Кәсіпкерлік қызметтегі инновацияны басқару
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1.КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕГІ ИННОВАЦИЯНЫ БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1. Инновация түсінігі, экономикалық мәні және маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2. Кәсіпорынның инновациялық белсенділігіне әсер ететін факторлар ... ... ..10
2. “АҚСАЙ НАН” НТК ЖШС.НІҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.1. “Ақсай нан” НТК ЖШС.нің өндірістік.шаруашылық жағдайын талдау ... .15
2.2. “Ақсай нан” НТК ЖШС.нің инновациялық қызметін талдау ... ... ... ... .23
3. КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕГІ ИННОВАЦИЯНЫ БАСҚАРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
3.1. Кәсіпкерлік қызметтегі инновацияны басқарудың шетелдік озық тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
3.2.Отандық кәсіпорындардың инновацияларын басқаруды жетілдіруде мемлекеттің рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 44
1.КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕГІ ИННОВАЦИЯНЫ БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1. Инновация түсінігі, экономикалық мәні және маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2. Кәсіпорынның инновациялық белсенділігіне әсер ететін факторлар ... ... ..10
2. “АҚСАЙ НАН” НТК ЖШС.НІҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.1. “Ақсай нан” НТК ЖШС.нің өндірістік.шаруашылық жағдайын талдау ... .15
2.2. “Ақсай нан” НТК ЖШС.нің инновациялық қызметін талдау ... ... ... ... .23
3. КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕГІ ИННОВАЦИЯНЫ БАСҚАРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
3.1. Кәсіпкерлік қызметтегі инновацияны басқарудың шетелдік озық тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
3.2.Отандық кәсіпорындардың инновацияларын басқаруды жетілдіруде мемлекеттің рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 44
Тәуелсіздік алғаннан бері еліміз бірқатар әлеуметтік-экономикалық табыстарға қол жеткізді. Минералды- шикізаттық ресурстар экспорты ұлттық экономикаға қайта құру кезеңінің дағдарысына төтеп беруге және экономикалық өсудің жоғарғы қарқынын қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Бірақ қазіргі өсім сапасы қанағаттандырарлық емес, себебі ол жоғарғы технологиялар есебінен жүзеге асырылмай жатыр. Жағымды шикізатты экспорттау ондаған жыл сақтала бермейді.
Әлемдік экономиканың түрленуі және қазақстандық экономиканың ашық жағдайында отандық компаниялардың ел ішіндегі және шетелдегі тауарлар мен капитал нарықтарындағы бәсекелік күреске дайын еместігі анық байқалуда. Сондықтан Қазақстан Республикасының әрі қарай дамуында тек өндірістің тұрақтануы мен өсімі ғана емес, оның қүрылымдық жағынан қайта құрылуы, отандық экономиканың ұдайы өндіріс үрдісін қайта құру мен оның бәсеке қабілеттілігін арттыру үлкен маңызға ие.
Қазақстанның 2003-2015 жылдарға арналған индустриалды-инновациялық даму Стратегиясында өңдеуші және ғылыми сыйымды жоғары технологиялық индустрияға аса зор көңіл бөлініп жатыр. Елдің экономикалық тәуелсіздігі технологиялық даму деңгейінен ажыратылмай қарастырылады. Әлемдік экономикадағы мемлекеттің рөлі мен оның мәні, инновация мен өзгерістердің негізгі қозғаушы күші- жоғарғы технология- лармен қаншалықты қамтамасыз етілетіндігімен анықталады. Қазіргі заманғы техника өндіріс технологиясынан бөлек ажыратылып қарастырылмайды. Ол тек нақты технологиямен қатар қолданылады және сол арқылы көрініс табады, яғни технология ғылыми-техникалық прогресстің қозғаушы күші болып саналады.
Ғылыми-техникалық прогресті жеделдетуде ерекше өнімнің ғылыми-техникалық жобалары, озық технологияларды басқарудың қазіргі заманғы жүйесін жасаумен шұғылданатын ғылыми-зерттеу, конструкторлық және жобалық ұйымдары ерекше рөл атқарады. Қазақстан табиғи ресурстарды ғана пайдалана отырып дамитын емес, сондай-ақ өзінің интеллектуалды капиталын да пайдаланып дамитын елге айналғаны белгілі болды. Мұның өзі дүниежүзілк бәсеке ғылыми-техникалық жобалардың өте жедел (2-3 жыл)
жүзеге асуын талап етеді.Сыртқы әлемдік ортада үздіксіз жүріп жатқан өзгерістер дүниежүзілік экономикадағы біздің елімізде орнын белгілейді, сондықтан инновациялық қызмет өмір сүрудің және дамудың маңызды
факторына айналуда. Осыған байланысты туындайтын аса маңызды жайт-инновациялық қызметтің елдің экономикасының өсуін және экономиканың құрылымдық қайта құрылуын қамтамасыз ететін қуатты тұтқаға айналуы болып табылады. Осы аталғандардың барлығы зерттеу тақырыбының өзектілігін көрсетеді.
Әлемдік экономиканың түрленуі және қазақстандық экономиканың ашық жағдайында отандық компаниялардың ел ішіндегі және шетелдегі тауарлар мен капитал нарықтарындағы бәсекелік күреске дайын еместігі анық байқалуда. Сондықтан Қазақстан Республикасының әрі қарай дамуында тек өндірістің тұрақтануы мен өсімі ғана емес, оның қүрылымдық жағынан қайта құрылуы, отандық экономиканың ұдайы өндіріс үрдісін қайта құру мен оның бәсеке қабілеттілігін арттыру үлкен маңызға ие.
Қазақстанның 2003-2015 жылдарға арналған индустриалды-инновациялық даму Стратегиясында өңдеуші және ғылыми сыйымды жоғары технологиялық индустрияға аса зор көңіл бөлініп жатыр. Елдің экономикалық тәуелсіздігі технологиялық даму деңгейінен ажыратылмай қарастырылады. Әлемдік экономикадағы мемлекеттің рөлі мен оның мәні, инновация мен өзгерістердің негізгі қозғаушы күші- жоғарғы технология- лармен қаншалықты қамтамасыз етілетіндігімен анықталады. Қазіргі заманғы техника өндіріс технологиясынан бөлек ажыратылып қарастырылмайды. Ол тек нақты технологиямен қатар қолданылады және сол арқылы көрініс табады, яғни технология ғылыми-техникалық прогресстің қозғаушы күші болып саналады.
Ғылыми-техникалық прогресті жеделдетуде ерекше өнімнің ғылыми-техникалық жобалары, озық технологияларды басқарудың қазіргі заманғы жүйесін жасаумен шұғылданатын ғылыми-зерттеу, конструкторлық және жобалық ұйымдары ерекше рөл атқарады. Қазақстан табиғи ресурстарды ғана пайдалана отырып дамитын емес, сондай-ақ өзінің интеллектуалды капиталын да пайдаланып дамитын елге айналғаны белгілі болды. Мұның өзі дүниежүзілк бәсеке ғылыми-техникалық жобалардың өте жедел (2-3 жыл)
жүзеге асуын талап етеді.Сыртқы әлемдік ортада үздіксіз жүріп жатқан өзгерістер дүниежүзілік экономикадағы біздің елімізде орнын белгілейді, сондықтан инновациялық қызмет өмір сүрудің және дамудың маңызды
факторына айналуда. Осыған байланысты туындайтын аса маңызды жайт-инновациялық қызметтің елдің экономикасының өсуін және экономиканың құрылымдық қайта құрылуын қамтамасыз ететін қуатты тұтқаға айналуы болып табылады. Осы аталғандардың барлығы зерттеу тақырыбының өзектілігін көрсетеді.
1. Үкімет бюллетені №3(Қазақстанның Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы),Астана 2003.
2. Постановление Правительства РК № 775 от01.08.2003 г « О неотложных мерах по развитию конституционного обеспечения научно- инновационной деятельности».
4. Банки Казахстана №4- 2006г « Институциональный механизм повышения инновационной активности в экономике Казахстана » 45-50с.
5. Гохберг Л.М. Новая инновационная система для "новой экономики". М.: ГУ ВШЭ, 2000.
6. Посталюк М.П. Влияние экономической системы на инновационную деятельность в условиях рынка
7. Посталюк М.П. Влияние разных факторов экономической системы на инновационные отношения в конкурентной среде // Проблемы современной экономики.- Спб., 2005. - N 3(15).
8. Инновации и экономический рост. – М.: Наука, 2002. – С. 178.
9. Дойль П. Менеджмент: стратегия и тактика. - СПб.: Питер, 1999.
10. Степанова Е.А. Инновационная стратегия: потенциал, ограничения, предпосылки успешности .
11. Кабалина В., Кларк С. Инновации на постсоветских промышленных предприятиях //Вопросы экономики. - 2001. - № 7.
12. Симачев Ю.В. Направления и факторы реформирования промышленных предприятий //Экономический журнал ВШЭ. – 2001. - №3. – С.328-347.
13. Косалс Л. Технологические инновации в России (данные мониторинга на предприятиях ВПК) //Инновации и экономический рост. – М.:Наука, 2002. – С.171-172.
14. «Путь к покупателю» Пилдич Дж. М.: Прогресс, 1991. – 210 с.
15. Измаханова А.К. лекциялар жинағы
16. Елшібаев Р.Қ. лециялар жинағы
17. Банки Казахстана №1 2007г. «К вопросам повышения инновационной активности Казахстана» 63-68стр.
2. Постановление Правительства РК № 775 от01.08.2003 г « О неотложных мерах по развитию конституционного обеспечения научно- инновационной деятельности».
4. Банки Казахстана №4- 2006г « Институциональный механизм повышения инновационной активности в экономике Казахстана » 45-50с.
5. Гохберг Л.М. Новая инновационная система для "новой экономики". М.: ГУ ВШЭ, 2000.
6. Посталюк М.П. Влияние экономической системы на инновационную деятельность в условиях рынка
7. Посталюк М.П. Влияние разных факторов экономической системы на инновационные отношения в конкурентной среде // Проблемы современной экономики.- Спб., 2005. - N 3(15).
8. Инновации и экономический рост. – М.: Наука, 2002. – С. 178.
9. Дойль П. Менеджмент: стратегия и тактика. - СПб.: Питер, 1999.
10. Степанова Е.А. Инновационная стратегия: потенциал, ограничения, предпосылки успешности .
11. Кабалина В., Кларк С. Инновации на постсоветских промышленных предприятиях //Вопросы экономики. - 2001. - № 7.
12. Симачев Ю.В. Направления и факторы реформирования промышленных предприятий //Экономический журнал ВШЭ. – 2001. - №3. – С.328-347.
13. Косалс Л. Технологические инновации в России (данные мониторинга на предприятиях ВПК) //Инновации и экономический рост. – М.:Наука, 2002. – С.171-172.
14. «Путь к покупателю» Пилдич Дж. М.: Прогресс, 1991. – 210 с.
15. Измаханова А.К. лекциялар жинағы
16. Елшібаев Р.Қ. лециялар жинағы
17. Банки Казахстана №1 2007г. «К вопросам повышения инновационной активности Казахстана» 63-68стр.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1.КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕГІ ИННОВАЦИЯНЫ БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .5
1.1. Инновация түсінігі, экономикалық мәні және
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ..5
1.2. Кәсіпорынның инновациялық белсенділігіне әсер ететін
факторлар ... ... ..10
2. “Ақсай нан” НТК ЖШС-нің ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН
ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.1. “Ақсай нан” НТК ЖШС-нің өндірістік-шаруашылық жағдайын талдау ... .15
2.2. “Ақсай нан” НТК ЖШС-нің инновациялық қызметін талдау ... ... ... ... .23
3. КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕГІ ИННОВАЦИЯНЫ БАСҚАРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 29
3.1. Кәсіпкерлік қызметтегі инновацияны басқарудың шетелдік озық
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
3.2.Отандық кәсіпорындардың инновацияларын басқаруды жетілдіруде
мемлекеттің рөлі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .42
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .44
Кіріспе
Тәуелсіздік алғаннан бері еліміз бірқатар әлеуметтік-экономикалық
табыстарға қол жеткізді. Минералды- шикізаттық ресурстар экспорты ұлттық
экономикаға қайта құру кезеңінің дағдарысына төтеп беруге және экономикалық
өсудің жоғарғы қарқынын қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Бірақ қазіргі
өсім сапасы қанағаттандырарлық емес, себебі ол жоғарғы технологиялар
есебінен жүзеге асырылмай жатыр. Жағымды шикізатты экспорттау ондаған жыл
сақтала бермейді.
Әлемдік экономиканың түрленуі және қазақстандық экономиканың ашық
жағдайында отандық компаниялардың ел ішіндегі және шетелдегі тауарлар мен
капитал нарықтарындағы бәсекелік күреске дайын еместігі анық байқалуда.
Сондықтан Қазақстан Республикасының әрі қарай дамуында тек өндірістің
тұрақтануы мен өсімі ғана емес, оның қүрылымдық жағынан қайта құрылуы,
отандық экономиканың ұдайы өндіріс үрдісін қайта құру мен оның бәсеке
қабілеттілігін арттыру үлкен маңызға ие.
Қазақстанның 2003-2015 жылдарға арналған индустриалды-инновациялық
даму Стратегиясында өңдеуші және ғылыми сыйымды жоғары технологиялық
индустрияға аса зор көңіл бөлініп жатыр. Елдің экономикалық тәуелсіздігі
технологиялық даму деңгейінен ажыратылмай қарастырылады. Әлемдік
экономикадағы мемлекеттің рөлі мен оның мәні, инновация мен өзгерістердің
негізгі қозғаушы күші- жоғарғы технология- лармен қаншалықты қамтамасыз
етілетіндігімен анықталады. Қазіргі заманғы техника өндіріс технологиясынан
бөлек ажыратылып қарастырылмайды. Ол тек нақты технологиямен қатар
қолданылады және сол арқылы көрініс табады, яғни технология ғылыми-
техникалық прогресстің қозғаушы күші болып саналады.
Ғылыми-техникалық прогресті жеделдетуде ерекше өнімнің ғылыми-
техникалық жобалары, озық технологияларды басқарудың қазіргі заманғы
жүйесін жасаумен шұғылданатын ғылыми-зерттеу, конструкторлық және жобалық
ұйымдары ерекше рөл атқарады. Қазақстан табиғи ресурстарды ғана пайдалана
отырып дамитын емес, сондай-ақ өзінің интеллектуалды капиталын да
пайдаланып дамитын елге айналғаны белгілі болды. Мұның өзі дүниежүзілк
бәсеке ғылыми-техникалық жобалардың өте жедел (2-3 жыл)
жүзеге асуын талап етеді.Сыртқы әлемдік ортада үздіксіз жүріп жатқан
өзгерістер дүниежүзілік экономикадағы біздің елімізде орнын белгілейді,
сондықтан инновациялық қызмет өмір сүрудің және дамудың маңызды
факторына айналуда. Осыған байланысты туындайтын аса маңызды жайт-
инновациялық қызметтің елдің экономикасының өсуін және экономиканың
құрылымдық қайта құрылуын қамтамасыз ететін қуатты тұтқаға айналуы болып
табылады. Осы аталғандардың барлығы зерттеу тақырыбының өзектілігін
көрсетеді.
Курстық жұмыстың мақсаты – инновацияның және еліміздегі
кәсіпорындардың инновациялық белсенділігі мен дамуын теориялық, тәжірибелік
және аналитикалық тұрғыда талдау, сондай-ақ зерттеу нәтижелері негізінде
нақты ғылыми негізделген ұсыныстар жасау.
Анықталған мақсатқа сәйкес мынадай міндеттер шешілуі тиіс:
- Кәсіпорынның инновациялық белсенділігін арттырудың теориялық
негіздері;
- инновацияның мәнін,түрлерін, инновациялық белсенділікті айқындап,
оларға түсініктіме беру;
- Отандық кәсіпорындардың инновациялық қызметін талдау;
- инновациялық қызметтің шетелдік озық тәжіребелерін қарастыру;
- Қазақстандағы инновациялық белсенділікті арттыру жолдарын ұсыну.
Жұмыстың теориялық-әдістемелік негіздері Қазақстан Республикасы
заңнамалық актілері, Президентінің жарғылары, Республиканың статистика
жөніндегі Агенттігінің жинақтары, отандық зерттеушілердің ғылыми
еңбектеріндегі материалдар негізінде қалыптасқан.
Курстық жұмыс кіріспеден, 3-бөлімнен қорытындыдан,пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспеде Қазақстандағы инновациялық үрдістерді зерттеу өзетілігі,
курстық жұмыстың мақсаты, міндеттері, құрылымы, теориялық-әдістемелік
негіздері қамтылған.
Бірінші бөлім инновацияға, оның түрлеріне, инфрақұрылымына,
Қазақстандағы инновацияның даму ерекшеліктеріне түсініктеме береді. Екінші
бөлімде жалпы Қазақстандағы “Ақсай нан” НТК ЖШС-ның инновациялық
белсенділігіне статистикалық көрсеткіштер негізінде талдау жасалынған.
Үшінші бөлімде шетелдегі инновацияның даму үрдістерін талдау
негізінде Қазақстандағы инновациялық үрдістерді дамыту жолдары ұсынылған.
Қорытындыда инновациялырды дамыту маңыздылығы,жалпы курстық жұмысқа
қорытынды жасалынған.
1.КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕГІ ИННОВАЦИЯНЫ БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.
1.1. Инновация түсінігі, экономикалық мәні және маңызы
“Инновация” термині көп ғалымдардың айтуы бойынша 15 ғ. Пайда болған.
Жалпы алғанда “инновация” сөзі ағылшын тілінен аударғанда “ innovation”
“жаңарту”, “жаңалық енгізу” деген мағына береді.
Инновацияның негізгі функциясы - өзгеріс. Австриялық ғалым
инноватиканың негізін қалаушы Шумпетер инновациялар өзгерісінің 5 түрін
бөліп көрсетті:
1) жаңа техника мен жаңа технологияларды пайдалану;
2) жаңа қасиеттері бар өнімді енгізу;
3) жаңа шикізатты қолдану;
4) материалды – техникалық қамсыздандыруды ұйымдастырудағы өзгеріс;
5) өткізудің жаңа нарықтарының пайда болуы.
Й.Шумпетер бойынша нарықтағы анықтаушы роль болып, экономикалық
теңдікке, технологиялық үрдістерге өнім ассортименттерінде және
экономиканың ұйымдастырушылық құрылымдарға, өзгеріс енгізетін
кәсіпкерліктің қызметтерінде болады. Й.Шумпетер бойынша инновация- тек
жаңалық енгізу емес, сонымен қатар өндірістің жаңа қызметі болып табылады.
Осылайша, инновация бұл – бәсекелестерді жеңу үшін өндіріске енгізілген
интеллектуалды еңбек нәтижесі.
Й.Шумпетердің айтуынша кәсіпкерлік бұл кәсіп емес, ол тәуекел бизнес
арқылы инновация нарығына жылжу қабілеті. Кәсіпкерлік технологиялық
дамумен, инновациямен және экономикалық өсуімен тығыз байланысты.
Инновациялар бар дәстүрлерді бұзып қоймайды, олар басқа тәуекелді
кәсіпорындардан қарағанда көбірек пайда әкеледі.
Инновация- ғылыми-техниалық зерттеу, өндіріс, маркетинг және
менеджмент сияқты әртүрлі қызметтерді жүзеге асырады.
Р.Фостердің теориясында инновация- “технологиялық құлдыраудың” жаңа
технологияның пайда болуы, өндірістің және басқарудың жаңа әдісінің пайда
болуының нәтижесі. Нақты өмірде өнім-инновация және үрдіс-инновация бір-
бірімен байланысты үрдістер. Жаңа өнім, жаңа өндіріс әдістерін, сонымен
қатар жаңа технологияларды талап етеді.
Инновация теориясы экономикалық өсу теориясында да қарастырылады.
Көптеген ғалымдар мен кәсіпкерлердің пікірі бойынша экономикалық өсудің
жетекші факторы: білім, интеллект, инновация болып табылады.
Дәстүр бойынша инновацияны- инновация-өнім, инновация-үрдіс немесе
технологиялық және ұйымдастыру және басқарушылық деп бөлуге болады. Өнім-
инновациясы ең көп таралған және барлық кәсіпорындарда қолданылады.
Біреулерде- бұл өнім ассортиментінің кеңеюі, ал басқалар үшін өнімнің
тұтынушы сапасын көрсетіледі.
Технологиялық инновацияның мақсаты өнім сапасын жоғарылату есебінен
бәсекелестік көтеру, өзіндік құнды төмендету және шығарылатын өні
ассортименті мен наменклатурасын кеңейту болып табылады.
Ұйымдастырушылық- басқару инновациялар фирманың барлық деңгейлерінде
қызметкерлер мен бөлімщелерді, жаңа бөлімдерді ұйымдастырумен сипатталады,
өндірісті және персоналды басқару әдістерін жетілдіру, жаңа маркетингтік
бөлімшелер құру, тиімділікті арттыру үшін жаңа жолдар мен тәсідерді қолдану
кезінде болады.
Институционалды мектептің эконометрия зерттеушілері инновацияларды
қоғамдық талду теория көмегімен сыныптауды жөн көрді. Инновация субъектісі
ретінде: кәсіпкер, топ, фирма, ұлт шаруашылығы, әлеуметтк қозғалыстар және
мемлекет қатысады.[15]
Ал инновациялық белсенділік- бұл инновациялық әрекеттілікпен
өлшенеді. Ол бәсекелік орта мен технологияның өсуімен сипатталады. Осы
сипаттамаларға байланыс олардың айырмашылықтары бар. Мысалы, маркетинг
функциясын атқару мен өндіріс арасында айырма болады.
Коммерциялық ұйымның белсенділігі- жоспарланған белсенділік пен
нәтиже арасын көрсетеді. Себебі инновациялық тиімді болуы мүмкін немесе
керісінше. Не себептен бірдей жоспар, стратегия, мақсат, потенциалы бар
басшылар ұйымдарының нәтижелілігі әр түрлі? Бұл былай түсіндіріледі, бұл
ұйым басшының белсенділігі барлық жағдай бірдей болған кездегі инновациялық
нәтижеге әсер ететін инновациялық белсенділікті көрсетеді.
Инновациялық белсенділік қандай сипаттамаларға ие болуы керек.
1. Инновациялық белсенділік ұзақ мерзімді стартегиялық перспективаға
және үлкен масштабта болуы керек.
2. Иннвациялық белсенділік тактикалық сипаттамаға ие болуы керек. Яғни
белгілі бір нәтижеге жету үшін олардың ортақ жоспары болуы керек.
Инновациялық белсенділік стратегиялық жоспарда келесі 5 көрсеткішпен
анықталады:
1. Инновациялық стратегия бәсекелестігінің сапалылығы;
2. Инновациялық әлеуметтік жылжымалылығы;
3. Жиналған қор- инвестиция ;
4. Инновациялық өзгертулер кезінде қолданылған тәсілдер;
5. Инновациялық белсенділіктің жүргізілу нақтылығы.
Тактикалық жоспарда инновациялық белсенділік келесідей 2
көрсеткішпен анықталады:
1.Стратегиялық бәсекелестік жағдайына фирманың әсері;
2.Инновациялық стратегиялар жүргізудегі жылдамдық.
Инновациялық белсенділікті басқару квалиметрия категориясынан
қарауды ұсынады.
Инновациялық белсенділік категориясы өлшем бірлігі ретінде жеке
сипаттамалардың жинақтаушы көрсеткіші.
Инновация белсенділік белгілері:
А1. Инновациялық стратегия бәсекелілігінің сапалылығы;
А2. Инновациялық әлеуеттілік жылжымалылығының деңгейі;
А3. Жиналған қор- инвестиция;
А4. Өзгертулер кезінде қолданылған тәсілдер;
А5. Стратегиялық жағдай бәсекелестігіне фирманың әсері;
А6. Инновациялық өзгертулер жүргізу стратегиялық жылдамдығы;
А7. Жүргізіліп отырған инновациядық белсенділіктің нақтылығы.
Инновациялық белсенділік сипаттамаларының сапалылығы:
1) Стратегия бәсекелілігінің сапалылығы. Стратегияның орындалу
бағыты, сыртқы орта, әлеует, мақсат басқа фирмалардың
стратегиясына сәйкес келуі.
2) Инновациялық әлеуеттілік жылдамдығының деңгейі. Басшылықтың
қажетті әлеуетті тартуы тек қана атақты негізгі жағын ғана емес,
сонымен қатар оның локентті немесе жабық әлеуетін тарту
қабілеттілігі. Яғни, инновациялық әлеует жылдамдығына жоғары
компитенттілік көрсету.
3) Жинақталған қор- инвестиция деңгейі. Керекті инвестиция көлемін
тартудағы басшылықтың әрекеттілігі.
4) Инновациялық өзгертулер кезінде қолданған әдістер мен тәсілдер.
Бастысы- инновациялық өзгертулер жүргізу арқылы нақты
бәсекелестіктен біріншілікті алу. Мысалға, инновациялық процесс
кезінде ( параллельді жоспарлау) тәсілі қолданылады. Бұл
маркетингте тұтынушыларға концепциясы болып табылады.
5) Жүргізіліп отырған инновациялық белсенділіктің нақтылылығы.
Қандай да болмасын стратегиялық немесе тактикалық белсенділік
оның сыртқы ортаға және ұйым жағдайына сәйкес келуі керек.
6) Стратегияның бәсекелестік жағдайына, ұйымның әсеріне сәйкестігі.
Инновациялық белсенділік объектінің жағдайы мен қоршаған
ортасына байланысты болады. Стратегиялық жағдайға әсер етудің 3
түрі бар:
а) реактивті жағдай. Бұл жағдайда басшылар қалыптасқан әсерді
компитентті санамай, тек содан кейін ғана шешім қабылдауға
кіріседі.
Б) белсенді қозғалыс. Бұл кезде профессионалды түрде жағдай
қарастырылады. Содан кейін нақты стратегия жасалады.
В) жоспарлы жобалау қозғалысы. Бұл жерде нашар сигнал тәсілімен
басқарылады.
7) Инновациялық стратегия жүргізу жоспарлауының жылдамдығы. Бұл
жерде жаңартулар мен инновациялық өзгертулер интенсивті қозғалыс
қарастырылады. [14]
Қазақстан Республикасының инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау
туралы Заңына сәйкес , инновация бұл – өндірістің және қоғамды басқарудың
түрлі салаларына енгізілуі экономикалық тұрғыдан тиімді және әлеуметтік –
экономикалық тұрғыдан маңызды сондай – ақ зияткерлік меншік объектісі болып
табылатын ғылыми және ғылыми техникалық қызметтің нәтижесі. Инновацияны
инновациялық қызметтің жаңа немесе жетілдірілген өнім (орындалған жұмыс,
көрсетілген қызмет) технологиялық үрдіс түрінде іске асырылған нэтижесі
ретінде де сипаттайды. Сонымен бірге қоғамдық қатынастың әр түрлі саласында
өндірісті және қоғамды басқару салаларына прогрессивті ықпал ететін ұйымдық
– техникалық , қаржы – экономикалық және басқа да шешімдерді жатқызуға
болады.
Сонымен қатар, инновация бұл – қандай да бір тиімге қол жеткізетін
адамның өмір сүру қызметінің ьарлық сфераларына енгізілген жаңашылдық.
Ғылыми әдебиеттерде инновацияның бірнеше түрлері қарастырылады. Ең
алдымен, технологиялық параметрлеріне байланысты инновацияны өнімдік және
үрдістік деп бөлуге болады. Өнімдік инновация жаңа өнімдерді алуды
қамтамасыз ететін жаңа материалдар, жартылай фабрикаттар , қосалқы
бөлшектерді қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Үрдістік инновация кәсіпорын құрамында жаңа ұйымдық құрылымды құруды
, жаңа технологияны , өндірісті ұйымдастырудың жаңа әдістерін қамтиды.
Сонымен қатар, инновацияның келесі түрлерін белсенділікөліп көрсетуге
болады. Олар: ғылыми , ғылыми – техникалық , ұйымдастырушылық –
басқарушылық , әлеуметтік және кешендік инновациялар.
Ғылыми инновация жаңа ғылыми бағытты қалыптастыру немесе қандай дабір
өзге облыстан белгілі бір ғылымның жетістіктерін пайдалану.
Ғылыми – техникалық инновация бұл – инновациялық цикл ішінде ғылыми –
техникалық жаңашылдықты жүзеге асыру.
Ұйымдастырушылық – басқарушылық инновация деп бұрынғы қалыптасқан
жүйеден айтарлықтай айырмашылықтар бар шешім қабылдаудың жаңа жүйесін ,
ұйымдық құрылымның , өндірісті немесе еңбекті ұйымдастырудың жаңа
нысандарын , басқарудың жаңа әдістерін айтамыз.
Әлеуметтік инновация еңбек жағдайын, экологиялық және басқа да
аспектілерді жақсарту , сондай-ақ әр түрлі әлеуметтік топтардағы өзара
қарым – қатынасты өзгертуге бағытталған.
Кешенді инновацияға интеллектуалдық еңбектің бірнеше бағыттарын және
ғылыми , ғылыми – техникалық , ұйымдастырушылық – басқарушылық және басқа
да инновацияларды қамтиды. Ғылыми әдебиеттерде инновацияның бірнеше түрлері
қарастырылады. Ең алдымен, технологиялық параметрлеріне байланысты
инновацияны өнімдік және үрдістік деп бөлуге болады. Өнімдік инновация жаңа
өнімдерді алуды қамтамасыз ететін жаңа материалдар, жартылай фабрикаттар ,
қосалқы бөлшектерді қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Ал инновациялық қызмет дегеніміз инновацияларды өндірістің және
қоғамды басқарудың түрлі салаларына енгізу арқылы пайдаланады. Кең мағынада
инновациялық қызметті өндірісті және қоғамды басқарудың әр түрлі саларына
жаңа идеяларды ғылыми білімдерді технологиялар мен өнім түрлерін енгізуге
бағытталған қызмет ретінде сипаттауға болады. Мұндай қызмет нәтижелері
көбінесе экономикалық өсу мен бәсеке қабілеттілік үшін пайдаланады. Ал
кәсіпорынның инновациялық қызметі деп жаңа немесе жетілдірілген өнім алу
мақсатында ғылыми, ғылыми – техникалық және интеллектуалдық әлеуетті
пайдалану жөніндегі іс- шаралар жүйесін айтамыз.
Инновациялық қызметтің мотивтері ішкі және сыртқы факторлардан
туындауы мүмкін. Осыған байланысты сыртқы мотивтерге келесілерді жатқызуға
болады:
1) кәсіпорындардың шаруашылық жүргізудің жаңа жағдайларына
бейімделу қажеттілігі;
2) тұтынушылық талғам мен өткізу нарықтарының динамикасы және
жетілуі;
3) бәсекелестердің белсенді әрекет етуі;
4) салалық, құрылымдық өзгерістер;
5) салық, ақша – неселік және қаржы саясатындағы өзгерістер және
т.б.
Ішкі факторлар:
1) сату көлемін арттыруға ұмтылу ;
2) жаңа нарықтарға өту, нарықтағы үлесін кеңейту;
3) фирманың бәсекеге қабілеттілігін арттыру немесе жақсарту;
4) кәсіпорынның қаржы тұрақтылығын қамтамасыз ету;
5) ұзақ мерзімді кезеңде таза табысын арттыру және т.б.
Қазақстан Республикасында инновациялық қызметті ынталандыру
мақсатында 2006 жылдың 23 наурызында инновациялық қызметті мемлекетік
қолдау туралы заң қабылданды. Осы заңда елімізде инновациялық қызметті
мемлекетік қолдаудың мақсаты мен қағидалары негізгі бағыттары мен нысандары
көрсетілген.
Сонымен, елімізде инновациялық қызметті мемлекетік қолдаудың мақсаты
инновациялық қызметті дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау болып табылады.
Ал негізгі қағидаларына төмендегілер жатқызылады:
1) инновациялық қызметті жүзеге асыру кезінде ұлттық мүдделерді сақтау;
2) ұлттық экономиканың бәсекелестік қабілетін арттыру және ұлттық
қауіпсіздікті қамтамсыз ету үшін инновациялық қызметтің басымдылығы;
3) мемлекет тарапынан қолдау көрсету кезінде инновациялық қызмет
субъектілерінің теңдігі;
4) инновациялық қызмет субъектілерін мемлекетік қолдаудың экономикалық
тиімділігі және нәтижелілігі;
5) инновациялық қызметті жоғары білікті кадрлармен қамтамасыз ету.
Қазақстан Республикасында инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау
мынандай бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
1) инновациялық қызметтің мамандандырылған субъектілерін құруға қатысу;
2) мемлекттік даму институттарын құру, қызметін үйлестіру жәе жұмыс
істеп тұрғандарын одан әрі дамыту;
3) инновациялық жобаларды бюджет қаражаты есебінен іске асыру;
4) инновациялық гранттар беру;
5) инновациялық қызметті кадрмен қамтамасыз етуді соның ішінде,
инновациялық менеджмент негіздерін оқыту арқылы ұйымдастыру;
6) инновациялық қызмет саласында мемлекеттік саясатты іске асыру үшін
инвестициялар тартуды қамтамасыз ететін қажетті ұйымдық құқықтық және
экономикалық жағдайлар жасау болып табылады.[16]
1.2. Кәсіпорынның инновациялық белсенділігіне әсер ететін факторлар
Жаңа экономиканың негізгі белгілері болып инновациялық процестерді
жеделдету және оны экономикалық өсудің факторына айналдыру болып табылады,
ОЭСР жүргізген зерттеулер нәтижелеріне сүйенсек инновациялық секторға деген
инвестиция ЖІӨ-ге 1-ге 3-тің қатынасындай, ал ақпараттық коммуникациялық
технологиялар инвестициялар 1-ге 2 қатынасындай болады. Дамыған елдерде ЖІӨ-
нің 90%-ы инновациялық және технологиялық прогрестің дамуымен анықталады.
Инновациялық процесс экономиканың көптеген факторларына, соның ішінде
объектілеріне, субъектілеріне, сыртқы және ішкі факторларға әсер етеді. [4]
Объективті факторларға келесі сыртқы факторларды жатқызуға болады.
Олар: ұзақ мерзімді тенденциялар және нақты субъектінің ерікті шешімдерімен
байланысты. Оларға инновациялық әрекеттілікке әсер ететін экономикалық
заңдарды жатқызуға болады:
- табыс алу және иемдену заңы. Бұл заңы тағы да нарықтық
экономикалық қозғалыс заңы деп айтуға болады, себебі бұл өндіріс
қозғалысының күші болып саналады.
- бағалылық заңы. Бұл заң барлық келісімдердегі тиімді айырбасты
қажет етеді.
- сүраныс және ұсыныс заңы. Бұл экономикалық өндіріс пен тұтыну
арасында механизмді анықтайды.
- бәсекелестік заңы. Бүл экономикалық механизм арқылы нақты
нарықта объективті экономикалық заңдар әсер етеді.
- экономикалық дамудың циклдік заңдылығы. Бұл инновациялық
белсенділікпен қатысты фазалардың байланысын анықтайды.[5]
Ал субъективті факторларға қабылданған шешімдер әрекеті жатады.
Олардың ішінен мыналарды анықтап көрсетуге болады:
- мемлекеттің инновациялық саясатын мемлекет экономикалық
саясаттың негізі бөлігі ретінде қарастыруға болады.
- инвесторлар ролінде қатысатын ұйымның ақша-несие саясаты.
- инновациялық жобаларды жүзеге асырылуы көбінесе қарыз құралдары
арқылы жүзеге асырылады. Бұл жоғары дәрежелі инвестицияны есепке
алу керек сөз. [6]
Бұл объективті және субъективті факторлар бір-бірімен байланыса
отырып инновациялық стратегия құруына ынталандыру болып табылады.
Инновациялық белсенділік факторларын сонымен қатар жалпы
макроэкономика мен қоғам анықтайтын ғаламдық және кәсіпорынның
микродеңгейінде анықталатын жергілікті болып бөлінеді. [7]
Ғаламдық факторларға ел ішіндегі және халықаралық деңгейдегі саяси
жағдайды, сыртқы нарықтағы бәсекелестікті, билікпен қарым- қатынастарды,
салық саясатын жатқызуға болады.
Жаңашылдықты жүзеге асыру үшін қолайлы жаідайлар бар болса,
инновациялық қатынастардағы ауыртпалық инновациялық стратегияға әсер ететін
ішкі факторларға, яғни инноватор- фирмалардың инновациялық әлеуетіне
ауысады. Экономикалық жүйенің сыртқы ортасы қолайлы болған кезде олар
толығымен инновациялық белсенділіктің ішкі факторларына тәуелді болады.
Кәсіпорыннның инновациялық әлеуеті материалдық, қаржылық, еңбек,
инфрақұрылымдық, интелектуалдық, ақпараттық- коммуникациялық ресурстардың
жиынтығы ретінде сипатталады.[8] Инновациялық белсенділікті анықтайтын
факторлардың 2 тобын бөлуге болады: кәсіпорында инновациялық қызметті
басқаруға бағытталған ішкі және инновациялық қызмет шекарасын кеңейтуге
ықпал ететін сыртқы факторлар тобы.
Сыртқы факторларға кәсіпорынның экономикалық және әлеуметтік
орталармен қарым- қатынасын сипаттайтын факторлар жатады.
- инновациялық үрдістің барлық фазаларын қолдау үшін сыртқы
көздерді пайдалану: ашу мен әзірлеуден коммерциализацияға дейін;
- тапсырыс берушілермен, іскер әріптестермен, инвесторлармен,
бәсекелестермен, зерттеу ұйымдарымен және ЖОО-мен қарым-
қатынас;
- мемлекеттік институционалдық құрылымдарда мүдделерді лоббирлеу.
Ішкі факторлар-бұл кәсіпорынды бәсекелестерінен айрықшалайтын
және оның инновациялық дербестілігін анықтайтын айтарлықтай ерекшеліктері:
- ынталандырылған басшылық;
- технологиялық және ұйымдастырушылық- басқарушылық инновацияның
интеграциясы;
- жоғары өнімділік;
- персоналмен тиімді қарым- қатынас, инновациялық үрдіске
персоналды қатыстыру;
- үздіксіз ұйымдастырушылық оқыту;
- соңғы тұтынушылармен қарым- қатынасты жүзеге асыратын тиімді
маркетинг жүйесі;
- сапаны, инфрақұрылымды ұйымдастырушылық дамуды басқару.[9]
Ішкі факторларды өз кезегінде 2 топқа бөлуге болады. Бірінші
топқа ішкі экономикалық қатынастар жүйесін және сыртқы орта факторларымен
өзара әрекеттесу әдістерін құрушы факторлар кіреді. Екінші топты ұйымның “
ішкі ресурстарын „ сипаттайтын факторлар құрайды.
Факторлардың бірінші тобы бұл:
- өндіріс құралдарының меншік формасы. Ол шаруашылық жүргізуші
субъектілердің экономикалық мүдделерінің сипатын, фирмаішілік
экономикалық қатынастарды, соның ішінде басқару қатынастарын
анықтайды.
- басқару шешімдерін қабылдау үрдісіндегі экономикалық жүйенің
мобильдігін және осы шешімдердің сыртқы орта әсеріне сәйкестік
дәрежесін анықтайтын ұйымдастырушылық құрылым;
- „ ұйым көлемін“. Ол ұйымның „шағын“, „орта“, „ірі“
компанияларға жатқызылуын анықтайды.
- салалық арналымы. Ол компанияның мамандандырылуын, қызметінің
негізгі мақсатын, нарықтағы үлесі мен нарықтағы бәсекеге
қабілеттілігін сипаттайды.
Фирманың көлемі оның тек қаржылық ғана емес, сонымен қатар
инновацияның жүзеге асырылуына адами ресурстарды топтпауына әсер етеді.
Неғұрлым фирманың көлемі үлкен болса, оның өндірістік ресурстарын
инновациялау соғұрлым жоғары болады.
Екінші факторлар тобы келесілерді кіріктіреді:
- компанияның қаржылық жағдайы. Ол оның инновацияны қаржыландыру
сыртқы көздеріне тәуелділігін, қаржының тұрақтылығын, оның төлем
қабілеттілігін және инновациялық жобаларды жүзеге асыруға
арналған несие мүмкіндігін көрсетеді.
- ғылыми - әлеуметтік НИОКР аясындағы кәсіпорынның мүмкіндіктерін
анықтайды;
- өндірістік әлеуеті. Ол компанияның өндірістік базасын, тауарлар
түрдерін өндіруді, өндірістік қуаттылығын анықтайды;
- кадрлық әлеуеттілік.
Ішкі экономикалық қатынастрадың және олардың сыртқы факторлармен
әрекет ету тәсілдері ретінде ұжымды қайта құрылымдау.
Қайта құрылымдау процесі пассивті болуы мұмкін. Ұжымды қысқарту
әлеуметтік сфера объектілеріне деген шығындарды азайту, борыштылықты қата
құрылымдау- бұл пассивті жағы. Ал активті жағы өндірістік және басқармалық
технологияларды енгізу, жаңа нарыққа шығу және өнімдерді шығару. Ғылыми
әдебиетерде қайта құрылымдау бағыттарына тауарлық( тік және көлдеңен),
технологиялық және ұйымдық басқарушылық инновациялар жатады.[10]
Тауарлық инновациялар ресейлік кәсіпорындардың қайта құрылымдаудағы
ең көп қолданған түрі болып табылады. Бәсекелік фактор тауар нарығындағы
инновацияларға таңдау жүргізеді. Бәсекелестік нақты нарықтың экономикалық
ортасына әсер ететін басқа экологиялық факторлар.
Бәсекелестік пен инновацияның арасында тығыз байланыс бар. Нақтырақ
айтсақ, инновациялық қатынастар бәсекені туғызады. Ал нәтижесі бәсекелесьік
ортаның қаруы болып саналады. Компаниядан туындайтын бәсекелестік
кәсіпорынның инновациялық белсенділігін арттырушы ретінде болады.
[11]Ю.Симачев айтуынша: “кәсіпорынның инновациялық белсенділігі оның
нарықтағы белсенділігіне байланысты”. Бәсекенің артуы инновациялық
белсенділікті өсіреді және тұрақтандырады. Бірыңғай бәсеке жаңалықтардың
пайда болу процесін жеделдете түседі. Алайда бәсекелік күрестің өсуі
ақшалық ресурстарды азайтады, инновациялық процестің жылдамдығы төмендейді
немесе мүлдем тоқтайды. Кәсіпорынның инновациялық белсенділігін құрастырушы
факторлар тұтұнушының тұтынуына және қажеттілігіне, тауардың ғылымилылығына
байланысты.
Көлдеңен тауарлық инновациялық белсенділігіне тауар түрлерін арттыру
тауарлардың жаңа түрлерін және орамдарын шығару жатады.
Тік тауар инновациялық белсенділігіне тауардың жаңа сапасын шығару
өндірістерге ескірген тауар түрлерін ауыстыру, сатудан кейінгі сервисіне
жаңа жүйе енгізу.
Көлдеңен бәсекелік инновациялық белсенділіктің өсуі нарықтағы жаңа
орындарды немесе бұрынғы жағдайын орнықтыра түсу болып саналады. Ал тік
инновациялық белсенділік тұтынушының сатушыларға деген міндеттемелердің
артуы немесе сатушыларды тауарлардың нарықтағы қозғалысына сәйкес
қалыптастыру.
Инновация түсінігі ретінде қолданған әдісті жетідіру немесе жаңа
технологиялар енгізуді айтуға болады. Басқарушылық құрылымын өзгерту,
қаржылық корпоративтік жүйені жетідіру және ұжымды басқару.
Егер бәсекелестік инновациялық белсенділіктің ынталандырушысы болса,
онда технологиялар трансферті компанияның жаңа идеяға ауысуы. Инновациялық
үрдіс бұл кезде өшіру немесе көз бояушылық ретінде болады. Жаңа
технологиялар трансферті көбінесе кәсіпорынның көлдеңен байланысы арқылы
пайда болады. Әңгіме жай тауарды жай көшіру жайында болып отыр.
Инновациялық белсенділіктің сипаттамасы ретінде кәсіпорынның үлесі
деген көрсеткіш қолданылады . ОЕСD елдерінде өндірістегі инновациялық
кәсіпорынның үлесі 53%-ды құрайды. [12]Ресейде бұл көрсеткіш мейлінше аз.
Баса айта кету керек, Ресейдегі инновациялық белсенді кәсіпорындар
батыстан өзгешелеу, батыстық кәсіпорындар жоғары дәрежелі бәсеке нарығында
жоғары тауарлармен қамтылған нарықта жұмыс істейді. Ресейлік тауарлардың
көбісі бәсекеге қабілетті емес, тек ол ресейлік нарықта ғана болып
саналады. Бұл тауарлардың дүниежүзілік стандартқа сәйкес келуі кез келген
кәсіпорынның қаржысы көтере алмайды. Осыған байланысты ресейлік
кәсіпорындардың 3 типін[13] бөліп көрсетуге болады:
1-тип. Әлемдік деңгейде жұмыс істейтін инновациялық кәсіпорындар. Бұл
мемлекеттің тапсырысы бойынша жұмыс істейтін басымдылығы үлкен
кәсіпорындарға, оларда дамыған материалды- техникалық база бар.
2-тип. Ресейлік нарықта жұмыс істейтін инновациялық кәсіпорындар. Бұл
кәсіпорындардың тауарлары тек ресейлік нарыққа ғана арналған.
Кәсіпорындардың өндірістік базасы әлемдік стандартқа сай емес.
3-тип. Жаңартулар енгізбейтін кәсіпорындар. Қазіргі кезде бұл
кәсіпорындар типіне ресейлік кәсіпорындардың 78%-ы кіреді [13] Бұл
кәсіпорындардың материалдық базасы ескірген.
Инновациялық белсенділікті арттыру тәсілі ішкі нарықтағы әлемдік
бәсеке болып табылады. Ішкі нарықтың ашықтығы бүкіл бәсеке сипаттамасын
өзгертеді. Инновациялық қатынастардың дамуы үшін нарықтың қажеттіліктерін
ынталандырылуы мен талап етулерін білу керек.
Инновациялық белсенділікті арттырудағы маңызды фактор- жұмыс күші
болып табылады. Жұмыс күшінің жоғары сапалылығы өндірістік ресурстарда
тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Жұмыс күшінің білімділігі жаңа
идеяларды түсіну көрсеткіші болады.
Қайта оқытушы мекемелер принципін ұстанған компаниялар жоғары
дәрежелі жұмысшылардың жұмыс орны болып табылады. Ал бұл тапсырыс беруші
мен әріптес арсындағы қарым-қатынасты жақсартады. Бұл жердегі ең басты роль-
ғылымда. Сондықтан ғылым өндіріске тығыз байланыста және инновациялық
циклдың жобаларына, дамуына және инновациялық қолданылуында болуы керек.
2. “Ақсай нан” НТК ЖШС-нің ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1. “Ақсай нан” НТК ЖШС-нің өндірістік-шаруашылық жағдайын талдау
Ақсай нан тоқаш комбинаты – Алматы қаласы мен Қазақстан
Республикасының қазіргі ірі нан өндіретін кәсіпорындарының бірі. Ол 1987
жылы құрылды. Нанның формалы және пешке пісірілген сорттарын, баранкалы
бұйымдарды шығаруға жобаланған комбинат өнеркәсіптік өндіріске 1988 жылы
қосылды.
Тәжірибелі басшылықтың, ұжымның біріккен жұмысының, мамандардың
жоғары біліктілігінің арқасында кәсіпорын нан нарығында жетекші позицияға
ие болды. Нан өнімдерінің басқа өндірушілерімен салыстырғанда, Ақсай нан
тоқаш комбинатының біршама артықшылықтары бар: бұл күшті материалды –
техникалық базасы, өнімнің кеңейтілген ассортименті, өнім өткізудің
қалыптасқан нарығы, оны кеңейту бойынша белсенді тұрақты жұмыс, кәсіби
кадрларды сақтап қалу және жас мамандар есебінен оларды біртіндеп жаңарту,
биліктің жергілікті өкілдерімен жақсы іскерлік байланыс, нан пісіру
өндірісінің аясындағы жаңадан жасап шығаруларды кеңінен пайдалану, нанды
пісіру мәселелерімен айналысатын ғылыми – зерттеушілік лабораториялармен
тығыз өзара әрекеттесу.
Ақсай НТК ЖШС – нің басты мақсаты – сапалы өнімге деген
тұтынушылардың, нақты дивидендтерге деген құрылтайшылардың, жоғары жалақыға
деген персоналдың құқықтары толық түрде жүзеге асырылатын кәсіпорын құру.
Мамандардың жоғары кәсіпқойлығы, сапалы табиғи шикізатты қолдану,
қазіргі құрал – жабдықты, классикалық және жаңа технологияларды пайдалану
комбинатқа тұрақты сұранысқа ие болатын өнімді өндіруге мүмкіндік туғызады.
Ақсай НТК ЖШС – нің негізгі қызмет аясы болып нанды, тоқаш,
бәлішке және кондитер бұйымдарының өндірісі табылады.
Ақсай – нан НТК ЖШС – нің миссиясы келесіде:
Біз жоғары сапалы нан тоқаш және кондитерлік бұйымдарға Қазақстан
аймақтары мен Алматы қаласының тұрғындарының қажеттіліктерін қанағаттандыру
үшін жұмыс жасаймыз.
Персоналды, технологияларды, құрал – жабдықтарды тиімді түрде
қолдану өнімнің барлық үлкен спектірінің жоғары бәсекеқабілеттілігін
қолдауға мүмкіндік туғызады.
Кәсіпорынның әлеуметтік пакеті – бұл жұмыскерлер жалақысының тұрақты
және үнемі өсуші деңгейін қамтамасыз ету, еңбек жағдайларын үнемі жақсарту,
комбинаттың стоматологиялық кабинеттерінде тегін медициналық қызмет
көрсету, қызметкерлер емдеу препараттарын қолдана отырып тегін білікті
медициналық көмек ала алатын медициналық пункт. Сонымен қатар спорттық
құрал – жабдықтар кешені бар тренажерлік зал ашылған, қызметкерлер үшін
тегін қызмет көрсетіледі. Үнемі мини футбол, спорт Ақсай нан
тоқаш комбинаты – Алматы қаласы мен Қазақстан Республикасының қазіргі ірі
нан өндіретін кәсіпорындарының бірі. Ол 1987 жылы құрылды. Нанның формалы
және пешке пісірілген сорттарын, баранкалы бұйымдарды шығаруға жобаланған
комбинат өнеркәсіптік өндіріске 1988 жылы қосылды.
Тәжірибелі басшылықтың, ұжымның біріккен жұмысының, мамандардың
жоғары біліктілігінің арқасында кәсіпорын нан нарығында жетекші позицияға
ие болды. Нан өнімдерінің басқа өндірушілерімен салыстырғанда, Ақсай нан
тоқаш комбинатының біршама артықшылықтары бар: бұл күшті материалды –
техникалық базасы, өнімнің кеңейтілген ассортименті, өнім өткізудің
қалыптасқан нарығы, оны кеңейту бойынша белсенді тұрақты жұмыс, кәсіби
кадрларды сақтап қалу және жас мамандар есебінен оларды біртіндеп жаңарту,
биліктің жергілікті өкілдерімен жақсы іскерлік байланыс, нан пісіру
өндірісінің аясындағы жаңадан жасап шығаруларды кеңінен пайдалану, нанды
пісіру мәселелерімен айналысатын ғылыми – зерттеушілік лабораториялармен
тығыз өзара әрекеттесу.
Ақсай НТК ЖШС – нің басты мақсаты – сапалы өнімге деген
тұтынушылардың, нақты дивидендтерге деген құрылтайшылардың, жоғары жалақыға
деген персоналдың құқықтары толық түрде жүзеге асырылатын кәсіпорын құру.
Мамандардың жоғары кәсіпқойлығы, сапалы табиғи шикізатты қолдану,
қазіргі құрал – жабдықты, классикалық және жаңа технологияларды пайдалану
комбинатқа тұрақты сұранысқа ие болатын өнімді өндіруге мүмкіндік туғызады.
Ақсай НТК ЖШС – нің негізгі қызмет аясы болып нанды, тоқаш,
бәлішке және кондитер бұйымдарының өндірісі табылады.
Ақсай – нан НТК ЖШС – нің миссиясы келесіде:
Біз жоғары сапалы нан тоқаш және кондитерлік бұйымдарға Қазақстан
аймақтары мен Алматы қаласының тұрғындарының қажеттіліктерін қанағаттандыру
үшін жұмыс жасаймыз.
Персоналды, технологияларды, құрал – жабдықтарды тиімді түрде
қолдану өнімнің барлық үлкен спектірінің жоғары бәсекеқабілеттілігін
қолдауға мүмкіндік туғызады.
Кәсіпорынның әлеуметтік пакеті – бұл жұмыскерлер жалақысының тұрақты
және үнемі өсуші деңгейін қамтамасыз ету, еңбек жағдайларын үнемі жақсарту,
комбинаттың стоматологиялық кабинеттерінде тегін медициналық қызмет
көрсету, қызметкерлер емдеу препараттарын қолдана отырып тегін білікті
медициналық көмек ала алатын медициналық пункт. Сонымен қатар спорттық
құрал – жабдықтар кешені бар тренажерлік зал ашылған, қызметкерлер үшін
тегін қызмет көрсетіледі. Үнемі мини футбол, спорт комбинаттың 5 цехында
ұйымдастырылған:
1. Нан;
2. Баранкалы;
3. Есеп – айрысушы пряникті – бәлішкелі;
4. Есеп – айрысу кондитерлік;
5. Кептірілген нанды.
Бүгінгі таңда нарық нан тоқаш бұйымдарыың өндірушісінен тек қана
шығарылатын өнімнің жоғары сапасы мен кеңейтілген ассортиментін ғана емес,
сонымен қатар жедел түрде өсіп жатқан сұранысқа бейімделуді талап етеді.
Кеспелі батонға деген тұтынушылар сұранысының артуына байланысты, 2005 жылы
тәулігіне 24 тонна өнімділгі бар батондар мен кеспелі батон тәріздес
бұйымдарды өндіретін жаңа линия сатып алынып, іске қосылды.
Жаңа жоғары технологиялық құрал – жабдық өндірістің сапасы мен
тиімділгін арттыруға мүмкіндік тудырды.
2006 жылы дайын өнімнің сапасын арттыруға мүмкіндік беретін, Восход
фирмасының қамырды бөлетін қазіргі құрал – жабдығы сатып алынды.
2005 – 2006 жылдары реконструкция жасалып шикізат қоймалары мен
кондитерлік бұйымдар қоймаларының жаңа тоңазытқышты камералары сатып
алынып, іске қосылды. Өткізілген жұмыстың арқасында қойма алаңдарының алаңы
40 м2 – қа кеңейіп қана қойған жоқ, сонымен қатар кремі бар кондитерлік
бұйымдарды сақтау жағдайлары қамтамасыз етілді, ол әрине өнімнің сапасы мен
қауіпсіздігінің артуына өз септігін тигізеді.
Нан цехында жасалып шығарылатын өнімнің ассортименті:
1. салмағы 0,65 кг болатын бидайдың 1 сортынан жасалған пішінді
Алматинский наны.
2. салмағы 0,70 кг болатын қара бидай – бидай ұнынан жасалған
Крестьянский наны.
3. салмағы 0,4 кг болатын кеспелі батон.
4. салмағы 0,4 кг болатын пешке пісірілген Здорвье наны.
5. салмағы 0,4 кг болатын қара бидай – бидай ұнынан жасалған
Бородинский наны.
6. салмағы 0,4 кг болатын қара бидай – бидай ұнынан жасалған
Президентский наны.
Жаңа нарықтық қатынастар жағдайында комбинаттың ұжымына өнім
ассортиментін кеңейтудің және жаңа прогрессивті технологияларды енгізудің
жаңа жолдарын іздеу қажет болды.
Осы мақсатпен еркін алаңдарда 3 цех ұйымдастырылды: есептеуші
пряникті – бәлішкелі, есептеуші кондитерлік, есептеуші кептірілген цех.
Ұннан жасалған, кондитерлік бұйымдар. Комбинатта кондитерлік
бұйымдардың өндірісі Эклер типіндегі пирожныйлар өндірісі бойынша линияны
игеруден басталды. Бүгінде кондитерлік цехта 2 ағымдық –
механикаландырылған эклерлі линиялар орнатылған, олардың біреуі неміс
өндірісінің бөлектеу машинасымен жабдықталған және тоқан печеньелерді
шығаруға маманданған.
Кондитерлік бұйымдардың сапасы мен ассортиментіне деген сатып
алушылардың жоғары талаптарына байланысты цехта жоғары сапалы импортталған
және отандық шикізаттағы печеньелерді, рулеттерді, кекстерді,
пирожныйларды, торттарды шығару ұйымдастырылған, 80 – нен астам түрі бар.
Кондитерлік бұйымдардың ассортименті 1 – кестеде көрсетілген.
Нан тоқаш комбинатының барлық өнімі тұрақты түрде жоғары сапалы.
Мұндай сапаны тек қана білікті технологиялық қызмет болған кезде ғана
кепілдендіруге болады. Түсіп жатқан шикізаттың сапасын бақылаудың,
технологиялық үрдіс пен дайын өнімнің нақты жүйесін ұйымдастыру сапа мен
қауіпсіздіктің барлық талаптарына сәйкес өнімді өндіруге мүмкіндік
тудырады.
Технологиялық лаборатория сараптау мен сертификаттаудың Ұлттық
орталығымен аттестацияланды. (2006 жылдың №227 аттестациялық куәлігі).
Лабораторияның жұмысы технологиялық лаборатория туралы Ережесімен,
Кірмелі бақылау, дайын өнімнің сапасын бақылау мен технологиялық бақылау
үрдісін басқару сапасының процедурасымен реттеледі. Лаборатория өлшеудің
қажетті құралдарымен, заң күші бар нормативті құжаттамамен
қамсыздандырылған.
Шикізаттың, жартылай фабрикаттардың және дайын өнімнің ылғалдылығын
жедел және сенімді түрде бақылау үшін Меттлер Толедо швейцарлық
фирмасының ылғалдылығының қазіргі галлогенді анализаторы алынды.
Технологиялық және екі өндірістік лабораториялар жартылай
фабрикаттардың ылғалдылығын анықтайтын Кварц – 21М приборымен, уақ
тесіктігін анықтайтын Кварц – 24 приборымен, ИРФ – 454 Б2М
рефракторметрларымен, электронды салмақөлшеуіштермен жабдықталған.
Технологиялық лаборатория 2005 жылы У1 – ЕРЛ – 10 маркалы ұнның ірілігін
анықтау үшін отырғызуымен, титровальды қондырғылармен, дайын бұйымдардың
ылғалдылығын анықтау үшін СЭШ – 3М приборымен жабдықталды. Шикізаттың,
жартылай фабрикаттар мен дайын өнімнің сапасын бөлшекті түрде анықтау үшін
барлық жағдайлар жасалды. Жаңа лабораторлы құрал – жабдықпен Ақсай – нан
- ның барлық филиалдары қамсыздандырылды: Ақсай – нан – Көкшетау, Ақсай
– нан - Өскемен. Барлық приборлар сәйкес органдарда тексеруден өткізілді.
ХХІ ғасырды сапа мен сапаны басқару ғасыры деп атайды. Сапа
аясындағы мақсаттарға қол жеткізу үшін комбинатта 9000 сериялы ISO
халықаралық стандарттарының негізінде сапа менеджментінің жүйесін (СМЖ)
жасап шығару, енгізу және оның қызмет ету бойынша жұмыс өткізілуде.
Комбинатпен сапа аясында мақсаттар мен саясат қабылданды, сапаның
процедуралары мен инструкциялары жасап шығарылды. Ақсай НТК ЖШС
клиенттер мен қызығушылық танытқан басқа да тараптардың қажеттіліктері мен
күтімдерін қанағаттандыру үшін өз өнімі мен қызметінің сапасын тұрақты
жақсартуды қамтамасыз ету мақсатында сапа менеджментінің жүйесін
құжаттандырып, жұмыс жағдайында ұстап тұрады. Сапа менеджментінің жүйесінің
құжаттарын, сапа аясындағы саясат пен мақсаттарды жоспарлы түрде қайта
қарау жыл сайын өткізіліп тұрады.
2005 жылдың қазан – қарашасында Ақсай НТК ЖШС – нің сапа
менеджментінің жүйесі нанды, нан бұйымдарын, кондитерлік, пряникті,
баранкалы және кептірілген нан бұйымдарының жасап шығару, өндіру және
өткізу аясында тексеріліп ИСО 9001 – 2000 стандартына сәйкес деп танылды.
Компания көрмелерге, PR – акцияларға үнемі қатысу, Нан мерекесін
жыл сайын өткізу кезінде өз өнімі мен қызметтерінің жарнамалық кампаниялары
мен презентацияларын жүзеге асыру, сонымен қатар мәдениеттің, білімнің және
спорттың әлеуметтік бағдарламаларына белсенді түрде қатысу жолымен
тұтынушымен байланысты қолдау бойынша тиімді шараларды жүзеге асырады.
Комбинатта жаңа технологиялар бөлімі қызмет етеді, оның көмегімен
тұрғындар арасында сұранысқа ие нан тоқаш пен ұн кондитерлік бұйымдарының
жаңа түрлерінің 41 атауы енгізілді. Оларды ішінде: магы, мейізі бар
Ванильные кептірілген наны, кунжут қосылған Дәмді шелпегі, бидай
қосындылары бар нандар мен тостты нандары. Жасап шығарылатын ассортименттің
көп бөлігі емдеу – профилактикалық бағытында, бұл бұйымдардың құрамына
дайын бұйымдардың тағамдық құндылығын арттыратын әртүрлі қосындылар,
әртүрлі бидай дақылдарының өңделген өнімдері кіреді.
Ақсай НТК ЖШС әртүрлі көрмелердің тұрақты қатысушысы болып
табылады, онда олармен шығарылатын өнім бірнеше рет наградалармен
марапатталды.
2003 жылы Женевадағы BID халықаралық ұйымымен Ақсай нан тоқаш
комбинатына сапа үшін жүлде – International Star Award Сапаның Халықаралық
Жұлдызы ұсынылды. Ал 2004 жылдың 25 маусымында Женевадағы Іскерлік
тәжірибедегі жоғары сапа халықаралық форумында комбинатқа Іскерлік
тәжірибедегі жоғары сапасы үшін алтын медалі берілді.
Комбинаттың өзінде өндірілетін өнімді өткізу жүзеге асырылатын
өзінің арнайы дүкендері бар. Сауда кәсіпорындарының 3000 – нан астамы
комбинатпен іскерлік қатынастарды қолдайды, олардың ішінде тұрақты
клиенттер бар, олармен серіктестік көп жылдарға созылуда. 2005 жыл бойынша
сапа аясындағы мақсаттарының бірін талдай отырып - өнімді сату бойынша
нарықтың өз сегментінде жетекші орынға ие болу, комбинат жоспарланған
көрсеткіштеріне қол жеткізді. Осылайша, 2005 жылы 2004 жылмен салыстырғанда
сату өсімінің қарқыны 105% - ды құрады. Соңғы жылдары Ақсай – нан –
Көкшетау, Ақсай – нан - Өскемен филиалдары қызмет етуде және
Қазақстанның басқа аймақтарында жаңа өндірістерді ұйымдастыру бойынша жұмыс
өткізілуде.
Ақсай НТК ЖШС – нің сапа аясындағы міндеттемелері келесідей
жолдармен жүзеге асырылады:
1. ISO 9001: 2000, ISO 14001: 2004 халықаралық стандарттарының талаптарына
сәйкес менеджменттің интегрирленген жүйесінің нәтижелілігін арттыру және
тұрақты дамыту, тиімді қызмет ету жолымен Қазақстан нарығында
кәсіпорынның авторитеті мен позициясын күшейту;
2. Бәсекеқабілетті өнімді құру үрдісі қызмет етуін үздіксіз жақсартуға
мүмкіндік беретін кәсіпорынның барлық құрылымдық бөлімшелері мен
қызметкерлерінің өзара әрекеттесуін жетілдіру;
3. Шығарылатын және жаңадан жасап шығарылатын өнімге тұтынушылардың қазіргі
және перспективті талаптарын тұрақты талдау, маркетингтік зерттеулерді
өткізу;
4. Жабдықтаушылармен өзара тиімді қатынастарды дамыту мен қолдау;
5. Сәйкеспеушіліктерді ескерту жолымен өнім өндірісіне деген шығындарды
төмендету;
6. Орындалатын жұмыстардың сапасы үшін әрбір қызметкердің жауапкершілігін
анықтау, кәсіпорын мақсаттарына жетуге персоналды максималды толық түрде
тарту;
7. Өнім талаптарына сәйкес қол жеткізу үшін қажет инфрақұрылымды жұмыс
жағдайында құру мен қолдау, өндіріс пен технологиялар құралдарын тұрақты
түрде жетілдіру;
8. Персоналды кәсіби дайындауды тұрақты арттыру, оны ынталандыру, сапа
аясындағы Саясат пен мақсаттарды үнемі түсіндіру;
Ақсай НТК ЖШС – нің басшылығы сапа аясындағы Саясатты жүзеге асыру
үшін жауапкершілікті өз мойнына алады.
Ақсай – нан - бұл ең жақсы сапа пен негізгі қызметтегі тиімділік.
Кәсіпорының басқару құрылымы 10 департаменттен тұрады, олардың
басшылығында кәсіпорынның басқарушы жұмыскерлері болып табылатын 10
директор тұрады.
Бас директор – тікелей басшылықты және жауапкершілігі шектеулі
серіктестік қызметіне қатысты басқарушылық шешімдерді қабылдауды жүзеге
асырады.
Өндіріс және техникалық қамтамасыз ету бойынша департамент –
кәсіпорында дұрыс техникалық саясаттың жүргізілуіне, техниканың,
технологияның жетілдірілуіне және өндірістің, ғылымның жаңа жетістіктері
негізінде ұйымдастырылуына жауап береді.
Материалдық – техникалық жабдықтау департаменті - өндірісті қажетті
шикізаттармен және материалдармен қамтамасыз етумен айналысады.
Бухгалтерлік есеп пен есептілік департаменті – бухгалтерлік есептің
жүргізілуін, сәйкес органдарға есеп беруді бақылайды.
Бөлшек сауда департаменті – фирмалық дүкендер арқылы өнімдердің
сатылуын бақылаумен айналысады.
Технологиялық департамент – шикізаттың, дайын өнімнің сапасын және
бүкіл технологиялық процесті бақылаумен айналысады.
Қауіпсіздік департаменті – тауарды алып келу мен алып кетуді бақылау
жүргізілетін территорияны тікелей қорғаумен айналысады.
– сурет – Кәсіпорынның ұйымдастырушылық құрылымы
Маркетинг бөлімі – жарнама және өнімнің нарықта жылжу мәселелері.
Келісімшарт бөлімі – келісімшарттар жасау және контрагенттер туралы
мәселелерді шешумен айналысады.
ЖШС Ақсай НТК қызметкерлер құрамына қысқаша тоқталып өтейін.
Ұйымның басты ресурсы – тұтынушылардың талаптарын орындауға және сапа
саласында алдыға қойылған мақсаттарға жетуге қабілетті дайындалған және
құзыретті қызметкерлер құрамы. Ұжымдағы барлық қарым-қатынастар өзара
пайдалы серіктестік пен әрбір жұмыскердің және жалпы кәсіпорынның
мүдделерін құрметтеу негізінде құрылады. Идеялардың біртұтастығы, өзара
қолдау және 1 өз қызметі саласында үздік болуға ұмтылу - Ақсай НТК ЖШС
ұжымының өзіндік сипаты. Кәсіпорын әр жұмыскерге денсаулық үшін қауіпсіз,
еңбектің максималды тиімділігіне жәрдемдесетін еңбек шарттарын қамтамасыз
етеді, толласыз кәсіптік өсу және корпоративтік мәдениетті дамыту арқылы өз
қызметкерлерінің өзін өзі іске асыруы үшін жағдайлар жасайды. Қызметкерлер
құрамының құзыретін, хабардарлығын және дайындығын арттыру мақсатында
комбинатта сапа менеджментінің, өндірісті ұйымдастыру және оның
технологиясы, есеп, қауіпсіздік техникасы және өнеркәсіптік санитария
мәселелері бойынша оқу бағдарламалары әзірленген.
2.2 Ақсай нан НТК ЖШС – нің инновациялық белсенділігін талдау
Кәсіпорынның инновациялық белсенділігін талдамас бұрын оның 2004 жылға
негізгі технико- экономикалық көрсеткіштеріне тоқталғым келіп отыр.
2 – кесте. „Ақсай” НТК ЖШС – нің 2004 жылғы негізгі технико-экономикалық
көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер өлшем Жоспар Нақты Ауытқуы
бірлік (+, - )
бір.
1 Өндірілген өнім көлемі Мың теңге734492 765424 30932
(көтерме бағада), ҚҚС-мен
2 Өндірілген өнім көлемі Мың теңге664008 614598 -29397,2
(көтерме бағада), ҚҚС-сыз
3 Өткізілген өнім көлемі Мың теңге734932 746329 29397,2
(көтерме бағада)
4 Жұмыскерлердің жалпы саны Адам 601 587 -14
5 Еңбек ақы қоры Мың тг 115513 115513 -
6 1 жұмысшының 1 жылдағы Мың теңге117,173 117,3 0,128
өнімділігі
7 Дайын өнімнің 1 теңгесіне Мың теңге0,92 0,89 -0,03
шығындар
8 Өндірілген өнімнің өзндік Мың теңге608715 614598 5882,8
құны
9 Негізгі құралдар Мың тг 220800 267827 47027,3
10 Сон.іш. негізгі өндірістікМың теңге120000 12724 7235,5
қорлар
11 Табыс салығы 30% Мың тг 34653,8 34654 -
12 Бюджетпен өзге де есеп Мың теңге22144,3 22144 -
айырысулар
13 Рентабельділік % 12 12,5 0,5
Ескертпе – “ Ақсай нан” НТК ЖШС мәліметтері бойынша
Келтірілген мәліметтер негізгі құралдардың пайдаланылу тиімділігін
көрсетеді. Ол 2004 жылы жоғары өндірістік технологиялық линияларды енгізу,
құрал-жабдықтарды ауыстыру, барын модернизациялау есебінен қол жеткізілді.
Негізгі өндірістік құралдардың тиімді пайдаланылуы комбинаттың 2004 жылдың
аяғына технико-экономикалық параметрлерінің жағдайын жақсартты.
Рентабальділік жоспарға қарағанда 0,5 %-ке өсті, рентабельділіктің
баяу дамуы, ең алдымен, негізгі өндірістік құралдардың құнының өсуімен
байланысты.
жылы 1308 тоннаға артып 20982 тоннаны құраған. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1.КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕГІ ИННОВАЦИЯНЫ БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .5
1.1. Инновация түсінігі, экономикалық мәні және
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ..5
1.2. Кәсіпорынның инновациялық белсенділігіне әсер ететін
факторлар ... ... ..10
2. “Ақсай нан” НТК ЖШС-нің ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН
ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.1. “Ақсай нан” НТК ЖШС-нің өндірістік-шаруашылық жағдайын талдау ... .15
2.2. “Ақсай нан” НТК ЖШС-нің инновациялық қызметін талдау ... ... ... ... .23
3. КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕГІ ИННОВАЦИЯНЫ БАСҚАРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 29
3.1. Кәсіпкерлік қызметтегі инновацияны басқарудың шетелдік озық
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
3.2.Отандық кәсіпорындардың инновацияларын басқаруды жетілдіруде
мемлекеттің рөлі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .42
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .44
Кіріспе
Тәуелсіздік алғаннан бері еліміз бірқатар әлеуметтік-экономикалық
табыстарға қол жеткізді. Минералды- шикізаттық ресурстар экспорты ұлттық
экономикаға қайта құру кезеңінің дағдарысына төтеп беруге және экономикалық
өсудің жоғарғы қарқынын қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Бірақ қазіргі
өсім сапасы қанағаттандырарлық емес, себебі ол жоғарғы технологиялар
есебінен жүзеге асырылмай жатыр. Жағымды шикізатты экспорттау ондаған жыл
сақтала бермейді.
Әлемдік экономиканың түрленуі және қазақстандық экономиканың ашық
жағдайында отандық компаниялардың ел ішіндегі және шетелдегі тауарлар мен
капитал нарықтарындағы бәсекелік күреске дайын еместігі анық байқалуда.
Сондықтан Қазақстан Республикасының әрі қарай дамуында тек өндірістің
тұрақтануы мен өсімі ғана емес, оның қүрылымдық жағынан қайта құрылуы,
отандық экономиканың ұдайы өндіріс үрдісін қайта құру мен оның бәсеке
қабілеттілігін арттыру үлкен маңызға ие.
Қазақстанның 2003-2015 жылдарға арналған индустриалды-инновациялық
даму Стратегиясында өңдеуші және ғылыми сыйымды жоғары технологиялық
индустрияға аса зор көңіл бөлініп жатыр. Елдің экономикалық тәуелсіздігі
технологиялық даму деңгейінен ажыратылмай қарастырылады. Әлемдік
экономикадағы мемлекеттің рөлі мен оның мәні, инновация мен өзгерістердің
негізгі қозғаушы күші- жоғарғы технология- лармен қаншалықты қамтамасыз
етілетіндігімен анықталады. Қазіргі заманғы техника өндіріс технологиясынан
бөлек ажыратылып қарастырылмайды. Ол тек нақты технологиямен қатар
қолданылады және сол арқылы көрініс табады, яғни технология ғылыми-
техникалық прогресстің қозғаушы күші болып саналады.
Ғылыми-техникалық прогресті жеделдетуде ерекше өнімнің ғылыми-
техникалық жобалары, озық технологияларды басқарудың қазіргі заманғы
жүйесін жасаумен шұғылданатын ғылыми-зерттеу, конструкторлық және жобалық
ұйымдары ерекше рөл атқарады. Қазақстан табиғи ресурстарды ғана пайдалана
отырып дамитын емес, сондай-ақ өзінің интеллектуалды капиталын да
пайдаланып дамитын елге айналғаны белгілі болды. Мұның өзі дүниежүзілк
бәсеке ғылыми-техникалық жобалардың өте жедел (2-3 жыл)
жүзеге асуын талап етеді.Сыртқы әлемдік ортада үздіксіз жүріп жатқан
өзгерістер дүниежүзілік экономикадағы біздің елімізде орнын белгілейді,
сондықтан инновациялық қызмет өмір сүрудің және дамудың маңызды
факторына айналуда. Осыған байланысты туындайтын аса маңызды жайт-
инновациялық қызметтің елдің экономикасының өсуін және экономиканың
құрылымдық қайта құрылуын қамтамасыз ететін қуатты тұтқаға айналуы болып
табылады. Осы аталғандардың барлығы зерттеу тақырыбының өзектілігін
көрсетеді.
Курстық жұмыстың мақсаты – инновацияның және еліміздегі
кәсіпорындардың инновациялық белсенділігі мен дамуын теориялық, тәжірибелік
және аналитикалық тұрғыда талдау, сондай-ақ зерттеу нәтижелері негізінде
нақты ғылыми негізделген ұсыныстар жасау.
Анықталған мақсатқа сәйкес мынадай міндеттер шешілуі тиіс:
- Кәсіпорынның инновациялық белсенділігін арттырудың теориялық
негіздері;
- инновацияның мәнін,түрлерін, инновациялық белсенділікті айқындап,
оларға түсініктіме беру;
- Отандық кәсіпорындардың инновациялық қызметін талдау;
- инновациялық қызметтің шетелдік озық тәжіребелерін қарастыру;
- Қазақстандағы инновациялық белсенділікті арттыру жолдарын ұсыну.
Жұмыстың теориялық-әдістемелік негіздері Қазақстан Республикасы
заңнамалық актілері, Президентінің жарғылары, Республиканың статистика
жөніндегі Агенттігінің жинақтары, отандық зерттеушілердің ғылыми
еңбектеріндегі материалдар негізінде қалыптасқан.
Курстық жұмыс кіріспеден, 3-бөлімнен қорытындыдан,пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспеде Қазақстандағы инновациялық үрдістерді зерттеу өзетілігі,
курстық жұмыстың мақсаты, міндеттері, құрылымы, теориялық-әдістемелік
негіздері қамтылған.
Бірінші бөлім инновацияға, оның түрлеріне, инфрақұрылымына,
Қазақстандағы инновацияның даму ерекшеліктеріне түсініктеме береді. Екінші
бөлімде жалпы Қазақстандағы “Ақсай нан” НТК ЖШС-ның инновациялық
белсенділігіне статистикалық көрсеткіштер негізінде талдау жасалынған.
Үшінші бөлімде шетелдегі инновацияның даму үрдістерін талдау
негізінде Қазақстандағы инновациялық үрдістерді дамыту жолдары ұсынылған.
Қорытындыда инновациялырды дамыту маңыздылығы,жалпы курстық жұмысқа
қорытынды жасалынған.
1.КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕГІ ИННОВАЦИЯНЫ БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.
1.1. Инновация түсінігі, экономикалық мәні және маңызы
“Инновация” термині көп ғалымдардың айтуы бойынша 15 ғ. Пайда болған.
Жалпы алғанда “инновация” сөзі ағылшын тілінен аударғанда “ innovation”
“жаңарту”, “жаңалық енгізу” деген мағына береді.
Инновацияның негізгі функциясы - өзгеріс. Австриялық ғалым
инноватиканың негізін қалаушы Шумпетер инновациялар өзгерісінің 5 түрін
бөліп көрсетті:
1) жаңа техника мен жаңа технологияларды пайдалану;
2) жаңа қасиеттері бар өнімді енгізу;
3) жаңа шикізатты қолдану;
4) материалды – техникалық қамсыздандыруды ұйымдастырудағы өзгеріс;
5) өткізудің жаңа нарықтарының пайда болуы.
Й.Шумпетер бойынша нарықтағы анықтаушы роль болып, экономикалық
теңдікке, технологиялық үрдістерге өнім ассортименттерінде және
экономиканың ұйымдастырушылық құрылымдарға, өзгеріс енгізетін
кәсіпкерліктің қызметтерінде болады. Й.Шумпетер бойынша инновация- тек
жаңалық енгізу емес, сонымен қатар өндірістің жаңа қызметі болып табылады.
Осылайша, инновация бұл – бәсекелестерді жеңу үшін өндіріске енгізілген
интеллектуалды еңбек нәтижесі.
Й.Шумпетердің айтуынша кәсіпкерлік бұл кәсіп емес, ол тәуекел бизнес
арқылы инновация нарығына жылжу қабілеті. Кәсіпкерлік технологиялық
дамумен, инновациямен және экономикалық өсуімен тығыз байланысты.
Инновациялар бар дәстүрлерді бұзып қоймайды, олар басқа тәуекелді
кәсіпорындардан қарағанда көбірек пайда әкеледі.
Инновация- ғылыми-техниалық зерттеу, өндіріс, маркетинг және
менеджмент сияқты әртүрлі қызметтерді жүзеге асырады.
Р.Фостердің теориясында инновация- “технологиялық құлдыраудың” жаңа
технологияның пайда болуы, өндірістің және басқарудың жаңа әдісінің пайда
болуының нәтижесі. Нақты өмірде өнім-инновация және үрдіс-инновация бір-
бірімен байланысты үрдістер. Жаңа өнім, жаңа өндіріс әдістерін, сонымен
қатар жаңа технологияларды талап етеді.
Инновация теориясы экономикалық өсу теориясында да қарастырылады.
Көптеген ғалымдар мен кәсіпкерлердің пікірі бойынша экономикалық өсудің
жетекші факторы: білім, интеллект, инновация болып табылады.
Дәстүр бойынша инновацияны- инновация-өнім, инновация-үрдіс немесе
технологиялық және ұйымдастыру және басқарушылық деп бөлуге болады. Өнім-
инновациясы ең көп таралған және барлық кәсіпорындарда қолданылады.
Біреулерде- бұл өнім ассортиментінің кеңеюі, ал басқалар үшін өнімнің
тұтынушы сапасын көрсетіледі.
Технологиялық инновацияның мақсаты өнім сапасын жоғарылату есебінен
бәсекелестік көтеру, өзіндік құнды төмендету және шығарылатын өні
ассортименті мен наменклатурасын кеңейту болып табылады.
Ұйымдастырушылық- басқару инновациялар фирманың барлық деңгейлерінде
қызметкерлер мен бөлімщелерді, жаңа бөлімдерді ұйымдастырумен сипатталады,
өндірісті және персоналды басқару әдістерін жетілдіру, жаңа маркетингтік
бөлімшелер құру, тиімділікті арттыру үшін жаңа жолдар мен тәсідерді қолдану
кезінде болады.
Институционалды мектептің эконометрия зерттеушілері инновацияларды
қоғамдық талду теория көмегімен сыныптауды жөн көрді. Инновация субъектісі
ретінде: кәсіпкер, топ, фирма, ұлт шаруашылығы, әлеуметтк қозғалыстар және
мемлекет қатысады.[15]
Ал инновациялық белсенділік- бұл инновациялық әрекеттілікпен
өлшенеді. Ол бәсекелік орта мен технологияның өсуімен сипатталады. Осы
сипаттамаларға байланыс олардың айырмашылықтары бар. Мысалы, маркетинг
функциясын атқару мен өндіріс арасында айырма болады.
Коммерциялық ұйымның белсенділігі- жоспарланған белсенділік пен
нәтиже арасын көрсетеді. Себебі инновациялық тиімді болуы мүмкін немесе
керісінше. Не себептен бірдей жоспар, стратегия, мақсат, потенциалы бар
басшылар ұйымдарының нәтижелілігі әр түрлі? Бұл былай түсіндіріледі, бұл
ұйым басшының белсенділігі барлық жағдай бірдей болған кездегі инновациялық
нәтижеге әсер ететін инновациялық белсенділікті көрсетеді.
Инновациялық белсенділік қандай сипаттамаларға ие болуы керек.
1. Инновациялық белсенділік ұзақ мерзімді стартегиялық перспективаға
және үлкен масштабта болуы керек.
2. Иннвациялық белсенділік тактикалық сипаттамаға ие болуы керек. Яғни
белгілі бір нәтижеге жету үшін олардың ортақ жоспары болуы керек.
Инновациялық белсенділік стратегиялық жоспарда келесі 5 көрсеткішпен
анықталады:
1. Инновациялық стратегия бәсекелестігінің сапалылығы;
2. Инновациялық әлеуметтік жылжымалылығы;
3. Жиналған қор- инвестиция ;
4. Инновациялық өзгертулер кезінде қолданылған тәсілдер;
5. Инновациялық белсенділіктің жүргізілу нақтылығы.
Тактикалық жоспарда инновациялық белсенділік келесідей 2
көрсеткішпен анықталады:
1.Стратегиялық бәсекелестік жағдайына фирманың әсері;
2.Инновациялық стратегиялар жүргізудегі жылдамдық.
Инновациялық белсенділікті басқару квалиметрия категориясынан
қарауды ұсынады.
Инновациялық белсенділік категориясы өлшем бірлігі ретінде жеке
сипаттамалардың жинақтаушы көрсеткіші.
Инновация белсенділік белгілері:
А1. Инновациялық стратегия бәсекелілігінің сапалылығы;
А2. Инновациялық әлеуеттілік жылжымалылығының деңгейі;
А3. Жиналған қор- инвестиция;
А4. Өзгертулер кезінде қолданылған тәсілдер;
А5. Стратегиялық жағдай бәсекелестігіне фирманың әсері;
А6. Инновациялық өзгертулер жүргізу стратегиялық жылдамдығы;
А7. Жүргізіліп отырған инновациядық белсенділіктің нақтылығы.
Инновациялық белсенділік сипаттамаларының сапалылығы:
1) Стратегия бәсекелілігінің сапалылығы. Стратегияның орындалу
бағыты, сыртқы орта, әлеует, мақсат басқа фирмалардың
стратегиясына сәйкес келуі.
2) Инновациялық әлеуеттілік жылдамдығының деңгейі. Басшылықтың
қажетті әлеуетті тартуы тек қана атақты негізгі жағын ғана емес,
сонымен қатар оның локентті немесе жабық әлеуетін тарту
қабілеттілігі. Яғни, инновациялық әлеует жылдамдығына жоғары
компитенттілік көрсету.
3) Жинақталған қор- инвестиция деңгейі. Керекті инвестиция көлемін
тартудағы басшылықтың әрекеттілігі.
4) Инновациялық өзгертулер кезінде қолданған әдістер мен тәсілдер.
Бастысы- инновациялық өзгертулер жүргізу арқылы нақты
бәсекелестіктен біріншілікті алу. Мысалға, инновациялық процесс
кезінде ( параллельді жоспарлау) тәсілі қолданылады. Бұл
маркетингте тұтынушыларға концепциясы болып табылады.
5) Жүргізіліп отырған инновациялық белсенділіктің нақтылылығы.
Қандай да болмасын стратегиялық немесе тактикалық белсенділік
оның сыртқы ортаға және ұйым жағдайына сәйкес келуі керек.
6) Стратегияның бәсекелестік жағдайына, ұйымның әсеріне сәйкестігі.
Инновациялық белсенділік объектінің жағдайы мен қоршаған
ортасына байланысты болады. Стратегиялық жағдайға әсер етудің 3
түрі бар:
а) реактивті жағдай. Бұл жағдайда басшылар қалыптасқан әсерді
компитентті санамай, тек содан кейін ғана шешім қабылдауға
кіріседі.
Б) белсенді қозғалыс. Бұл кезде профессионалды түрде жағдай
қарастырылады. Содан кейін нақты стратегия жасалады.
В) жоспарлы жобалау қозғалысы. Бұл жерде нашар сигнал тәсілімен
басқарылады.
7) Инновациялық стратегия жүргізу жоспарлауының жылдамдығы. Бұл
жерде жаңартулар мен инновациялық өзгертулер интенсивті қозғалыс
қарастырылады. [14]
Қазақстан Республикасының инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау
туралы Заңына сәйкес , инновация бұл – өндірістің және қоғамды басқарудың
түрлі салаларына енгізілуі экономикалық тұрғыдан тиімді және әлеуметтік –
экономикалық тұрғыдан маңызды сондай – ақ зияткерлік меншік объектісі болып
табылатын ғылыми және ғылыми техникалық қызметтің нәтижесі. Инновацияны
инновациялық қызметтің жаңа немесе жетілдірілген өнім (орындалған жұмыс,
көрсетілген қызмет) технологиялық үрдіс түрінде іске асырылған нэтижесі
ретінде де сипаттайды. Сонымен бірге қоғамдық қатынастың әр түрлі саласында
өндірісті және қоғамды басқару салаларына прогрессивті ықпал ететін ұйымдық
– техникалық , қаржы – экономикалық және басқа да шешімдерді жатқызуға
болады.
Сонымен қатар, инновация бұл – қандай да бір тиімге қол жеткізетін
адамның өмір сүру қызметінің ьарлық сфераларына енгізілген жаңашылдық.
Ғылыми әдебиеттерде инновацияның бірнеше түрлері қарастырылады. Ең
алдымен, технологиялық параметрлеріне байланысты инновацияны өнімдік және
үрдістік деп бөлуге болады. Өнімдік инновация жаңа өнімдерді алуды
қамтамасыз ететін жаңа материалдар, жартылай фабрикаттар , қосалқы
бөлшектерді қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Үрдістік инновация кәсіпорын құрамында жаңа ұйымдық құрылымды құруды
, жаңа технологияны , өндірісті ұйымдастырудың жаңа әдістерін қамтиды.
Сонымен қатар, инновацияның келесі түрлерін белсенділікөліп көрсетуге
болады. Олар: ғылыми , ғылыми – техникалық , ұйымдастырушылық –
басқарушылық , әлеуметтік және кешендік инновациялар.
Ғылыми инновация жаңа ғылыми бағытты қалыптастыру немесе қандай дабір
өзге облыстан белгілі бір ғылымның жетістіктерін пайдалану.
Ғылыми – техникалық инновация бұл – инновациялық цикл ішінде ғылыми –
техникалық жаңашылдықты жүзеге асыру.
Ұйымдастырушылық – басқарушылық инновация деп бұрынғы қалыптасқан
жүйеден айтарлықтай айырмашылықтар бар шешім қабылдаудың жаңа жүйесін ,
ұйымдық құрылымның , өндірісті немесе еңбекті ұйымдастырудың жаңа
нысандарын , басқарудың жаңа әдістерін айтамыз.
Әлеуметтік инновация еңбек жағдайын, экологиялық және басқа да
аспектілерді жақсарту , сондай-ақ әр түрлі әлеуметтік топтардағы өзара
қарым – қатынасты өзгертуге бағытталған.
Кешенді инновацияға интеллектуалдық еңбектің бірнеше бағыттарын және
ғылыми , ғылыми – техникалық , ұйымдастырушылық – басқарушылық және басқа
да инновацияларды қамтиды. Ғылыми әдебиеттерде инновацияның бірнеше түрлері
қарастырылады. Ең алдымен, технологиялық параметрлеріне байланысты
инновацияны өнімдік және үрдістік деп бөлуге болады. Өнімдік инновация жаңа
өнімдерді алуды қамтамасыз ететін жаңа материалдар, жартылай фабрикаттар ,
қосалқы бөлшектерді қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Ал инновациялық қызмет дегеніміз инновацияларды өндірістің және
қоғамды басқарудың түрлі салаларына енгізу арқылы пайдаланады. Кең мағынада
инновациялық қызметті өндірісті және қоғамды басқарудың әр түрлі саларына
жаңа идеяларды ғылыми білімдерді технологиялар мен өнім түрлерін енгізуге
бағытталған қызмет ретінде сипаттауға болады. Мұндай қызмет нәтижелері
көбінесе экономикалық өсу мен бәсеке қабілеттілік үшін пайдаланады. Ал
кәсіпорынның инновациялық қызметі деп жаңа немесе жетілдірілген өнім алу
мақсатында ғылыми, ғылыми – техникалық және интеллектуалдық әлеуетті
пайдалану жөніндегі іс- шаралар жүйесін айтамыз.
Инновациялық қызметтің мотивтері ішкі және сыртқы факторлардан
туындауы мүмкін. Осыған байланысты сыртқы мотивтерге келесілерді жатқызуға
болады:
1) кәсіпорындардың шаруашылық жүргізудің жаңа жағдайларына
бейімделу қажеттілігі;
2) тұтынушылық талғам мен өткізу нарықтарының динамикасы және
жетілуі;
3) бәсекелестердің белсенді әрекет етуі;
4) салалық, құрылымдық өзгерістер;
5) салық, ақша – неселік және қаржы саясатындағы өзгерістер және
т.б.
Ішкі факторлар:
1) сату көлемін арттыруға ұмтылу ;
2) жаңа нарықтарға өту, нарықтағы үлесін кеңейту;
3) фирманың бәсекеге қабілеттілігін арттыру немесе жақсарту;
4) кәсіпорынның қаржы тұрақтылығын қамтамасыз ету;
5) ұзақ мерзімді кезеңде таза табысын арттыру және т.б.
Қазақстан Республикасында инновациялық қызметті ынталандыру
мақсатында 2006 жылдың 23 наурызында инновациялық қызметті мемлекетік
қолдау туралы заң қабылданды. Осы заңда елімізде инновациялық қызметті
мемлекетік қолдаудың мақсаты мен қағидалары негізгі бағыттары мен нысандары
көрсетілген.
Сонымен, елімізде инновациялық қызметті мемлекетік қолдаудың мақсаты
инновациялық қызметті дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау болып табылады.
Ал негізгі қағидаларына төмендегілер жатқызылады:
1) инновациялық қызметті жүзеге асыру кезінде ұлттық мүдделерді сақтау;
2) ұлттық экономиканың бәсекелестік қабілетін арттыру және ұлттық
қауіпсіздікті қамтамсыз ету үшін инновациялық қызметтің басымдылығы;
3) мемлекет тарапынан қолдау көрсету кезінде инновациялық қызмет
субъектілерінің теңдігі;
4) инновациялық қызмет субъектілерін мемлекетік қолдаудың экономикалық
тиімділігі және нәтижелілігі;
5) инновациялық қызметті жоғары білікті кадрлармен қамтамасыз ету.
Қазақстан Республикасында инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау
мынандай бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
1) инновациялық қызметтің мамандандырылған субъектілерін құруға қатысу;
2) мемлекттік даму институттарын құру, қызметін үйлестіру жәе жұмыс
істеп тұрғандарын одан әрі дамыту;
3) инновациялық жобаларды бюджет қаражаты есебінен іске асыру;
4) инновациялық гранттар беру;
5) инновациялық қызметті кадрмен қамтамасыз етуді соның ішінде,
инновациялық менеджмент негіздерін оқыту арқылы ұйымдастыру;
6) инновациялық қызмет саласында мемлекеттік саясатты іске асыру үшін
инвестициялар тартуды қамтамасыз ететін қажетті ұйымдық құқықтық және
экономикалық жағдайлар жасау болып табылады.[16]
1.2. Кәсіпорынның инновациялық белсенділігіне әсер ететін факторлар
Жаңа экономиканың негізгі белгілері болып инновациялық процестерді
жеделдету және оны экономикалық өсудің факторына айналдыру болып табылады,
ОЭСР жүргізген зерттеулер нәтижелеріне сүйенсек инновациялық секторға деген
инвестиция ЖІӨ-ге 1-ге 3-тің қатынасындай, ал ақпараттық коммуникациялық
технологиялар инвестициялар 1-ге 2 қатынасындай болады. Дамыған елдерде ЖІӨ-
нің 90%-ы инновациялық және технологиялық прогрестің дамуымен анықталады.
Инновациялық процесс экономиканың көптеген факторларына, соның ішінде
объектілеріне, субъектілеріне, сыртқы және ішкі факторларға әсер етеді. [4]
Объективті факторларға келесі сыртқы факторларды жатқызуға болады.
Олар: ұзақ мерзімді тенденциялар және нақты субъектінің ерікті шешімдерімен
байланысты. Оларға инновациялық әрекеттілікке әсер ететін экономикалық
заңдарды жатқызуға болады:
- табыс алу және иемдену заңы. Бұл заңы тағы да нарықтық
экономикалық қозғалыс заңы деп айтуға болады, себебі бұл өндіріс
қозғалысының күші болып саналады.
- бағалылық заңы. Бұл заң барлық келісімдердегі тиімді айырбасты
қажет етеді.
- сүраныс және ұсыныс заңы. Бұл экономикалық өндіріс пен тұтыну
арасында механизмді анықтайды.
- бәсекелестік заңы. Бүл экономикалық механизм арқылы нақты
нарықта объективті экономикалық заңдар әсер етеді.
- экономикалық дамудың циклдік заңдылығы. Бұл инновациялық
белсенділікпен қатысты фазалардың байланысын анықтайды.[5]
Ал субъективті факторларға қабылданған шешімдер әрекеті жатады.
Олардың ішінен мыналарды анықтап көрсетуге болады:
- мемлекеттің инновациялық саясатын мемлекет экономикалық
саясаттың негізі бөлігі ретінде қарастыруға болады.
- инвесторлар ролінде қатысатын ұйымның ақша-несие саясаты.
- инновациялық жобаларды жүзеге асырылуы көбінесе қарыз құралдары
арқылы жүзеге асырылады. Бұл жоғары дәрежелі инвестицияны есепке
алу керек сөз. [6]
Бұл объективті және субъективті факторлар бір-бірімен байланыса
отырып инновациялық стратегия құруына ынталандыру болып табылады.
Инновациялық белсенділік факторларын сонымен қатар жалпы
макроэкономика мен қоғам анықтайтын ғаламдық және кәсіпорынның
микродеңгейінде анықталатын жергілікті болып бөлінеді. [7]
Ғаламдық факторларға ел ішіндегі және халықаралық деңгейдегі саяси
жағдайды, сыртқы нарықтағы бәсекелестікті, билікпен қарым- қатынастарды,
салық саясатын жатқызуға болады.
Жаңашылдықты жүзеге асыру үшін қолайлы жаідайлар бар болса,
инновациялық қатынастардағы ауыртпалық инновациялық стратегияға әсер ететін
ішкі факторларға, яғни инноватор- фирмалардың инновациялық әлеуетіне
ауысады. Экономикалық жүйенің сыртқы ортасы қолайлы болған кезде олар
толығымен инновациялық белсенділіктің ішкі факторларына тәуелді болады.
Кәсіпорыннның инновациялық әлеуеті материалдық, қаржылық, еңбек,
инфрақұрылымдық, интелектуалдық, ақпараттық- коммуникациялық ресурстардың
жиынтығы ретінде сипатталады.[8] Инновациялық белсенділікті анықтайтын
факторлардың 2 тобын бөлуге болады: кәсіпорында инновациялық қызметті
басқаруға бағытталған ішкі және инновациялық қызмет шекарасын кеңейтуге
ықпал ететін сыртқы факторлар тобы.
Сыртқы факторларға кәсіпорынның экономикалық және әлеуметтік
орталармен қарым- қатынасын сипаттайтын факторлар жатады.
- инновациялық үрдістің барлық фазаларын қолдау үшін сыртқы
көздерді пайдалану: ашу мен әзірлеуден коммерциализацияға дейін;
- тапсырыс берушілермен, іскер әріптестермен, инвесторлармен,
бәсекелестермен, зерттеу ұйымдарымен және ЖОО-мен қарым-
қатынас;
- мемлекеттік институционалдық құрылымдарда мүдделерді лоббирлеу.
Ішкі факторлар-бұл кәсіпорынды бәсекелестерінен айрықшалайтын
және оның инновациялық дербестілігін анықтайтын айтарлықтай ерекшеліктері:
- ынталандырылған басшылық;
- технологиялық және ұйымдастырушылық- басқарушылық инновацияның
интеграциясы;
- жоғары өнімділік;
- персоналмен тиімді қарым- қатынас, инновациялық үрдіске
персоналды қатыстыру;
- үздіксіз ұйымдастырушылық оқыту;
- соңғы тұтынушылармен қарым- қатынасты жүзеге асыратын тиімді
маркетинг жүйесі;
- сапаны, инфрақұрылымды ұйымдастырушылық дамуды басқару.[9]
Ішкі факторларды өз кезегінде 2 топқа бөлуге болады. Бірінші
топқа ішкі экономикалық қатынастар жүйесін және сыртқы орта факторларымен
өзара әрекеттесу әдістерін құрушы факторлар кіреді. Екінші топты ұйымның “
ішкі ресурстарын „ сипаттайтын факторлар құрайды.
Факторлардың бірінші тобы бұл:
- өндіріс құралдарының меншік формасы. Ол шаруашылық жүргізуші
субъектілердің экономикалық мүдделерінің сипатын, фирмаішілік
экономикалық қатынастарды, соның ішінде басқару қатынастарын
анықтайды.
- басқару шешімдерін қабылдау үрдісіндегі экономикалық жүйенің
мобильдігін және осы шешімдердің сыртқы орта әсеріне сәйкестік
дәрежесін анықтайтын ұйымдастырушылық құрылым;
- „ ұйым көлемін“. Ол ұйымның „шағын“, „орта“, „ірі“
компанияларға жатқызылуын анықтайды.
- салалық арналымы. Ол компанияның мамандандырылуын, қызметінің
негізгі мақсатын, нарықтағы үлесі мен нарықтағы бәсекеге
қабілеттілігін сипаттайды.
Фирманың көлемі оның тек қаржылық ғана емес, сонымен қатар
инновацияның жүзеге асырылуына адами ресурстарды топтпауына әсер етеді.
Неғұрлым фирманың көлемі үлкен болса, оның өндірістік ресурстарын
инновациялау соғұрлым жоғары болады.
Екінші факторлар тобы келесілерді кіріктіреді:
- компанияның қаржылық жағдайы. Ол оның инновацияны қаржыландыру
сыртқы көздеріне тәуелділігін, қаржының тұрақтылығын, оның төлем
қабілеттілігін және инновациялық жобаларды жүзеге асыруға
арналған несие мүмкіндігін көрсетеді.
- ғылыми - әлеуметтік НИОКР аясындағы кәсіпорынның мүмкіндіктерін
анықтайды;
- өндірістік әлеуеті. Ол компанияның өндірістік базасын, тауарлар
түрдерін өндіруді, өндірістік қуаттылығын анықтайды;
- кадрлық әлеуеттілік.
Ішкі экономикалық қатынастрадың және олардың сыртқы факторлармен
әрекет ету тәсілдері ретінде ұжымды қайта құрылымдау.
Қайта құрылымдау процесі пассивті болуы мұмкін. Ұжымды қысқарту
әлеуметтік сфера объектілеріне деген шығындарды азайту, борыштылықты қата
құрылымдау- бұл пассивті жағы. Ал активті жағы өндірістік және басқармалық
технологияларды енгізу, жаңа нарыққа шығу және өнімдерді шығару. Ғылыми
әдебиетерде қайта құрылымдау бағыттарына тауарлық( тік және көлдеңен),
технологиялық және ұйымдық басқарушылық инновациялар жатады.[10]
Тауарлық инновациялар ресейлік кәсіпорындардың қайта құрылымдаудағы
ең көп қолданған түрі болып табылады. Бәсекелік фактор тауар нарығындағы
инновацияларға таңдау жүргізеді. Бәсекелестік нақты нарықтың экономикалық
ортасына әсер ететін басқа экологиялық факторлар.
Бәсекелестік пен инновацияның арасында тығыз байланыс бар. Нақтырақ
айтсақ, инновациялық қатынастар бәсекені туғызады. Ал нәтижесі бәсекелесьік
ортаның қаруы болып саналады. Компаниядан туындайтын бәсекелестік
кәсіпорынның инновациялық белсенділігін арттырушы ретінде болады.
[11]Ю.Симачев айтуынша: “кәсіпорынның инновациялық белсенділігі оның
нарықтағы белсенділігіне байланысты”. Бәсекенің артуы инновациялық
белсенділікті өсіреді және тұрақтандырады. Бірыңғай бәсеке жаңалықтардың
пайда болу процесін жеделдете түседі. Алайда бәсекелік күрестің өсуі
ақшалық ресурстарды азайтады, инновациялық процестің жылдамдығы төмендейді
немесе мүлдем тоқтайды. Кәсіпорынның инновациялық белсенділігін құрастырушы
факторлар тұтұнушының тұтынуына және қажеттілігіне, тауардың ғылымилылығына
байланысты.
Көлдеңен тауарлық инновациялық белсенділігіне тауар түрлерін арттыру
тауарлардың жаңа түрлерін және орамдарын шығару жатады.
Тік тауар инновациялық белсенділігіне тауардың жаңа сапасын шығару
өндірістерге ескірген тауар түрлерін ауыстыру, сатудан кейінгі сервисіне
жаңа жүйе енгізу.
Көлдеңен бәсекелік инновациялық белсенділіктің өсуі нарықтағы жаңа
орындарды немесе бұрынғы жағдайын орнықтыра түсу болып саналады. Ал тік
инновациялық белсенділік тұтынушының сатушыларға деген міндеттемелердің
артуы немесе сатушыларды тауарлардың нарықтағы қозғалысына сәйкес
қалыптастыру.
Инновация түсінігі ретінде қолданған әдісті жетідіру немесе жаңа
технологиялар енгізуді айтуға болады. Басқарушылық құрылымын өзгерту,
қаржылық корпоративтік жүйені жетідіру және ұжымды басқару.
Егер бәсекелестік инновациялық белсенділіктің ынталандырушысы болса,
онда технологиялар трансферті компанияның жаңа идеяға ауысуы. Инновациялық
үрдіс бұл кезде өшіру немесе көз бояушылық ретінде болады. Жаңа
технологиялар трансферті көбінесе кәсіпорынның көлдеңен байланысы арқылы
пайда болады. Әңгіме жай тауарды жай көшіру жайында болып отыр.
Инновациялық белсенділіктің сипаттамасы ретінде кәсіпорынның үлесі
деген көрсеткіш қолданылады . ОЕСD елдерінде өндірістегі инновациялық
кәсіпорынның үлесі 53%-ды құрайды. [12]Ресейде бұл көрсеткіш мейлінше аз.
Баса айта кету керек, Ресейдегі инновациялық белсенді кәсіпорындар
батыстан өзгешелеу, батыстық кәсіпорындар жоғары дәрежелі бәсеке нарығында
жоғары тауарлармен қамтылған нарықта жұмыс істейді. Ресейлік тауарлардың
көбісі бәсекеге қабілетті емес, тек ол ресейлік нарықта ғана болып
саналады. Бұл тауарлардың дүниежүзілік стандартқа сәйкес келуі кез келген
кәсіпорынның қаржысы көтере алмайды. Осыған байланысты ресейлік
кәсіпорындардың 3 типін[13] бөліп көрсетуге болады:
1-тип. Әлемдік деңгейде жұмыс істейтін инновациялық кәсіпорындар. Бұл
мемлекеттің тапсырысы бойынша жұмыс істейтін басымдылығы үлкен
кәсіпорындарға, оларда дамыған материалды- техникалық база бар.
2-тип. Ресейлік нарықта жұмыс істейтін инновациялық кәсіпорындар. Бұл
кәсіпорындардың тауарлары тек ресейлік нарыққа ғана арналған.
Кәсіпорындардың өндірістік базасы әлемдік стандартқа сай емес.
3-тип. Жаңартулар енгізбейтін кәсіпорындар. Қазіргі кезде бұл
кәсіпорындар типіне ресейлік кәсіпорындардың 78%-ы кіреді [13] Бұл
кәсіпорындардың материалдық базасы ескірген.
Инновациялық белсенділікті арттыру тәсілі ішкі нарықтағы әлемдік
бәсеке болып табылады. Ішкі нарықтың ашықтығы бүкіл бәсеке сипаттамасын
өзгертеді. Инновациялық қатынастардың дамуы үшін нарықтың қажеттіліктерін
ынталандырылуы мен талап етулерін білу керек.
Инновациялық белсенділікті арттырудағы маңызды фактор- жұмыс күші
болып табылады. Жұмыс күшінің жоғары сапалылығы өндірістік ресурстарда
тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Жұмыс күшінің білімділігі жаңа
идеяларды түсіну көрсеткіші болады.
Қайта оқытушы мекемелер принципін ұстанған компаниялар жоғары
дәрежелі жұмысшылардың жұмыс орны болып табылады. Ал бұл тапсырыс беруші
мен әріптес арсындағы қарым-қатынасты жақсартады. Бұл жердегі ең басты роль-
ғылымда. Сондықтан ғылым өндіріске тығыз байланыста және инновациялық
циклдың жобаларына, дамуына және инновациялық қолданылуында болуы керек.
2. “Ақсай нан” НТК ЖШС-нің ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1. “Ақсай нан” НТК ЖШС-нің өндірістік-шаруашылық жағдайын талдау
Ақсай нан тоқаш комбинаты – Алматы қаласы мен Қазақстан
Республикасының қазіргі ірі нан өндіретін кәсіпорындарының бірі. Ол 1987
жылы құрылды. Нанның формалы және пешке пісірілген сорттарын, баранкалы
бұйымдарды шығаруға жобаланған комбинат өнеркәсіптік өндіріске 1988 жылы
қосылды.
Тәжірибелі басшылықтың, ұжымның біріккен жұмысының, мамандардың
жоғары біліктілігінің арқасында кәсіпорын нан нарығында жетекші позицияға
ие болды. Нан өнімдерінің басқа өндірушілерімен салыстырғанда, Ақсай нан
тоқаш комбинатының біршама артықшылықтары бар: бұл күшті материалды –
техникалық базасы, өнімнің кеңейтілген ассортименті, өнім өткізудің
қалыптасқан нарығы, оны кеңейту бойынша белсенді тұрақты жұмыс, кәсіби
кадрларды сақтап қалу және жас мамандар есебінен оларды біртіндеп жаңарту,
биліктің жергілікті өкілдерімен жақсы іскерлік байланыс, нан пісіру
өндірісінің аясындағы жаңадан жасап шығаруларды кеңінен пайдалану, нанды
пісіру мәселелерімен айналысатын ғылыми – зерттеушілік лабораториялармен
тығыз өзара әрекеттесу.
Ақсай НТК ЖШС – нің басты мақсаты – сапалы өнімге деген
тұтынушылардың, нақты дивидендтерге деген құрылтайшылардың, жоғары жалақыға
деген персоналдың құқықтары толық түрде жүзеге асырылатын кәсіпорын құру.
Мамандардың жоғары кәсіпқойлығы, сапалы табиғи шикізатты қолдану,
қазіргі құрал – жабдықты, классикалық және жаңа технологияларды пайдалану
комбинатқа тұрақты сұранысқа ие болатын өнімді өндіруге мүмкіндік туғызады.
Ақсай НТК ЖШС – нің негізгі қызмет аясы болып нанды, тоқаш,
бәлішке және кондитер бұйымдарының өндірісі табылады.
Ақсай – нан НТК ЖШС – нің миссиясы келесіде:
Біз жоғары сапалы нан тоқаш және кондитерлік бұйымдарға Қазақстан
аймақтары мен Алматы қаласының тұрғындарының қажеттіліктерін қанағаттандыру
үшін жұмыс жасаймыз.
Персоналды, технологияларды, құрал – жабдықтарды тиімді түрде
қолдану өнімнің барлық үлкен спектірінің жоғары бәсекеқабілеттілігін
қолдауға мүмкіндік туғызады.
Кәсіпорынның әлеуметтік пакеті – бұл жұмыскерлер жалақысының тұрақты
және үнемі өсуші деңгейін қамтамасыз ету, еңбек жағдайларын үнемі жақсарту,
комбинаттың стоматологиялық кабинеттерінде тегін медициналық қызмет
көрсету, қызметкерлер емдеу препараттарын қолдана отырып тегін білікті
медициналық көмек ала алатын медициналық пункт. Сонымен қатар спорттық
құрал – жабдықтар кешені бар тренажерлік зал ашылған, қызметкерлер үшін
тегін қызмет көрсетіледі. Үнемі мини футбол, спорт Ақсай нан
тоқаш комбинаты – Алматы қаласы мен Қазақстан Республикасының қазіргі ірі
нан өндіретін кәсіпорындарының бірі. Ол 1987 жылы құрылды. Нанның формалы
және пешке пісірілген сорттарын, баранкалы бұйымдарды шығаруға жобаланған
комбинат өнеркәсіптік өндіріске 1988 жылы қосылды.
Тәжірибелі басшылықтың, ұжымның біріккен жұмысының, мамандардың
жоғары біліктілігінің арқасында кәсіпорын нан нарығында жетекші позицияға
ие болды. Нан өнімдерінің басқа өндірушілерімен салыстырғанда, Ақсай нан
тоқаш комбинатының біршама артықшылықтары бар: бұл күшті материалды –
техникалық базасы, өнімнің кеңейтілген ассортименті, өнім өткізудің
қалыптасқан нарығы, оны кеңейту бойынша белсенді тұрақты жұмыс, кәсіби
кадрларды сақтап қалу және жас мамандар есебінен оларды біртіндеп жаңарту,
биліктің жергілікті өкілдерімен жақсы іскерлік байланыс, нан пісіру
өндірісінің аясындағы жаңадан жасап шығаруларды кеңінен пайдалану, нанды
пісіру мәселелерімен айналысатын ғылыми – зерттеушілік лабораториялармен
тығыз өзара әрекеттесу.
Ақсай НТК ЖШС – нің басты мақсаты – сапалы өнімге деген
тұтынушылардың, нақты дивидендтерге деген құрылтайшылардың, жоғары жалақыға
деген персоналдың құқықтары толық түрде жүзеге асырылатын кәсіпорын құру.
Мамандардың жоғары кәсіпқойлығы, сапалы табиғи шикізатты қолдану,
қазіргі құрал – жабдықты, классикалық және жаңа технологияларды пайдалану
комбинатқа тұрақты сұранысқа ие болатын өнімді өндіруге мүмкіндік туғызады.
Ақсай НТК ЖШС – нің негізгі қызмет аясы болып нанды, тоқаш,
бәлішке және кондитер бұйымдарының өндірісі табылады.
Ақсай – нан НТК ЖШС – нің миссиясы келесіде:
Біз жоғары сапалы нан тоқаш және кондитерлік бұйымдарға Қазақстан
аймақтары мен Алматы қаласының тұрғындарының қажеттіліктерін қанағаттандыру
үшін жұмыс жасаймыз.
Персоналды, технологияларды, құрал – жабдықтарды тиімді түрде
қолдану өнімнің барлық үлкен спектірінің жоғары бәсекеқабілеттілігін
қолдауға мүмкіндік туғызады.
Кәсіпорынның әлеуметтік пакеті – бұл жұмыскерлер жалақысының тұрақты
және үнемі өсуші деңгейін қамтамасыз ету, еңбек жағдайларын үнемі жақсарту,
комбинаттың стоматологиялық кабинеттерінде тегін медициналық қызмет
көрсету, қызметкерлер емдеу препараттарын қолдана отырып тегін білікті
медициналық көмек ала алатын медициналық пункт. Сонымен қатар спорттық
құрал – жабдықтар кешені бар тренажерлік зал ашылған, қызметкерлер үшін
тегін қызмет көрсетіледі. Үнемі мини футбол, спорт комбинаттың 5 цехында
ұйымдастырылған:
1. Нан;
2. Баранкалы;
3. Есеп – айрысушы пряникті – бәлішкелі;
4. Есеп – айрысу кондитерлік;
5. Кептірілген нанды.
Бүгінгі таңда нарық нан тоқаш бұйымдарыың өндірушісінен тек қана
шығарылатын өнімнің жоғары сапасы мен кеңейтілген ассортиментін ғана емес,
сонымен қатар жедел түрде өсіп жатқан сұранысқа бейімделуді талап етеді.
Кеспелі батонға деген тұтынушылар сұранысының артуына байланысты, 2005 жылы
тәулігіне 24 тонна өнімділгі бар батондар мен кеспелі батон тәріздес
бұйымдарды өндіретін жаңа линия сатып алынып, іске қосылды.
Жаңа жоғары технологиялық құрал – жабдық өндірістің сапасы мен
тиімділгін арттыруға мүмкіндік тудырды.
2006 жылы дайын өнімнің сапасын арттыруға мүмкіндік беретін, Восход
фирмасының қамырды бөлетін қазіргі құрал – жабдығы сатып алынды.
2005 – 2006 жылдары реконструкция жасалып шикізат қоймалары мен
кондитерлік бұйымдар қоймаларының жаңа тоңазытқышты камералары сатып
алынып, іске қосылды. Өткізілген жұмыстың арқасында қойма алаңдарының алаңы
40 м2 – қа кеңейіп қана қойған жоқ, сонымен қатар кремі бар кондитерлік
бұйымдарды сақтау жағдайлары қамтамасыз етілді, ол әрине өнімнің сапасы мен
қауіпсіздігінің артуына өз септігін тигізеді.
Нан цехында жасалып шығарылатын өнімнің ассортименті:
1. салмағы 0,65 кг болатын бидайдың 1 сортынан жасалған пішінді
Алматинский наны.
2. салмағы 0,70 кг болатын қара бидай – бидай ұнынан жасалған
Крестьянский наны.
3. салмағы 0,4 кг болатын кеспелі батон.
4. салмағы 0,4 кг болатын пешке пісірілген Здорвье наны.
5. салмағы 0,4 кг болатын қара бидай – бидай ұнынан жасалған
Бородинский наны.
6. салмағы 0,4 кг болатын қара бидай – бидай ұнынан жасалған
Президентский наны.
Жаңа нарықтық қатынастар жағдайында комбинаттың ұжымына өнім
ассортиментін кеңейтудің және жаңа прогрессивті технологияларды енгізудің
жаңа жолдарын іздеу қажет болды.
Осы мақсатпен еркін алаңдарда 3 цех ұйымдастырылды: есептеуші
пряникті – бәлішкелі, есептеуші кондитерлік, есептеуші кептірілген цех.
Ұннан жасалған, кондитерлік бұйымдар. Комбинатта кондитерлік
бұйымдардың өндірісі Эклер типіндегі пирожныйлар өндірісі бойынша линияны
игеруден басталды. Бүгінде кондитерлік цехта 2 ағымдық –
механикаландырылған эклерлі линиялар орнатылған, олардың біреуі неміс
өндірісінің бөлектеу машинасымен жабдықталған және тоқан печеньелерді
шығаруға маманданған.
Кондитерлік бұйымдардың сапасы мен ассортиментіне деген сатып
алушылардың жоғары талаптарына байланысты цехта жоғары сапалы импортталған
және отандық шикізаттағы печеньелерді, рулеттерді, кекстерді,
пирожныйларды, торттарды шығару ұйымдастырылған, 80 – нен астам түрі бар.
Кондитерлік бұйымдардың ассортименті 1 – кестеде көрсетілген.
Нан тоқаш комбинатының барлық өнімі тұрақты түрде жоғары сапалы.
Мұндай сапаны тек қана білікті технологиялық қызмет болған кезде ғана
кепілдендіруге болады. Түсіп жатқан шикізаттың сапасын бақылаудың,
технологиялық үрдіс пен дайын өнімнің нақты жүйесін ұйымдастыру сапа мен
қауіпсіздіктің барлық талаптарына сәйкес өнімді өндіруге мүмкіндік
тудырады.
Технологиялық лаборатория сараптау мен сертификаттаудың Ұлттық
орталығымен аттестацияланды. (2006 жылдың №227 аттестациялық куәлігі).
Лабораторияның жұмысы технологиялық лаборатория туралы Ережесімен,
Кірмелі бақылау, дайын өнімнің сапасын бақылау мен технологиялық бақылау
үрдісін басқару сапасының процедурасымен реттеледі. Лаборатория өлшеудің
қажетті құралдарымен, заң күші бар нормативті құжаттамамен
қамсыздандырылған.
Шикізаттың, жартылай фабрикаттардың және дайын өнімнің ылғалдылығын
жедел және сенімді түрде бақылау үшін Меттлер Толедо швейцарлық
фирмасының ылғалдылығының қазіргі галлогенді анализаторы алынды.
Технологиялық және екі өндірістік лабораториялар жартылай
фабрикаттардың ылғалдылығын анықтайтын Кварц – 21М приборымен, уақ
тесіктігін анықтайтын Кварц – 24 приборымен, ИРФ – 454 Б2М
рефракторметрларымен, электронды салмақөлшеуіштермен жабдықталған.
Технологиялық лаборатория 2005 жылы У1 – ЕРЛ – 10 маркалы ұнның ірілігін
анықтау үшін отырғызуымен, титровальды қондырғылармен, дайын бұйымдардың
ылғалдылығын анықтау үшін СЭШ – 3М приборымен жабдықталды. Шикізаттың,
жартылай фабрикаттар мен дайын өнімнің сапасын бөлшекті түрде анықтау үшін
барлық жағдайлар жасалды. Жаңа лабораторлы құрал – жабдықпен Ақсай – нан
- ның барлық филиалдары қамсыздандырылды: Ақсай – нан – Көкшетау, Ақсай
– нан - Өскемен. Барлық приборлар сәйкес органдарда тексеруден өткізілді.
ХХІ ғасырды сапа мен сапаны басқару ғасыры деп атайды. Сапа
аясындағы мақсаттарға қол жеткізу үшін комбинатта 9000 сериялы ISO
халықаралық стандарттарының негізінде сапа менеджментінің жүйесін (СМЖ)
жасап шығару, енгізу және оның қызмет ету бойынша жұмыс өткізілуде.
Комбинатпен сапа аясында мақсаттар мен саясат қабылданды, сапаның
процедуралары мен инструкциялары жасап шығарылды. Ақсай НТК ЖШС
клиенттер мен қызығушылық танытқан басқа да тараптардың қажеттіліктері мен
күтімдерін қанағаттандыру үшін өз өнімі мен қызметінің сапасын тұрақты
жақсартуды қамтамасыз ету мақсатында сапа менеджментінің жүйесін
құжаттандырып, жұмыс жағдайында ұстап тұрады. Сапа менеджментінің жүйесінің
құжаттарын, сапа аясындағы саясат пен мақсаттарды жоспарлы түрде қайта
қарау жыл сайын өткізіліп тұрады.
2005 жылдың қазан – қарашасында Ақсай НТК ЖШС – нің сапа
менеджментінің жүйесі нанды, нан бұйымдарын, кондитерлік, пряникті,
баранкалы және кептірілген нан бұйымдарының жасап шығару, өндіру және
өткізу аясында тексеріліп ИСО 9001 – 2000 стандартына сәйкес деп танылды.
Компания көрмелерге, PR – акцияларға үнемі қатысу, Нан мерекесін
жыл сайын өткізу кезінде өз өнімі мен қызметтерінің жарнамалық кампаниялары
мен презентацияларын жүзеге асыру, сонымен қатар мәдениеттің, білімнің және
спорттың әлеуметтік бағдарламаларына белсенді түрде қатысу жолымен
тұтынушымен байланысты қолдау бойынша тиімді шараларды жүзеге асырады.
Комбинатта жаңа технологиялар бөлімі қызмет етеді, оның көмегімен
тұрғындар арасында сұранысқа ие нан тоқаш пен ұн кондитерлік бұйымдарының
жаңа түрлерінің 41 атауы енгізілді. Оларды ішінде: магы, мейізі бар
Ванильные кептірілген наны, кунжут қосылған Дәмді шелпегі, бидай
қосындылары бар нандар мен тостты нандары. Жасап шығарылатын ассортименттің
көп бөлігі емдеу – профилактикалық бағытында, бұл бұйымдардың құрамына
дайын бұйымдардың тағамдық құндылығын арттыратын әртүрлі қосындылар,
әртүрлі бидай дақылдарының өңделген өнімдері кіреді.
Ақсай НТК ЖШС әртүрлі көрмелердің тұрақты қатысушысы болып
табылады, онда олармен шығарылатын өнім бірнеше рет наградалармен
марапатталды.
2003 жылы Женевадағы BID халықаралық ұйымымен Ақсай нан тоқаш
комбинатына сапа үшін жүлде – International Star Award Сапаның Халықаралық
Жұлдызы ұсынылды. Ал 2004 жылдың 25 маусымында Женевадағы Іскерлік
тәжірибедегі жоғары сапа халықаралық форумында комбинатқа Іскерлік
тәжірибедегі жоғары сапасы үшін алтын медалі берілді.
Комбинаттың өзінде өндірілетін өнімді өткізу жүзеге асырылатын
өзінің арнайы дүкендері бар. Сауда кәсіпорындарының 3000 – нан астамы
комбинатпен іскерлік қатынастарды қолдайды, олардың ішінде тұрақты
клиенттер бар, олармен серіктестік көп жылдарға созылуда. 2005 жыл бойынша
сапа аясындағы мақсаттарының бірін талдай отырып - өнімді сату бойынша
нарықтың өз сегментінде жетекші орынға ие болу, комбинат жоспарланған
көрсеткіштеріне қол жеткізді. Осылайша, 2005 жылы 2004 жылмен салыстырғанда
сату өсімінің қарқыны 105% - ды құрады. Соңғы жылдары Ақсай – нан –
Көкшетау, Ақсай – нан - Өскемен филиалдары қызмет етуде және
Қазақстанның басқа аймақтарында жаңа өндірістерді ұйымдастыру бойынша жұмыс
өткізілуде.
Ақсай НТК ЖШС – нің сапа аясындағы міндеттемелері келесідей
жолдармен жүзеге асырылады:
1. ISO 9001: 2000, ISO 14001: 2004 халықаралық стандарттарының талаптарына
сәйкес менеджменттің интегрирленген жүйесінің нәтижелілігін арттыру және
тұрақты дамыту, тиімді қызмет ету жолымен Қазақстан нарығында
кәсіпорынның авторитеті мен позициясын күшейту;
2. Бәсекеқабілетті өнімді құру үрдісі қызмет етуін үздіксіз жақсартуға
мүмкіндік беретін кәсіпорынның барлық құрылымдық бөлімшелері мен
қызметкерлерінің өзара әрекеттесуін жетілдіру;
3. Шығарылатын және жаңадан жасап шығарылатын өнімге тұтынушылардың қазіргі
және перспективті талаптарын тұрақты талдау, маркетингтік зерттеулерді
өткізу;
4. Жабдықтаушылармен өзара тиімді қатынастарды дамыту мен қолдау;
5. Сәйкеспеушіліктерді ескерту жолымен өнім өндірісіне деген шығындарды
төмендету;
6. Орындалатын жұмыстардың сапасы үшін әрбір қызметкердің жауапкершілігін
анықтау, кәсіпорын мақсаттарына жетуге персоналды максималды толық түрде
тарту;
7. Өнім талаптарына сәйкес қол жеткізу үшін қажет инфрақұрылымды жұмыс
жағдайында құру мен қолдау, өндіріс пен технологиялар құралдарын тұрақты
түрде жетілдіру;
8. Персоналды кәсіби дайындауды тұрақты арттыру, оны ынталандыру, сапа
аясындағы Саясат пен мақсаттарды үнемі түсіндіру;
Ақсай НТК ЖШС – нің басшылығы сапа аясындағы Саясатты жүзеге асыру
үшін жауапкершілікті өз мойнына алады.
Ақсай – нан - бұл ең жақсы сапа пен негізгі қызметтегі тиімділік.
Кәсіпорының басқару құрылымы 10 департаменттен тұрады, олардың
басшылығында кәсіпорынның басқарушы жұмыскерлері болып табылатын 10
директор тұрады.
Бас директор – тікелей басшылықты және жауапкершілігі шектеулі
серіктестік қызметіне қатысты басқарушылық шешімдерді қабылдауды жүзеге
асырады.
Өндіріс және техникалық қамтамасыз ету бойынша департамент –
кәсіпорында дұрыс техникалық саясаттың жүргізілуіне, техниканың,
технологияның жетілдірілуіне және өндірістің, ғылымның жаңа жетістіктері
негізінде ұйымдастырылуына жауап береді.
Материалдық – техникалық жабдықтау департаменті - өндірісті қажетті
шикізаттармен және материалдармен қамтамасыз етумен айналысады.
Бухгалтерлік есеп пен есептілік департаменті – бухгалтерлік есептің
жүргізілуін, сәйкес органдарға есеп беруді бақылайды.
Бөлшек сауда департаменті – фирмалық дүкендер арқылы өнімдердің
сатылуын бақылаумен айналысады.
Технологиялық департамент – шикізаттың, дайын өнімнің сапасын және
бүкіл технологиялық процесті бақылаумен айналысады.
Қауіпсіздік департаменті – тауарды алып келу мен алып кетуді бақылау
жүргізілетін территорияны тікелей қорғаумен айналысады.
– сурет – Кәсіпорынның ұйымдастырушылық құрылымы
Маркетинг бөлімі – жарнама және өнімнің нарықта жылжу мәселелері.
Келісімшарт бөлімі – келісімшарттар жасау және контрагенттер туралы
мәселелерді шешумен айналысады.
ЖШС Ақсай НТК қызметкерлер құрамына қысқаша тоқталып өтейін.
Ұйымның басты ресурсы – тұтынушылардың талаптарын орындауға және сапа
саласында алдыға қойылған мақсаттарға жетуге қабілетті дайындалған және
құзыретті қызметкерлер құрамы. Ұжымдағы барлық қарым-қатынастар өзара
пайдалы серіктестік пен әрбір жұмыскердің және жалпы кәсіпорынның
мүдделерін құрметтеу негізінде құрылады. Идеялардың біртұтастығы, өзара
қолдау және 1 өз қызметі саласында үздік болуға ұмтылу - Ақсай НТК ЖШС
ұжымының өзіндік сипаты. Кәсіпорын әр жұмыскерге денсаулық үшін қауіпсіз,
еңбектің максималды тиімділігіне жәрдемдесетін еңбек шарттарын қамтамасыз
етеді, толласыз кәсіптік өсу және корпоративтік мәдениетті дамыту арқылы өз
қызметкерлерінің өзін өзі іске асыруы үшін жағдайлар жасайды. Қызметкерлер
құрамының құзыретін, хабардарлығын және дайындығын арттыру мақсатында
комбинатта сапа менеджментінің, өндірісті ұйымдастыру және оның
технологиясы, есеп, қауіпсіздік техникасы және өнеркәсіптік санитария
мәселелері бойынша оқу бағдарламалары әзірленген.
2.2 Ақсай нан НТК ЖШС – нің инновациялық белсенділігін талдау
Кәсіпорынның инновациялық белсенділігін талдамас бұрын оның 2004 жылға
негізгі технико- экономикалық көрсеткіштеріне тоқталғым келіп отыр.
2 – кесте. „Ақсай” НТК ЖШС – нің 2004 жылғы негізгі технико-экономикалық
көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер өлшем Жоспар Нақты Ауытқуы
бірлік (+, - )
бір.
1 Өндірілген өнім көлемі Мың теңге734492 765424 30932
(көтерме бағада), ҚҚС-мен
2 Өндірілген өнім көлемі Мың теңге664008 614598 -29397,2
(көтерме бағада), ҚҚС-сыз
3 Өткізілген өнім көлемі Мың теңге734932 746329 29397,2
(көтерме бағада)
4 Жұмыскерлердің жалпы саны Адам 601 587 -14
5 Еңбек ақы қоры Мың тг 115513 115513 -
6 1 жұмысшының 1 жылдағы Мың теңге117,173 117,3 0,128
өнімділігі
7 Дайын өнімнің 1 теңгесіне Мың теңге0,92 0,89 -0,03
шығындар
8 Өндірілген өнімнің өзндік Мың теңге608715 614598 5882,8
құны
9 Негізгі құралдар Мың тг 220800 267827 47027,3
10 Сон.іш. негізгі өндірістікМың теңге120000 12724 7235,5
қорлар
11 Табыс салығы 30% Мың тг 34653,8 34654 -
12 Бюджетпен өзге де есеп Мың теңге22144,3 22144 -
айырысулар
13 Рентабельділік % 12 12,5 0,5
Ескертпе – “ Ақсай нан” НТК ЖШС мәліметтері бойынша
Келтірілген мәліметтер негізгі құралдардың пайдаланылу тиімділігін
көрсетеді. Ол 2004 жылы жоғары өндірістік технологиялық линияларды енгізу,
құрал-жабдықтарды ауыстыру, барын модернизациялау есебінен қол жеткізілді.
Негізгі өндірістік құралдардың тиімді пайдаланылуы комбинаттың 2004 жылдың
аяғына технико-экономикалық параметрлерінің жағдайын жақсартты.
Рентабальділік жоспарға қарағанда 0,5 %-ке өсті, рентабельділіктің
баяу дамуы, ең алдымен, негізгі өндірістік құралдардың құнының өсуімен
байланысты.
жылы 1308 тоннаға артып 20982 тоннаны құраған. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz