Міндеттеме құқық ұғымы және оның жүйесі
КІРІСПЕ
1.Міндеттеме құқық ұғымы және оның жүйесі
2.Міндеттеме пайда болу негіздері
3.Үлестік ортақтасқан және субсидиярлық міндеттемелер мен регресстік міндеттемелер
4.Міндеттемені орындау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒЫН ӘДЕБИЕТТЕР
1.Міндеттеме құқық ұғымы және оның жүйесі
2.Міндеттеме пайда болу негіздері
3.Үлестік ортақтасқан және субсидиярлық міндеттемелер мен регресстік міндеттемелер
4.Міндеттемені орындау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒЫН ӘДЕБИЕТТЕР
Демек міндеттеме – азаматтық құқықтық қатынастардың бір түрі. Ал талап ету мен міндеттеме – несие беруші мен борышқорға өзара жауапкершілік жүктейтін екіжақты құқықық қатынасқа жатады. Екіжақты құқықтық қатынас: несие беруші тұрғысынан қарағанда – талап ету (белсенді жағы), борышқор жағынан алып қарағанда міндеттемелік (бәсең жағы) болып есептеледі.
Заңгерлер: талап етуді «міндеттемелік құқық» деп атайды. Бұл – «екіжақты құқықтық қатынас ақыр аяғына дейін жеткізілгенше жауапкершілікке шақыруға, яғни, талап етуге құқылы» деген сөз. Басқа да азаматтық құрамдас бөліктері болады: олар – субъект, мазмұн және объект.
Мiндеттеменi орындамау, не тиiстi дәрежеде орындамау (мезгiлiнде орындамау, тауарлар мен жұмыстарды толық орындамау, мiндеттеме мазмұнында белгiленген басқа жағдайларды бұзып орындау) тиiсiнше орындамау оның бұзылуы деп түсiнiледi. Тиiстi дәрежеде орындауға мүмкiндiк болмаған жағдайда борышқор бұл туралы несие берушiге дереу хабарлауға мiндеттi.
Мiндеттеменi орындамау, не тиiстi дәрежеде орындамау (мезгiлiнде орындамау, тауарлар мен жұмыстарды толық орындамау, мiндеттеме мазмұнында белгiленген басқа жағдайларды бұзып орындау) тиiсiнше орындамау оның бұзылуы деп түсiнiледi. Тиiстi дәрежеде орындауға мүмкiндiк болмаған жағдайда борышқор бұл туралы несие берушiге дереу хабарлауға мiндеттi.
Мiндеттеменi бұзғандық үшiн борышқорды жауапқа тарту несие берушiнiң талап етуi бойынша жүргiзiледi.
Мiндеттемеде оның әр тарабы - несие берушi немесе борышқор ретiнде бiр мезгiлде бiрнеше адам қатыса алады. Мұндай реттерде осы Кодексте белгiленген ережелерге сәйкес үлестi, ынтымақты немесе жәрдем берушiлiк мiндеттеме пайда болады.
Заңгерлер: талап етуді «міндеттемелік құқық» деп атайды. Бұл – «екіжақты құқықтық қатынас ақыр аяғына дейін жеткізілгенше жауапкершілікке шақыруға, яғни, талап етуге құқылы» деген сөз. Басқа да азаматтық құрамдас бөліктері болады: олар – субъект, мазмұн және объект.
Мiндеттеменi орындамау, не тиiстi дәрежеде орындамау (мезгiлiнде орындамау, тауарлар мен жұмыстарды толық орындамау, мiндеттеме мазмұнында белгiленген басқа жағдайларды бұзып орындау) тиiсiнше орындамау оның бұзылуы деп түсiнiледi. Тиiстi дәрежеде орындауға мүмкiндiк болмаған жағдайда борышқор бұл туралы несие берушiге дереу хабарлауға мiндеттi.
Мiндеттеменi орындамау, не тиiстi дәрежеде орындамау (мезгiлiнде орындамау, тауарлар мен жұмыстарды толық орындамау, мiндеттеме мазмұнында белгiленген басқа жағдайларды бұзып орындау) тиiсiнше орындамау оның бұзылуы деп түсiнiледi. Тиiстi дәрежеде орындауға мүмкiндiк болмаған жағдайда борышқор бұл туралы несие берушiге дереу хабарлауға мiндеттi.
Мiндеттеменi бұзғандық үшiн борышқорды жауапқа тарту несие берушiнiң талап етуi бойынша жүргiзiледi.
Мiндеттемеде оның әр тарабы - несие берушi немесе борышқор ретiнде бiр мезгiлде бiрнеше адам қатыса алады. Мұндай реттерде осы Кодексте белгiленген ережелерге сәйкес үлестi, ынтымақты немесе жәрдем берушiлiк мiндеттеме пайда болады.
1. Гражданское право Республики Казахстан / Под ред. Тулегазиев Г.И., Мауленова К.С., Сарсембаев М.А. Учебное пособие (Часть общая. Издание второе, дополненное и измененное).-Алматы, 1991г.
2. Иоффе О.С. Советское гражданское право. Из-во ЛГУ; 1961
3. Гражданское право. Учебник / Под ред. С.Г. Гришаева..-М.: Юристь, 1999г
4. Гражданское право. Часть 1.: Учебник / Под ред.А.Г. Калпина, А.И. Масляева. – 2-ое изд., перер. И доп. – М.: Юристь 2000г
5. Жайлин Г.А. «Азаматтық құқық (Жалпы бөлім)», І том. Алматы, 2001.
6. Васьковский Е.В. Курс гражданского пр М. - 1913
7. Гражданское право / жауапты ред. Е.А.Васильев. –М., 1993.
8. Гражданское право. Учебник для вузов. Ч. 1. М., 1998.
9. Гражданское право Республики Казахстан Учебное пособие (часть общая), Алматы, 1999.
10.Гражданское право Республики Казахстан.-Алматы, 1999, Базарбаев Б.Б.
11.Гражданское право Республики Казахстан. Учебное пособие (часть общая).-Изд. 2-е., изм. / Отв.ред. Г.И. төлеугалиев, К.С.мауленов.-Алматы, 1999.
12.Қазақстан Республикасының Конституциясы, 30.08.1995ж. өзг. мен толық.
13. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі 1994 ж. 27 желтоқсан Жалпы бөлім 2009.13.02. берілген өзгерістер мен толықтырулармен.
2. Иоффе О.С. Советское гражданское право. Из-во ЛГУ; 1961
3. Гражданское право. Учебник / Под ред. С.Г. Гришаева..-М.: Юристь, 1999г
4. Гражданское право. Часть 1.: Учебник / Под ред.А.Г. Калпина, А.И. Масляева. – 2-ое изд., перер. И доп. – М.: Юристь 2000г
5. Жайлин Г.А. «Азаматтық құқық (Жалпы бөлім)», І том. Алматы, 2001.
6. Васьковский Е.В. Курс гражданского пр М. - 1913
7. Гражданское право / жауапты ред. Е.А.Васильев. –М., 1993.
8. Гражданское право. Учебник для вузов. Ч. 1. М., 1998.
9. Гражданское право Республики Казахстан Учебное пособие (часть общая), Алматы, 1999.
10.Гражданское право Республики Казахстан.-Алматы, 1999, Базарбаев Б.Б.
11.Гражданское право Республики Казахстан. Учебное пособие (часть общая).-Изд. 2-е., изм. / Отв.ред. Г.И. төлеугалиев, К.С.мауленов.-Алматы, 1999.
12.Қазақстан Республикасының Конституциясы, 30.08.1995ж. өзг. мен толық.
13. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі 1994 ж. 27 желтоқсан Жалпы бөлім 2009.13.02. берілген өзгерістер мен толықтырулармен.
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
1.Міндеттеме құқық ұғымы және оның жүйесі
2.Міндеттеме пайда болу негіздері
3.Үлестік ортақтасқан және субсидиярлық міндеттемелер
мен регресстік міндеттемелер
4.Міндеттемені орындау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒЫН ӘДЕБИЕТТЕР
Кіріспе
Демек міндеттеме – азаматтық құқықтық қатынастардың бір түрі. Ал талап
ету мен міндеттеме – несие беруші мен борышқорға өзара жауапкершілік
жүктейтін екіжақты құқықық қатынасқа жатады. Екіжақты құқықтық қатынас:
несие беруші тұрғысынан қарағанда – талап ету (белсенді жағы), борышқор
жағынан алып қарағанда міндеттемелік (бәсең жағы) болып есептеледі.
Заңгерлер: талап етуді міндеттемелік құқық деп атайды. Бұл –
екіжақты құқықтық қатынас ақыр аяғына дейін жеткізілгенше жауапкершілікке
шақыруға, яғни, талап етуге құқылы деген сөз. Басқа да азаматтық құрамдас
бөліктері болады: олар – субъект, мазмұн және объект.
Мiндеттеменi орындамау, не тиiстi дәрежеде орындамау (мезгiлiнде
орындамау, тауарлар мен жұмыстарды толық орындамау, мiндеттеме мазмұнында
белгiленген басқа жағдайларды бұзып орындау) тиiсiнше орындамау оның
бұзылуы деп түсiнiледi. Тиiстi дәрежеде орындауға мүмкiндiк болмаған
жағдайда борышқор бұл туралы несие берушiге дереу хабарлауға мiндеттi.
Мiндеттеменi орындамау, не тиiстi дәрежеде орындамау (мезгiлiнде
орындамау, тауарлар мен жұмыстарды толық орындамау, мiндеттеме мазмұнында
белгiленген басқа жағдайларды бұзып орындау) тиiсiнше орындамау оның
бұзылуы деп түсiнiледi. Тиiстi дәрежеде орындауға мүмкiндiк болмаған
жағдайда борышқор бұл туралы несие берушiге дереу хабарлауға мiндеттi.
Мiндеттеменi бұзғандық үшiн борышқорды жауапқа тарту несие берушiнiң
талап етуi бойынша жүргiзiледi.
Мiндеттемеде оның әр тарабы - несие берушi немесе борышқор ретiнде бiр
мезгiлде бiрнеше адам қатыса алады. Мұндай реттерде осы Кодексте
белгiленген ережелерге сәйкес үлестi, ынтымақты немесе жәрдем берушiлiк
мiндеттеме пайда болады.
Субсидиярлық міндеттемме бойынша қосымша борышқор негізгі
міндеттемесін орындамаған жағдайда міндеттемені орындамаған жауап
береді.Мыс: Кепіл болушылық, кредитте оқитын студенттер.
Регресстік талаптар бойынша несие беруші борышқор үмітке тұлғаға
төлеуін ақша, орындаған жұмыс атқарған қызмет, үшін кері қайтарылуын
талап етеді.
1. Міндеттеме құқық ұғымы және оның жүйесі
Міндеттемелік құқық дегеніміз – азаматтық құқық субъектілерінің бір-
бірін пайдалана мүлік беру, мүмкіндігін орындау немесе қызметін көрсету
жөніндегі немесе оларды жасаудан бас тарту қатынастарды реттейтін
нормалар жиынтығы.*
Міндеттемелік құқық жалпы және ерекше бөлімнен тұрады:
Жалпы бөлім міндеттемелердің ұғымы, түрлері оны орындауды қамтамасыз
ету тәсілдеріне жауапкершілікке қатысты.
Ерекше бөлім міндеттемелердің кейбір түріне арналған. Соның ішінде 1
мүлікті меншікке беру жөніндегі міндеттемелер. Мыс: Сатып алу, сату,
ренталық, айырбастау, сыйға тарту шарты және т.б шарттар.
Пайдалануға беру жөніндегі міндеттемелер. Мыс: мүлікті жалдау
шарттары.
Жұмыстарды орындау жөніндегі міндеттемелер. Мыс: Мердігер шарты,
мердігерлік шарттар:
1.Құрылыс жұмыстарын жүргізу;
2.Геодезиалық жұмыстарды жүргізу;
3.Техникалық жұмыстарын жүргшізу;
4.Ғылыми жұмыстар.
Қызметті көрсету жөніндегі міндеттемелер. Мыс: медициналық,
ветиринарлық, шаштараздық, адвокаттық басқа заңды қызмет көрсету шарттары.
Шығармашылық қызметінің нәтижелерін жүзеге асыру жөніндегі
міндеттемелер. Мыс: Авторлық құқық, патент құқық, интегралды микро тәсіл
типологиясы, селекциялық шет істерге құқық. Азаматтық айналадағы
қатынастарды дараландыруқұралдары жатады.
Бірлескен қызмет жөніндегі міндеттемелер. Мыс: заңды тұлғаның
құрылтай шартын және жай серіктестікті алуға болады.
Бір жақты әрекеттерден туындайтын міндеттемелер, яғни конкурстық
міндеттемелер. Мыс: аукцион, тендер, казино; пари т.б ойындар.
Шарттсыз міндеттемелер немесе зиан келтіру салдарынан туындайтын
міндеттемеере. Мыс: жоғарғы қауіптілік көзінен келтірілген зиян.
Міндеттемелік қатынастарды реттейтін, құқықтың қосалқы саласы болып
табылатын, азаматтық-құқықтық нормалар жиынтығы - міндеттемелік құқығы
деп аталады.
Азаматтық кодексте міндеттемелік құқық екіге бөлінеді:
-міндеттемелік құқық (екі бөлімшеден: міндеттеме туралы жалпы
ережелер және шарт туралы жалпы ережелерден тұрады);
-міндеттемелердің жекелеген түрлері.
Сонымен міндеттемелік құқықтың қосалқы саласы азаматтық-құқықтық
нормалардың белгілі бір бөлігін құрайды. Міндеттемелік құқықтың Жалпы
бөлімі бар, ол барлық немесе көптеген міндеттемелерге қолданылатын
ережелерді бекітеді. Ерекше бөлімнің әр тарауы міндеттеменің жекелеген
түрлерін реттейді. Міндеттемелік құқықтың Ерекше бөлімінің нормалары
қосалқы заң құжаттарынан тұрады. Оның өзі Азаматтық кодекстің тиісті
тарауларымен қаралмай қалған міндеттеменің бірқатар түрін реттейді.
Міндеттемелік құқықтың көптеген қатынастары Азаматтық кодеке кірмей
әлденеше заңдарда тәртіптелгенін айта кету керек. Осындай нормалардың саны
мейліңше көп, олар азаматтық-құқықтық институттар құрамына енеді.
2. Міндеттеме пайда болу негіздері
Мiндеттемеге сәйкес бiр адам (борышқор) басқа адамның (несие
берушiнiң) пайдасына мүлiк беру, жұмыс орындау, ақша төлеу және т.б.
сияқты белгiлi бiр әрекеттер жасауға, не белгiлi бiр әрекет жасаудан
тартынуға мiндеттi, ал несие берушi борышқордан өз мiндеттерiн орындауын
талап етуге құқылы. Несие берушi борышқордан атқарылғанды қабылдауға
мiндеттi.*
Мiндеттемеде оның әр тарабы - несие берушi немесе борышқор ретiнде бiр
мезгiлде бiрнеше адам қатыса алады. Мұндай реттерде осы Кодексте
белгiленген ережелерге сәйкес үлестi, ынтымақты немесе жәрдем берушiлiк
мiндеттеме пайда болады.
Борышқор жағынан мiндеттемеге қатысушы адамдардың бiрiне несие берушi
қойған талаптардың жарамсыз болуы, сол сияқты мұндай адамға қойылатын
талап бойынша талап қою мерзiмiнiң өтiп кетуi несие берушiнiң өзге да
осындай адамдарға қоятын талаптарына өздiгiнен әсер етпейдi.
Егер мiндеттемеге сәйкес тараптардың әрқайсысы басқа тараптың
пайдасына мiндет алса, бұл оның пайдасына жасауға мiндеттi басқа тараптың
борышқоры және сонымен бiрге оған талап қоюға құқығы бар оның несие
берушiсi болып есептеледi.
Тараптар (борышқор мен несие берушi) және үшiншi жақ мiндеттемеге
қатысушылар болып табылады.
Үшiншi жақ ретiнде мiндеттеме тараптарының бiреуiне мiндеттемелер
немесе өзге де құқық қатынастары арқылы байланысты жақтар қатысады.
Мiндеттеме үшiншi жақ үшiн мiндеттер туғызбайды. Заңдарда немесе
тараптардың келiсiмiнде көзделген реттерде мiндеттеме үшiншi жақтар үшiн
мiндеттеменiң бiр немесе екi тарапына да қатысты құқықтар туғызуы мүмкiн.
Мiндеттемелер Азаматтық кодекстiң 7-бабында көрсетiлген шарттан, зиян
келтiруден немесе өзге де негiздерден пайда болады:
1) заңдарда көзделген шарттар мен өзге де мәмiлелерден, сондай-ақ
заңдарда көзделмегенiмен, оларға қайшы келмейтiн мәмiлелерден;
2) заңдарға сәйкес азаматтық-құқықтық жағдайларды туғызатын әкiмшiлiк
құжаттардан;
3) азаматтық құқықтар мен мiндеттер белгiлеген сот шешiмiнен;
4) заң құжаттарында тыйым салынбаған негiздер бойынша мүлiктi жасау
немесе иемдену нәтижесiнде;
5) өнертабыстар, өнеркәсiптiк үлгiлер, ғылым, әдебиет пен өнер
шығармаларын және интеллектуалдық қызметтiң өзге де нәтижелерiн жасау
нәтижесiнде;
6) басқа жаққа зиян келтiру салдарына, сол сияқты басқа жақ есебiнен
мүлiктi негiзсiз сатып алу немесе жинау (негiзсiз баю) салдарынан;
7) азаматтар мен заңды тұлғалардың өзге де әрекеттерi салдарынан;
8)заңдар азаматтық-құқықтық жағдайлар басталуын байланыстыратын
оқиғалар салдарынан пайда болады.
Міндетемелердің түрлері.
Міндеттемелерд пайда болу негізіне қарай:
1. Шартты немесе реттеуші;
2. Шарттсыз;
3. Заңды оқиғалар негізіне туындайтын.
Шартты олардың қатарына кез-келген азаматтық құқық мәніне танылады.
Шарттсыз міндеттемелер қорғаушы міндеттемелерден танылады және тек
қана заңға негізделеді.
Заңды оқиғалар негізінде туындайтын міндетемелерге, сақтандыру
жөніндегі міндетемелерді, соны мен қатар жалған міндеттемелер кіреді
(қулықпен).
Жай міндеттемелер бір жақты әрекетерден тдуындайды. (құқықтар мен
міндеттемелер) яғни бір тарапта құқық бір тарапта міндет болады.
Мыс: заем беруші және заем алушы.
Күрделі міндеттер бойынша екі тарапта дара құқықтар мен міндеттер
болады,
Мыс: сатып алу сату, айырбастау. Негізгі міндеттер және қосымша
міндеттердің орындалуын қамтамасыз ету құралы ретінде қолданылады.
Балама міндеттілер, затты, мүлік беру немесе жұмыс орындау немесе
ақшаны төлеу.
Борышқор орындайтын міндеттерді тізімен көрсетеді.
Тараптар арасындағы байланысқа қарай белсенді, енжар, аралас,
көпжақтылық болып бөлінеді.
Белсенді көп тараптылық міндеттемелерде несие берушілер екі немесе
одан көп болады. Талап ету құқығы бар тұлға.
Үшінші тұлғаны пайдалана отыратын міндеттеме.
Міндетемелерді борышқор тұлға емес үшінші тұлға орындау міндетті
емес.
Заңды өкілдердің орындауы тиіс міндеттілер.
Міндеттемелердің субъектілері несие беруші борышқор және немесе
үшінші тұлға болады.
Несие беруші дегеніміз - құқыққа ие тұлға яғни мүліктің, заттық,
ақшаның беруінің, жұмыстың орындалуын, қызмет көрсететін талап ететін
тұлға
Борышқор міндетке ие тұлға яғни жұмысты орындауға қызмет көрсетуге
мүлік ақша беруді орындайтын міндетті тұлға. Үлесті ортақтасқан және
қосымша міндеттемелер. Регресстік Міндеттемелер міндеттегі тұлғаның
ауыстырылуы.
3. Үлестік ортақтасқан және субсидиярлық міндеттемелер мен регресстік
міндеттемелер
Үлестік - міндеттеме бойынша несие берудегі әр борышқордан өзінің
міндеттемелердегі үлеске сай оны орындауын талап ете алады және әр
борышқор міндеттемелердегі үлеске қарай мүлікті, затты беруге жұмысты
орындауға және қызметті атқару міндетті.*
Егер келісіммен өзгеше жағдай қарастырылса әр борышқор үлесі тең деп
танылады. Мыс: Жеке тұлғалар жай серіктестік ортақтасқан міндеттеме
бойынша несие беруші міндеттеменің орындалуын толықтай және ішінара, бір
немесе бірнеше борышқордан талап ете алады.
Субсидиярлық міндеттемме бойынша қосымша борышқор негізгі
міндеттемесін орындамаған жағдайда міндеттемені орындамаған жауап береді.
Мыс: Кепіл болушылық, кредитте оқитын студенттер.
Регресстік талаптар бойынша несие беруші борышқор үмітке тұлғаға
төлеуін ақша, орындаған жұмыс атқарған қызмет, үшін кері қайтарылуын
талап етеді. Мыс: Сақтандыру компаниясы.
Міндеттемелердегі тұлғалардың ауыстырылуы бойынша несие беруші
немесе борышқор өздеріне тиісілі міндеттерді басқа тұлғаға беруі мүмкін.
Несие берушіні ауыстыруын мынадай ауыстырады:
Әмбебап құқығы ауыстыруы бойынша несие берушілік қызметпен
міндеттердегі оның орнын басқан тұлғаға ауысады. Мыс: Заң тұлғаның қайта
құрылуы.
Жеке немесе сингулярлық құқықтық ауысушылық бойынша нақты бір
құқықтық бір тұлғадан екінші бір тұлғаға ауысады. Жеке құқық ауысушылық
сот шешімі бойынша ауысуы мүмкін немесе белгілі бір міндетке кепіл,
кепілдік, кепіл болушылық кезінде субрикация негізінде сот шешімі
бойынша несие берушілердің ауысуына сәйкес.
Субрикация дегеніміз сақтандыру жағдайы немесе оқиғасы болған кезде
жәбірленуші (несие беруші талап ету құқығын сақтандырушыға беруі).
Басқа тұлғаға жеке сипаттағы құқықтыры ауыспайды, яғни жеке сипатқа
ие міндеттемелер. Мыс: Алименттік міндет, өмірге, денеге зиян келтірді деп
туындайтын міндеттер.
Мыс: Алимент төлеуші қайтыс болуы оның орнына ешкім төлемейді деген
сөз.
Міндеттемедегі борышқор ауысуы әмбебап құқық ауысушылық және борыштың
ауысуы негізінде ауысады.
Әмбебап құқық ауысуы бойынша борышқор міндеттің мерзімінің
орындалуын қамтамасыз етуге тиіс, ол несие беруші келтірілген шығын мен
шарттың бұзылуын және борыщқордан талап ете алады.
Борыш ауысу дегеніміз - борыштар мен үшінші тұлға арасындағы келісім
бұл келісім бойынша борыштың міндеттемелері үшінші тұлғаға ауысады.
Борышқордың ауысуы ү.шін несие берушінің келісімі міндетті болып табылады.
Негiзгi борышқор несие берушiнiң мiндеттеменi орындау туралы талабын
қанағаттандырмаған жағдайда бұл талап орындалмаған бөлiгiнде басқа
борышқорға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1.Міндеттеме құқық ұғымы және оның жүйесі
2.Міндеттеме пайда болу негіздері
3.Үлестік ортақтасқан және субсидиярлық міндеттемелер
мен регресстік міндеттемелер
4.Міндеттемені орындау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒЫН ӘДЕБИЕТТЕР
Кіріспе
Демек міндеттеме – азаматтық құқықтық қатынастардың бір түрі. Ал талап
ету мен міндеттеме – несие беруші мен борышқорға өзара жауапкершілік
жүктейтін екіжақты құқықық қатынасқа жатады. Екіжақты құқықтық қатынас:
несие беруші тұрғысынан қарағанда – талап ету (белсенді жағы), борышқор
жағынан алып қарағанда міндеттемелік (бәсең жағы) болып есептеледі.
Заңгерлер: талап етуді міндеттемелік құқық деп атайды. Бұл –
екіжақты құқықтық қатынас ақыр аяғына дейін жеткізілгенше жауапкершілікке
шақыруға, яғни, талап етуге құқылы деген сөз. Басқа да азаматтық құрамдас
бөліктері болады: олар – субъект, мазмұн және объект.
Мiндеттеменi орындамау, не тиiстi дәрежеде орындамау (мезгiлiнде
орындамау, тауарлар мен жұмыстарды толық орындамау, мiндеттеме мазмұнында
белгiленген басқа жағдайларды бұзып орындау) тиiсiнше орындамау оның
бұзылуы деп түсiнiледi. Тиiстi дәрежеде орындауға мүмкiндiк болмаған
жағдайда борышқор бұл туралы несие берушiге дереу хабарлауға мiндеттi.
Мiндеттеменi орындамау, не тиiстi дәрежеде орындамау (мезгiлiнде
орындамау, тауарлар мен жұмыстарды толық орындамау, мiндеттеме мазмұнында
белгiленген басқа жағдайларды бұзып орындау) тиiсiнше орындамау оның
бұзылуы деп түсiнiледi. Тиiстi дәрежеде орындауға мүмкiндiк болмаған
жағдайда борышқор бұл туралы несие берушiге дереу хабарлауға мiндеттi.
Мiндеттеменi бұзғандық үшiн борышқорды жауапқа тарту несие берушiнiң
талап етуi бойынша жүргiзiледi.
Мiндеттемеде оның әр тарабы - несие берушi немесе борышқор ретiнде бiр
мезгiлде бiрнеше адам қатыса алады. Мұндай реттерде осы Кодексте
белгiленген ережелерге сәйкес үлестi, ынтымақты немесе жәрдем берушiлiк
мiндеттеме пайда болады.
Субсидиярлық міндеттемме бойынша қосымша борышқор негізгі
міндеттемесін орындамаған жағдайда міндеттемені орындамаған жауап
береді.Мыс: Кепіл болушылық, кредитте оқитын студенттер.
Регресстік талаптар бойынша несие беруші борышқор үмітке тұлғаға
төлеуін ақша, орындаған жұмыс атқарған қызмет, үшін кері қайтарылуын
талап етеді.
1. Міндеттеме құқық ұғымы және оның жүйесі
Міндеттемелік құқық дегеніміз – азаматтық құқық субъектілерінің бір-
бірін пайдалана мүлік беру, мүмкіндігін орындау немесе қызметін көрсету
жөніндегі немесе оларды жасаудан бас тарту қатынастарды реттейтін
нормалар жиынтығы.*
Міндеттемелік құқық жалпы және ерекше бөлімнен тұрады:
Жалпы бөлім міндеттемелердің ұғымы, түрлері оны орындауды қамтамасыз
ету тәсілдеріне жауапкершілікке қатысты.
Ерекше бөлім міндеттемелердің кейбір түріне арналған. Соның ішінде 1
мүлікті меншікке беру жөніндегі міндеттемелер. Мыс: Сатып алу, сату,
ренталық, айырбастау, сыйға тарту шарты және т.б шарттар.
Пайдалануға беру жөніндегі міндеттемелер. Мыс: мүлікті жалдау
шарттары.
Жұмыстарды орындау жөніндегі міндеттемелер. Мыс: Мердігер шарты,
мердігерлік шарттар:
1.Құрылыс жұмыстарын жүргізу;
2.Геодезиалық жұмыстарды жүргізу;
3.Техникалық жұмыстарын жүргшізу;
4.Ғылыми жұмыстар.
Қызметті көрсету жөніндегі міндеттемелер. Мыс: медициналық,
ветиринарлық, шаштараздық, адвокаттық басқа заңды қызмет көрсету шарттары.
Шығармашылық қызметінің нәтижелерін жүзеге асыру жөніндегі
міндеттемелер. Мыс: Авторлық құқық, патент құқық, интегралды микро тәсіл
типологиясы, селекциялық шет істерге құқық. Азаматтық айналадағы
қатынастарды дараландыруқұралдары жатады.
Бірлескен қызмет жөніндегі міндеттемелер. Мыс: заңды тұлғаның
құрылтай шартын және жай серіктестікті алуға болады.
Бір жақты әрекеттерден туындайтын міндеттемелер, яғни конкурстық
міндеттемелер. Мыс: аукцион, тендер, казино; пари т.б ойындар.
Шарттсыз міндеттемелер немесе зиан келтіру салдарынан туындайтын
міндеттемеере. Мыс: жоғарғы қауіптілік көзінен келтірілген зиян.
Міндеттемелік қатынастарды реттейтін, құқықтың қосалқы саласы болып
табылатын, азаматтық-құқықтық нормалар жиынтығы - міндеттемелік құқығы
деп аталады.
Азаматтық кодексте міндеттемелік құқық екіге бөлінеді:
-міндеттемелік құқық (екі бөлімшеден: міндеттеме туралы жалпы
ережелер және шарт туралы жалпы ережелерден тұрады);
-міндеттемелердің жекелеген түрлері.
Сонымен міндеттемелік құқықтың қосалқы саласы азаматтық-құқықтық
нормалардың белгілі бір бөлігін құрайды. Міндеттемелік құқықтың Жалпы
бөлімі бар, ол барлық немесе көптеген міндеттемелерге қолданылатын
ережелерді бекітеді. Ерекше бөлімнің әр тарауы міндеттеменің жекелеген
түрлерін реттейді. Міндеттемелік құқықтың Ерекше бөлімінің нормалары
қосалқы заң құжаттарынан тұрады. Оның өзі Азаматтық кодекстің тиісті
тарауларымен қаралмай қалған міндеттеменің бірқатар түрін реттейді.
Міндеттемелік құқықтың көптеген қатынастары Азаматтық кодеке кірмей
әлденеше заңдарда тәртіптелгенін айта кету керек. Осындай нормалардың саны
мейліңше көп, олар азаматтық-құқықтық институттар құрамына енеді.
2. Міндеттеме пайда болу негіздері
Мiндеттемеге сәйкес бiр адам (борышқор) басқа адамның (несие
берушiнiң) пайдасына мүлiк беру, жұмыс орындау, ақша төлеу және т.б.
сияқты белгiлi бiр әрекеттер жасауға, не белгiлi бiр әрекет жасаудан
тартынуға мiндеттi, ал несие берушi борышқордан өз мiндеттерiн орындауын
талап етуге құқылы. Несие берушi борышқордан атқарылғанды қабылдауға
мiндеттi.*
Мiндеттемеде оның әр тарабы - несие берушi немесе борышқор ретiнде бiр
мезгiлде бiрнеше адам қатыса алады. Мұндай реттерде осы Кодексте
белгiленген ережелерге сәйкес үлестi, ынтымақты немесе жәрдем берушiлiк
мiндеттеме пайда болады.
Борышқор жағынан мiндеттемеге қатысушы адамдардың бiрiне несие берушi
қойған талаптардың жарамсыз болуы, сол сияқты мұндай адамға қойылатын
талап бойынша талап қою мерзiмiнiң өтiп кетуi несие берушiнiң өзге да
осындай адамдарға қоятын талаптарына өздiгiнен әсер етпейдi.
Егер мiндеттемеге сәйкес тараптардың әрқайсысы басқа тараптың
пайдасына мiндет алса, бұл оның пайдасына жасауға мiндеттi басқа тараптың
борышқоры және сонымен бiрге оған талап қоюға құқығы бар оның несие
берушiсi болып есептеледi.
Тараптар (борышқор мен несие берушi) және үшiншi жақ мiндеттемеге
қатысушылар болып табылады.
Үшiншi жақ ретiнде мiндеттеме тараптарының бiреуiне мiндеттемелер
немесе өзге де құқық қатынастары арқылы байланысты жақтар қатысады.
Мiндеттеме үшiншi жақ үшiн мiндеттер туғызбайды. Заңдарда немесе
тараптардың келiсiмiнде көзделген реттерде мiндеттеме үшiншi жақтар үшiн
мiндеттеменiң бiр немесе екi тарапына да қатысты құқықтар туғызуы мүмкiн.
Мiндеттемелер Азаматтық кодекстiң 7-бабында көрсетiлген шарттан, зиян
келтiруден немесе өзге де негiздерден пайда болады:
1) заңдарда көзделген шарттар мен өзге де мәмiлелерден, сондай-ақ
заңдарда көзделмегенiмен, оларға қайшы келмейтiн мәмiлелерден;
2) заңдарға сәйкес азаматтық-құқықтық жағдайларды туғызатын әкiмшiлiк
құжаттардан;
3) азаматтық құқықтар мен мiндеттер белгiлеген сот шешiмiнен;
4) заң құжаттарында тыйым салынбаған негiздер бойынша мүлiктi жасау
немесе иемдену нәтижесiнде;
5) өнертабыстар, өнеркәсiптiк үлгiлер, ғылым, әдебиет пен өнер
шығармаларын және интеллектуалдық қызметтiң өзге де нәтижелерiн жасау
нәтижесiнде;
6) басқа жаққа зиян келтiру салдарына, сол сияқты басқа жақ есебiнен
мүлiктi негiзсiз сатып алу немесе жинау (негiзсiз баю) салдарынан;
7) азаматтар мен заңды тұлғалардың өзге де әрекеттерi салдарынан;
8)заңдар азаматтық-құқықтық жағдайлар басталуын байланыстыратын
оқиғалар салдарынан пайда болады.
Міндетемелердің түрлері.
Міндеттемелерд пайда болу негізіне қарай:
1. Шартты немесе реттеуші;
2. Шарттсыз;
3. Заңды оқиғалар негізіне туындайтын.
Шартты олардың қатарына кез-келген азаматтық құқық мәніне танылады.
Шарттсыз міндеттемелер қорғаушы міндеттемелерден танылады және тек
қана заңға негізделеді.
Заңды оқиғалар негізінде туындайтын міндетемелерге, сақтандыру
жөніндегі міндетемелерді, соны мен қатар жалған міндеттемелер кіреді
(қулықпен).
Жай міндеттемелер бір жақты әрекетерден тдуындайды. (құқықтар мен
міндеттемелер) яғни бір тарапта құқық бір тарапта міндет болады.
Мыс: заем беруші және заем алушы.
Күрделі міндеттер бойынша екі тарапта дара құқықтар мен міндеттер
болады,
Мыс: сатып алу сату, айырбастау. Негізгі міндеттер және қосымша
міндеттердің орындалуын қамтамасыз ету құралы ретінде қолданылады.
Балама міндеттілер, затты, мүлік беру немесе жұмыс орындау немесе
ақшаны төлеу.
Борышқор орындайтын міндеттерді тізімен көрсетеді.
Тараптар арасындағы байланысқа қарай белсенді, енжар, аралас,
көпжақтылық болып бөлінеді.
Белсенді көп тараптылық міндеттемелерде несие берушілер екі немесе
одан көп болады. Талап ету құқығы бар тұлға.
Үшінші тұлғаны пайдалана отыратын міндеттеме.
Міндетемелерді борышқор тұлға емес үшінші тұлға орындау міндетті
емес.
Заңды өкілдердің орындауы тиіс міндеттілер.
Міндеттемелердің субъектілері несие беруші борышқор және немесе
үшінші тұлға болады.
Несие беруші дегеніміз - құқыққа ие тұлға яғни мүліктің, заттық,
ақшаның беруінің, жұмыстың орындалуын, қызмет көрсететін талап ететін
тұлға
Борышқор міндетке ие тұлға яғни жұмысты орындауға қызмет көрсетуге
мүлік ақша беруді орындайтын міндетті тұлға. Үлесті ортақтасқан және
қосымша міндеттемелер. Регресстік Міндеттемелер міндеттегі тұлғаның
ауыстырылуы.
3. Үлестік ортақтасқан және субсидиярлық міндеттемелер мен регресстік
міндеттемелер
Үлестік - міндеттеме бойынша несие берудегі әр борышқордан өзінің
міндеттемелердегі үлеске сай оны орындауын талап ете алады және әр
борышқор міндеттемелердегі үлеске қарай мүлікті, затты беруге жұмысты
орындауға және қызметті атқару міндетті.*
Егер келісіммен өзгеше жағдай қарастырылса әр борышқор үлесі тең деп
танылады. Мыс: Жеке тұлғалар жай серіктестік ортақтасқан міндеттеме
бойынша несие беруші міндеттеменің орындалуын толықтай және ішінара, бір
немесе бірнеше борышқордан талап ете алады.
Субсидиярлық міндеттемме бойынша қосымша борышқор негізгі
міндеттемесін орындамаған жағдайда міндеттемені орындамаған жауап береді.
Мыс: Кепіл болушылық, кредитте оқитын студенттер.
Регресстік талаптар бойынша несие беруші борышқор үмітке тұлғаға
төлеуін ақша, орындаған жұмыс атқарған қызмет, үшін кері қайтарылуын
талап етеді. Мыс: Сақтандыру компаниясы.
Міндеттемелердегі тұлғалардың ауыстырылуы бойынша несие беруші
немесе борышқор өздеріне тиісілі міндеттерді басқа тұлғаға беруі мүмкін.
Несие берушіні ауыстыруын мынадай ауыстырады:
Әмбебап құқығы ауыстыруы бойынша несие берушілік қызметпен
міндеттердегі оның орнын басқан тұлғаға ауысады. Мыс: Заң тұлғаның қайта
құрылуы.
Жеке немесе сингулярлық құқықтық ауысушылық бойынша нақты бір
құқықтық бір тұлғадан екінші бір тұлғаға ауысады. Жеке құқық ауысушылық
сот шешімі бойынша ауысуы мүмкін немесе белгілі бір міндетке кепіл,
кепілдік, кепіл болушылық кезінде субрикация негізінде сот шешімі
бойынша несие берушілердің ауысуына сәйкес.
Субрикация дегеніміз сақтандыру жағдайы немесе оқиғасы болған кезде
жәбірленуші (несие беруші талап ету құқығын сақтандырушыға беруі).
Басқа тұлғаға жеке сипаттағы құқықтыры ауыспайды, яғни жеке сипатқа
ие міндеттемелер. Мыс: Алименттік міндет, өмірге, денеге зиян келтірді деп
туындайтын міндеттер.
Мыс: Алимент төлеуші қайтыс болуы оның орнына ешкім төлемейді деген
сөз.
Міндеттемедегі борышқор ауысуы әмбебап құқық ауысушылық және борыштың
ауысуы негізінде ауысады.
Әмбебап құқық ауысуы бойынша борышқор міндеттің мерзімінің
орындалуын қамтамасыз етуге тиіс, ол несие беруші келтірілген шығын мен
шарттың бұзылуын және борыщқордан талап ете алады.
Борыш ауысу дегеніміз - борыштар мен үшінші тұлға арасындағы келісім
бұл келісім бойынша борыштың міндеттемелері үшінші тұлғаға ауысады.
Борышқордың ауысуы ү.шін несие берушінің келісімі міндетті болып табылады.
Негiзгi борышқор несие берушiнiң мiндеттеменi орындау туралы талабын
қанағаттандырмаған жағдайда бұл талап орындалмаған бөлiгiнде басқа
борышқорға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz