Сазқұндызды сою технологиясы

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4.9
2.1 Сазқұндыз етінің химиялық құрамы және тауартануы ... ... ... ... ... ... ... ...4
2.2 Сазқұндызды сою технологиясы, сойыс өнімдерін ветеринариялық.санитариялық сараптау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2.3 Сазқұндыз терісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
ІІІ. ӨЗІНДІК ЗЕРТТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9.12
3.1Саз құндыз етінің балаусалығын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9.11
3.2 Зерттеу нәтижелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
ІV. ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан кейінгі уақыттарда ауыл шаруашылығының түрлі салаларына көңіл бөле бастады. Соның бірі терісі бағалы аңдар өсіру шаруашылығы тек соңғы 15 жылда ғана қолға алынып дами бастады. Әсіресе, сазқұндыз шаруашылығы қарқынды дамып келеді. Ол ең алдымен, бағалы терісі үшін маңызды болып табылады. Және де Қазақстандағы шаруашылықтардың басым көпшілігі тері алу бағытымен айналысады.
Жалпы, сазқұндыз – шөп қоректі кеміргіш. Оңтүстік Американың субтропикалық аймақтарында тіршілік етеді. Оңтүстік Американың тұрғындары «коипу», ал испандықтар сазқұндыз деп атады.
Табиғатта саз құндыздар өздерінің көп уақытын суда өткізеді. Су астында 5минутқа дейін жүре алады. Олардың денесі ұзынша келген, құйрықтары домалақ қабықшамен жабылған. Артқы аяқтарында жүзу жарғақшасы бар.
Табиғатта саз құндыздар қосақталып өмір сүреді. Үлкен ұрғашы саз құндыздың орташа салмағы 5,5-6 килограмм, дене ұзындығы 50-60 см. Еркектері ұрғашыларына қарағанда 10-20% - ға ауыр болып келеді. Сазқұндыздар 6-8 жыл өмір сүреді. Жыныстық жетілуі 4-6 айда, ұрғашыларының орташа құрсақ көтеруі 5-6 күшік. Күшіктері туылған алғашқы күнінен бастап суда жүзіп, анасының сүтінен басқа да азықтармен қоректене алады. Аналықтың сүт безі басқа жануарлардікіндей емес, құрсақтың жанында орналасқан [1].
Ғылыми статистика бойынша, Қазақстанның ТМД елдері арасында бағалы тері алу әлеуеті зор екенін айтуда. Мысалы, Ақтөбе, Орал өңірлерінде маусымына 270-230 дана сазқұндыз терісін өндіруге жағдай жасалған. [1]. Бірақ сайып келгенде толыққанды жұмыс жасау үшін инфрақұрылым жеткіліксіз, тың жоба болғандықтан батылдық танытып, қолға алып жатқан кәсіпкерлер саны аз. Алдағы жылдарда бұл шаруашылықтың елімізде қарқынды дамитыны сөзсіз.

1. Қойшыбаев С.А., Маханбетова А.Б. Жабайы аңдар мен құстардың өнімдері және оларды өңдеу технологиясы. – Алматы, 2010ж, - б.79-101
2. Берестов В.А., Звероводство. – Санк-Петербург, 2002г, - б.120-135
3. Беркінбай О. Жабайы жануарлардың өнімдерін мал дәрігерлік-санитарлық сараптау, - Алматы, 2014ж, - б.90-120
4. Дюсембаев С.Т Ветеринариялық санитариялық сараптау, 2013ж
5. Боровков М.Ф., Серко С.А. Ветеринарно-санитарная экспертиза с основами техгологии и стандартизации продуктов животноводства,
- Москва: Лань, 2013г, - Б. 410
6. Горегляд Х.С. Ветеринарно–санитарная экспертиза с основами технологии переработки продуктов животноводства, - Москва: Колос, 1981 г, - Б. 450
7. Житенко П.В. и Боровков М.В. Ветеринарно-санитарная экспертиза продуктов животноводства на колхозных рынках, - Москва:Росагропромиздат, 1990 г, -б.120-150
8. Костенко Ю.Г. Ветеринарно-санитарный осмотр продуктов убоя животных. Ветеринарные методические указания, - Москва: Гном и Д, 2003 г, -б.89-102

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4-9
2.1 Сазқұндыз етінің химиялық құрамы және тауартануы ... ... ... ... ... ... . ... ..4
2.2 Сазқұндызды сою технологиясы, сойыс өнімдерін ветеринариялық-санитариялық сараптау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
2.3 Сазқұндыз терісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
ІІІ. ӨЗІНДІК ЗЕРТТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9-12
3.1 Саз құндыз етінің балаусалығын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9-11
3.2 Зерттеу нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
ІV. ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 14

КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан кейінгі уақыттарда ауыл шаруашылығының түрлі салаларына көңіл бөле бастады. Соның бірі терісі бағалы аңдар өсіру шаруашылығы тек соңғы 15 жылда ғана қолға алынып дами бастады. Әсіресе, сазқұндыз шаруашылығы қарқынды дамып келеді. Ол ең алдымен, бағалы терісі үшін маңызды болып табылады. Және де Қазақстандағы шаруашылықтардың басым көпшілігі тері алу бағытымен айналысады.
Жалпы, сазқұндыз - шөп қоректі кеміргіш. Оңтүстік Американың субтропикалық аймақтарында тіршілік етеді. Оңтүстік Американың тұрғындары коипу, ал испандықтар сазқұндыз деп атады.
Табиғатта саз құндыздар өздерінің көп уақытын суда өткізеді. Су астында 5 минутқа дейін жүре алады. Олардың денесі ұзынша келген, құйрықтары домалақ қабықшамен жабылған. Артқы аяқтарында жүзу жарғақшасы бар.
Табиғатта саз құндыздар қосақталып өмір сүреді. Үлкен ұрғашы саз құндыздың орташа салмағы 5,5-6 килограмм, дене ұзындығы 50-60 см. Еркектері ұрғашыларына қарағанда 10-20% - ға ауыр болып келеді. Сазқұндыздар 6-8 жыл өмір сүреді. Жыныстық жетілуі 4-6 айда, ұрғашыларының орташа құрсақ көтеруі 5-6 күшік. Күшіктері туылған алғашқы күнінен бастап суда жүзіп, анасының сүтінен басқа да азықтармен қоректене алады. Аналықтың сүт безі басқа жануарлардікіндей емес, құрсақтың жанында орналасқан [1].
Ғылыми статистика бойынша, Қазақстанның ТМД елдері арасында бағалы тері алу әлеуеті зор екенін айтуда. Мысалы, Ақтөбе, Орал өңірлерінде маусымына 270-230 дана сазқұндыз терісін өндіруге жағдай жасалған. [1]. Бірақ сайып келгенде толыққанды жұмыс жасау үшін инфрақұрылым жеткіліксіз, тың жоба болғандықтан батылдық танытып, қолға алып жатқан кәсіпкерлер саны аз. Алдағы жылдарда бұл шаруашылықтың елімізде қарқынды дамитыны сөзсіз.

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Сазқұндыз етінің химиялық құрамы және тауартануы
Сазқұндыз еті жоғары сапалы өте құнды болып табылады. Оның құндылығы құрамындағы витаминдер, аминқышқылдары мен микроэлементтерінің өте көп мөлшерде болуында. Сазқұндыз еті иммундық жағдайы төмендеген, әр түрлі ауруларға шалдыққыш адам организміне өте пайдалы.
Химиялық құрамы бойынша 100 г сазқұндыз етінде 15-20% белок, 6%, 4-5% күл бар. 100 г орта майлылықтағы еттің тағамдық құндылығы 190 ккал. Сазқндыз етінде В6, В12, С, Е, Д, РР витаминдері, К, Mg, F, Co, P, F минералды заттары, адам организмі үшін қажетті алмаспайты аминқышқылдарынан триптофан, лидин, валин, метионин, изолейцин, фенилаланин бар. Саз құндыз етінде тұз мөлшері өте аз, сол себепті де ет диетикалық өнім болып саналады [2].
Кесте 1
Сазқұндыз етінің өзге түлік еттерімен салыстырмалы түрде химиялық құрамы.

І санатты ет

Саз құндыз
Қоян
Сиыр еті
Қой
Шошқа
Белок, %
20,8
21,1
18,6
15,6
14,3
Липид, %
15,5
15,0
14,0
16,3
33,3
Су, %
62,7
62,9
66,4
67,2
51,2

Сазқұндыз майында организмге өте пайдалы қанықпаған май қышқылдары өте көп. Линол және линолен май қышқылдары жеткілікті мөлшерде. Сондай-ақ құндыз еті өте тез қортылады, сіңіріледі. Майдың еру температурасы 28-300С. Бұл көрсеткіш өзге түлік майларына қарағанда салыстырмалы түрде төмен болып саналады.
Құндыз еті диетикалық тағамдар қатарына жатады. Ол әртүрлі жартылай фабрикаттар құрамына кептірілген, ұсақталған күйде сүйексіз, шикілей қолданылады.
Физикалық қасиеттері бойынша сазқұндыз еті қоян етіне өте ұқсас. Тек еттегі гемоглобин мөлшеріне байланысты қою қошқыл қызыл түсті [2].

2.2 Сазқұндызды сою технологиясы, ветеринариялық-санитариялық сараптау, санитарлық бағасы.
Сазқұндыздарды сойысқа қабылдау. Саз құндыздың еті және басқа да сойыс өнімдері ветеринариялық-санитариялық сараптаудан өту міндетті.
Сазқұндыз етінің иесі сойыс пунктіндегі сарапшы мен ветеринариялық инспекторға өнімнің ветеринариялық куәлігін және әкелінген аңдардың саны көрсетілген анықтама құжаттарын көрсетіп, жануарларға ветеринариялық тексеру жүргізуге міндетті. Егер ауруға күдік туған жағдайда таңдаулы термометрия жүргізіледі (қалыпты 36,8-38,10С). Ауру саз құндыздар анықталса, мал дәрігердің шешімімен сау сазқұндыздардан бөлек жерде сойылады.
Союға дайындау. Сояр алдындағы ұстау 12-16 сағат. Осы кезенде сазқұндыздарды азықтандыруға, суға түсіруге болмайды. Жануарлар қараңғы, тыныш жерде орналастырылуы қажет [3].
Сазқұндызды сою. Торда ұсталатын 9-18 ай жастағы сазқұндыз терісі қалың түстері ұзын, жібек тәрізді сипатта болады. 9-10 айлық аталық және аналық даралардан ірі және аса ірі өлшемдегі тері алады, оның 60-70% жоғары сапалы І сортты. 6-7 айлық сазқұндыздан орта өлшемді, ІІ сортты тері алынады. 3 айға дейінгі сазқұндыздардың еті толыққанды жетілмегендіктен, қажетті тірі салмақ жинап үлгермейтіндіктен және терісінің сирек жүндері мен түктеріне байланысты тауарлық құны болмайды.
Сойылатын сазқұндыз 5-6 айлық, тірі салмағы 3 кг-нан кем емес болуы тиіс. 5-6 айлық құндыздардан әдетте ІІ сортты тері алынады. Алайда ерте жаста сою экономикалық тұрғыдан тиімді, тор өнімділігі 2 есе артады, азыққа шығын 2 есе азаяды.
Сазқұндыз сою пунктерінде, қасапшы маман арқылы сойылу керек. Сазқұндыз екі тәсілмен сойылады: [3].
* Қолмен
* Электр тогымен.
Сазқұндыздары естен тандыру үшін электр тогы пайдаланылады. Механикаландырылған шағын қасапханалар мен сою пунктерінде сазқұндыздары құйрық бөліктен артқы аяқтарын бір-бірінен жақындатып, қысып ұстап, алдыңғы аяқтарын үстелге тіреп, матамен оралған таяқпен, орташа күшпен бас бөліктен соғып, естен тандырады.
Ірі ет комбинаттарында кернеуі 220В, 5-6 мА тоқ күшімен естен тандырады.
Қансыздандыру үшін сазқұндыздары екі артқы аяғынан ілініп қойылады. Өткір пышақпен сазқұндыздың аузына терісін бүлдіріп алмай кіргізіп, тіл аствндағы тамырлармен жануардың күре тамырын кесу керек. Қансыздану кем дегенде 3 минуттан артық тұру керек.
Сазқұндыздары терісін сыпырып алғанда оның қарнын сығымдап басып, қуықтағы несепті шығарған жөн, осылайша етті несеппен ластанудан сақтауға болады. Жіліншіктің айналасындағы тері және тілініп, тілерсектің ішкі жағынан тілініп артқы аяқтың терісі сыпырылған соң, оларды қолмен мықтап ұстап тұрып, түгін ішіне жіберіп, шелін сыртына қаратып денедегі теріні түгелдей сыпырып алу керек . Бас терісін алу үшін көз, құлақ, танау тұстарынан тілік жасалады. Құлақ шеміршектерін теріден ажыратылады. Ұшада үйекті бойлай төс сүйекке дейін тілік жасап, пышақпен мұқият кесіп, ұшадан өт, қуық алынып тасталады. Шап айырылып, артқы тесіктің айналасы тілінеді де, тік ішек, ішек-қарын, сонан соң жүрек, өкпе-бауыр, кеңірдек, өңеш бөлініп алынады. Бүйрек пен бүйрек майы ұшамен бірге қалдырылады.
Ет ветеринариялық-санитариялық сараптаудан өткізілген соң сазқұндыз ұшасын мүшелеп, тазарту ісі қолға алынады. Зақым түскен немесе ластанған жерлері, ағзалары мен ұшадағы бөгде заттар мен терідегі жүн түгелдей тазартылады. Ұшаны сулы қырғышпен тазартады. Денеде іркілген суды пышақтың қырымен қырып сорғыту керек. Етті салқындату үшін салқын ауада іліп қойған дұрыс. Сазқұндыздарың салмағы 3 кг-нан кем болмауға тиіс.
Сазқұндыз ұшасы деп-сойылған, терісі алынған, бассыз, құйрықсыз ішкі органдарсыз (бүйрек, бауыр, жүректен бастап) ет аталады.
Сойыс шығымы 55% (құндыздың тірі салмағына байланысты). Оның ішінде бұлшық ет ұлпасы ет-51-66%, сүйек-18,5-21%, май-2 ден 20%-ға дейін. Бүйрек, бауыр, жүрек таза салмақтың 4,5%-ы құрайды. Тірідей салмағы 6-8 кг ересек жануардан орташа 3,2-4,3 кг ет алынады. Еттің негізгі бөлігі артқы (30%) және арқа (21%) бөліктеріне келеді. Кеуде және құрсақ бөліктеріндегі еттің үлесі - 17%, алдыңғы аяқтар - 13%, мойын және бас бөліктері - 19%. Ұшада сүйектің үлесі 10-12% (500г шамасында). [4,5].
Сазқұндыздар қоңдылығы бойынша бірінші және екінші болып екі санатқа бөлінеді.
І санатты ұшаның бұлшықеттері жақсы жетілген, шоқтығы шап бөлігінде май жиналған. Арқа омыртқаларының өсінділері шықпаған.
ІІ санатты ұшаның бұлшықеттері қанағаттанарлықтай жетілген. Шоқтық, шап бөліктерінде май жиналудың іздері бар. Арқа омыртқаларының өсінділері аздап шығыңқы.
Қоңдылық талаптары бойынша ІІ санатқа жатқызылмайтын ұша стандартсыз деп танылып, сауда орындарына сатуға және қоғамдық тағамдану орындарына қолдануға рұқсат етілмейді. Мұндай ұшаны өндірісте қайта өндеуге жібереді.
Сұрыпталған ұша техникалық талаптарға байланысты таңбаланады. І санатта ұшаның саныныың сыртқы жағына домалақ, ІІ санатқа төртбұрыш белгі қойылады. [7,8].
2.3 Сазқұндыз терісі
Төменде сазқұндыз терілерінің сорттылық сипаттамасы келтірілген.
I сортқа жүні жетілген, қылшығы жиі, әрі ұзын, түбіті қою терілер; II сортқа -- жүні онша өскелең емес, қылшығы мен түбіті жетілмеген терілер, III сортқа -- жүні шамалы, қылшығы мен түбіті жетілмеген терілер немесе қылшығы тықыр, түбіті мүлде жоқ немесе аздап қана шыққаң түбіті бар (қасқыр, кұну, шиебөрі) терілері жатады. I сортты терілердің кейбіреулерінен жоғары сорты (экстра) бөлінеді.
Ерте көктемдегі терілер II сортқа жатқызылады; ерте көктемдегі ақтиін терілері дербес сортқа бөлінеді.Ерте көктемдегі терілерде көктемгі түлеу белгісі басталады [2].
Терілерді түсіне қарай бөлу. Теріні түсіне қарай бөлгенде Жүн талшығының түсі күшті өзгеретіндерін ғана алады. Мұндай түрге ақтиін, күміс түсті қара түлкі, сусар, қаракүзен, сазқұндызы, құну, көгілдір және ақ түлкілер, сілеусін, бұлғын жатады.
Әсіресе торда ұсталатын аң терілері жүнінің түсі өте өзгермелі келеді. Бұған жататындар: қаракүзен, сазқұндызы.
Терілерді акауына қарай бөлу. Мехтық ан терілері жартылай фабрикаттарында ақау жиі кездеседі.Олар тері құнын кемітеді. Тері шикізаттарының ақауын топтау кесте ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.