Петербург желісінің маңызы зор .
Автомобиль көлігі . 1000 км2 жерге 669 км келеді . Ол
Солтүстік Еуропа елдерімен тең , ал Батыс Еуропа елдерімен сәл
ғана артта қалады .
Теңіз көлігі , темір жол желісі , автомобиль көлігі бірігіп
қуатты көлік жүйесін құрайды және тасымалдың деңгейін арттырады .
ІІІ – тарау Сыртқы саяси - экономикалық байланыстары
ІІІ.1 Эстония сыртқы саудасының негізгі бағыттары
Транзит және сонымен байланысты жұмыстар Эстония
Республикасының ЖІӨ-нің 15-25% береді. 1991 жылдан бастап елде
айрықша сыртқы сауда саясаты жүргізілуде: мұнда саудаға тарифті
кдергілер жоқ. Сыртқы сауданың айтарлықтай мөлшердегі заңды
тұлғалардың үлесінде болуы Эстонияның экономикасы мен дамуынң
тұрақтануына өз ықпалын тигізді.
Экспорттың көлемі ұлғайтылды. Импорт барьерлерінің болмауы баж
салығынсыз импорттар легінің көптеп келуіне ықпал етті. Бұл
бір жағынан өнеркәсіпті қайтадан құрудың жеделдетуіне өз
септігін тигізсе, екінші жағынан эстондық көптеген кәсіпорындардың
бәсекеге қабілеттігін жойды.
Эстонияның сыртқы саудасының негізгі бағыттары елдің
парламентімен бекітілген. Елдің парламенті эстондық тауар
өндірушілері үшін екі жақты және жан-жақты қолайлы келісімдерді
қарастырады, Эстонияның дүние жүзілік саудада ДСҰ-ға ( Дүниежүзілік
сауда ұйымы) және ЭҚДҰ-на ( экономикалық қарым-қатынас және даму
ұйымы) кіру арқылы өз мүдделерін айқындау, сауда –экономикалық
әріптестер шеңберін кеңейту және экспорт құрылымын жақсартуды өз
мойындарына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І – тарау Табиғат жағдайлары мен халқы
І.1 Табиғат жағдайлары мен
ресурстары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
І.2 Халқы және орналасу
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
7
ІІ – тарау Халық шаруашылығына жалпы сипаттама
ІІ.1 Өнеркәсіп
кешені ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..9
ІІ.2 Жылу –энергетикалық
кешені ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...11
ІІ.3 Агроөнеркәсіптік
кешен ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 13
ІІ.4 Көлік
кешені ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 15
ІІІ – тарау Сыртқы саяси - экономикалық байланыстары
ІІІ.1 Эстония сыртқы саудасының негізгі
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... .17
ІІІ.2 Қазақстан мен Эстонияның саяси – ынтымақтастық
байланыстары ... 23
ІІІ.3 Қазақ- Эстон сауда - экономикалық
қатынастары ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
Пайдаланған әдебиеттер
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Тарих факультеті
Қазақстан тарихы кафедрасы
Тақырып: Қазақстан мен Эстония қарым –
қатынастары
Пәні : Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы
Мамандығы: География
Орындаған:
Қабылдаған:
Кіріспе
Мемлекеттік атауы - Эстония Республикасы. Астанасы - Таллин (
427 мың. тұрғын ) Жер көлемі - 47,5 мың.км2 . Европаның солтүстік
шығыс бөлігінде ,Балтық теңізінің Фин шығанағының оңтүстік
жағалауында орналасқан. Оңтүстігінда Латвиямен және шығысында
Ресеймен шектеседі.
Эстония - жағажай, қарағайлар елі, ортағасырлық қалалар, хуторлық
шаруашылық дамыған. Эстонияның визитті карточкасы - Балтық
теңізі. Эстония - индустриалды - аграрлы ел. Фосфорит пен жанатын
тақтатас, шымтезек, цемент, саз балшық, әктастың қоры көп
кездеседі. Өнеркәсібінің басты саласы - машина жасау (
электрорадиотехникалар, прибор жасау, кеме жөндеу т.б) және метал
өңдеу, химия ( минералды тыңайтқыштар, күкірт қышқылы, бензол,
жуғыш заттар ), жеңіл және тамақ өнеркісібі, құрылыс материалдыр,
целлюлоза, қағаз.
Ауыл шаруашылығы сүтті- етті мал шаруашылығы. Шошқа
шаруашылығы жақсы дамыған. Өсімдік шаруашылығы дәнді - дақылдар –
қарақұмық, арпа, бидай, жем- шөп, картоп , көкөніс өсіреді.
Электротехника және радтоэлектронды бұйымдары, химикат, азық-
түлік өнімдері экспортталады. Көлік байланыстары жақсы дамыған.
Автомобиль жолыеың ұзындығы - 14,8 мың. км. Сыртқы саудасында теңіз
жолының маңызы өте зор. Басты порттары: Таллин, Новаталлинский. Ірі
қалалары: Тарту, Нарва, Пярну. Халқы: 1,45 млн.адам. Этникалық құрамы:
эстондықтар ( 65% ), орыстар ( 28,2% ), украиндар ( 2,6% ), белорустар
(1,5% ) және финдер (0,9%). Дін: лютерандық. Сонымен қатар православие
және католиктік діндер таралған.Мемлекеттік тілі: эстон ( тілдердің
фин – угор тобына кіреді ) Мемлекеттік мейрам: 24 ақпан Тәуелсіздік
күні ( 1918 жылдан ). Ақша бірлігі: крона . Әкімшілік – территориялық
бөлінуі: Эстония 15 уезд және 6 жеке қалалардан тұрады (Тарту,
Нарва, Пярну, Таллин, Кохтла – Ярве, Силламяэ).Мемлекеттік құрылымы:
Эстония парламенттік мемлекет. Қазіргі Конституция 28 маусым 1992
жылы қабылданған. Мемлекет басшысы: мемлекет басшысы Президент
Рийгикогудың (парламент ) құпия дауыс беруімен бес жылға, екі
мерзімге сайланады.Партияның парламенттік сайлауында жеңіске жеткен
адам мемлекет басшысы болады. Конституцияға сай Президент
Премьер – министрлікке үміткерге Парламентке 14 күннің ішінде
болашақ үкіметтің құрылымын анықтауды жүктейді. Бұдан кейін
Парламент ашық дауыспен болашақ үкімет кабинетін құруға
рұқсат беріп, оны мемлекет басшысы мақұлдайды. Заң шығарушы органы:
Рийгикогуға ( мемлекеттік жиналыс ) тиесілі. Жиналыс мүшелерінің
саны - 101 депутат, аралас жүйе бойынша 4 жылғы сайланады. Саяси
партиялар және олардың сайлау комиссиялары кандидаттардың тізімін
жасайды, біріақ сайлаушы тек бір кандидатқа дауыс береді. Заң
бойынша тізімнен тыс адамдар да сайлауға қатысуға құқылы.Саяси
партиялар: Эстонияда 40- тан аса саяси партиялар бар. Соның
ішіндегі беделді партиялар мыналар: Орталық партия ( негізі социал-
демократиялық партия ), Res Publika ( консервативті ) , Реформалық
партия , Ұлттық одақ , Исамаалийт ( Мелекеттік Одақ ).
І – тарау Табиғат жағдайлары мен халқы
І.1 Табиғат жағдайлары мен ресурстары
Эстония климаты Атлант мұхитының теңіз ауа массаларының
әсерінен теңіздік ылғалды климатқа жатады . Ең cуық айы батыста
3-4°C , шығыста -6,6°C жетеді . Шілде айындағы температура 16-17 °C
жетеді. Көктем әдетте кеш шығады . Жазда ауа райы бірқалыпты , күз
жывл мезгілінің ең ұзағы . Қыс жылы , жұмсақ , қар 70 - 130 күн
жатады . Қалыңдығы 35 см . Ылғалдылықтың ең көп мөлшері 700 мм .
Эстонияда өзен торы көп тарамды . Көп өзендер Пандиверия
және Сакала жазықтарынан бастау алады . Өзен сулары үш бассейнге
бөлінеді :
Фин шығанағы , Рига шығанағы және Чудский көлі . Эстонияда 150
өзен бар .Ең суы мол өзені - Нарва өзені . Көлемі бойынша ірісі –
Эмайыги өзені . Өзендерді әдетте сумен қамтамасыз етуге пайдаланады .
Көлдер елдің 5 % алып жатыр . Олардың барлығы дерлік мұздықтардан
пайда болған . Ең ірі көлі Чудское көлі .
Топырақ жамылғысы минералды органикалық тыңайтқыштарпды қажет
етеді . Елдің солтүстік және солтүстік батысында , Саарема , Хиума
аралдарында карбонатты және батпақты топырақтар басым . Пандиверия
жазығы және елдің орталығы бидай өсіруге қолайлы .
Эстония аралас ормандар зонасында орналасқан . Қазіргі кезде
территориясының 47 % ормандар алып жатыр . Ең көп таралғандары
қайың , канадалық шырша,қарағай . Елдің солтүстік шығыс және оңтүстік
батыс бөліктерінде ормангдар жақсы сақталған . Қорықтық ормандар
үлесі . 4% . Елдің 21% батпақтар алып жатыр .
Эстония табиғи ресурстарға аса бай емес . Жылу энергетикалық
кенорындарынан елдің солтүстік шығысында орналасқан Нарва және
Ракверия қалалары арасында орналасқан жанғыш тақтатас кенорынлдарын
айтуға болады . Жалпы қоры 3,7 млн . т құрайды .
Жанғыш тақтатастар немесе кукерсиктер салыстырмалы түрде жұмсақ
борпылдақ жыныстар майда бөлшектер түрінде олар тез жанып ,
өзіндік иісі бар . Жанғыш тақтатастар калориялығы тас көмірден
үш есе төмен , бірақ күлі 50 пайыз . Жанғыш тақтатастарды 100 км
–ден артық жерге тасымалдау тиімсіз . Солтүстік жағалауда фосфорит
кен орындары шоғырланған .
Шымтезек қоры бойынша Эстония тек Россия мен Беларуссияға ғана
орын береді . Алайда оның ірі электр стангцияларында отын ретінде
аз пайдаланады , біроақ тұрғын үйлер мен ауыл шаруашылығында
пайдаланылады . Құрылыс заттарынан әктас , даломит , сазбалшық , кварц
құмдары кездеседі .
І.2 Халқы және орналасу ерекшеліктері
Эстонияда 1,45 млн. адам. тұрады .1990 жылдардан бері табиғи өсім
азайып , көші - қон процестері күшейді . Елдегі демографиялық жағдай
нашар . Туу көрсеткіші төмен , өлім - жітім көп , табиғи өсімнің
азаюы тән . Елдің солтүстік шығысында демографиялық жағдай
тіпті нашар . Мұнда Эстониядағы туу 7,6 %0 , жоғарғы өлім
көрсеткіші 14 %0 , сәйкесінше халық санының азаюы -7,21 %0 тең .
Қазіргі кезде Эстониядағы миграциялық процестер аса
күрделі . Орыс тілді халықтың көшіп кетуі 1992 - 1994 жылдарға
сәйкес келіп , аяқталды . 1992 жылдан 1997 жылға дейін Ресейге
67 мың адам көшіп кетті , оның әрбір бесіншісі мәжбүрленген қоныс
аударушы немесе қашқын аталды .
Тарихи даму кезеңдерінде Эстония тұрғындарының этникалық
құрамы айтарлықтай өзгерді . Мұнда Эстондықтардың саны азайып ,
орыстардың үлесі азайды .
Орыс халқының үлесінің көбеюі соғыстан кейінгі жылдарға сәйкес
келеді . Бұл жаңа өнеркәсіп кәсіпорындарының салынуымен және жұмысшы
күшінің , мамандардың қажеттігіне байланысты . Сонымен бірге Балтық
флотында қызмет еткен әскерилер зейнеткерлікке шыққаннан кейін
қызмет еткен жерлерінде қалып қоюына да байланысты .
Этникалық құрамы: эстондықтар ( 65% ), орыстар ( 28,2% ),
украиндар ( 2,6% ), белорустар (1,5% ) және финдер (0,9%).
Экономикалық өзгерістер халықтың әлеуметтік –экономикалық
жағдайын өзгертті , әсіресе жұмыссыздық көбейе бастады . 2000 жылдың 1
қаңтарында жұмыспен қамтылғандар үлесі 55,1 % болса , жұмыссыздық
деңгейі 13,7 % жетті . Жұмыссыздықтың басты себептерінің бірі
ретінде жоғарғы білімді мамандардың жетспеуін айтуға болады . Бұл
жұмысшылардың кәсіби техникалық білімінің төмендігімен байланысты .
Елде жұмыссыздық көрсеткіші жоғары екі аудан көзге түседі . Біріншісі
солтүстік шығыс өнеркәсіптік ауданы және екіншісі оңтүстік шығыс
аудан . Мұнда ірі ауылшаруашылық кәсіпорындары жабылып қалған ,
жұмыссыздық деңгейі 20 % .
Дүние жүзілік банктің мәліметтері бойынша Эстония
тұрғындарының 9 % кедейшілікте өмір сүреді . 1997 жылы кедей
отбасылардың табыс мөлшері тұрмысы жақсы тұрғындардың табысынан 16
есе аз .Соңғы бес жылда тұрғын үй , денсаулық сақтау , көлік ,
байланыс қымбаттады .
Эстония - жоғары урбандалған мемлекет . Халықтың 73 %
қалаларда тұрады . Ірі қалалары: Тарту, Нарва, Пярну. Мұнда халықтың
көп бөлігі хуторларда тұрады .
Эстония халқының 20 % - ы жоғары білімі бар . Эстонияға
халықтың білім дәрежесі жоғарылығы және еңбек ресурстарымен
қамтамасыз етілуі тән . Тағы бір ерекшелігі тұрғындардың шет
тілдерін жақсы меңгеруі ,бұл кәсіпкерлікке оң әсерін тигізді .
Эстондық орта бизнесімен ағылшын , орыс , фин тілдерін меңгерген .
ІІ – тарау Халық шаруашылығына жалпы сипаттама
ІІ.1 Өнеркәсіп кешені
Өнеркәсіп кешені соғыстан кейін жылдарынан 1990 жылдардың
басына дейін Эстонияның басты саласы болатын. Өнеркәсіп
өндірісінің құрылымы машина жасау мен метал өңдеуімен
ерешелеленетін, әсіресе электротехникалық, электрондық өнеркәсіп, прибор
жасауда. 1990 жылдардың басында өнеркәсіп кешені құрылымын
өзгертуде қиын жолдан өтті. Ол кезде өндіріс көлемі күрт
қысқарған болатын.1989 - 1994 жылдары аралығында өнеркәсіптің
ешқандай саласында ілгерілеу болмады. Өнеркәсіп өнімдерінің күрт
төмендеуінің басты себептері Кеңес Одағы елдерінің арасында
экономикалық байланыстар үзіліп қалды (кейіннен ТМД елдері).
Эстондық өнеркәсіп орындарының өнімдеріне сұраныстың күрт
төмендеуі, шикізат тасымалындағы қиыншылықтар тікелей әсер етті.
Өнеркәсіп құрылымында бірінші орынға жергілікті ауыл шаруашылық
шикізатқа негізделген тамақ өнеркәсібі және ағаш өңдеу шықты.
Машина жасауда қатты өзгерістер болды. Бұл саланың көптеген
кәсіплрындары өндірісті күрт төмендетті, ал кейбірі тіпті жабылып
қалды. Машина жасаудың кейбір ғылымды және жұмысты қажет ететін
салаларының қайтадан жандану мүмкіндіктері бар. Оған мысалы,
электрониканы жатқызуға болады. Бұл саланың дамуына және бәсекеге
төзе білуне машина жасаудағы тәжірибе, сақталған ғылым және
өндіріс кадрлары, ЕО елдерімен салыстырғанда арзан жұмыс бағасы
септігін тигізеді.
Химия өнеркәсібі қазіргі таңда 10 кәсіпорынмен сипатталады.
Оның ішіндегі МАҚ Кивитер - жанғыш тақтатас химиясы, АҚ
Нироферт - ресейлік табиғи газдан азот тыңайтқыштарын өндіретін
кәсіпорындарды ерекше айту қажет.
Садолин кәсіпорны Эстония және балтық нарығындағы бояу
өндірісіндегі ең ірісі. Өндірілетін өнімнің 70% экспортқа шығады,
онда Литва, Латвия және Ресей басым.
Орман және ағаш өңдеу өнеркәсібі эстон экономикасының басты
бағыттарының бірі болып қалады. Оның негізгі өнімдері желімді
фанер, ағаш сүректі тақталар, жиһаз, сіріңке, целлюлоза, қағаз.
ІІ.2 Жылу –энергетикалық кешені
Эстонияның энергетикасының ерекшелігі - жанғыш тақтатастың рөлі
зор. Оның негізінде электроэнергияның 99% құрайды. Қазіргі таңда
жыл сайын 14 мың.т жанғыш тақтатас өндірілсе, оның 12 мың.т жуығы
электорстанцияны қаматамасыз етуге кетеді.
Жылу – энергетикалық кешеннің ұзақ мерзімді даму жобасы
бойынша жылу балансында торф пен ағаштың үлесін жоғарылату болып
табылады. Табиғи газды пайдалану да өседі, ол қоршаған ортаны
ластауды азайту мақсатына да байланысты.
Эстонияның басты жылу станциялары - Эстондық және Балтық
жағалауындағы ГРЭС, оның үлесіне өндірілетін энергияның 97,6%
тиеді. Электр желіліері Латвия және Ресейдің желіліерімен
біріктірілген және де оның басқару орталығы Латвияда.
Болашақта Финляндия және Швеция энергия желіліерімен бірігу
жоспарланып отыр, ал ол кезегінде Скндинавия елдері мен Орталық
Еуропа елдерінің арасындағы энергия желіліерімен қамтамасыз ету
орталығы болмақ. Жобаның атауы Baltik Ring.
Кеңес Одағы кезінде Эстония мен Ресейдің Ленинград облысының
арасында жанғыш тақтатас өндіретін аудандары байланыс орнатқан.
Ленинград облысының жанғыш тақтатастары эстондық ГРЭС –терге түседі,
ал одан өндірілген электроэнергия осы облысқа келеді. Ресейлік
жанғыш тақтатастың Балтық жағалауы ГРЭС – та пайдалану үлесі 40%.
Қазіргі таңда Эстондық және Балтық жағалауындағы ГРЭС – ті
жекешелендіру жұмыстары жүріп жатыр. Басты үміткерлер американдық
NRG ENERGY компаниясы. Сонымен қатар АҚШ татарту желілерін
де сатып алуға мүдделі. Осылайша АҚШ Эстониядағы электр энергиясын
өндіруде монополистер болуы мүмкін
ІІ.3 Агроөнеркәсіптік кешен
Эстонияда КСРО құрамында кезінде –ақ қуатты агроөнеркәсіп
кешен құрылған және де ол етті-сүтті мал шаруашылығына
маманданған еді. Мал шаруашылығының үлесі өндірілетін өнімнің 70%
құрайтын. Етті-сүтті өнімнің 35-40% Одақтың басқа елдеріне
жеткізілетін болған.
Қазіргі таңда елдің ауыл шаруашылығында айтарлықтай
өзгерістер болды. Ең алдымен бұл жерге меншікке байланысты. Эстония
Одақтың елі бола тұрып, шаруаларға жерге жеке меншік беруге
тырысты. Қазір Реституция заңына сәйкес жерді стауға және
сатып алуға болады. 1989 жылдары алғашқы хуторлар құрыла бастады,
1990 жылы олардың саны 800-ге жетті. Ірі шаруашылықтарды қайта
құру, таратып жіберу 1990 жылдары өте қарқынды жүрді. 10 мыңдай
хуторлар пайда болды, олардың көбі шағын кооперативтер мен
акционерлік қоғамдар. Реформа нәтижесінде көптеген эксперименталды, оқу
мекемелері, жем-шөп фермалары таратылды. Бір хутордың орташа жер
мөлшері 24,8 га болса, ал бәсекеге қабілеттілерінің жері 50 га-дан
асады. Жер қорын тым бөлшектеп жіберу, ірі қожалықтарды тарату
ауыл шаруашылығындағы кризистердің бірі болып табылады. Соның
нәтижесінде Эстонияның ЖІӨ ауыл шаруашылық өнімінің үлесі 1991 жылы
19% құраса, 1992 жылы 13% және 1998 жылы 4,4% болды.
Ауыл шаруашылығының құлдырауының тағы бір себебі бұрынғы Одақ
елдері арасындағы байланыстардың үзілуі. Кеңес Одағы жылдары
Эстонияның ауыл шаруашылығындағы көрсеткіштерінің жоғары болуына
ресейден және Одақтың басқа елдерінен минералды тыңайтқыштар,
техника, отын әкелуінен болған.
Дәстүрлі сауданың жоғалуы ауыл шаруашылық өнімдерінің, ірі
қара саны мен мал өнімдерінің айтарлықытый дәрежеде азаюына әкп
соқты. Өндірістің өте төмен құлдыраған кезеңі 1990-1996 жылдары
болды. Минералды тыңайтқыштарды аз қолдану техниканың ескіруі
өнімділіктің төмендеуіне әкелді (мысалы, 1995 жылы түсім 14,7 цга
азайған,1993 жылы 21,6 цга болатын ). Ауыл шаруашылығының құлдырауының
себептерінің біріне халықтың тұтынушылық мүмкіндігінің жоқтығы.
Алайда басқа Балтық елдеріне қарағанда Эстонияның ауыл
шаруашылық секторында өнімділік жоғары. Халықтың бар болғаны 7%
етіп, ЖІӨ - нің 6,4% құрайды, ал Латвияда 17,3 % да 8,7% болса,
Литвада 24,5% да 8,5% құрайды.
Эстонияның ауыл шаруашылығының даму мүмкіндіктері, әсіресе мал
шаруашылығы айтарлықтай дәрежеде ресейлік нарыққа тәуелді. Қазір
Ресейде эстондық сүт өнімдеріне сұраныс артып отыр.
ІІ.4 Көлік кешені
Эстонияның орналасуының географиялық ерекшеліктері онда
көлік байланысының әр түрінің дамуын анықтайды.
Теңіз көлігі елдің шаруашылығында басты рөл ойнайды. Эстонияның
дамыған инфрақұрылымды , терең сулы кемежайлары бар. Аса ірі
эстондық порт ( қуаты 5млн.т ) – Мууга ( Новоталлинский ). Ол
1970 жылы Канада мен АҚШ –тан келетін бидайды тасу мен сақтау
мақсатында құрылған болатын. Соңғы жылы оның жүк терминалы
13 жетпейді. 1990 жылдан бастап порттың мамандануы өзгере бастады.
Шетелдік инвесторлардың қатысуымен қалың және ашық мұнай
өнімдерін тасымалдау үшін жаңа терминалдар мен технологиялық
желіліер құрастырыдды.
Таллин портының жүк айналымында сұйық және басты
жүктерді тасымалдау басым. Транзитті жүктердің үлесі тауар
айналымының ¾ құрайды. Терминалдың бірі таллин қаласының шетінде
Маардуда орналасқан. Таллин портының 2000 жылғы тауар айналымы
29,4 млн. т құрады.
Мууга портында ашық белдем жасалынған. Мұнда сыртқы сауда
байланыстарын дамытуға мүмкіндік беретін кеден жүйесі, салық
төлемінің қолайлы жағдайлары жасалған.
Темір жол желісі бүкіл территорияны алып жатыр . Солтүстік
батысында тығыз орналасқан . Ресеймен басты байланыстар Нарва және
Псков қалалары арқылы өтеді . Эстониядағы темір жолдардың
ұзындығы 1000 км . Ол барлық өнеркәсіп орталықтарын байланыстырады .
Сааремаа және Хийумаа аралдарында темір жол жоқ . Темір жолдар
арқылы транзиттік жүк тасымалының 90% өтеді . Таллин – Нарва -
Санкт- Петербург желісінің маңызы зор .
Автомобиль көлігі . 1000 км2 жерге 669 км келеді . Ол
Солтүстік Еуропа елдерімен тең , ал Батыс Еуропа елдерімен сәл
ғана артта қалады .
Теңіз көлігі , темір жол желісі , автомобиль көлігі бірігіп
қуатты көлік жүйесін құрайды және тасымалдың деңгейін арттырады .
ІІІ – тарау Сыртқы саяси - экономикалық байланыстары
ІІІ.1 Эстония сыртқы саудасының негізгі бағыттары
Транзит және сонымен байланысты жұмыстар Эстония
Республикасының ЖІӨ-нің 15-25% береді. 1991 жылдан бастап елде
айрықша сыртқы сауда саясаты жүргізілуде: мұнда саудаға тарифті
кдергілер жоқ. Сыртқы сауданың айтарлықтай мөлшердегі заңды
тұлғалардың үлесінде болуы Эстонияның экономикасы мен дамуынң
тұрақтануына өз ықпалын тигізді.
Экспорттың көлемі ұлғайтылды. Импорт барьерлерінің болмауы баж
салығынсыз импорттар легінің көптеп келуіне ықпал етті. Бұл
бір жағынан өнеркәсіпті қайтадан құрудың жеделдетуіне өз
септігін тигізсе, екінші жағынан эстондық көптеген кәсіпорындардың
бәсекеге қабілеттігін жойды.
Эстонияның сыртқы саудасының негізгі бағыттары елдің
парламентімен бекітілген. Елдің парламенті эстондық тауар
өндірушілері үшін екі жақты және жан-жақты қолайлы келісімдерді
қарастырады, Эстонияның дүние жүзілік саудада ДСҰ-ға ( Дүниежүзілік
сауда ұйымы) және ЭҚДҰ-на ( экономикалық қарым-қатынас және даму
ұйымы) кіру арқылы өз мүдделерін айқындау, сауда –экономикалық
әріптестер шеңберін кеңейту және экспорт құрылымын жақсартуды өз
мойындарына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz